150 jaar Diergaarde Blijdorp - Vrienden van Blijdorp

150 jaarDiergaardeBlijdorp3/2007

e v e n b i j p r a t e nBeste Vriendinnen en Vrienden,Dat was schrikken! Wie had gedacht dat er ooit een volwassen gorilla vrij in Blijdorp zourondwandelen… U heeft alle commotie ongetwijfeld via de media gevolgd. Wat ook deoorzaak geweest moge zijn, duidelijk is dat zoiets nooit meer mag gebeuren! Blijdorp isdan ook druk bezig om het gorilla-verblijf, een geschenk van de Vrienden, Bokito-proof temaken. Dat heeft echter consequenties voor de rest van het bouwprogramma. Allesschuift een beetje op. Jammer, maar begrijpelijk.i n h o u dVriendennieuws 3/2007Bijeneter in Blijdorp - foto: Peter van NordeMaar niet getreurd. Op zaterdag 20 oktober openen we de nieuwe verblijven voor servals,poedoe’s en wilde cavia’s! U wordt om 15.00 uur verwacht bij de Lotus Serre. Samen metBlijdorp zullen we zorg dragen voor een leuke omlijsting. Het lukt niet om nog dit jaar hetijsberenverblijf te openen, maar u bent wel van harte welkom voor een ‘preview’ op 11november. Na afloop van de winterlezing van Martin van Wees over het nieuwe ijsberenverblijfgaan we onder begeleiding een bezoekje brengen aan het verblijf in wording. Eenspeciale rondleiding voor u!In dit nummer blikken we weer terug en vooruit. We staan onder meer stil bij de wetenswaardighedenvan de afgelopen maanden, het ontstaan van het Blijdorp-logo en de geslaagdeVriendenreizen. We kijken vooruit naar de educatieve omlijsting van ons jubileumgeschenk.Maar natuurlijk worden ook de groene vingers niet vergeten. Veel leesplezier!Marcel Kreuger,Hoofdredacteur.Even bijpraten 2Nieuws uit Blijdorp 3Alle hoop gevestigd opBogan en Cleopatra 8Botanisch Blijdorp:Bestrijden van plaagdieren 10Baardagamen,geïntegreerde Australiërs 12Groeten uit Sjanghai 14Verslag voorjaarsreisnaar Zoo Wuppertal 15Zoo’n Boek: Dieren in het wild 14Het Blijdorp logo:Giraffen en ‘Eusie’ 16Educatief Arctica 18Verslag meerdaagse reis naarEngeland en Ierland 20Lijn 13: Nandoe. Doe er wat an! 20Mutaties in de Diergaarde 23Agenda 24Colofon 24Heeft u nog guldens 24SPECIALE IJSBERENRONDLEIDINGNa de winterlezing van zondag11 november 2007 door Martinvan Wees kunnen de aanwezigenonder begeleiding een bezoekjebrengen aan het ijsberenverblijfin wording!2

Jonge zeeleeuw Troy - foto’s Joost Hubeek5

n i e u w sJonge bizon - foto: Joost Hubeek??????_ foto: Aart PijlZaterdag 20 oktober2007:Opening verblijvenvoor servals, poedoe’sen cavia’s.Verzamelen om 15.00uur bij de Lotus Serre.Komt allen!bruin. De zeebaarzen die nogal door dezeekoeten gepest werden en daardoor ineen hoekje bleven hangen, veroveren meerruimte. Nu behoort de hele rechtkant tothun territorium.Eindelijk is het sepia aquarium weer gerepareerd.Het had wat voeten in de aardeom het lekke bassin potdicht te krijgen. Nukunnen de sepia’s en zeenaalden die achterde schermen wachten op hun eigen stekkiespoedig genieten van het ruime sop. Hopelijkgaat dat goed. De vorige poging wasniet erg succesvol. U vindt dit sepia paradijsbij de ingang van het Oceanium. In het volgendeaquarium doen de eetbare zeeappelshet erg goed. Ik telde er zo’n stuk of tien.Het lijkt wel of er sneeuw in dat aquariumligt, merkte een jongetje op. Dat komtdoor uitbundige groei van zeeanjelieren. Inde Gibraltar bak, even verderop, lichten dezeewaaiers als witte doorzichtige vlaggenop. Kijkt u ook even in het koudwaterkoraal aquarium? U weet wel daar waareerst die grote kreeft zat. Goed opletten,want er zit in dat bassin naast het koraalallerlei klein spul dat beweegt.Ik geloofde het niet. Het bordje was ondertussenal maanden weg. Maar ze zitten erecht! De pinché aapjes in de ruimte achterde dikke piranha’s en dwergkaaimannen.Eindelijk op een maandag rond vier uur,blijkbaar etenstijd, stond er één op de uitkijk.Nieuwsgierig bekeken we elkaar vanachtereen pilaar. In mei kregen zij tweejongen. Die laten zich hopelijk wat vakerbewonderen in hun verblijf tussen die groteplanten en bomen. Toen ik daar zo stondhoorde ik ook vogelgeluiden. Vliegen erook vogels los in de Caribische hoek? Nee,dat gekwetter bleek uit het verblijf van deCubaanse hutia’s te komen. Die zaten ookte roepen om een lekker maaltje.Het aantal koningspinguïns zit al een tijdjeop 23 exemplaren. Dat is inclusief het jongvan augustus 2006. Die zwemt na een verblijfvan circa 11 maanden op het droge,sinds een poosje met de rest mee. Nu is depuber nog te onderscheiden van de volwassenvogels door het diepzwarte van de rugen het ontbreken van oranje vlekken opsnavel en kop. Door de herinrichting vanhet verblijf zijn de pinguïns nog beter in hetwater en op hun rotsstrandje te zien.Op 13 juni worden 20 korenwolven geboren.Een mooi resultaat voor deze met uitstervenbedreigde dieren die allemaal weerin het wild uitgezet worden. Jammer datwij, gewone bezoekers ze nooit te zienkrijgen. Het schijnt dat ze in de stal bij dekoedoes zitten?In de Rivièrahal staan de couveuses voor deeieren die bij de ouders gevaar lopen. Achterhet glas staan altijd wel een paar jongekuikens onder de warme lampen. Tevenswordt daar een aantal vogels handmatiggevoerd. Onder andere twee toco toekans.Twee klein bolletjes met een hele grotesnavel die snel van bolletjes uitgroeien totze lijken op hun fraai gekleurde ouders. >6

Vrijwilligers gezocht!Alweer ruim twintig jaar zorgen de Vriendenwinkels, onder debezielende leiding van Greet en Henk Gerritse, voor veelinkomsten voor onze Vereniging. Met een jaaromzet van zo’n €150.000,- zijn het de winkels die de Vrienden-projecten inbelangrijke mate mogelijk maken. Ook zijn zij vaak het eersteaanspreekpunt voor geïnteresseerde bezoekers. Menigeen werdlid van de Vrienden via de winkels.Jonge kameel - foto: Joost HubeekNaast de toekans is de uilnachtzwaluwaldaar groot gebracht. Het lijkt wel eenwarrige bol met een en al kop zonder neken grote grijze wenkbrauwen.Tegenover de vogelkweek ligt de reptielenkweek.Daar zijn weer de nodige schildpadden,agames, slangen en varanen uit hetei gekropen. Zoals 10 Californische lintslangenen een Filippijnse watervaraan.Maar liefst twee zebra’s zagen in de maandjuli het levenslicht. Op 8 juli kwam Elenater wereld. Pa Loro en ma Erika behorentot de chapman zebra’s. Deze soort heefteen mooi patroon van licht bruine strepenafgewisseld met donker bruine. Net ofiedere donkere streep een schaduw op dehuid werpt. Nog geen tien dagen laterkruipt een tweede jong uit haar moedersschoot. De naam moet ik u nog even schuldigblijven. De twee dartelen samen vrolijktussen het harem van Loro en de medebewonersvan de savanne, de struisvogels.Dat wat nog in de toekomst ligten waar ik benieuwd naar ben:het geheimzinnige nieuwe verblijfnaast de zeeleeuwen, hoe vergaathet Bokito als ze met z’n allen ophet nieuw ingerichte gorilla eilandaankomen, willen de sepia’s grootgroeien, is het vrouwtje van derenkoekoek weer achter deschermen verdwenen om de lievevrede te herstellen?In 1983 begonnen Henk en Greet in deoude Vriendenkiosk bij de flamingo’s.Greet Gerritse: “Bij de flamingo’s stond deVriendenkiosk. Die hebben we schoongemaakten weer ingericht als winkel. Allespullen er opnieuw ingezet, maar nu opplankjes en in kastjes. En natuurlijk eenkoffiezetapparaat. Alles in dat hokje. Jekon je kont niet meer keren. Knettergekwerden we er. We hadden er ook eenheliumfles staan, op de knakendag knooptenwe dan gemiddeld zo’n 1700 ballonnen,dan liepen we minstens drie wekenmet zeer gevoelige vingertoppen rond.Maar het was een grote sprong voorwaarts.We hebben daar heel veel mensenlid gemaakt van de Vereniging. Op eenAlgemene Ledenvergadering werd er nogspeciaal stil gestaan bij het feit dat wesoms op één dag een omzet haalden vanfl. 2000,-.”Daarna ging het snel. Op aanraden vanJacques Radder van de Diergaarde kwamer een nieuwe winkel tegenover het oudetijgerterras (waar nu de hyena’s lopen).Daar waren immers altijd mensen. HenkGerritse: “Wij kwamen met het plan omeen soort tuinhuis te laten neerzetten vanvier bij vijf meter, met veel glas en schuiframen.Dat zou een enorme verbeteringzijn ten opzichte van de kiosk.Dorresteyn vond het geen probleem enstelde een budget beschikbaar. Toen haddenwe even spijt dat we niet zes bij achtmeter hadden gezegd…” Later volgde nogeen tweede winkel bij de tunnel naar hetOceanium.Maar weinig mensen realiseren zich hoeveelwerk er gaat zitten in het runnen vande winkels. Op mijn verzoek gaven Greeten Henk een overzicht. “Het nieuwe seizoenbegint in november. Dan gaan weeen hele dag naar onze leverancier vanWie?komt onspromotieteamversterken?klein spul. De hele dag ben je aan het kijkenen kiezen en aan het onderhandelenover de prijs.s Avonds om negen uur ben je dan thuisen heb je voor zo’n € 50.000,- aan kleinedingetjes ingekocht. De bestelling wordtafgeleverd in maart. Dan heb je zo’n12.000 artikelen in je handen. Alles moetworden uitgepakt, geprijsd, gecontroleerden weggezet.”Elke twee maanden worden er verschillendeleveranciers bezocht. Daar wordthet mooie pluche ingeslagen. Het enthousiasmeis overslagen. Een leverancier inZevenbergen is zelfs lid geworden van deVrienden en heeft ook zijn bedrijf lidgemaakt. Greet: “Het is er soms beregezellig.Dan worden we weer gebeld dooreen leverancier met de mededeling ‘ik hebwat leuks voor jullie, kom maar langs,maar je moet wel gebak meenemen’. Danzit je daar dus de hele dag, maar je merktdat je een goede relatie hebt opgebouwd.Die mensen zoeken echt naar leuke dingenvoor ons.”Om al dat promotiewerk te kunnen doenheb je een flink team nodig. Greet: “Hetpromotieteam bestaat uit ruim veertigmensen. Sommige mensen kennen we aljaren. Daar kunnen we altijd van op aan.En het is allemaal vrijwilligerswerk in devrije tijd. Die mensen zijn goud waardvoor de Vereniging.”Het promotieteam kan een paar extrahanden gebruiken. Heeft u vrije tijd enwilt u deel uitmaken van deze gezelligefamilie, neem dan contact op met GreetGerritse: 010-4663682.Wij kunnen uw hulp goed gebruiken!Tekst: Marcel Kreuger7

