Cessie - Vereniging voor burgerlijk recht

l LEVERING: RET MEDEDELINGSVEREISTE
In de literatuur wordt soms opgemerkt dat het vaak wei meevalt met de praktische
bezwaren: men kan immers in de factuur of het rekeningafschrift medede!ing doen."
Afgezien van het feit dat dit bij geautomatiseerde administratiesystemen wei degelijk
praktische moeilijkheden kan opleveren, dient opgemerkt te worden dat bij vee! contracten
geen periodieke verzending van rekeningafschriften of facturen plaatsvindt.
Zelfs indien derge!ijke documenten wei periodiek verzonden worden kan de peri ode
tussen het tekenen van de akte van cessie en de eerstvolgende verzending voor de cessionaris
een onaanvaardbaar insolventierisico met zich brengen.
Het is voorts een vaststaand gegeven dat veel ondernemingen niet wensen
dat bekend wol'dt dat hun handelsvorderingen aan een derde zijn overgedragen,
of dat de betalingen niet meer via hen geschieden. De voorkeur van
beide partijen gaat vaak uit naar een arrangement waarbij de onderneming
die haar handelsvorderingen stil gecedeerd he eft, de vorderingen blijft innen
voor de cessionaris. Slechts voor het geval dat het 'misgaat' met de onderneming
(in het bijzonder bij dreigende insolventie) wordt mededeling aanvaardbaar
geacht. Hierbij spelen factoren een 1'01 als de vrees dat de marin
gaat twijfelen aan de kredietwaardigheid van de onderneming, het feit dat
debiteuren zich liever niet geconfronteerd zien met een nieuwe crediteur en
de wens de debiteurenadministratie door de cedent te laten blijven voeren.
De ervaring leert tot dusver dat een aanmerkelijk deel van effectiseringstransacties
waarschijnlijk geen doorgang zal vinden indien mededeling ab
initio onvermijdelijk is.
In de wettelijke regeling van het sti! pandrecht is met de aan mededeling verbonden
praktische bezwaren rekening gehouden. Niet aIleen vormen deze
bezwaren een reden waarom het huidige BW de mogelijkheid van een stil
pandrecht kent," bovendien geldt dat, tenzij andel's is overeengekomen, de
pandhouder slechts mededeling mag doen indien de debiteur is tekortgeschoten
(of dreigt tekort te schieten) in de nakoming van zijn verplichtingen
(art. 3:239 lid 3 BW). De Hoge Raad is zich eveneens bewust van de nadelen
die voor de pandgever aan mededeling verbonden zijn. Een van de redenen
waarom in het arrest Mulder q.q.lCLBN (HR 17 februari 1995, NJ 1996,
471, m.nt. WMK) wordt aangenomen dat de pandhouder na inning van de
verpande vordering door de curator zijn aan het pandrecht verbonden voorrang
op het gei'nde dient te behouden is te 'voorkomen dat stil pandhouders
17 R.D. Vriesendorp, 44 AA (i 995), p. 611; T.HD. Struycken, Het bepaaldheidsvereiste in
ontwikkeling, in: Onderneming en 5 jaar nieuw BurgerIijk Recht, p. 140.
18 Zie \'\I:H.M. Reehuis, Stille verpanding van roerende zaken en vorderingen volgens het
NBW, diss. Groningen, Arnhem 1987 (hierna: 'Reehuis, diss. '), nt. 315.
24
2 LEVERING: RET MEDEDEl.lNGSVERElSTE
- teneinde hun positie met het oog op een mogelijk faillissement van hun
pandgevers veilig te stellen - voortijdig mededeling gaan doen'. Bij een cessie
wordt de cessionaris naar huidig recht evenwel gedwongen, in geval van
de d1'eiging van een faillissement van de cedent, mededeling te doen, wil hij
zijn positie veilig stellen.
2.3 Het mededeJingsvereiste: argumenten pro en contra
Het constitutieve karakte1' van de mededeling is een van de ingrijpendste
wijzigingen die het nieuwe BW geintroduceerd he eft. In de parlementaire
geschiedenis treft men hiervoor slechts een summiere motivering aan. 19
Het stelsel van art. 3:94 lid 1 BW kwam Meijers als het 'meest doelmatig'
voor. Hij achtte een gelijke regeling van de vel'panding en de overdl'acht van
vorderingen op haa1' plaats. 2o Omdat Meijel's het gewenst achtte 'dat el' van
ovel'dracht iets naa1' buiten blijlet, zodat niet een betekening nog na de faillietverldal'ing
van de ovel'dl'agel' geldig lean geschieden', wel'd in het Ontwerp-Meijers
het stelsel zoals dat vool' vel'panding gold vel'kozen boven het
stelsel van art. 668 BW (oud). In het huidige Bul'gerlijk Wetboek bestaat
evenwel tussen de levering en verpanding van vol'deringen een discrepantie.
De pandhouder wordt in geval van niet-mededeling toch de mogelijkheid
geboden een absoluut recht te verwerven, tel'wijl de cessiona1'is een del'gelijke
mogelijkheid niet heeft. Het is immers mogelijk om een stil pand1'echt op
vorderingen te vestigen, door het registreren van een onderhandse akte of
19 Het constitutieve karakter van de mededeling wordt bekritiseerd door c.JE. Uniken Venema,
Overdracht en verpanding van rechten in het Ontwerp-B.W, WPNR 4529-4534 (1958),
p. 158-159, 169; H.J. Pabbmwe, Cessie tot zekerheid van toekomstige vorderingen, in: Op
de grenzen van komend recht (Beekhuis-bundel), Deventer 1969, p. 190-191; WA.K. Rank,
Het mededelingsvereiste bij cessie nader beschouwd, in: B.W.-krant jaarboek 1992, Arnhem
1992, p. 9-16, p. 14; Rongen, Enige besehouwingen, p. 105-106; GraafiVan IJlzinga Veenstra/Verhagen,
Asset-backed Securitization, p. 160; Verhagen, Het medede!ingsvereiste, p.
163-178; Dalhuisen, Assignments, p. 270, 276-277; Rank, ora tie p. 39-43; G. van Solinge,
Afsplitsing van vorderingen, in: Onderneming en Effeeten, p. 467-509, p. 509.
20 ParI. Geseh. Boek 3, p. 392. Dit werd overigens in het Onrwerp-Meijers niet geheel gerealiseerd.
Het Ontwerp-Meijers kende een regeling voor een stil pandrecbt op bedrijfsvorderingen,
verIeend aan een kredietinstelling (art. 3.9.2.3 OM), waarbij vorderingen zonder
mededeling aan de debiteuren van de verpande vorderingen konden worden verpand. Een
vergelijkbare moge!ijkheid bestond er niet voor de cessie van vorderingen.
25