Cessie - Vereniging voor burgerlijk recht

7 ONOVERDRAAGBAARHEID VAN VORDERINGEN
ook de vatbaarheid voor pandrecht. Uit het feit dat de overdraagbaarheid
van een vordering door partijen is uitgesloten, vloeit naar onze mening niet
zonder meer voort dat partijen ook beoogd hebben de vatbaarheid voor verpanding
uit te sluiten. Partijen dienen dit uitdrukkelijk bepaald te hebben of
door uitleg dient te worden vastgesteld dat zij dit hebben beoogd.
7.6 Geclausuleerde bedingen van niet-overdraagbaarheid
Art. 3:83 lid 2 BW ziet gezien de tekst van de bepaling aileen op de mogelijkheid
een vordering ongeclausuleerd onoverdraagbaar te maken. De vraag
rijst of ook een geclausuleerd beding van niet-overdraagbaarheid mogelijk
is. Naar onze mening staat daaraan niets in de weg. Wanneer al gehele
onoverdraagbaarheid overeengekomen kan worden, is het a fortiori mogelijk
de overdraagbaarheid van een vordering van voorwaarden afhankelijk te
stellen." Het is derhalve mogelijk de overdraagbaarheid van een vordering
afhankelijk te stellen van de toestemming van de schuldenaar of van een derde.
De bepaling in een levensverzekeringspolis die de overdraagbaarheid van
de rechten uit de polis slechts mogelijk maakt met toestemming van de verzekeringsmaatschappij,
is dan ook volkomen rechtsgeldig. Het beding van
niet-overdraagbaarheid kan verder worden onderworpen aan een opschortende
of ontbindende tijdsbepaling of voorwaarde, zodat de vordering
slechts tijdelijk of voorwaardelijk (on)overdraagbaar is. Ook kan worden
bedongen dat het vorderingsrecht slechts kan worden overgedragen aan
bepaalde met naam genocmde personen of dat de beoogde rechtsopvolgers
voldoen aan zekere kwalitatieve vereisten (zoals nationaliteit, kredietwaardigheid,
de kwalificatie als 'professionele marktpartij' etc.).
In geval van beleggingsfondsen komt het voor dat de overdraagbaarheid van partieipaties
wordt beperkt, zodat het beleggingsfonds niet onderworpen is aan de heffing van
vennootsehapsbelasting. De partieipaties mogen dan gelet op het bepaalde in art. 2,
tweede lid Wet op de vennootsehapsbelasting 1969 niet vrijelijk worden vervreemd
behondens aan het fonds Zelve of aan bloed- en aanverwanten in reehte linie; aan anderen
dan deze mogen de partieipaties sleehts worden vervreemd met toestemming van
aIle partieipanten. Indien de partieipaties in het beleggingsfonds kunnen worden aangemerln
als vorderingsreehten op naam, komen de beperkingen van de overdraagbaarheid
neer op geclausuleerde bedingen van niet-overdraagbaarheid. Of deze bedingen
54 Vgl. ook HR 30 oktober 1959, NJ 1960, 158 (BakkeriOlveh), waaruir blijkt dat de Hoge
Raad goederenreehtelijke werking toekent aan het beding in een levensverzekeringsovereenkomst
inhoudende dat voor een overdraeht van de reehten nit de verzekering is vereist
dat door cedent en eessionaris tezamen mededeling wordt gedaan van de overdraeht aan de
directie van de verzekeringsmaatsehappij.
110
7 ONOVERDRAAGBAARHEID VAN VORDERINGEN
van niet-overdraagbaarheid goederenreehtelijke werking hebben, zal afhangen van de
uitleg van de fondsvoorwaarden. Ook kan worden gedacht aan financieringsmaatschappijen
die, teneinde niet als een kredietinstelling in de zin van art. 1 lid 1 sub a Wtk
1992 te worden aangemerkt, geldleningen aantrekken van professionele geldgevers
waarbij wordt bedongen dat de geldgever zijn vordering niet kan overdragen aan een
niet-professionele markrpartij." Zelfs is niet uitgesloten dat de overdraagbaarheid
afhankelijk wordt gesteld van de vervulling van bepaalde vormvoorschriften, zoals de
aantekening van de cessie op een polis of een andersoortige registratie van de cessie
(bijv. een door een beleggingsfonds gehouden register van beleggers). De facto kan
hierdoor een resultaat worden bereikt als ware er sprake van een verzwaring van de
leveringsvoorsehriften. In juridiseh opzicht is daarvan echter geen sprake. De levering
is voltooid zodra aan de vereisten van art. 3:94 BW is voldaan. De levering sorteert
evenwel pas effect indien de voorwaarden voor overdraagbaarheid zijn vervuld. Indien
eerst na de levering aan de vereisten voor overdraagbaarheid (toesremming, aanteke··
ning of regisrrarie) wordt voldaan, vindt er een bekrachtiging van de cessie plaats op
grond van art. 3:58 BW
Kan worden bedongen dat de vordering gedeeltelijk onoverdraagbaar is of
dat zij slechts overdraagbaar is, indien zij in haar geheel wordt overgedragen?
Naar onze mening zijn beide bevindingen mogelijlc. In het eerste geval
kan de vordering aileen partieel worden gecedeerd, in het tweede geval is
partiele cessie juist uitgesloten. Een beding dat partieIe cessie uitsluit, kan
inhouden dat aileen splitsing van de vordering niet mogelijk is, maar dat wel
door middel van cessie een gemeenschap van het vorderingsrecht kan worden
gecreeerd, doordat de cedent een aandeel in de vordering overdraagt aan
een derde. .
Ook naar Duits recht is het mogelijk dat beperkte onoverdraagbaarheid wordt overeengekomen,
in die zin dar de vordering slechts onder bepaalde voorwaarden overdraagbaar
is. Tevens kan uitsluitend een partiele cessie uitgesloten zijn: de vordering
kan aIleen in haar geheel overgedragen worden."
Een beding dat de vordering gedeeltelijk onoverdraagbaar maakt, heeft
onzes inziens aileen goederenrechtelijke werking indien de omvang van het
onoverdraagbare gedeelte op grond van het beding bepaalbaar is. In geval
van geldvorderingen is daarvoor niet vereist dat er een specifiele bedrag
wordt genoemd, maar wel dat het beding verwijst naar objectieve gegevens
aan de hand waarvan de omvang van het onoverdraagbare gedeelte van de
vordering lean worden bepaald. Uit het bepaaldheidsvereiste vloeit voort dat
op het moment waarop de overdracht van het overdraagbare gedeelte van de
55 Zie C.M. Grundmann-van de Krol, Koersen door het effecrenrecht, 2e druk, Deventer 1999,
p.253.
56 Staudinger (Kaduk), Rz 63.
111