Alle hoop gevestigdop Bogan en CleopatraTekst: Trix VermeulenMet dank aan Martin van Wees(Diergaarde Blijdorp)Fotografie: Peter van NordeBlijdorp heeft drie Amoerpanters, de twee mannetjes Bogan enAbu en het vrouwtje Cleopatra. De Amoerpanter is zeerbedreigd, zowel in het wild als in gevangenschap. In het wildleven er nog zo’n 40. In gevangenschap zijn het er ongeveer130, waarvan slechts enkele raszuiver zijn. Alle aandacht isdaarom gericht op het behoud van deze prachtige panter.veranderen in nagenoeg boomloze weilanden,wat het gebied geheel ongeschiktmaakt voor de panters. Door een langestrook grond te voorzien van grote bomendie het vuur kunnen doorstaan, zorgt destichting Tigris ervoor dat het leefgebiedvan de panters beschermd wordt.De Amoerpanter is een van de acht ondersoortenvan de panter. Hij is vernoemdnaar de Amoerrivier die voor een grootdeel de grens vormt tussen Rusland enChina. De Amoerpanter leeft in Khasan,tussen Vladivostok in Rusland en de grensmet China. In de jaren zestig en zeventigwas het aantal Amoerpanters nog aanzienlijkgroter dan de veertig van nu. Doorjarenlange jacht en stroperij om zijn vachten botten is hij uit het grootste deel vanzijn leefgebied verdwenen. Ontginning,bosbranden en aanleg van oliepijpleidingentasten zijn leefgebied steeds verder aan.Verschillende organisaties doen er alles aanom de Amoerpanter te beschermen. Zohebben WWF, Greenpeace en het InternationalFund for Animal Welfare (IFAW) metsucces gelobbyd tegen de bouw van eenoliedistributiestation en de aanleg van eenoliepijplijn, beide middenin het leefgebiedvan de Amoerpanter. Het Russische oliebedrijfkoos door de lobby een andere locatievoor hun station en president Poetin beslistedat de pijplijn op een voor het milieugunstiger locatie moest komen.Een andere belangrijke organisatie is deStichting Tigris. Deze stichting heeft eenzeer uitgebreid programma voor hetbehoud van de Amoerpanter. De stichtingsteunt verschillende anti-stroperijteams.Deze teams zoeken naar wapens engestroopte dieren, sinds kort ook metDuitse herders. De honden kunnen methun reukvermogen sporen volgen die voorde mensen onzichtbaar zijn. De teams hebbeneen netwerk opgebouwd van infiltrantendie hen van informatie voorzien.Een ander onderdeel van het programma ishet tegengaan van bosbranden. De lokalebevolking verbrandt de bosvegetatie om degroei van varens te stimuleren, die in Ruslanden China vaak als voedsel gebruiktworden. Met deze branden worden dejonge bomen gedood en blijven uiteindelijkalleen de volwassen eiken over. De bossenSoms wordt een Amoerpanter door eenboer gedood als hij een bezoek aan eenboerderij brengt en een van de dierendoodt. Het gaat vaak om hertenboerderijen.Elk hert dat gedood wordt is een grootfinancieel verlies voor een boer. Daaromcompenseert de stichting ieder boerderijdierdat gedood is door een Amoerpanter.Zo wordt voorkomen dat de boeren depanters doden.Educatie en bewustwording zijn misschienwel de belangrijkste activiteiten van destichting. Veel mensen weten amper vanhet bestaan van de Amoerpanter af. Eengroot deel van de activiteiten is gericht opschoolkinderen. Door de jeugd bewust temaken zullen er in de toekomst hopelijkminder stropers en bosbranden zijn.Blijdorp steunt de stichting Tigris metdonaties en helpt haar het uiteindelijke doelte bereiken: het uitzetten van Amoerpantersin hun natuurlijke leefgebied. Hiervooris het noodzakelijk dat de panters vanBlijdorp zich voortplanten. Maar dit is veelmakkelijker gezegd dan gedaan.In 1993 wordt het door de Vriendengesponsorde verblijf van de Amoerpantersgeopend. Tien jaar later wordt in het>8

Bestrijding van plaagdierenTot voor kort had ik er nauwelijks last van. Meewarig bekeek ikde haveloze planten bij andere tuinliefhebbers en was stiekemtrots op mijn gave hosta’s. Ze stonden er fier bij; geen gaatje tebekennen. Dit voorjaar was het anders…Tekst en foto’s:Monique van Leeuwen- MaatMet dank aan: Jeroen van Schaik(Entocare), Martin de Zeeuw enJuul van Dam (Diergaarde Blijdorp)Ze kwamen met honderden. Al snel was ergeen enkel blad meer heel. Elke avond gingik met een zaklamp door de tuin om ze tevangen. Een smerig werkje, want ze verstoptenzich graag in de steelaanzet. Vroegin de ochtend kon ik hele colonnes betrappenop het tuinpad. Eén plant was duidelijkfavoriet, van de grote bladeren restteslechts een raamwerk van nerven.Toen ik op een ochtend van een aantalzorgvuldig opgekweekte zaailingen slechtsde steeltjes aantrof was de maat vol. Ik verklaardede oorlog aan de slakken en gingkorrels kopen.PlaagdierenAls u in juni de Victoriaserre hebt bezochtis het u waarschijnlijk opgevallen; de statigebladeren van de reuzenwaterlelie (VictoriaAmazonica), die normaal een frisgroenekleur hebben, waren bruingeel en debloemknoppen kwamen niet uit, ondankshet hete weer.De plant werd belaagd door trips. Dit zijnkleine insecten die het sap uit de bladerenzuigen waardoor deze verkleuren. Insectendie plantendelen eten of het sap uit de bladerenzuigen zijn er in vele soorten. Zolangze met niet teveel zijn is het geen probleem.Maar zodra hun aantal hoogoploopt worden planten zichtbaar aangetasten kunnen uiteindelijk afsterven. Dezebelagers worden plaagdieren genoemd. InBlijdorp worden plaagdieren al jarenlang opbiologische wijze bestreden door eengespecialiseerd bedrijf. Onlangs liep ik meemet Jeroen van Schaik van Entocare ommeer over biologische bestrijding te wetente komen. Gewapend met een loepje eneen koffertje vol geheimzinnige buisjes enzakjes bekijkt hij de toestand van de plantenin de kassen en in de overdektepublieksruimtes.BestrijdingVroeger werden de plaagdieren bestredenmet giftige rook. In de kassen werdenrookpotten gezet. De rook zorgde ervoordat dieren als bladluizen en witte vlieg hetloodje legden.Een biologe van de Hortus in Leiden startteals eerste met de biologische aanpak vanplaagdieren. Dat was begin jaren ‘80. Deplaagdieren hebben namelijk natuurlijke vijanden.Bladluizen bij voorbeeld wordengegeten door de larven van lieveheersbeestjes.Als je genoeg lieveheersbeestjesop de planten weet te krijgen, zullen die deluizen bestrijden. Je krijgt de plaagdierennooit helemaal weg, maar het streven isom een natuurlijk evenwicht te krijgen.Ook vroeger met de rookpotten waren eraltijd wel dieren die het overleefden enspeelde de plaag na enkele maanden weerop. Omdat de proef in de Hortus in Leidensuccesvol was, volgden meer botanischeb o t a n i s c h b l i j d o r pRuimen aangetaste bladeren Victoria - foto: Monique van Leeuwen10

