Rapport Patiëntveiligheid, de rol van de bestuurder - Veilige zorg ...
Rapport Patiëntveiligheid, de rol van de bestuurder - Veilige zorg ... Rapport Patiëntveiligheid, de rol van de bestuurder - Veilige zorg ...
maken, want dat is vaak niet goed mogelijk. Zoals Einstein gezegd zouhebben: “not everything that can be measured matters, and not everythingthat matters can be measured”.Focus op rol gedrag beperkt leervermogen en polariseertDe neiging om een schuldige te zoeken als er iets verkeerd is gegaan, zitdiep geworteld in de mens. Het is elke keer weer verleidelijk om als oorzaakvan een ongewenste uitkomst een falend individu aan te wijzen. Dit geldt alsinds de oudheid, waar mensenoffers werden gebracht om de Goden gunstigte stemmen of een heks werd verbrand om een onheil af te wenden. Hierzijn alle mensen vatbaar voor, zowel professionals als bestuurders. In de eind2009 door de Inspectie voor de Gezondheidszorg uitgegeven “Staat van deGezondheidszorg” bleek hoe diep deze reflex geworteld zit. Als voorbeeldvan hoe een bestuurder leiding kan geven aan kwaliteit en veiligheid werd dedirecteur verstandelijk gehandicaptenzorg en geestelijke gezond heidszorgvan Cordaan, geïnterviewd. Hij benoemt hoe belangrijk het is dat cliënten dejuiste medicatie krijgen. Om aan te geven hoe serieus Cordaan hier meeomgaat zegt hij: “Als blijkt dat medicatie niet is gegeven, wordt de medewerkerhierop aangesproken en leidt dat tot een negatieve beoordeling.” Hieruitvalt af te leiden dat het maken van een fout leidt tot een negatieve beoordeling,niet tot onderzoek naar de oorzaak van die fout. Dat deze zinsnede ineen document terecht is gekomen dat bedoeld is om bij te dragen aan hetverbeteren van de patiëntveiligheid is tekenend voor hoe diep de reflex om tezoeken naar schuldigen zit. De implicatie ligt voor de hand. Bestuurderszullen in situaties terecht komen waarbij zij ten onrechte de schuld van eenincident in de schoenen van één professional schuiven. De overige (ofdaadwerkelijke) oorzaken blijven buiten beeld. Professionals zullen omgekeerdeen bestuurder persoonlijk verantwoordelijk kunnen houden voorbeleid dat in hun ogen de oorzaak is van onveiligheid. Het is al eerder naarvoren gekomen dat er een groeiende beweging is die meent dat het zoekennaar een schuldige onrecht in de hand werkt en het zicht op de systeemoorzakenontneemt. Dit heeft negatieve gevolgen voor de cultuur binnen deorganisatie en het vermogen om structurele verbeteringen te bedenken en inte voeren. Om een zorginstelling veiliger te maken zijn bestuurders enprofessionals van elkaar afhankelijk. De schuldvraag beperkt het leervermogen,polariseert en leidt tot wederzijds wantrouwen en angst. Hierdoorneemt de patiëntveiligheid af.25Anderzijds is er in zeldzame gevallen wel degelijk sprake van schuld.Disfunctionerende professionals kunnen bewust of onbewust grote schadePatiëntveiligheid, de rol van de bestuurder 79
aanrichten aan patiënten en de organisatie. Iemand zal dan moeten ingrijpenen het verleden heeft geleerd dat de bestuurder er niet vanuit moet gaandat de professionals dit onderling adequaat oplossen. De ambiguïteit enbeperkte kenbaarheid van patiëntveiligheid maken het soms lastig om in teschatten waar de grens ligt tussen systeemfalen en individuele verwijtbaarheid.Beoordeling van vermijdbaarheid kan per perspectief verschillenOmdat de mate van vermijdbaarheid onzeker is, is het voor een bestuurderonzeker of en in hoeverre er iets gedaan kan worden om herhaling vansoortgelijke incidenten te voorkomen. De bestuurder is grotendeels afhankelijkvan de professional om inzicht te krijgen in de vermijdbaarheid maarkan hier, bij verschil van perspectief, ook over in conflict komen met deprofessional.2627, 28Er is vaak onvoldoende data om een interventie te rechtvaardigenDoor de gebrekkige meetbaarheid is het moeilijk om de effectiviteit aan tetonen van een interventie die wél werkt. Dit is een voedingsbodem voorweerstand bij