Project - GLC houtconstructies noord

nijgh Hout in de Bouw verschijnt acht maal per jaar en is een uitgave van Nijgh Periodieken BV
#4-5/03
| juli-augustus 2003 | jaargang 4 |

28 nijgh Hout in de Bouw #4-5/03
Project | Werk in uitvoering
Project
Werk in uitvoering
Houtskeletbouw biedt uitkomst bij De Kwartel
De ecologische woonwijk EVA-Lanxmeer ligt aan de zuidkant van Culemborg.
Waar vroeger boomgaarden stonden, verrijzen nu woningen die aan strenge
energienormen binnen het duurzaam bouwenconcept moeten voldoen. Ook de
bouwgrond stelt zijn eisen. Het perceel is een waterwingebied en het grondwaterpeil
bevindt zich een halve meter onder het maaiveld. Om de kwetsbare
grond te ontzien mag er niet geheid worden.
De architecten van bureau opMAAT en de constructeur Hulst-D3BN stonden
voor de opgave een fundering te realiseren die stabiel genoeg zou zijn om het
wooncomplex op te bouwen. Gekozen werd voor een funderingsplaat van
Foto’s: Willem van Det. Tekeningen: opMAAT
[De Kwartel staat op kwetsbare grond;
heien was verboden.]
[Houtskeletbouw en een fundering van
schuimbeton realiseren samen een lichte
bouwwijze.]
Het wooncomplex De Kwartel in Culemborg is bijzonder, zowel in zijn constructie als in de wijze waarop het tot stand
is gekomen. OpMAAT uit Delft ontwierp de woningen in nauwe samenwerking met de toekomstige bewoners die
tevens de opdrachtgevers zijn. De architecten werden geconfronteerd met een bouwgrond met specifieke eigenschappen
en met strenge ecologische eisen voor woningbouw. Het resultaat is een ruim, milieuverantwoord complex
met een unieke fundering van schuimbeton en een houten constructie. De oplevering volgt dit najaar.
schuimbeton in combinatie met houtskeletbouw. Voor de fundering wordt
grond verwijderd en daarvoor in de plaats komt het schuimbeton. Doordat ter
plekke de funderingsplaten en de appartementen samen net zoveel wegen als
de afgevoerde grond, is er een evenwichtssituatie gecreëerd en blijft de fundering
van De Kwartel stabiel.
Voor deze balans moesten de woningen zo licht mogelijk uitgevoerd worden
en werd er houtskeletbouw toegepast. Een bijkomend voordeel van deze
bouwmethode is dat hij zich goed leent voor isolatie, waardoor de eisen voor
de dubo-woningen in EVA-Lanxmeer makkelijker waren in te willigen.