tuinen. De vraag naar biologischebestrijding werd zo groot, dat beginjaren ‘90 Entocare werd opgericht.Het bedrijf is gevestigd in Wageningen.In grote kassen worden daardieren gekweekt die ingezet wordenvoor biologische bestrijding vandiverse plaagdieren. Maar om diedieren te kweken heb je plaagdierennodig, dus ook die worden daargekweekt. Het is zeer specifiekwerk, dat veel kennis over plaagdierenen hun bestrijders vergt. Zeskeer per jaar komt Jeroen naar Blijdorpom de toestandvan de plantenin de kassen tebekijken en waarnodig insecten uitte zetten. Daarbijzijn de aanwijzingenvan de kasmedewerkersbelangrijk.Zij zien deplanten immersiedere dag en herkennendirect wanneerplanten doorplaagdieren geteisterdworden.Bestrijders loslaten - foto: Monique van Leeuwenb o t a n i s c h b l i j d o r pJeroen van Schaik, Entocarefoto: Monique van LeeuwenAls er tussentijds een explosieve groei isvan plaagdieren melden zij dit bij Entocareen de benodigde bestrijders wordenopgestuurd. Niet alleen botanischetuinen maken gebruik van biologischebestrijding. Ook in de tuinbouw heefthet gebruik van agressieve middelensteeds meer plaats gemaakt voor biologischebestrijding. Bij de tomatenteelt inHolland wordt zelfs alleen nog maar volgensde biologische aanpak gewerkt.Klein maar gevaarlijkIn de orchideeënkas treffenwe Martin de Zeeuw aan.Hij is bezig minuscule wittebeestjes op te vissen uit eenvan de waterbakken. Op heteerste gezicht lijken hetwolluizen. Maar schijnbedriegt. “Ik ben bezig meteen reddingsoperatie vanmijn vriendjes”, legt Martinuit. De diertjes zijn larvenvan het Australisch lieveheersbeestje.Deze bestrijdeneen bepaalde luizensoort.Omdat het een exotischeluizensoort is, heb jeeen exotisch lieveheersbeestjenodig voor debestrijding ervan. Met jeneus ongeveer boven op hetbeestje zie je het verschiltussen de larve en de wolluis.Behoedzaam zet Martin de larventussen zijn geliefde orchideeën. “Zo, diekunnen aan het werk.”Lieveheersbeestjes zijn niet heel ergkieskeurig; zij eten meerdere soortenluizen.Dat geldt niet voor andere bestrijders.Sluipwespen zijn heel specifiek. In deBlijdorpse kassen komen vier soortenwolluis voor. Er worden meerdere soortensluipwespen ingezet om onderandere de citruswolluis en de langstaartwolluiste bestrijden. Bij het woordsluipwesp denk ik aan een groot insect,een soort ME-er die wordt ingezet alsde boel echt uit de hand dreigt te lopen.Het tegendeel blijkt waar. Ze zijn juisterg klein, de kleinste sluipwespensoortis slechts 0,2 millimeter! Een sluipwespboort een gaatje en legt zijn eitje in eenluis. Deze wordt dan van binnenuitopgegeten. Met een loepje staat Jeroenvoorovergebogen een plant te bestuderendie vol zit met dopluis. Door hetloepje kan hij zien of er een klein gaatjein de dopluis zit. Zo weet hij of de luisgeparasiteerd is door een sluipwesp.Het werken met deze insecten is dusecht millimeterwerk!Plagen en geplaagd wordenTussen de planten in de kassen hangen kleinezakjes waar bepaalde bestrijders uitkruipen.En in het koffertje van Jeroen zitten buisjesen potjes met diverse soorten bestrijders.Tussen de planten staan ook potjes met eendeksel met kleine gaatjes. Hierin zit Borax,om de mieren te bestrijden. Mieren tastenzelf de planten niet aan, maar hinderen desluipwespen in hun werk. Ze beschermende luizen tegen de sluipwespen en jagendeze steeds weg zodat die letterlijk hun einiet kwijt kunnen. Mieren zijn namelijk dolop honingdauw. Deze kleverige vloeistofscheiden de luizen uit. De mieren verzamelende honingdauw en geven het aan hunlarven. Datzelfde doen ze met Borax.Alleen kunnen de larven dan niet verdervervellen en deze zullen niet uitgroeien totmieren.De trips die de waterlelie in de Victoriaserreteisterde werd bestreden met een rooftrips.Deze rooftripsen eten de bladzuigendetripsen. De aangetaste bladeren werdenafgesneden en weggehaald, in de hoop datzich weer nieuwe bladeren en knoppenzouden vormen. Toch was er eind juli geenblad meer te zien in de ronde vijver van deVictoriaserre. Het sombere weer in juli, incombinatie met de aantasting door trips,heeft de plant ernstig verzwakt. De rooftripsendie waren uitgezet konden de vijandniet de baas. Bij het weghalen van de bladerenwerden ook nog sporen van vraatgevonden. Helaas konden we in het jubileumjaarniet genieten van de koninginonder de waterlelies.En wat betreft de planten in mijn eigentuin: de slakkenkorrels hebben hun werkgedaan. Een heleboel slakken zijn gesneuveld.Hoewel de korrels volgens het etiketniet schadelijk zijn voor andere dieren, hebik de dode slakken zoveel mogelijk verwijderd.Tijdens het Verborgen Tuinen weekendvan begin juni kreeg ik advies van eenvrouw met een schitterende verzamelinghosta’s en een berg ervaring. Als je vóór 21juni de hosta afsnijdt tot op de grond, komtdeze daarna weer helemaal gaaf op. Hetvergde wel wat moed. Met een groot keukenmesmaakte ik met bloedend hart deplant met de grond gelijk…. Het gaf eenakelig gat in de beplanting. Maar al na enkeledagen begonnen er puntjes uit de afgesnedenstomp te groeien. En nu staat erweer een schitterende hosta. Nog niet zogroot als hij eerst was, maar de bladerenzijn puntgaaf!Voor meer informatie over biologischebestrijding: www.entocare.nl11

k o u d b l o e dZonnen onder de UV-lamp - foto: Jan BreedijkGeïntegreerde AustraliërsBaardagamenTekst en foto’s: Jan BreedijkMet dank aan: Henk Zwartepoorte(Diergaarde Blijdorp) en Jari‘Mijn spreekbeurt gaat over baardagamen. Ik heb dit onderwerpgekozen, omdat ik van dieren hou en mijn vader baardagamenheeft dus leek het me wel een leuk onderwerp.’ Zo begon eenhalf jaar geleden de spreekbeurt van mijn zoon, Jari. Powerpointerbij, nog wat mooie geprinte foto’s om op te hangen en natuurlijkmoest papa naar school komen om het voedsel en een echtebaardagame te laten zien. Beoordeling; Goed. ‘Zo papa, nu kun jehier wel een artikel over schrijven.’ En dat heb ik nu inderdaadgedaan.Wat is een agame?Baardagamen zijn hagedissen. Baardagamenhoren bij de leguanen familie. Hun Latijnsenaam is Pogona vitticeps. Ze zijn van deonderfamiliesoort agamen, zoals: wateragamen,kolonistenagamen, doornstaartagamen.Er zijn 300 soorten agamen, verdeeldover 30 geslachten. Veel agamen lijken opéén of andere leguaan als je oppervlakkigkijkt. Maar agamen hebben een acrodont(de tanden staan op de kaak) en leguaneneen pleurodont gebit (de tanden staannaast de kaak). Agamen hebben een grote,driehoekige kop met een stompe snuit. Zezijn krachtig. Hebben vaak lange poten eneen staart die even lang of langer is dan derest van het lichaam. Ze hebben huidplooien,stekels en kammen. Meestal zijn ze bijde mannetjes groter dan bij de vrouwtjes.In bomen levende agamen, zoals dewateragame, hebben een zijdelings afgeplatlichaam. Bodembewoners zoals debaardagame zijn horizontaal afgeplat.Hoe ziet de baardagame er uit?Bij een baardagame zit de kam van stekelsniet op zijn rug, maar aan de zijkant van zijnlichaam en vooral onder zijn kop. Vandaarde naam baardagame. De stekels zien erenger en scherper uit dan dat ze zijn. Eenboze baardagame zet zijn keel op, zodatalle stekels rechtop gaan staan. Als hij rustigis dan zitten ze plat tegen zijn kop. Eenbaardagame is meestal lichtbruin tot grijs,maar ze zijn er ook in de kleuren roodbruin,geel, goud en geelgoud. De baardvan een boos of opgewonden mannetjewordt zwart.Baardagamen hebben sterke poten metscherpe klauwen waarmee ze goed kunnengraven en klimmen. De staart van eenbaardagame is de helft van zijn lichaam. Eenbaardagame heeft aan beide kanten van zijnkop hele goede ogen zitten, zodat hij naarvoren, naar achteren en opzij kan kijken ofhij voedsel of gevaar ziet. Hij heeft eengrote bek vol met kleine, scherpe tandjes.Daarboven zitten twee kleine gaatjes; dat iszijn neus. Zijn oren zijn twee grote gaten, >12

