INHOUD Deel I – Tucht - Politeia

INHOUDVoorwoord 1Alfabetische inhoudstafel van deel 1 1Deel I – TuchtHoofdstuk 1. Omschrijving van het tuchtrecht 11. Begrip 12. Tuchtrecht versus strafrecht 22.1. Onderscheid tussen strafrecht en tuchtrecht 22.1.1. Doel 22.1.2. Toepassingsgebied 22.1.3. Toepasselijk recht 32.1.4. Aard van de beslissing 32.1.5. De aard van de gedraging 42.1.6. De bewijsvoering 52.1.6.1. Algemeen 52.1.7. Bestraffing 72.2. Gevolgen van het onderscheid 92.2.1. Cumul van een tuchtstraf en een strafrechtelijkesanctie 92.2.2. Het effect van de strafvordering op de tuchtvordering 92.2.3. Beslissingen die de tuchtoverheid binden 142.2.4. Beslissingen die de tuchtoverheid niet binden 182.3. Opslorping van de tuchtvordering door de strafvordering 212.3.1. Strafrechtelijke afzetting uit het openbaar ambt 212.3.2. Strafrechtelijke ontzetting uit burgerlijke en politiekerechten 223. Tuchtmaatregelen versus ordemaatregelen 233.1. Onderscheid tussen tucht- en ordemaatregelen 243.1.1. Doel 243.1.2. Inhoud 243.1.3. Motief 25Tucht & Deontologie Januari 2012 Inhoud / 1

3.2. Verkapte tuchtstraffen 283.2.1. Begrip 283.2.2. Bewijslast en gevolgen 283.3. Gevolgen van het onderscheid tussen tucht- enordemaatregelen 313.3.1. Cumul van een tuchtstraf en een ordemaatregel 313.3.2. Rechten van de verdediging 333.3.3. Motivering 363.3.4. Aanvechtbaarheid voor de Raad van State 373.3.5. Maatregelen van inwendige orde 373.4. De bevoegde overheden 403.4.1. De lokale politie 423.4.2. De federale politie 433.5. De wijziging van de arbeidsvoorwaarden als ordemaatregelof maatregel van inwendige orde 443.5.1. Algemeen 443.5.2. De detachering 443.5.3. De herplaatsing 473.5.4. Gevolgen van een nieuwe dienstaanwijzing 483.5.5. Detachering en herplaatsing van syndicaleafgevaardigden 493.5.6. De dienstvrijstelling om een verweer voor te bereiden 503.6. Een bijzondere maatregel: de functioneringsnota 523.7. De evaluatie 53Hoofdstuk 2. De bronnen van de tuchtregeling 11. Wetgeving 12. Uitvoeringsbesluiten 33. Omzendbrieven 44. Personeelsstatuut 45. Deontologische code 66. Beginselen van behoorlijk bestuur 76.1. Begrip 76.2. De hoorplicht 7Inhoud / 2 Januari 2012 Tucht & Deontologie

6.3. De onpartijdigheid 86.4. De zorgvuldigheid 136.5. De evenredigheid 176.6. De redelijke termijn 22Hoofdstuk 3. De toepassing van de tuchtregeling 11. Het toepassingsgebied van de tuchtregeling 12. De bevoegde overheden 42.1. Tuchtoverheden voor de lokale politie 72.2. Tuchtoverheden voor de federale politie 92.3. Tuchtoverheden voor de Algemene Inspectie 102.4. Tuchtoverheden bij detachering of mobiliteit 102.5. De adviserende overheden 122.6. Het evocatierecht 172.7. De gerechtelijke overheid 19Hoofdstuk 4. De strafbare feiten 11. De algemene principes 11.1. Geen precieze omschrijving 11.2. Geen opzet, noch schade 31.3. Evaluatie- of beoordelingsfouten 31.4. Een aantal spelregels 42. De uitzonderingen 42.1. De gezondheidstoestand 42.1.1. Medische ongeschiktheid 82.1.2. Alcohol & drugs 92.2. Karakteriële disfunctie of onbekwaamheid 102.3. Onwetendheid 113. De tuchtfouten 113.1. De bronnen van de beroepsplichten 113.1.1. De wet op de geïntegreerde politie 123.1.2. De wet op het politeambt 133.1.3. De Exoduswet en het RPPol 143.1.4. De deontologische code 153.1.4.1. Formele problemen voor kwalificatie 17Tucht & Deontologie Januari 2012 Inhoud / 3

