Rapport Patiëntveiligheid, de rol van de bestuurder - Veilige zorg ...

6789het stellen van de juiste diagnose. De kennis zit in zijn hoofd. Volgens de“dual process theory” zijn er twee systemen die in de hersenen kunnenworden geactiveerd bij het toepassen van kennis: een intuïtief en een analytischsysteem. Het intuïtieve systeem draait op het snel herkennen vansituaties en deze koppelen aan bestaande kennis. Dit gaat razend snel, kostweinig inspanning en gebeurt onbewust. Het analytische systeem moetbewust worden ingezet, kost inspanning en tijd. Schakelen tijdens autorijdengebeurt via het intuïtieve systeem, de weg zoeken tijdens vakantie(zonder navigatie) gebeurt via het analytisch systeem. Het intuïtieve systeemwordt soms ook “tacit knowledge” genoemd. Het is kennis die niet geëxpliciteerdkan worden. Een voorbeeld hiervan in de zorg is het zogenaamde“niet-pluis gevoel”, een subjectief element dat artsen naast de beschikbareobjectieve criteria toepassen in de patiëntenzorg. Huisarts-onderzoeker ErikStolker van de Universiteit van Maastricht heeft aangetoond dat huisartsenzich soms in hun diagnostiek en behandeling laten leiden door het pluis ofniet-pluis gevoel. Ook medische tuchtcolleges in Nederland nemen hetniet-pluis gevoel serieus. De afgelopen tien jaar hebben deze regelmatighuisartsen en specialisten verweten dat ze niet goed naar hun niet-pluisgevoel hebben geluisterd. Het niet-pluis gevoel is dus functioneel in het werkvan een arts. Niemand zal echter in staat zijn om dit gevoel in een objectieveeenheid uit te drukken. Het kan niet centraal in de organisatie wordenvastgelegd; er kan geen protocol worden geschreven over wanneer eenhuisarts een pluis of niet-pluis gevoel moet krijgen. Een organisatie kan zichde kennis en ervaring van professionals niet toe-eigenen want het zit in dehoofden van de professionals. Voor zowel het intuïtieve als het analytischesysteem in de hersenen van professionals geldt dat het overbodig is om ditals bestuurder aan te sturen. Het kan zelfs risicovol zijn, omdat de bestuurderhiermee de professional uit het lood kan slaan waardoor deze zijn werkniet meer adequaat kan uitvoeren. Een voorbeeld hiervan is het electronischpatiëntendossier, dat bedoeld is om de professionele kennis toegankelijk temaken voor alle zorgverleners. Omdat dit een digitaal systeem is, kan eenarts geen tekening toevoegen. Een plastisch chirurg kan dan niet meer eenklein schetsje maken waarin hij aangeeft hoe de afwijking eruit ziet. Ditverstoort zijn behandelproces en vormt daarmee een risico voor de patiënt.… maakt aansturing noodzakelijkAls er binnen een organisatie meerdere professionals werken die iederspecifieke kennis op hun terrein hebben en als deze kennis bij elkaargebracht moet worden om de problemen waar een organisatie mee worsteltop te lossen, dan is sturing noodzakelijk. Naarmate het probleem complexer108Hoofdstuk 5 | Leiding geven in professionele organisaties