NieuwsgierigStekels duidelijk zichtbaarafgedekt met een duidelijk zichtbaar trommelvliesaan de achterkant van zijn kop.Een mannetje kan ongeveer 50 cm wordenen een vrouwtje 60 cm. Baardagamen kunnen8 tot 15 jaar oud worden.Waar komen ze vandaan?Baardagamen komen uit Australië.Ze wonen in halfwoestijnen, savannes, endroge open bossen. In principe is debaardagame een grondbewoner, maar hijkan ook erg goed klimmen. Bijna allebaardagamen die je kunt krijgen in Nederlandzijn gekweekt en zijn dus nooit in Australiëgeweest. De baardagame is nietbepaald een bedreigde diersoort. De hagedissenkomen ook in de natuur nog veelvoor.VerzorgenBaardagamen worden gehouden in eenhorizontaal terrarium. Voor 1 baardagamemoet het terrarium minimaal 150x50x50cm groot zijn. Het is beter om 1 mannetjete hebben met 2 vrouwtjes en dan moethet terrarium natuurlijk nog wat groter zijn.Het terrarium moet van voren geopendkunnen worden. In de natuur komen vijandenvan baardagamen, zoals roofvogelsvanuit de lucht, dus als er een hand vanafboven in de bak wordt gestoken, voelt hetdier zich bedreigd. In een terrarium moetenstenen of droog hout aanwezig zijn alsinrichting. Dat is zowel voor zonneplekjesals verstop- en schaduwplekjes. Ook moeter nog genoeg plek zijn om lekker rond telopen. Er moeten minstens twee lampen in,waarvan er 1 warmer is dan de ander. Dewarmste moet ultraviolet licht geven. Daarvanmaakt een baardagame vitamine D. Opde warmste plek zonnen ze tussen de 45en 50 graden. In de hoeken hoeft het maar32 graden te zijn. ’s Nachts mag de temperatuurzakken tot 15 à 17 graden. Op debodem ligt calciumzand. Dat is zand metkalk. Als de baardagame per ongeluk hetzand mee opeet is dat goed voor zijn botten(gebruik geen gewoon zand, want datgaat erg stinken). Baardagamen eten vooralkleine beestjes zoals krekels, sprinkhanen,spinnen, moriowormen en regenwormen,maar ook groente, fruit en bloemen. Probeerdit te geven in een verhouding van75% dierlijk en 25% plantaardig voedsel.Vooral paardenbloemen vinden ze erg lekker.Een bakje met vers drinkwater is ooknoodzakelijk, ook al halen ze vrij veel vochtuit hun voedsel. Over het eten moetenregelmatig vitamines en mineralengestrooid worden. Als dat niet gebeurt,kunnen ze ziek worden, kleiner blijven ofvergroeiingen krijgen.Jonge baardagamenBaardagamen houden een winterrust. Nade winterrust gaan ze paren. Als een mannetjeeen vrouwtje ziet gaat hij knikkenmet zijn kop en hij zet zijn baard op als hijwil paren. Het mannetje bijt het vrouwtjedan in haar nek en daarna paren ze. Hetvrouwtje wordt na een paar weken dik enje ziet bulten in haar buik. Het vrouwtjezoekt een vochtig, warm plekje en graaftdaar een holletje. Daarin legt ze 10 tot 30eieren. Het vrouwtje maakt het hol weerdicht en stampt het aan. Als je echt wilt datde eieren uitkomen moeten ze eruitgehaald worden en in een broedstoof wordengedaan. Een broedstoof is een bak meteen laagje warm water bijna helemaal afgedektmet een glasplaat. De eieren doe je ineen vochtig substraat (bv een zand/turfmengsel of vermiculite) vlak boven hetwater in afgesloten bakjes om te voorkomendat de jonge dieren vlak na het uitkomenverdrinken. Het moet in de broedstoof28 tot 32 graden zijn. De eieren vaneen hagedis kunnen niet breken. Hagedissenhebben een ei met een leren buitenkant.Er kunnen zelfs deukjes in zitten. Na55 tot 75 dagen komen de eieren uit. Alshet iets te koud was, komen er alleen maarvrouwtjes uit. Als het iets te warm was,alleen maar mannetjes. De kleintjes eten alsnel groenvoer. De bak moet elke dagbesproeid worden, want ze drinken dannog erg veel. Ze hebben veel vitaminen enmineralen nodig. Al snel eten ze ook kleinekrekeltjes. Na 1 tot 2 jaar zijn ze volwassen.Doe ze voor die tijd niet bij hunouders, want die eten ze op. Als ze volwassenzijn mogen de mannetjes niet meer bijelkaar, want anders gaan ze vechten.In BlijdorpIn Blijdorp zijn de baardagamen te vinden inde Rivièrahal. Staand voor het oude komodovaranenverblijfzijn ze te vinden in eenterrarium dat zich aan de linkerkant om dehoek bevindt. Blijdorp telt de laatste 2 à 3jaar twee mannelijke baardagamen. Doorgaanszitten ze beide in de collectie. Eéndier heeft een tijdje terug wat verwondingenaan zijn baard opgelopen door vechten.Toen is een stuk huid daarvan operatiefverwijderd en tegelijk het botje dat debaard opzet weggehaald. Hij zit nu achterde schermen te herstellen en dat gaatgoed. In de jaren ’70 is er geprobeerd tekweken met deze diersoort in Blijdorp. Erzijn jongen geweest, maar die werden nietgroot. Doordat er door particulieren nuerg veel wordt gekweekt ziet de Diergaardehet nut er niet van in om dit zelf ookweer te gaan doen. In de jaren ’80 en ’90zijn er ook nog baardagamen geweest inBlijdorp. Dat was vaak geen succes omdathet doorgaans afdankertjes waren.Dat Blijdorp, ondanks het veel voorkomenvan deze hagedissensoort in particuliereterraria, toch baardagamen in de collectieheeft is op verzoek van de educatievedienst. Ze worden gebruikt voor blindenrondleidingen.De reptielenpost plaatst eendier een uurtje voor de rondleiding in eenbak bij de rondleidingsslangen. Na deexcursie gaat het dier weer terug in zijneigen bak. De dieren hebben er geen lastvan. Een van de redenen dat deze diersoortzo populair is bij terrariumhouders is dat zenieuwsgierig en erg tam zijn. Ze schijnen deaandacht bijna op te zoeken. Zo heeft debaardagame op zijn tijd ook zijn uitje. Voorhem is zo’n hand van 37 graden een lekkerwarm plekje om even te genieten.13

v r i e n d e nVerslag voorjaarsreisZoo WuppertalOp 21 april om acht uur ’s morgens stonden twee bussen klaarop het Willemsplein om de meer dan 70 deelnemers aan deVriendenreis te vervoeren. De weersvoorspellingen waren redelijken pakten in de loop van de dag zelfs zeer goed uit. Na eentussenstop kwamen de bussen uiteindelijk in Wuppertal aan.In de Zoo was voor de Vrienden een ontvangstmet lunch geregeld in het binnenverblijfvan de olifanten. Wuppertal heeft Afrikaanseolifanten met momenteel enkelejongen. Dit alles was goed verzorgd. Na hetmaken van een groepsfoto op het buitenterreinvan de olifanten (inderdaad vlaknaast de Afrikaanse olifanten!), kon menfacultatief deelnemen aan een excursie naarde nog niet geopende uitbreiding van deZoo. Deze uitbreiding is ongeveer vijf hectaregroot en zal alleen bewoond wordendoor Siberische tijgers en leeuwen. Wij kregenuitgebreid de gelegenheid om voor enachter de schermen het geheel te bekijken.Ook was het mogelijk in de binnenverblijvenvan de leeuwen te komen. Alhoewelhet geheel fraai oogt, vroeg ik mij wel af ofniet beter andere dieren (bv olifanten) ditgrote terrein tot hun beschikking kondenkrijgen. Leeuwen slapen toch 20 uur perdag en zullen (tenzij een zeer grote groepwordt gehouden) de ruimte niet benutten.Na de rondleiding was het prettig om doorhet fraaie park rond te lopen. Het park inWuppertal is door zijn fraaie parkaanlegmet gazons, bloemen en bomen uitermategeschikt om op een warme dag in rond tewandelen. Natuurlijk was er ook aandachtvoor de dierencollectie. Er was veel te zienen enkele opvallende zaken zullen genoemdworden. Het logo van Wuppertal bestaat uitkoningspinguïns, helaas zijn deze nog steedste zien in een soort gekoeld aquarium.Daartegenover staat het verblijf voor dezwartvoetpinguïns. Dit is geheel nieuw enbestaat uit een waterdeel met daaraanzandstrand met rotsen, sterk gelijkend opde situatie in Zuid Afrika.Ook de mensapen zijn aanwezig. Wuppertalheeft gorilla’s, orangs, chimpansees enbonobo’s in de collectie. De chimps (tweestuks) en de bonobo’s hebben alleen eenbinnenverblijf. De apen zijn door het glasgoed te zien in hun betonnen verblijf. Daarentegenhebben de gorilla’s en de orangs debeschikking over fraaie buitenverblijven. Dedieren zijn daar goed te zien in een voorhen afwisselend verblijf. Een cynicus zoukunnen zeggen dat de orangs wel veelgrond ter beschikking hebben voor inbomen levende apen!Wat betreft vogels heeft Wuppertal eengrote collectie. Naast watervogels in en omde grote vijver zijn er vele bijzondere ofinteressante soorten te zien. Te noemenzijn: de kagu, de schoenbekooievaar, lelkraanvogel,ibissen, roofvogels en de darwinnandoe.Het speciale vogelhuis bestaatuit een klassiek deel met aparte verblijvenen een vrijevluchtdeel, waarin je rond kanlopen. Enkele opvallende bewoners zijn hiero.a. de kolibri’s, de rode rotshaan en deedelpapegaai.Het aquarium en het reptielenhuis is leukvoor de echte liefhebber. Bijzondere soortenzijn de Nieuw Guinea krokodil en dekrokodilstaarthagedis. Tenslotte moetenkort genoemd worden okapi’s, cheetah’s(1 koningscheetah), geelrugduikers, Kodiakberen,Middenamerikaanse tapirs enAndesflamingo’s.Terugkijkend op deze fraaie dag zou ikWuppertal willen omschrijven als een fraaiaangelegd klassiek park waar duidelijk ontwikkelingin de verblijven is te zien. Er isnog geen duidelijke visie te ontdekken waardeze tuin naar toe wil in zijn geheel. Dezetuin is een aanrader vanwege de bijzonderecollectie, het is echter geen topzoo.Tekst: Gerhard TijssenFoto’s: Fred van Tiel15