3.1.4.2. Praktische problemen inzake normering entoepasbaarheid 183.2. De tekortkomingen aan de beroepsplichten 193.2.1. De bescherming van de rechten van de mens en defundamentele vrijheden 193.2.2. Respect voor het gezag 213.2.3. De beschikbaarheid 243.2.3.1. Individuele beschikbaarheid 253.2.3.2. Collectieve werkonderbreking 283.2.4. De onpartijdigheid 313.2.5. De integriteit 373.2.6. Het beroepsgeheim en de discretie 413.2.6.1. Het beroepsgeheim 413.2.6.2. Het geheim van het onderzoek 473.2.6.3. De discretie 483.3. De waardigheid van het ambt 523.3.1. Het concept 523.3.1.1. De aantasting van de waardigheid van hetambt tijdens de dienstuitoefening 533.3.1.2. De aantasting van de waardigheid van hetambt buiten de dienstuitoefening 543.3.2. De handelingen 573.4. Eerbied voor het staatshoofd en de instellingen 583.5. De overtredingen op het cumulverbod 593.5.1. Wettelijke onverenigbaarheden 593.5.2. De omzendbrieven 613.5.3. Praktische gevallen 643.6. Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op hetwerk 643.6.1. De krachtlijnen van de wet 653.6.2. De omschrijving van de gedragingen 663.6.3. De toepassing van het tuchtrecht 673.6.4. De aanpassing van het statuut 683.7. Gelijkheid van vrouwen en mannen 693.7.1. Het principe 693.7.2. Het Instituut voor Gelijkheid van Vrouwen enMannen 703.8. Racismebestrijding 72Inhoud / 4 Januari 2012 Tucht & Deontologie

4. Een overzicht van tuchtrechtelijk strafbare feiten 754.1. De context van een strafbaar feit 764.1.1. Strafbare feiten in het domein van de taakuitoefening 774.1.2. Strafbare feiten buiten het domein van de taakuitoefening864.1.3. Strafbare feiten uit de privésfeer 92Hoofdstuk 5. De straffen 11. De lichte tuchtstraffen 31.1. De waarschuwing 31.2. De blaam 42. De zware tuchtstraffen 42.1. De inhouding van wedde 42.2. De schorsing bij tuchtmaatregel 52.3. De terugzetting in weddeschaal 62.4. Het ontslag van ambtswege 72.5. De afzetting 93. De straftoemeting 103.1. Non bis in idem 103.2. Samenloop en samenhang 113.3. Het evenredigheidsbeginsel 123.4. Strafbepalende elementen eigen aan de persoon 153.4.1. Tuchtrechtelijk verleden 153.4.2. Het gelijkheidsbeginsel 173.4.3. Gezondheidstoestand 183.4.4. Wijze van verdedigen 183.5. Strafbepalende elementen eigen aan de feiten 193.5.1. De ernst van de feiten 193.5.2. Recidive 193.5.3. Weerslag van de feiten op de dienst 193.5.4. Beoordeling door de strafrechter 204. De strafuitvoering 21Tucht & Deontologie Januari 2012 Inhoud / 5

Hoofdstuk 6. De tuchtprocedures 11. Gemeenschappelijke bepalingen 11.1. De loyauteitsplicht 11.2. Het injunctierecht 61.3. De bewijsvoering 91.3.1. Algemene beginselen 91.3.2. Strafrechtelijke inbreuken 111.3.3. Onrechtmatig verkregen bewijs 121.4. De rechten van de verdediging 161.4.1. Begrip 161.4.2. De onafhankelijkheid en onpartijdigheid 171.4.3. De voorbereiding van de verdediging 191.4.4. De verhoren 221.5. Een discretieplicht 391.6. De kennisgeving van de beslissing 401.7. De motiveringsplicht 411.7.1. Draagwijdte van de formele motivering 411.7.2. De Tuchtwet 441.8. Intrekking van een tuchtstraf of een voorstel tot tuchtstraf 452. De procedure voor de gewone tuchtoverheid 482.1. De kennisname van de feiten 482.2. Het voorafgaand onderzoek 492.3. Het inleidend verslag en het tuchtdossier 522.4. Het begin van de tuchtprocedure 542.5. De procedure 542.5.1. Het mondeling verhoor 552.5.2. Het getuigenverhoor 552.6. De uitspraak 563. De procedure voor de hogere tuchtoverheid 583.1. Het inleidend verslag 593.2. De eerste beslissing 603.3. De procedure 613.3.1. Het mondeling verhoor 623.3.2. Het getuigenverhoor 623.4. De tweede beslissing 623.5. Het verzoek tot heroverweging 633.5.1. Kenmerken van het verzoek 63Inhoud / 6 Januari 2012 Tucht & Deontologie