professionals die de beoogde verandering niet zien zitten. Eenvan de thema’s in het Nederlandse nationale veiligheidsprogramma is deherkenning van de vitaal bedreigde patiënt. De oplossing die het veiligheidsprogrammaaandraagt bestaat uit het invoeren van een Spoed InterventieTeam (SIT). Deze bestaat uit professionals die ervaring hebben in het behandelenvan vitaal bedreigde patiënten, zoals intensivisten of intensive careverpleegkundigen. De leden van het SIT moeten bij een oproep binnen 10minuten bij de patiënt zijn. Dat betekent dat zij hun werk elk momentmoeten kunnen laten vallen om gevolg te geven aan een oproep. In diverselanden zijn SIT-achtige teams samengesteld en er is onderzoek dat suggereertdat het inzetten van dergelijke teams de incidentie van en mortaliteitdoor onverwachte hartstilstanden in ziekenhuizen vermindert. De uitkomstenvan studies naar Spoed Interventie Teams zijn echter inconsistent envooralsnog is er geen overtuigend wetenschappelijk bewijs dat het invoerenvan een SIT deze positieve gevolgen heeft. Er is al helemaal geen bewijs dathet niet hebben van een SIT leidt tot onveiligheid.Het invoeren van een SIT is belastend voor de betrokken zorgprofessionals.Zij moeten hiervoor hun werkwijze en roosters aanpassen. Als zij dit zelfwillen en het past binnen hun mogelijkheden, dan is dat geen probleem. Alszij er echter niet in geloven en de bestuurder wil het desondanks ingevoerdkrijgen, zullen de professionals eenvoudig met valide inhoudelijke argumen-80Hoofdstuk 4 | Waarom leiding geven aan patiëntveiligheid ingewikkeld is
- Page 29 and 30: etreffende afdelingen is gegaan om
- Page 31 and 32: leerd. Op basis daarvan wordt een u
- Page 34 and 35: 3Hoofdstuk 3Achtergrond van hetthem
- Page 36 and 37: To Err Is Human - startschot voor w
- Page 38 and 39: 1984 groeit het aantal van 14 naar
- Page 40 and 41: Systeemdenken was nieuw voor de zor
- Page 42 and 43: sigaret staat te roken, wordt hij o
- Page 44 and 45: werken. Oftewel: wie weet het beter
- Page 46 and 47: de aanbevelingen was het invoeren v
- Page 48 and 49: Study en de daaropvolgende Adverse
- Page 50 and 51: De NTA 8009 was tevens bedoeld als
- Page 52 and 53: In 2008 is het project “VMS Zorg
- Page 54 and 55: In het volgende twee hoofdstukken w
- Page 56 and 57: 16 | Act on Patient Safety in the D
- Page 58: Patiëntveiligheid, de rol van de b
- Page 61 and 62: 1 INTRODUCTIEInleidingIn dit hoofds
- Page 63 and 64: 1234Definitie “patiëntveiligheid
- Page 65 and 66: patiënt of zijn status te zien. Di
- Page 67 and 68: het nog beter geweest als ook de sy
- Page 69 and 70: gevolg relatie is vaak niet duideli
- Page 71 and 72: 10krijgen vanwege de wijze waarop d
- Page 73 and 74: 3 kenmerk patiëntveiligheid: ambig
- Page 75 and 76: 1314that bad people cause bad error
- Page 77 and 78: art” onderzoeksmethode naar vermi
- Page 79: 24die de ziekte van Creutzfeld Jaco
- Page 83 and 84: 32leiden), de brandveiligheid, de l
- Page 85 and 86: ehoefte aan efficiencywinst, maar k
- Page 87 and 88: Functie Ja NeeMedisch specialist 85
- Page 89 and 90: 38ziekenhuis/de arts/de verpleegkun
- Page 91 and 92: opleider verstoten wordt. Alleen de
- Page 93 and 94: 43de talloze oorzaken waarom een pa
- Page 95: - enorme variëteit;- variëteit va
- Page 98 and 99: - grote variëteit;- het raakt de k
- Page 100 and 101: 19 | Zegers M, Hoonhout LH, de Brui
- Page 102: Patiëntveiligheid, de rol van de b
- Page 105 and 106: 1 patiëntveiligheid, PROFESSIONALS
- Page 107 and 108: 23De Nederlandse gezondheidszorg be
- Page 109 and 110: 6789het stellen van de juiste diagn
- Page 111 and 112: 12… maakt aansturing noodzakelijk
- Page 113 and 114: 151617, 18Professionele habitat…
- Page 115 and 116: 3 “KWALITEIT VAN ZORG” ALS VOOR
- Page 117 and 118: 252627- effectief zijn;- efficiënt
- Page 119 and 120: 2829Kwaliteit wordt bepaald vanuit
- Page 121 and 122: overtuiging: De patiënt kan het va
- Page 123 and 124: 31noodzaak tot kostenbeheersing. In