Masai-giraffe ‘Eusie’ in Blijdorp. Let op de vorm van de vlekken.De verzorgers hebben dit dier door de hongerwinter weten teloodsen. In een onverwarmd verblijf!Foto: Emmy van der GraafHet Blijdorp-logo:Giraffen en ‘Eusie’Tekst: Gerard Ouweneel Blijdorp heeft iets met giraffen.Dat blijkt uit het logo en de diverseornamenten die in de tuin zijnterug te vinden. Gerard Ouweneel ging op onderzoek uit engroef in het verleden. Daarvoor raadpleegde hij ‘Het NieuweDiergaarde Boek’, een royaal uitgevoerde en geïllustreerde bundelmet informatie over de oude Rotterdamse Diergaarde aan deKruiskade dat dateert van kort na de voltooiing en openstellingvan Blijdorp. Hij sprak met Gerrit van der Graaf, dierverzorgervan 1943 tot 1987, en dook in zijn eigen geheugen.Dit boek bevatte beelden over de aanloopnaar en bouw van het nieuwe Blijdorp enhoe de tuin er de eerste jaren uitzag. Dezefoto’s konden echter niet allemaal in deoude Diergaarde of in Blijdorp gemaaktzijn. Zo stond op een ervan een reuzenpanda.Gerard weet vrijwel zeker dat in deoude of nieuwe Rotterdamse Diergaardenooit een reuzenpanda was te zien. Daaromboeide ook een van de andere foto’shem. De bewuste prent toont twee koppenen een deel van de nekken van giraffen.De dieren staan tegenover elkaar enkijken links en rechts het beeld uit. Bij defoto staat vermeld dat deze inspireerde tothet alom bekende Blijdorp-vignet.Gerrit van der Graaf twijfelde direct of hetom Blijdorpgiraffen ging. Uit het vlekkenpatroonblijkt dat het geen netgiraffen waren,Masaigiraffe in deSerengetti in Tanzania,december 2006.Foto: Gerard Ouweneelde ondersoort die Blijdorpal ruim een halveeeuw houdt. “En hetzijn ook geen Masaigiraffen.Kijk maar, dievlekken hebben niet devorm van een wijnblad,”ging Van derGraaf verder. “Toen ikin 1943 in Blijdorpkwam werken, was ermaar een wijnblad. Datwas Eusie. Kijk dit isEusie…! Let op devorm van de vlekken:als de vorm van eenblad van een druivenrank…”.En Gerrithaalde een schitterendefoto van een Masaigirafvoor de dag, langgeleden genomen inBlijdorp.OndersoortenOm het mysterie rondde foto met de tweegiraffenkoppen te ontrafelen, ontkomen wijniet aan wat systematiek. Een halve eeuwgeleden onderscheidde men al acht ondersoorten.Maar in de ‘African Antilope Database1998’ waarin ook de giraffen de revuepasseren, voert de IUCN dertien ondersoortenop, verdeeld over zes hoofdgroepen.Waar de verspreidingsgebieden van deondersoorten elkaar overlappen, komenook mengvormen voor. Er is een ‘westelijke’groep, met drie ondersoorten, waaronderde Nigeriaanse giraffe en de Kordofangiraffe.Deze westelijke groep leeft, of leefde,in de Sahelgordel. Aan het eind van devorige eeuw waren er minder dan 3500dieren over. De Nubische/Rothschild’s-Giraffen, die voorkomen vanaf Zuid-Sudantot in Kenia staan er niet veel beter voor.Maar getuige recente waarnemingen vanpiloten van de Verenigde Naties, zou hetkunnen dat er in Zuidoost-Sudan nog aardigwat rondlopen. Kenia heeft nog eens tweeondersoorten binnen de grenzen: de netgiraffenen de Masai-giraffen. Met in totaal46.000 exemplaren verspreid over het zuidenvan Kenia en Tanzania is de laatste detalrijkste ondersoort. De giraffen die menziet in de fameuze Serengetti zijn Masai’s.Daar nam als gevolg van stroperij en eenziekte tussen 1990 en 1996 de populatie afvan 8830 naar 6170 individuen. In ZuidelijkAfrika leven nog eens zes ondersoorten,waarvan de Thornicroft’s giraffe die alleenvoorkomt in de Luangwa Valley in Zambiaer een is. Aan het eind van de vorige eeuwschatte de IUCN dat er in Afrika ruim140.000 giraffen zijn. >16

3: Netgiraffe in de oude Rotterdamse diergaarde met verzorgerGoedemans. (Het Nieuwe Diergaardeboek)Blijdorp-logoLex Noordermeer van Blijdorp schudde deoplossing van het mysterie uit zijn mouw.De foto die model stond voor het logowerd niet gemaakt in Rotterdam maar inhet Parc Zoologique de Vincennes in Parijs.Deze zoo heeft sinds mensenheugenis eengrote fokgroep Nigeriaanse giraffen. Metminder dan 1500 dieren in het oorspronkelijkeleefgebied, is deze groep een kostbaarbezit. Enkele kleinere Franse dierentuinenbezitten wat nakomelingen, maar verder isdeze ondersoort nergens anders in dierentuinente bewonderen. Ook al afgaand ophet vlekkenpatroon vermoedt Noordermeerdat de Nigeriaanse giraffen bijna 70jaar geleden in Parijs ‘poseerden’ voor hetBlijdorp-logo. In ieder geval was het nietEusie want het waren geen Masai-giraffen.Voorzover het Lex Noordermeer bekendis, zijn er buiten Bazel thans in geen enkeleEuropese dierentuin Masai-giraffen te zien,maar uitsluitend netgiraffen of Rothschildt’s.In de Verenigde Staten houdt men wel veelMasai’s. Nog een tip van Lex Noordermeer:in Antwerpen zouden nog een paar Kordofan-giraffente zien zijn. Deze zijn in hunAfrikaanse woongebied minstens zo zeldzaamals de Nigeriaanse. Op hun excursieslangs zoo’s in en buiten Europa zouden de‘Vrienden’ eens extra op de ondersoortenvan giraffen kunnen letten.Alle vragen rond Eusie zijn nog niet opgelostwant Gerrit van der Graaf haalde voorGerard Ouweneel nog een tweede giraffefotovoor de dag, genomen in de oudeRotterdamse Diergaarde. Achterop die fotostaat ook ‘Eusie’ geschreven. Maar dezefoto stelt geen Masai-giraffe voor maar eennetgiraffe. Dat zou betekenen dat deRotterdamse diergaarde aan twee ‘Eusies’onderdak heeft geboden? Een kleinmysterie dus.Deze foto gemaakt in de Parijse zoo van Nigeriaanse giraffen stond modelvoor het Blijdorp-logo.(Het Nieuwe Diergaardeboek)Het eerst Blijdorp-logo. In dit eerste model komt de zwierigheid van de neobarokkearchitectuur van Van Ravesteyn terug. (Het Nieuwe Diergaardeboek)17

Impressie publieksruimte - illustratie: Diergaarde BlijdorpEducatief ArcticaWereldwijd komt er steeds meer besef dat de activiteiten van demens ingrijpende gevolgen hebben voor de natuur en het klimaat.Het bekende broeikaseffect is daar een voorbeeld van.Door het gebruik van fossiele brandstoffen zoals olie en kolenwarmt de aarde op, met alle (bekende en nog onbekende) gevolgenvan dien. Met het maken van de plannen voor Arctica, hetnieuwe werelddeel in de Diergaarde, zag Blijdorp z’n kansschoon om aandacht te besteden aan het opwarmen van deaarde. Immers, in Arctica komen allerlei dieren uit het noordpoolgebieden juist op de polen zijn de gevolgen van het opwarmenvan de aarde het meest zichtbaar. De ijskappen wordennamelijk in rap tempo kleiner en het is de vraag of de ijsbeerover enkele decennia nog wel kan rondlopen op het ijs. Maar hoebreng je in Arctica zo’n ‘zware boodschap’ onder de aandachtvan het publiek?De boodschap…Van oudsher is educatie aan bezoekers éénvan de doelstellingen van dierentuinen. Inhet verleden beperkte deze educatie zichtot een soortbord bij het verblijf waaropstond welke diersoort achter het hek zat.Vaak stond er ook vermeld waar de soortin het wild voorkwam, hoe oud ‘ie konworden, wat er werd gegeten en hoeveeljongen er geboren konden worden. Hetidee was om de bezoeker slechts eenbeperkte hoeveelheid informatie te gevenwant het voornaamste doel van het publiekbij een dierentuinbezoek was immers eenleuk dagje uit! Maar met de veranderenderol van dierentuinen in het speelveld vannatuurbehoud veranderde ook de boodschap.Er werd aandacht besteed aan debedreigingen van het natuurlijk leefgebiedvan vele soorten. Daarbij werd uiteraardook de rol van dierentuinen belicht. InDiergaarde Blijdorp wordt bij diverse soortenuitleg geven over de deelname aan fokprogramma’szoals de EEP. Ook aan in situbeschermingsprogramma’s besteedt deDiergaarde aandacht.Zo zijn er onder andere informatiebordenin de maak over het project ter beschermingvan Afrikaanse wilde honden en overde verhuizing van in de Blijdorp geborendieren naar het wild om maar een paarvoorbeelden te noemen.Tekst: Angeline PetersMet dank aan: Robert van Herk(Educatieve Dienst DiergaardeBlijdorp)…in ArcticaUiteraard wordt ook in Arctica veel informatiegegeven. Bij binnenkomst in ditwerelddeel staat een grote platte wereldbolwaarop aan de ene zijde de Noordpoolstaat en aan de andere zijde de Zuidpool.Hierop wordt aangegeven hoe snel de ijskappenkleiner worden door het smeltenvan zee-ijs en hoe de oppervlakte aan toendragebiedverandert. Verderop in hetgebied komen informatieborden over debijzondere flora van het toendragebied die’s zomers in bloei staat en in de winterbedekt is met een dikke laag sneeuw.Uiteraard ontbreken ook de soortinformatiebordenvan de ijsbeer, sneeuwuil, lemmingen poolvos niet. Ook is er een themapaneelwaarop aandacht besteed wordt aande manier waarop de dieren die in hettoendragebied leven, hun ‘jas’ aanpassenaan die afwisselend witte en bruine/groenewereld.Als de bezoeker verder Arctica in looptstaat hij opeens oog in oog met het ijsbeervrouwtje.Omdat ijsberen voornamelijksolitair leven, worden in Arctica het mannetjeen het vrouwtje in aparte verblijven>18