3.5.2. Het advies van de Tuchtraad 653.6. De uitspraak 663.6.1. Met een procedure voor de Tuchtraad 693.6.2. Zonder procedure voor de Tuchtraad 703.6.3. De mededeling van de uitspraak 704. De Tuchtraad 724.1. Samenstelling en werking van de Tuchtraad 724.1.1. De voorzitter 734.1.2. De bijzitters 734.1.3. Werkingsmodaliteiten 744.2. De procedure voor de Tuchtraad 754.2.1. De oproeping 754.2.2. De debatten 764.3. Het advies van de Tuchtraad 794.4. Coördinaten van de Tuchtraad 81Hoofdstuk 7. De voorlopige schorsing 11. Het begrip ‘voorlopige schorsing’ 12. De voorwaarden 23. De bevoegde overheid 64. De uitvoeringsmodaliteiten 84.1. Tussenkomst van de gerechtelijke overheden 84.2. De hoorplicht 104.3. De rechten van de verdediging 114.4. De motivering van de beslissing 135. De duur van de voorlopige schorsing 156. De gevolgen van de voorlopige schorsing 177. De verrekening van de voorlopige schorsing 188. De kennisgeving 199. Een praktijkgeval: het arrest Closset van de Raad van Statevan 17 oktober 2008 20Tucht & Deontologie Januari 2012 Inhoud / 7

Hoofdstuk 8. De verjaring van de tuchtvordering 11. Het principe van de verjaring 12. Kennisname of vaststelling van de feiten 13. Het begin van de verjaringstermijn 34. De verjaring 55. De intrekking van een administratieve rechtshandelingen de verjaring 6Hoofdstuk 9. De procedure tot herziening 1Hoofdstuk 10. Jurisdictioneel beroep 11. Begrip 12. De rechtspleging voor de Raad van State 22.1. De kenmerken van de rechtspleging 22.1.1. Een autonome rechtspleging 22.1.2. Een inquisitoriale rechtspleging 32.1.3. Een schriftelijke rechtspleging 42.1.4. Een (niet meer zo) summiere rechtspleging 42.2. De ontvankelijkheidsvoorwaarden 52.2.1. Ontvankelijkheid naar voorwerp 52.2.2. Ontvankelijkheid naar de persoon 72.2.3. De ontvankelijkheid naar termijn 92.3. De bevoegdheid van de Raad van State in tuchtzaken 112.3.1. Uitsluitend nietigverklaring 112.3.2. Uitsluitend wettigheidstoezicht 122.4. Het administratief kort geding 152.4.1. De schorsingsprocedure 162.4.1.1. De middelen en het moeilijk te herstellennadeel 172.4.1.2. Afstand van het geding 192.4.1.3. Het schorsingsarrest 202.4.2. De schorsing bij uiterst dringende noodzakelijkheid 20Inhoud / 8 Januari 2012 Tucht & Deontologie