- Page 125 and 126: 32Tabel 2: Ongestructureerde proble
- Page 127 and 128: 37kan echter op een andere plek onw
- Page 129 and 130: Projectmatige sturing leidt bij ong
aanrichten aan patiënten en <strong>de</strong> organisatie. Iemand zal dan moeten ingrijpenen het verle<strong>de</strong>n heeft geleerd dat <strong>de</strong> bestuur<strong>de</strong>r er niet <strong>van</strong>uit moet gaandat <strong>de</strong> professionals dit on<strong>de</strong>rling a<strong>de</strong>quaat oplossen. De ambiguïteit enbeperkte kenbaarheid <strong>van</strong> patiëntveiligheid maken het soms lastig om in teschatten waar <strong>de</strong> grens ligt tussen systeemfalen en individuele verwijtbaarheid.Beoor<strong>de</strong>ling <strong>van</strong> vermijdbaarheid kan per perspectief verschillenOmdat <strong>de</strong> mate <strong>van</strong> vermijdbaarheid onzeker is, is het voor een bestuur<strong>de</strong>ronzeker of en in hoeverre er iets gedaan kan wor<strong>de</strong>n om herhaling <strong>van</strong>soortgelijke inci<strong>de</strong>nten te voorkomen. De bestuur<strong>de</strong>r is groten<strong>de</strong>els afhankelijk<strong>van</strong> <strong>de</strong> professional om inzicht te krijgen in <strong>de</strong> vermijdbaarheid maarkan hier, bij verschil <strong>van</strong> perspectief, ook over in conflict komen met <strong>de</strong>professional.2627, 28Er is vaak onvoldoen<strong>de</strong> data om een interventie te rechtvaardigenDoor <strong>de</strong> gebrekkige meetbaarheid is het moeilijk om <strong>de</strong> effectiviteit aan tetonen <strong>van</strong> een interventie die wél werkt. Dit is een voedingsbo<strong>de</strong>m voorweerstand bij professionals die <strong>de</strong> beoog<strong>de</strong> veran<strong>de</strong>ring niet zien zitten. Een<strong>van</strong> <strong>de</strong> thema’s in het Ne<strong>de</strong>rlandse nationale veiligheidsprogramma is <strong>de</strong>herkenning <strong>van</strong> <strong>de</strong> vitaal bedreig<strong>de</strong> patiënt. De oplossing die het veiligheidsprogrammaaandraagt bestaat uit het invoeren <strong>van</strong> een Spoed InterventieTeam (SIT). Deze bestaat uit professionals die ervaring hebben in het behan<strong>de</strong>len<strong>van</strong> vitaal bedreig<strong>de</strong> patiënten, zoals intensivisten of intensive careverpleegkundigen. De le<strong>de</strong>n <strong>van</strong> het SIT moeten bij een oproep binnen 10minuten bij <strong>de</strong> patiënt zijn. Dat betekent dat zij hun werk elk momentmoeten kunnen laten vallen om gevolg te geven aan een oproep. In diverselan<strong>de</strong>n zijn SIT-achtige teams samengesteld en er is on<strong>de</strong>rzoek dat suggereertdat het inzetten <strong>van</strong> <strong>de</strong>rgelijke teams <strong>de</strong> inci<strong>de</strong>ntie <strong>van</strong> en mortaliteitdoor onverwachte hartstilstan<strong>de</strong>n in ziekenhuizen vermin<strong>de</strong>rt. De uitkomsten<strong>van</strong> studies naar Spoed Interventie Teams zijn echter inconsistent envooralsnog is er geen overtuigend wetenschappelijk bewijs dat het invoeren<strong>van</strong> een SIT <strong>de</strong>ze positieve gevolgen heeft. Er is al helemaal geen bewijs dathet niet hebben <strong>van</strong> een SIT leidt tot onveiligheid.Het invoeren <strong>van</strong> een SIT is belastend voor <strong>de</strong> betrokken <strong>zorg</strong>professionals.Zij moeten hiervoor hun werkwijze en roosters aanpassen. Als zij dit zelfwillen en het past binnen hun mogelijkhe<strong>de</strong>n, dan is dat geen probleem. Alszij er echter niet in geloven en <strong>de</strong> bestuur<strong>de</strong>r wil het <strong>de</strong>sondanks ingevoerdkrijgen, zullen <strong>de</strong> professionals eenvoudig met vali<strong>de</strong> inhou<strong>de</strong>lijke argumen-80Hoofdstuk 4 | Waarom leiding geven aan patiëntveiligheid ingewikkeld is