gehuisvest. Op het soortbord bij hetvrouwtje staat met name informatie overde voortplanting. Bij het mannetje staatvoornamelijk informatie over de jachttechniekenvan een ijsbeer.Via een sneeuwdecor met ijshol loopt debezoeker de publieksruimte van het ijsberenverblijfin. Al snel waant de bezoekerzich onder water met drijfijs, schotsen eneen heus wak boven zijn hoofd. Wat je tezien krijgt als je je hoofd door het wak naarboven steekt, houden we nog even geheim.Spannend zal het is ieder geval wel worden!Uiteraard kunnen de bezoekers hetijsberenvrouwtje via grote ramen ookonder water bewonderen.Smeltend ijsZoals gezegd wil Diergaarde Blijdorp inArctica niet alleen informatie geven over dedieren en het natuurlijk leefgebied, maarhet publiek ook bewuster maken van degevolgen van het gedrag van mensen op hetklimaat op aarde. Overigens wordt nietalleen de ‘bijdrage’ van de mens belicht,maar ook natuurlijke schommelingen in hetklimaat door bijvoorbeeld uitbarstingen vanvulkanen.In de publieksruimte van het ijsberenverblijfwordt uitgelegd wat de gevolgen van klimaatveranderingzijn voor ijsberen. Doorde temperatuurstijging bevriest het waterrondom de poolkap later in het seizoen ensmelt weer eerder. Hierdoor wordt deperiode dat de ijsbeer op zeehonden kanjagen korter en in de (nabije) toekomst tekort. Door het eerder smelten van het ijsraken ijsberen geïsoleerd op eilandjes,waardoor ze geen partner kunnen vinden.De afstand tussen de eilandjes en het vasteland wordt te groot zodat ijsberen verdrinkenals ze proberen de afstand te overbruggen.De gevolgen van de klimaatveranderingengaan natuurlijk verder dan de Noordpool,zij hebben een wereldwijd effect. De ijsbeerwordt als het ware als ambassadeurgebruikt om de ingrijpende effecten van hetopwarmen van de aarde te laten zien.Voor het te laat is!Met diverse informatiepanelen en videowandenin de publieksruimte wordenveranderingen in het klimaat en de gevolgendaarvan aanschouwelijk gemaakt. Delijst voorbeelden is indrukwekkend:◗ het poolijs op zowel de Noordpool alsZuidpool smelt en brokkelt af;◗ gletsjers in alle delen van de wereldworden jaar na jaar kleiner;◗ de eeuwig bevroren toendra’s beginnente ontdooien waardoor ze veranderenin ontoegankelijke moerassen;◗ het zeeniveau stijgt, waardoor eilandenzoals de Salomonseilanden onderde zeespiegel verdwijnen. Ook eengroot deel van ons eigen Nederlandloopt gevaar;◗ woestijnen breiden uit en anderegebieden kampen met teveel neerslag.Met andere woorden, klimaatzonesschuiven op, zelfs in Nederland is ditte merken doordat steeds meer Zuid-Europese flora en fauna in ons kikkerlandjekunnen overleven;◗ meren zoals het Tsjaad-meer drogenlangzaam in.Door gebruik te maken van animaties,kaarten, satellietfoto’s, grafieken, cartoons,foto’s en doe-dingen wordt geprobeerd de‘zware’ boodschap op een ‘lichte’ manierover te brengen op het publiek. We zijn ergbenieuwd hoe het er straks uit komt tezien.Impressie ijsberenverblijf - illustratie: Diergaarde BlijdorpZelf doenDe boodschap is duidelijk: de mens moetnu echt zijn gedrag aan gaan passen. Daarvooris bewustwording natuurlijk de eerstestap en uiteraard zorgen dat men de intentiekrijgt om er nu werkelijk iets aan tedoen. Soms kunnen kleine dingen al grotegevolgen hebben. Daarom komt er in Arcticainformatie met tips voor bezoekers omenergie te besparen en milieubewuster televen. Voorbeelden zijn: de verwarminggraadje lager, elektrische apparaten zoalsTV, computer en beeldscherm niet standbylaten staan, wasgoed aan de waslijndrogen, douchen met een waterbesparendedouchekop, consuminder (vervang spullenals ze kapot zijn en niet omdat hetmodel niet meer in de mode is) en eetminder vlees (veehouderij veroorzaakt ontbossingen een grote CO2-productie). Ditlijstje zal in Arctica nog een stuk langer zijnom het tot de bezoekers te laten doordringendat ze ook zelf iets aan de opwarmingvan de aarde kunnen doen.Tot slot is aan het einde van Arctica eenevaluatiepaneel gepland. Hoeveel zijn debezoekers te weten gekomen over ijsberenen klimaatverandering? Dit is de ultiemetest voor de educator: is de boodschapovergekomen en blijft er iets hangen inonze grijze massa?Diergaarde Blijdorp wil natuurlijk zelf hetgoede voorbeeld geven. Er is een Greenteamopgericht dat Blijdorp ‘groener’ moetmaken. Overal in de Diergaarde zijn ofworden maatregelen genomen om hetenergieverbruik omlaag te krijgen. Ookproduceert de Diergaarde zijn eigengroene stroom met de zonnecellen ophet dak van het Oceanium en zijn erwarmtepompen die bij warm weer koudwater oppompen om ruimtes te koelenen het zo opgewarmde water opslaan ombij kouder weer te gebruiken voor verwarming.Een windmolen behoort in detoekomst wellicht tot de mogelijkheden.Uiteraard is Diergaarde Blijdorp niet alsenige bezig met het milieu en opwarmingvan de aarde. De Diergaarde werktondermeer samen met organisaties alshet Wereld Natuur Fonds, Natuur enMilieu en Hier om gezamenlijk mee tewerken aan een beter milieu. En gaat ooku uw steentje bijdragen?Jachtgedrag - illustratie: Diergaarde Blijdorp19

v r i e n d e nNandoe. Doe er wat an!Nandoe - foto: Yvonne RaaijmakersMooi weer. Met mijn vrouw net de tuin ingekomen en het Oceanium gepasseerd. Wezien onze nandoe lopen tussen de vicuna’s. “Ach, ze loopt nog steeds alleen. Er warener eerst toch twee?”“Ja, maar dat was voor de kerst,” probeer ik leuk te zijn. “In het vorige Blijdorpbladstond er toch iets over? Men wilde eigenlijk het eenzame vrouwtje in een andere tuinonderbrengen, maar dat kon niet vanwege haar vogelgriepinenting.” “Kunnen ze dangeen andere krijgen?” Goeie vraag!“Vrienden, Bernhardineen haarbaby verwachtenu. Komt u mee?”MeerdaagseVriendenreisnaarEngelanden IerlandBlijdorp wil liever de bedreigde Darwinnandoe’s hebben. Maar import is heel lastigomdat handel en grensoverschrijdend verkeer van bedreigde dieren aan strenge regelsis gebonden. Dus zullen we nog wel even op de Darwinnandoes moeten wachten.Deze regels zijn nog wel te begrijpen. Maar waarom zou je dan onze nandoe niet alvastnaar een andere dierentuin kunnen sturen? Vrouwtjes zijn in principe niet zo moeilijkplaatsbaar. Mannetjes hebben vaak een groep vrouwtjes om zich heen. Nee, dan komtde vogelgriep om de hoek. Onze nandoe is ingeënt, dus er zitten stoffen in haar bloeddie wijzen op vogelgriep. Dan vraag ik me toch af of er geen dierentuin binnen onzelandsgrens is. Artis bijvoorbeeld is heel actief met nandoes. Maar ja, daar zal natuurlijkwel navraag naar gedaan zijn.Wat me nog het meest dwars zit is het volgende. De regels voor het grensverkeer zijnbinnen de Europese Unie hetzelfde. Deze regels staan beschreven in o.a. een wetgevingdie in gedrukte vorm 24 boekwerken in beslag neemt. Ongeveer tweederde hiervanbestaat uit uitzonderingen. Maar het schijnt niet mogelijk te zijn om die wettenvoor dierentuindieren een beetje dichter bij de praktijk te brengen. Zeg nou zelf, of eenvogel ziek is kun je toch ook op andere manieren constateren dan door bloedproeven?Ik heb begrepen dat een vogel met vogelgriep binnen een paar dagen dood is. Nognooit van quarantaine gehoord? Dan roept er weer iemand dat een virusdrager zelfniet ziek hoeft te zijn en je door de injectie dit niet meer kunt vaststellen. Als ze alledierentuinvogels zouden vaccineren dan was dit probleem ook opgelost.Maar ja… Onze nandoe loopt nog steeds in haar uppie. Nu moeten we dit niet overdrijvenwant nandoes zijn niet echt groepsdieren en kunnen goed solitair leven. Wist udat het nandoemannetje het nest bouwt en dat hij daarna het vrouwtje uitnodigt omdaar een ei in te leggen? Daarna broedt hij het ei uit en zorgt voor het kuiken! Daarloopt hij dan mee op zijn rug om het tussen zijn vleugels warm te houden.Nu begrijp ik waarom nandoemannetjes zo weinig kans op een carrière hebben!Op 14 mei vertrokken 32 Vrienden met debus vanuit Rotterdam om de oversteeknaar Harwich te maken. Van daaruit ginghet de volgende morgen richting Noord-Wales om in Llandudno het traditionele,maar goed verzorgde hotel Dunoon tebetrekken. Met traditioneel bedoelen webediening in kostuum, zilveren bestek optafel en ’s avonds een pianist in de lounge!De reis verliep zo voorspoedig, dat er voorde liefhebbers tijd beschikbaar bleef om denabijgelegen Welsh Mountain Zoo tebezoeken. Een kleine dierentuin, mooigelegen op een heuvel, met als middelpunteen mooie tuin met onder andere palmbomen.Daar omheen volières en verblijfjesvoor bijvoorbeeld gibbons, margaykatten,condors, kleine panda’s en bruine beren.Op de helling ruime, eenvoudige veldenvoor przewalskipaarden, struisvogels endamherten en er bovenop als blikvanger de‘Chimpansee Encounter’. Een soort jungle- >20