2.5. De vernietigingsprocedure 212.5.1. Het voorwerp van het vernietigingsberoep 222.5.2. Afstand en hervatting van het geding 232.5.2.1. Afstand van het geding 232.5.2.2. De hervatting van het geding 232.5.3. Het verslag van de auditeur 242.5.4. Het vernietigingsarrest 252.5.5. De gevolgen van een vernietigingsarrest 262.5.5.1. Gevolgen voor de bevoegdheid van detuchtoverheid 272.5.5.2. Terugwerkende kracht of niet? 282.5.5.3. Gevolgen voor het rechtsherstel 282.5.5.4. Andere gevolgen 292.6. Het beroep tot herziening 303. De rechtspleging voor de burgerlijke rechter 313.1. Juridische grondslag 313.2. De termijn 313.3. Schadevergoeding 323.4. Het kort geding 324. Beroep bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens 33Hoofdstuk 11. De uitwissing van straffen 1Hoofdstuk 12. Het jaarverslag en de gegevensbank 11. Het jaarverslag 12. De gegevensbank 2Tucht & Deontologie Januari 2012 Inhoud / 9

Deel II – DeontologieHoofdstuk 1. Politie en ethiek 11. Inleiding 12. Een democratische visie op overheid en politie 33. Veiligheid, een mensenrecht 44. De traditionele ethiek staat onder druk 85. Ethiek en organisatiecultuur 96. Professionele ethiek is nodig 117. Ethische infrastructuur 127.1. Het wetgevend kader 127.2. Openheid en transparantie 137.3. Een gunstig organisatieklimaat 147.4. Verantwoording en controle 167.5. Professionele socialisering 178. De deontologische code 18Hoofdstuk 2. De internationale codes 11. Gedragscode voor wetsdienaren 12. Europese Verklaring over de Politie 23. De Europese Code voor Politiële Ethiek 73.1. De totstandkoming van de Europese Code voor PolitiëleEthiek 73.2. Doelstellingen van de Code 103.3. Het toepassingsgebied van de Code 123.4. Inhoud van de Code 123.4.1. Doelstellingen van de politie 123.4.2. Legale basis van de politie in een rechtsstaat 13Inhoud / 10 Januari 2012 Tucht & Deontologie

3.4.3. De politie en het strafrechtelijk systeem 153.4.4. Organisatiestructuren van de politie 203.4.5. Richtlijnen voor politiële actie/interventie 403.4.6. Verantwoordingsplicht en controle van de politie 663.4.7. Onderzoek en internationale samenwerking 69Hoofdstuk 3. Deontologie bij de Belgische politiediensten 11. Een stukje geschiedenis 11.1. De periode voor de affaire-Dutroux 11.2. De affaire-Dutroux 41.3. Een eerste aanzet tot deontologische code 71.4. De totstandkoming van de deontologische code 92. Concepten van deontologische code 123. Het concept van de deontologische code van de politiediensten173.1. Het advies van de Raad van State 193.2. Het Centrum voor Politiestudies 224. De verhouding tussen deontologie en tucht 244.1. De tucht 244.2. De deontologie 254.3. De deontologische code 264.4. De link tussen tucht en deontologie 26Hoofdstuk 4. De deontologische code van de politiediensten 11. Inleiding 12. De artikelsgewijze bespreking 2Hoofdstuk 1 – Algemene bepalingen 2Hoofdstuk 2 – Werking van de geïntegreerde politie 6A. Principes en krachtlijnen 6B. Verantwoordelijkheden 12C. Fundamentele waarden 30D. Recht van meningsuiting – beroepsgeheim 51E. Opleiding 57F. Voorkomen – houding – gedrag 60G. Welzijn op het werk 66Tucht & Deontologie Januari 2012 Inhoud / 11

Hoofdstuk 3 – Uitoefening van het politieambt 67A. Naleving en bescherming van de door de Grondwetgewaarborgde vrijheden en rechten 67B. Naleving van de procedureregels 69C. Informatieverstrekking aan de overheden 69D. Gebruik van dwang of geweld 70E. Behandeling van personen die van hun vrijheid zijn beroofd 75F. Eerbied voor de persoonlijke levenssfeer 78G. Vergaring, beheer en raadpleging van de informatie 80H. Legitimatie – identificatie 81I. Niet-inmenging in de politiefuncties 83J. Verbalisering – prioriteiten 84K. Politieverhoor – ondervraging 86L. Bijstand aan slachtoffers 87M. Houding ten opzichte van de pers 88Hoofdstuk 4 – Andere aspecten van de deontologie van hetpersoneel 89A. Openbaarheid van bestuur 89B. Evaluatie 90C. Syndicaal statuut 91D. Beroepsonverenigbaarheden 92E. Burgerlijke aansprakelijkheid, rechtshulp en zaakschade 94F. Behandeling van de klachten en onderzoeken jegens depolitie of een personeelslid 95G. Tuchtstatuut 98H. Blijk van erkenning 101Inhoud / 12 Januari 2012 Tucht & Deontologie

