De waardecreatie van verduurzaamde kantoorgebouwen

Bijlage 1 – ontwikkeling kantoormarktDeze bijlage is gebaseerd op en deels overgenomen uit literatuur (Remøy & Jonge) (Meel, 2000).Een van de gevolgen van de industriële revolutie is het ontstaan van kantoorgebouwen. Demassaproductie in de fabriekshallen creëerden de behoefte aan coördinatie en administratie. Hetkantoor toentertijd bestond uit een hal met daarin lange tafels.Dit kantoortype maakte in het begin van de 20 e eeuw plaats voor grote kantoorhallen met daarinkleine bureaus opgesteld in fabriekachtige lijnen. Dit concept was ontwikkeld door Frederick Tayloren legt de focus op hiërarchie, werkdivisies, nauwkeurigheid en controle. De grote hallen werdenmogelijk gemaakt door de ontwikkeling van nieuwe staalconstructies. Deze constructies haddennamelijk een grotere draagkracht waardoor grotere overspanningen mogelijk werden en deconstructie minder ruimte in beslag nam. Daarnaast deed de personenlift zijn intrede waardoor deeerste hoge kantoorgebouwen ontstonden.De economische groei na de tweede wereldoorlog zorgde voor een extensie van de tertiaire sector.Kantoren werden voorzien van kunstverlichting en airconditioning. Dit zorgde, in tegenstelling tot inde Verenigde Staten, in Europa niet tot diepere gebouwvertrekken. De focus van het ontwerp lag opde gebouwschil, in het bijzonder de gevels, en niet op het werkklimaat van de werknemers. Hetkantoorgebouw was vaak voorzien van een centrale corridor met daaromheen een afwisselende,flexibele ruimte-indeling, zoals kantoorcellen en groepsruimten.In de jaren zestig werd naast de gebouwschil de nadruk gelegd op het werkklimaat. Dat kwam doorhet inzien van het belang van communicatie en collegialiteit, de toenemende behoefte aanflexibiliteit en door de technische vooruitgang op het gebied van de informatica. Hierdoor ontstondhet concept kantoorlandschap. Het kantoorlandschap is één grote ruimte uitgerust met modernekantoormeubels en planten. De plaats van de werknemers is zo bepaald dat er een optimalecommunicatie onderling ontstaat.In de jaren zeventig verloor het kantoorlandschap haar populariteit. De werknemers hadden veelklachten over het binnenklimaat, zoals geluidsoverlast en temperatuurschommelingen. Daarnaastwaren een gebrek aan privacy en weinig visueel contact met de buitenwereld redenen om hetconcept niet meer toe te passen. De kantoorcellen kwamen terug en kantoorindelingen werdengestandaardiseerd. Nieuwe concepten voor de lay-out van kantoren werden ontwikkeld, zoals in hetgebouw van Centraal Beheer (1972). Het kantoor bestaat uit kantoorunits (8-10 personen) die metelkaar verbonden worden door een atrium en ontmoetingsruimten.Na de oliecrisissen in de jaren zeventig begon de economie begin jaren tachtig weer op te bloeien.Dit zorgde voor een modernisering van het kantoorconcept. Bijna elke werknemer beschikte middenjaren tachtig over een persoonlijke computer. Het gevolg daarvan was extra bekabeling en hetkantoor moest voorzien worden van extra koeling vanwege de hogere interne warmtelast. Daarnaastzorgde de ontwikkeling van de computer voor de eerste automatische regeling van degebouwgebonden installaties, zoals de koeling en ventilatie.TU/e Master Building Services De meerwaarde van verduurzaamde kantoorgebouwen Pagina 74