toneel als binnenverblijf, tribunes voor debezoekers en een ruim, ommuurd buitengedeeltemet kijkposten. De bezoekerskunnen ook van bovenop het gebouw dechimpansees bekijken. Vanaf het restauranthad je goed zicht op de lager gelegen valleimet Sumatraanse tijgers.Vol verwachting vertrokken wij devolgende dag richting Dublin Zoo,met een oversteek van de IerseZee. Ondanks het vroege vertrekuur(6.45 uur) bleek de reis meertijd te nemen dan vooraf ingeschat.Na een rit door Dublin City kwamenwe pas om 12.00 uur bij deZoo in Phoenix Park aan. Na eenwelkomstwoordje van de Nederlandsedirecteur Leo Oosterweghel gingen weeerst het nieuwe olifantengebouw bezoeken.Hoofd olifantenverzorger GerryCraighton jr. en zijn team hadden een heelprogramma voor de Vrienden samengesteld.Zo was er ondermeer uitleg over deindeling en de vele faciliteiten voor de dieren,waarbij Gerry het niet naliet te benadrukkenhoe goed de Rotterdamse olifantenzich hier voelen. Daarna werden wenaar de bezoekersbox geleid en kondenwe zien hoe Yasmin, Anak en Bernhardine(in Dublin Dina genoemd) met haar pas eenweek oude jong binnenkwamen. U kuntbegrijpen dat dit het hart van menig Blijdorpvriendsneller deed kloppen, helemaaltoen we in kleine groepjes in de verzorgersgangwerden gelaten om nog mooierefoto’s te kunnen maken. De zeer ruimebuitenperken, waaraan nog met man enmacht werd gewerkt om ze in juni ingebruik te kunnen nemen, werden niet vergeten.Het voert te ver om dat hier tebeschrijven, maar neemt u van mij aan dathet er bijzonder goed uitzag en onze olifantenhier een prima plek hebben. Als klap opde vuurpijl was het mogelijk DVD’s van deaankomst van de olifanten in Dublin en degeboorte te bekijken.Behalve het olifantenverblijf is ook de restvan de tuin de moeite waard. De dierentuinis grotendeels rondom 2 meren gelegen.Deze worden deels gebruikt als apeneilanden.Rondom het meer liggen ruime,glooiende verblijven voor onder andere tijgers,wolven, jaguars en sneeuwluipaarden.Iets meer naar binnen een traditioneel terrasvoor orang oetans en een met glasvenstersommuurd verblijf voor een groepgorilla’s. Ook de binnenverblijfjes vanondermeer de siamangs, diverse lemurensoorten,colobus- en slingerapen liggen hier.Om het 2e meer is in 2000 een gebied aangelegdvan 13 ha. met de veelbelovendenaam: ‘The African Plains’. Hier liggen demet stevig gaas omrasterde ruime verblijvenvan bongo’s, penseelzwijnen en wildehonden en de stallen met kijkvensters vande witte neushoorns en nijlpaarden en eenrestaurant in Afrikaanse stijl met aan derechterzijde een omheinde savanne metgiraffen, zebra’s, algazellen en struisvogels.Het beeld werd enigszins ontsierd door deloodsen welke als stallen dienst deden. Aanhet eind van de rondgang wachtte een lichteteleurstelling in de overigens rijk gesorteerdesouvenirshop: geen zoogids of postkaartenvan de Zoo verkrijgbaar!Donderdag 17 mei stond Blackpool Zoo ophet programma. Hier werdenwe ontvangen door de HeadZookeeper Peter Dillingham,die ons mee nam voor eenrondleiding van 3 uur! De tuinligt in een parklandschap evenbuiten Blackpool. Voorheenwas er in de 2e wereldoorlogeen trainingscentrum van de >21

RAF. Verschillende gebouwen of restantendaarvan bestaan nog steeds. In 1962 ontstondener plannen om hier een dierentuinte maken, die in juli 1972 werd geopend.Inmiddels is de tuin een volwassen gewordenmet meer dan 1500 dieren van circa400 soorten en ruim 300.000 bezoekers.Men werkt er aan een masterplan en hetwordt steeds meer een moderne Zoo meteen mooi bestand aan dieren. Bijvoorbeeldde gorilla’s, die zijn gehuisvest op eeneiland, genaamd ‘Gorilla Mountain’. Ze hebbenveel ruimte en begroeiing en de dierenkunnen klimmen en klauteren, maar zichook verstoppen. Er waren dieren van allecontinenten, zoals 4 olifanten: wat ouderedames die goed met elkaar kunnen leven.Wij mochten met 2 oude circus olifantenen hun begeleiders meelopen naar een weilanden hen een appeltje geven. Een gekgevoel zo’n warme gladde tong. BlackpoolZoo is zeker geslaagd, maar soms watsobertjes. Ruim, groen en schoon, maarwat meer geld kunnen ze zeker nog welgebruiken. Een voor velen onbekende,maar verrassende tuin.Vrijdag 18 mei bezochten we Chester Zoo.Het was niet mogelijk een rondleiding voorde Vrienden te regelen en zo kon iedereenzijn eigen weg gaan. Een echt grote, maarwel overzichtelijke, tuin met heel veel dieren,goed verzorgd en ruim gehuisvest. Thewinning zoo van onze reis. Dat de Engelsenextra trots op de Chester Zoo zijn, kan ikme wel indenken. Ik wil nog wel een paarhoogtepunten noemen:◗ Spirit of the Jaguar: een zeer goot binnenverblijfmet heel veel tropische planten.Een enorme zwarte jaguar liep vlaklangs het glas en liet zich goed bekijken.In de centrale hal vóór het gaas was eengroot terrarium vol bladsnijdersmieren.In het buitenverblijf lagen 2 gewonejaguars boven op een circa 7 meterhoge heuvel.◗ In Komodo dragon talk, het tweelingverblijf,waar de enorme Komodovaranenbeurtelings in één van de verblijvenmocht. In een ander verblijf zaten circa8 jonge Komodovaraantjes, die zich snelheen en weer bewogen.◗ Elephants of the Asian Forests. Eenprachtig verblijf, waar de olifantenkuddeveel bewegingsvrijheid heeft en de luxevan een enorme douche.◗ In Tropical Realm, met reptielen envogels, was ondermeer het verblijf vaneen 8-tal Tuatara’s, uit Nieuw-Zeelandafkomstige hagedissen. Het zijn eensoort mini-dinosaurussen, van 50 cmlang.Inmiddels was de laatste dag van onze dierentuinreisaangebroken en ging de reisnaar de Twycross Zoo, die we nog bezochtenalvorens we de terugreis zouden aanvaarden.De mensen van Twycross Zoohadden zich zeer ingespannen om het onsnaar de zin te maken: ontvangst door devoorzitter van de Twycross Vrienden metcoffee and cakes; een rondleiding in hetkleine Tropical House met een interessantverhaal over het leven in het regenwoud eneen uitgebreid lunchbuffet. Hoogste tijd om‘The World of Primate Centre’ in te gaan.Deze naam was zeker van toepassing toenwij 35 soorten apen en lemuren telden, vandwergzijdeaapje tot gorilla. Niet altijd evenfraai gehuisvest, over het algemeen welruime buitenverblijven, maar bij de chimpanseesbinnen bekroop mij een gevoel vaneen gevangenis. Enige bijzondere soorten:Kroonlemur, Allen’s swamp monkey, Brillangoer,Phayre’s langoer (enige buitenVietnam) en Agile gibbon. Voor de gorillaenchimpanseecollectie waren meerderegebouwen, dat moet ook wel als je overongeveer 50 chimpansees beschikt. Eenmodern olifantenhuis met ook hier weerruime buitenperken, een nieuw complexmet volières voor voornamelijk Zuid-Amerikaansevogelsoorten en papagaaien, giraffen,dhole’s en levendige Amoerpanterscompleteren deze tuin. Twycross Zoo iseen niet zo bekend park, dat je als liefhebberechter beslist niet mag overslaan als jein midden- Engeland vertoeft.Uit bovenstaand enthousiast verhaal hebt uinmiddels begrepen dat de Vrienden eenmooie meerdaagse reis achter de rug hebbenen het klaterende applaus tijdens deterugreis was zeker op zijn plaats voororganisator Peter Biesta.Opmerking: Bovenstaand artikel is eencombinatie van de reisverslagen die doorde heren Balk en James zijn opgesteld en isgeredigeerd door de redactie.Tekst: Arnold J. Balk en J.E. JamesFoto’s: Marc Douvenv r i e n d e n22