BijlagenBijlagen deel IBijlage 1.Wet van 7 december 1998 tot organisatie van een geïntegreerde politiedienst,gestructureerd op twee niveausBijlage 2.Wet van 26 april 2002 houdende de essentiële elementen van het statuutvan de personeelsleden van de politiediensten en houdende diverseandere bepalingen met betrekking tot de politiediensten(‘Exoduswet’)Bijlage 3.Wet van 13 mei 1999 houdende het tuchtstatuut van de personeelsledenvan de politiedienstenBijlage 4.Wet van 18 juli 1991 tot regeling van het toezicht op politie- en inlichtingendienstenen op het coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyseBijlage 5.Wet van 15 mei 2007 op de Algemene Inspectie en houdende diversebepalingen betreffende de rechtspositie van sommige leden van depolitiedienstenBijlage 6.Bijzondere wet van 21 maart 2000 tot wijziging van de bijzonderewet van 8 augustus 1980 tot hervorming van de instellingenBijlage 7.Koninklijk besluit van 30 maart 2001 tot regeling van de rechtspositievan het personeel van de politiedienstenTucht & Deontologie Januari 2012 Inhoud / 13

Bijlage 8.Koninklijk besluit van 23 december 1998 tot uitvoering vanartikel 126 van de wet van 7 december 1998 tot organisatie van eengeïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveausBijlage 9.Koninklijk besluit van 26 november 2001 tot uitvoering van de wetvan 13 mei 1999 houdende het tuchtstatuut van de personeelsledenvan de politiedienstenBijlage 10.Koninklijk besluit van 20 juli 2001 betreffende de werking en hetpersoneel van de algemene inspectie van de federale politie en van delokale politieBijlage 11.Ministerieel besluit van 28 november 2001 tot vaststelling van de opdrachtenen diensten waarvan de uitoefening onverenigbaar is metde hoedanigheid van personeelslid van het operationeel kader van depolitiedienstenBijlage 12.Ministerieel besluit van 4 januari 2002 tot bepaling van de opdrachtendoor de federale politie uit te voeren met toepassing van artikel126, § 2, van de wet van 7 december 1998 tot organisatie van eengeïntegreerde politiedienst, gestructureerd op twee niveausBijlage 13.Omzendbrief nr. COL 4/2003 van 20 mei 2003 van het College vanProcureurs-generaal bij de Hoven van Beroep betreffende het tuchtstatuutvan de personeelsleden van de politiediensten – Wet van13 mei 1999 houdende het tuchtstatuut van de personeelsleden vande politiedienstenBijlage 14.Ministeriële omzendbrief GPI 27 van 19 september 2002: nadererichtlijnen inzake de individuele afwijkingen op de beroepsonverenigbaarhedenin hoofde van de leden van het operationeel kadervan de politiedienstenInhoud / 14 Januari 2012 Tucht & Deontologie

Bijlage 15.Omzendbrief GPI 27bis van 19 mei 2003: bijkomende richtlijnen bijde ministeriële omzendbrief GPI 27 van 19 september 2002 betreffendede nadere richtlijnen inzake de individuele afwijkingen op de beroepsonverenigbaarhedenin hoofde van de leden van hetoperationeel kader van de politiedienstenBijlagen deel IIBijlage 1.Gedragscode voor wetsdienaren, Resolutie 34/169 – Algemene Vergadering– Verenigde NatiesBijlage 2.Europese verklaring over de politie, Resolutie 690 – ParlementaireVergadering – Raad van EuropaBijlage 3.Europese code voor politiële ethiek, Aanbeveling rec (2001) 10 – Raadvan Ministers – Raad van EuropaBijlage 4.Koninklijk besluit van 10 mei 2006 houdende vaststelling van dedeontologische code van de politiediensten (BS 30 mei 2006)BibliografieTucht & Deontologie Januari 2012 Inhoud / 15