nijgh Hout in de Bouw #4-5/03
Project | Werk in uitvoering
29
[De drie woonlagen zijn aan alle
kanten van terrassen voorzien.]
Ex-studenten De groep opdrachtgevers -en tevens toekomstige
bewoners van De Kwartel- vindt zijn oorsprong in een studievereniging
van de Technische Universiteit Delft. De vrienden zijn inmiddels allemaal
boven de 55 jaar en ze besloten dat ze hun oude dag met elkaar door wilden
brengen. Via advertenties werden er meer gegadigden gevonden, waarbij als
eis gold dat de participanten ouder dan 45 jaar moesten zijn. Toen de groep
groot genoeg was, kon de opdracht gegeven worden tot de bouw van het seniorencomplex
De Kwartel.
Voor het ontwerpen kozen de initiatiefnemers, uit vier kandidaten, bureau
opMAAT. “Ik legde de nadruk op goede privé-voorzieningen. Juist wanneer je
veel dingen samen wilt doen, is dat belangrijk. Dat sprak ze aan,” zegt Hiltrud
Pötz, één van de twee architecten van het bureau. Uiteraard hadden de toekomstige
bewoners hun individuele verlangens en moest daar zo veel mogelijk
aan tegemoet worden gekomen. Vanaf 1999 brak er een periode aan waarin met
de toekomstige bewoners veel van gedachte werd gewisseld. “We hebben veel
met hen overlegd en er zijn uiteindelijk zeven verschillende woningtypen ontworpen
waar de bewoners uit konden kiezen,” aldus Pierre Bleuzé van opMAAT.
De collega van Hiltrud Pötz benadrukt dat hij het proces waarbij “in gezamenlijkheid”
tot een beslissing werd gekomen, als zeer positief heeft ervaren.
“Natuurlijk is het zo dat mensen soms eisen stellen die niet te realiseren zijn
omdat ze teveel geld kosten. Maar dat kom je altijd tegen. Met deze groep
hebben wij heel prettig samengewerkt,” stelt Bleuzé.
Het lukte de architecten om aan de wensen van de aspirant-eigenaren te voldoen.
Zo maakt een bewoner houten speelgoed en meubilair dat via hulporganisaties
naar ontwikkelingslanden gaat. Speciaal voor hem is aan zijn woning
een werkplaats gecreëerd, compleet met winkelvitrine.
Terrassen en galerij Misschien is de ontwerpfase wat aan
de lange kant geweest, maar het resultaat mag er zijn. Het gebouw bestaat uit
24 woningen, variërend in oppervlakte van 70 tot 160 m2, en uit een aantal
gemeenschappelijke ruimten. Het bouwwerk is verdeeld in twee gebogen
delen die in lengte verschillen. Aan één zijde zijn ze met elkaar verbonden
door de gemeenschappelijke vertrekken. Hier bevinden zich een ontmoetingsruimte
en een dakterras met tuin.
[Om de gevel achter de vuren delen wind- en waterdicht te krijgen, wordt er een
dampopen en UV-bestendige folie toegepast.]
De drie woonlagen zijn aan alle kanten van terrassen voorzien. Op de vloer van
het buitendek is onbehandeld cumaru gebruikt. Deze houtsoort komen we ook
tegen op het loopvlak van de ruim opgezette galerij, die breder is uitgevoerd dan
wettelijk vereist. “We hebben de galerij breed gehouden, zodat er voor de bewoners
ruimte is om een plantenbak te plaatsen of er een stoel neer te zetten,”
zegt Bleuzé, die verder aangeeft dat de constructie eenvoudig met metalen beugels
en met bouten en moeren aan de houtskeletbouwgevel is gemonteerd.
De galerij steunt op houten staanders van gelamineerd naaldhout. De raamkozijnen
zijn van vuren met een onderdorpel van de Braziliaanse houtsoort
sapupira. Al het verwerkte hout is geleverd met het FSC-keurmerk als bewijs
dat het afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen.
Vuren buitengevel De buitengevel is een verhaal apart.
Hiervoor ontwierp opMAAT een open gevelconstructie van vurenhouten delen.
Deze zijn op een onderlinge afstand van 2 cm geplaatst. Hemelwater dat tussen
de delen slaat vloeit weg en de resterende vochtigheid verdampt snel door de
natuurlijke ventilatie. Om de gevel achter de vuren planken waterdicht te krijgen,
zijn de houten elementen afgedekt met een dampopen en UV-bestendige folie.
Het aanbrengen van de folie geschiedt met roestvast stalen nieten en moet
zeer nauwkeurig gebeuren. Niettemin blijft de folie kwetsbaar: reeds bij de
bouw traden er beschadigingen op. “Het is een lastige klus,” vindt Gerard
Windhorst van bouwbedrijf R.A. van Leeuwen: “Wij noemen dit project altijd de
kleine en de grote banaan. Niets is recht. Ook het bevestigen van de folie is niet
eenvoudig. Het moet heel precies gedaan worden, anders treedt er lekkage op.”
De vurenhouten geveldelen zijn met Sansin Stain behandeld. Voor de onderste
woonlaag is de kleur oker gebruikt. Bij iedere bovenliggende woonlaag wordt
de afwerking een tint lichter. Eigenlijk hadden de architecten een andere
coating in gedachte. “Wij wilden kookverf gebruiken,” meldt Hiltrud Pötz. “In
Scandinavische landen wordt het vaak toegepast, maar in Nederland kun je er
geen garantie op krijgen. Tja, en dan houdt het op.”
Energie-eisen Aan de dubo-woningen in de wijk EVA-

30 nijgh Hout in de Bouw #4-5/03
Project | Werk in uitvoering
[De galerij steunt op houten staanders van gelamineerd naaldhout.]
[Detail buitengevel ter plaatse van de galerij.]
Aannemer: R.A. van Leeuwen, Alphen a/d Rijn
Constructeur: Hulst-D3BN, Amsterdam
Ingenieursbureau: Dijkoraad
Houtleverancier: Sprey, Alphen a/d Rijn
Gelamineerd hout: GLC Houtconstructies, Arnhem
[Galerij, verticaal detail.]
[Het loopvlak is van de
houtsoort cumaru.]
Lanxmeer zijn strenge
energie-eisen gesteld.
Ook wooncomplex De
Kwartel moet daaraan
voldoen. Per jaar mag er
slechts 40 gigajoule
energie per woning worden
verbruikt. Om dit te
bereiken zijn de maten
van de houtskeletbouwelementen
aangepast.
Bouwbedrijf R.A. van
Leeuwen fabriceerde de
houten prefabdelen zelf
en voerde de buitenwanden
breder uit. In plaats van de gebruikelijke 38x89 mm zijn de elementen
voor de buitenwanden uitgevoerd in 38x180 mm. Deze extra breedte is nodig
om de isolatielaag te kunnen herbergen. Architect Pierre Bleuzé: “Uiteraard
moet ook de tussenwand naar de aangrenzende woning goed geïsoleerd zijn.
Bij houtskeletbouw wordt altijd gezorgd voor een uitstekende akoestische isolatie.
Deze laag functioneert dan tevens als warmte-isolator.”
Het complex blijkt zeer energiezuinig. De Kwartel heeft een zonneboiler en
over een lengte van circa 25 meter zijn er op de overkapping van de galerij
zonnecellen geplaatst. Bovendien is het gebouw aangesloten op het warmtenet
van de wijk. De verwarming van de huizen is verwerkt in de zwevende dekvloer.
Op de isolatielaag, waarmee de vloerdozen zijn afgedekt, komt een zwevende
anhydrietvloer. Hierin worden de verwarmingsbuizen ondergebracht.
Om het wooncomplex nog minder energiebehoeftig te maken, wordt nog
nagedacht over een aanvullende maatregel. Bijvoorbeeld het opwekken van
energie door middel van een windmolen of het plaatsen van pv-cellen.
Wanneer de eigenaren eind dit jaar hun intrek nemen in De Kwartel, heeft
dubowijk EVA-Lanxmeer er een bijzonder gebouw en een even bijzondere
groep inwoners bij.