26 april 2007 - 24 juli 2007m u t a t i e sJonge Visaya - foto: Joost HubeekIn deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van deDiergaarde. Voor deze lijst is gebruik gemaakt van diverse(interne) Blijdorp-uitgaven. Er kan dus tussentijds het eenen ander zijn veranderd. Ook kunnen dieren zich (niet zichtbaarvoor publiek) achter de schermen bevinden. De meestactuele lijst vindt u op het mededelingenbord op het voorpleintegenover de flamingo’s. Op verzoek geven we metingang van dit nummer aan of het een mannetje (het eerstecijfer) of een vrouwtje (het tweede cijfer) betreft, of dat hetgeslacht nog niet bekend is (het derde cijfer). Voorbeeld:1.1.0 Leeuw = Twee leeuwen, één mannetje en één vrouwtje.Geboren Geboren23-07/0.0.? vosmangoest, 22-07/1.0.0 Indische antiloop, 21-07/0.0.1hyacintara, 19-07/0.0.1 wilde cavia, 18-07/0.1.0 Chapmanzebra(Loena, vader Loro, moeder Eva), 13-07/ 0.0.1 rode reuzenkangoeroe,13-07/ 0.0.2 zandwallaby, 06-07/0.1.0 Chapmanzebra (Elena,vader Loro, moeder Erika), 05-07/0.1.0 bizon (Gozewina, vaderClint, moeder Demi), 21-06/0.0.2 kleine panda, 19-06/0.1.0 Californischezeeleeuw (Dayenne, moeder Eline, vader Billy), 18-06/0.0.1prairiehondje (in totaal nu 21), 17-06/0.0.1 papegaaiduiker, 13-06/0.0.20 korenwolf, 08-06/1.0.0 Californische zeeleeuw (Troy,moeder Toos, vader Billy), 01-06/0.1.0 Indische antilope, 30-05/0.0.2Visaya-wrattenzwijn, 29-05/0.0.2 pinché, 27-05/1.0.0 netgiraffe(Tsavo, moeder Anne, vader Fehari), 24-05/1.0.0 kameel (Nelis,moeder Hirsi), 24-05/0.0.2 Filippijnse zeilhagedis, 23-05/1.0.0Prins-Alfredhert (Alfredo, vader Chico, moeder Althea),22-05/0.0.4 Visaya-wrattenzwijn (van 2 verschillende ouderstellen),21-05/0.0.2 wilde cavia, 06-05/0.1.0 kameel (Mareille), 27-04/1.0.0addaxJonge prairiehondjes - foto: Joost HubeekGestorven20-07/0.1.0 olifantspitsmuis, 14-07/1.0.0 Europese lepelaar,07-07/0.1.0 manoel, 04-07/0.1.0 rotseekhoorn, 04-07/1.0.0 poedoe(Pleun), 20-06/1.0.0 Mhorrgazelle, 09-06/0.1.0 manoel, 04-06/0.1.0Kirks dik-dik (Nenzi), 31-05/1.0.0 Mhorr-gazelle, 27-05/1.0.0Laplanduil, 27-05/1.0.0 kemphaan, 22-05/1.0.0 Europese flamingo,22-05/1.0.0 Aziatische grottenslang, 04-05/1.0.0 Braziliaanse tangara,28-04/0.1.0 Maleise civetkatGearriveerd18-07/0.1.0 sperweruil, 14-07/1.0.1 blauwe ekster (uit Bristol,Engeland), 11-07/0.0.1 Europese lepelaar (vogelasiel in Den Haag),11-07/1.0.0 groene wateragame, 10-07/0.0.4 clown-modderkruiper(Botia macracanthus), 09-07/0.0.? Europees kortsnuitzeepaardje,01-07/0.1.0 zwartmaskergaailijster, 28-06/0.2.0 olifantspitsmuis(uit Augsburg, Duitsland), 27-06/1.0.0 Europese hamster (uit Gaia-Park, Kerkrade), 16-06/0.0.1 langstaartschorpioen, 14-06/0.0.1 paduit Thailand (Bufo melanostictus), 11-06/0.0.2 steltkluut,11-06/0.0.1 Guirakoekoek, 08-06/0.1.0 knobbelzwijn (uit Berlijn),03-06/0.0.1 vierstreepslang, 31-05/0.0.1 maisslang, 20-05/0.2.0onager (uit Montpellier, Frankrijk), 18-05/0.1.0 Mantsjoerijse kraanvogel,16-05/1.0.0 grote koedoe (uit Tallinn, Estland), 16-05/1.1.0klipdas (uit Riga, Letland), 08-05/0.0.2 Timorpython, 05-05/0.0.1maisslang, 01-05/0.3.0 kameel (uit Arnhem), 28-04/0.0.1 gopherslangVerzonden Verzonden16-07/0.2.0 roestkat (naar Parc des felins, Frankrijk), 13-07/0.0.11Europese hamster (uitgezet in Puth en Wittem), 12-07/0.0.19 lipvis(naar Leipzig, Duitsland), 27-06/0.1.0 Europese hamster (naar Gaia-Park, Kerkrade), 15-06/0.0.15 korenwolf (uitgezet in Bestem, België),07-06/1.0.0 vosmangoest, 07-06/0.0.2 geelkoplandschildpad,31-05/0.0.16 korenwolf (uitgezet), 29-05/0.1.0 Madagaskar-stralenschildpad(naar Artis), 23-05/1.0.0 Francoislangoer (naar Engeland),23-05/1.1.0 wilde cavia (naar Helsinki, Finland), 22-05/0.1.0 driestreepdoosschildpad(naar Londen), 22-05/0.1.0 driestreepdoosschildpad(naar Londen), 17-05/0.2.0 grote witneusmeerkat (naarWroclaw, Polen), 17-05/1.3.0 wilde cavia (naar Wroclaw, Polen),16-05/0.1.0 Braziliaanse tangara (naar Montpellier, Frankrijk),08-05/0.0.2 Gilamonster, 05-05/0.0.2 geelkoplandschildpad,01-05/2.0.0 kameel (retour naar Amersfoort)23

c o l o f o n29e jaargang, nummer 3, oplage: 6750AgendaHeeft u nog oude briefjes vanvijf, tien, vijfentwintig of meergulden? Investeer het in eennieuw ijsberenverblijf!U kunt al uw oude geld inleverenbij de Vriendenwinkels.Zij zullen het omwisselenin Euro’s voor ons jubileumgeschenkter gelegenheid van150 jaar Diergaarde Blijdorp:een prachtig ijsberenverblijf.RectificatieDe foto’s van het bezoek van Koningin Beatrix aan Blijdorp op pagina 9 van Vriendennieuws2007-2 zijn gemaakt door Emmy Goossen en niet door Jeanne van Langeveld.Onze excuses.22 september 2007 - Najaarsexcursie naar Zoo Parc Overloon20 oktober 2007 – Opening verblijven voor servals, poedoe’s en cavia’s.Verzamelen om 1500 uur bij de Lotusserre.Zondag 11 november 2007, 11.00-12.30 uur - Winterlezing Martin van Wees(Curator voor o.a. de roofdieren): De ijsberen en hun nieuwe verblijf.Let op: Na afloop kunnen de aanwezigen onder begeleiding een bezoekjebrengen aan het ijsberenverblijf in wording!Zondag 9 december 2007, 11.00-12.30 uur - Winterlezing Janno Weerman(Hoofd Dierverzorging): Nieuwe onderkomens voor poedoe’s, wilde cavia’s,franjeapen en servals.Zondag 13 januari 2008, 11.00-12.30 uur: Nieuwjaarslezing Blijdorp-DirecteurTon Dorresteijn.De lezingen worden gehouden in het Eauditorium in het Oceanium.Vrienden hebben op de genoemde data tot aanvang van de bijeenkomst,en op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar, gratistoegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één introducé per lid toegestaan.U kunt bij de koffie-balie van de Vrienden in het Eauditorium uitrijkaartenkopen. Zaal open om 10.30 uur.Adresgegevens BlijdorpDiergaarde Blijdorp, Abraham van Stolkweg, RotterdamBezoekersinformatie: 010-4431495Postadres: Postbus 532, 3000 AM RotterdamOpeningstijden: Het gehele jaar, iedere dag geopend!Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uurVereniging Vrienden van BlijdorpSonoystraat 6a, 3039 ZT RotterdamVriendennieuws is een uitgave van de VerenigingVrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar.De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel:“Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van DiergaardeBlijdorp”. De jaarlijkse minimale contributiebedraagt € 33,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar hetverenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp inRotterdam. Bovendien worden de leden in staat gestelddeel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voorhen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen.Secretariaat:K. van Leeuwen, Sonoystraat 6a,3039 ZT RotterdamVriendenfoon: 010 - 467 66 37Vriendenfax: 010 - 467 66 37Email: info@vriendenvanblijdorp.nlPostbank: 13 57 803IBAN: NL88 PSTB 0001 3578 03BIC: PSTBNL21Bank: Fortis bank nr: 98.55.33.099Reizen:P. Biesta, Vroesenlaan 28A,3039 DV RotterdamTelefoon: 010-4664998 (vanaf 18.00 uur)Email: peter.biesta@wanadoo.nlPromotieteam:Fam. H. Gerritse,Sourystraat 1d, 3039 SR RotterdamTelefoon: 010 - 466 36 82Telefoon Vriendenwinkel: 010 - 4431431tst 220 (oude winkel) en 250 (nieuwe winkel)Mobiel: 06-40323077Postbank: 62 17 917Redactie-adres Vriendennieuws:M. Kreuger, hoofdredacteurGoudsesingel 235d, 3031 EL RotterdamEmail: mkreuger@planet.nlRedactie-medewerkers:J. Breedijk, M. van Leeuwen-Maat,A. Peters, A. Schouten, G. NijssenT. van de Velde, T. VermeulenVormgeving en druk: Argus, RotterdamVrienden van Blijdorp op Internet:Website: http://www.vriendenvanblijdorp.nlRedactie Website: A. GelderblomSamenstelling Verenigingsbestuur:VoorzitterC.M. GroenhorstVice-voorzitter M. KreugerSecretarisK. van LeeuwenTweede secretaris S. NoordijkPenningmeester A.M. BosLedenH. Gerritse - PromotieP. Biesta - ReizenISSN: 1568-3400Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen demening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van deredactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen inte korten of te weigeren.Toegezonden foto’s kunnen met vermelding van de naam vande fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve vanactiviteiten zonder winstoogmerk van de Vereniging Vriendenvan Blijdorp. Tenzij schriftelijk anders wordt aangegeven wordentoegezonden foto’s opgenomen in het fotoarchief van deVereniging Vrienden van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.