Downloads - CAD Magazine

6voor professioneel PC CAD- gebruikSeptember 2006jaargang 17● Electric P8 als opvolger van EPLAN 5 en 21 ● Google brengt ons gratis de wereld in 3D● De pro’s en cons van BIM voor architecten ● DHV ontwerpt zonnecelfabrieken over de hele wereldwww.cadplaza.nl

EEN KLEURENPRINTERVAN FORMAAT.€ 14.100,-excl. BTWHP DESIGNJET4500• Resolutie tot 2400 x 1200 dpi• Lijnaccuratesse met zwart pigment tot 0,1%• Printsnelheid tot 100 A1/u• Automatische papiersnijder• Optionele uitvoereenheid• Optionele automatische inlinevouwmachineBestelnr.: Q1271AMet de nieuwe HP DesignJet 4500 haalt u niet zomaareen printer in huis. Want hiermee print u moeiteloos inelke kleur, op elk formaat. Zelfs tot A0. Door de tweeautomatisch wisselende papierrollen kan er continugeprint worden. En met de Embedded Webserver is opelk tijdstip het exacte verbruik per opdracht zichtbaar.Bovendien blijven de operationele kosten door de extrazuinige high-capacity kleureninktcartridges bijzonderlaag. Zo print de HP DesignJet 4500 zelfs goedkoper dande meeste zwart-witprinters. Wilt u de HP DesignJet 4500in het groot zien? Bel dan voor een livepresentatie met0172-474 808. Of kijk op www.hp.com/go/designjet.HP DESIGNJET 4500 PS€ 17.300,- (excl. BTW)Bestelnr.: Q1272AHP DESIGNJET 4500 mfp€ 37.500,- (excl. BTW)Bestelnr.: Q1276ABel 0172-474 808Kijk op www.hp.com/go/designjetRaadpleeg uw HP Business Partner© Copyright 2006 Hewlett-Packard Development Company, L.P. HP behoudt zich het recht voor om zonder vooraankondiging wijzigingen aan te brengen in materialen, specificaties of accessoires.

CADMagazine 2006-6Electric P8 als opvolger van EPLAN 5en 21Het nieuwe product van EPLAN heet Electric P8. De gebruiker heeft hiermee de beschikkingover functies voor zowel grafisch- als objectgeoriënteerd engineeren. Het opniew ontwikkeldedatabestand en de bijbehorende intelligente platformtechnologie zorgen er voor dat de bestaandedata uit EPLAN 5 en 21 volledig zijn over te nemen. Met deze nieuwe ontwikkeling probeertEPLAN Software & Service volgens eigen zeggen om van de 'E' voor Elektrotechniek een 'E'voor Engineering te maken. CAD-Wereld Pagina 10.Functioneel Specificeren: hetbegin van Expliciet WerkenVeel technieken binnen de CAD-gerelateerde bedrijfstakken zijn afkomstiguit de lucht- en ruimtevaartindustrie. Denk bijvoorbeeld aan het werken met3D-software. Ook op het gebied van integrale projectbeheersing is dezeindustrie een voorloper. Onder druk van de grote opdrachtgevers ontstaat bijde opdrachtnemers in de Bouw en Infra de noodzaak tot een versnelde invoeringvan deze technieken. CAD-Wereld, Pagina 17.Google brengt ons gratis dewereld in 3DMet de overname van @Last Software in maart dit jaar is Google direct een grote CADleveranciergeworden. In marktwaarde zelfs de grootste, want op die manier bekeken is hetbedrijf meer dan tien keer zo groot als Autodesk. Maar wat wil Google nu precies met het3D-ontwerpprogramma SketchUp Pro? Opinie, Pagina 32.De pro’s en cons van BIM voorarchitectenIn dit artikel is de mening weergegeven van Robert Anderson, vice-president vanNemetschek North America. Dit op basis van een lezing die hij hield voor deCharlotte-afdeling van het American Institute of Architects. Hij gaat hierbij in op demogelijkheden van BIM en de keuzes die architecten moeten maken bij hetinrichten van hun softwarepark. Opinie, Pagina 36.4CADMagazine September 2006-6

200 Indian Research Journal of Extension Education Special Issue (Volume I), January, 2012(Figure 2) showed that mean annual maximumtemperature has increased by 0.0640 C/year and meanannual minimum temperature has increased by 0.010C/year. The increase in temperature was supported bythe evidence of climate change. The trend of increasein temperature was much higher in winter seasoncompared to other seasons in Bheemarayangudi station.The study conducted by Pandit, 2009 revealed thattemperature trend line of winter follows the steeper pathmaking the difference nearly 1.110 C in the interval of20 years resulting average rate of 0.930 C/decade, whilethe other season show trend of 0.330 C/decade.The statistical record of temperature data fromBheemarayangudi metrological station for the periodbetween 1990 to 2009 showed an increasing trend,particularly in the winter season. During the study periodof 20 years, the temperature has increased by around10 C. The study conducted by Bhusal, 2009 andShrestha et al., 1999 using temperature from 49 agrometrological station for the period 1977 to 1994 indicateda consistent and continuous warming in the period at anannual rate of 0.060 C. Similarly a study conducted byPractical Action (2009), using data from 45 weatherstations for the period 1996- 2005, indicate a consistentand continuous warming in maximum temperatures atan annual rate of 0.040 C. The results showed of thestudy conducted in UKP area revealed that localpeoples’ perception seemed to be agreed with thestatistical record in the region.Comparison of local people’s perceptions andmeteorological stations data on changes intemperature and rainfall : The results revealed thatmajority of the local people interviewed perceived longtermchanges in temperature. While, most of them(90.00%) perceived that temperature has beenincreased. However, 2 per cent noticed the contrarystatement that a decrease in temperature. The statisticalrecord of temperature data from the Bheemarayangudimetrological station for the period of 1990 to 2009showed increasing trend particularly in the winter season.During the period of 20 years, the temperature hasincreased around 1.110 C (Table 2). The analysisshowed that local people’s perceptions appear to be inaccordance with the statistical data available in theregion.The rainfall pattern shows that 97 per cent of therespondents opined an unpredictable rainfall patternsover the past 20 years, while 3 per cent respondentsnoticed a predictable and constant rainfall patterns.Almost 72 per cent of the respondents opined that theincidents of drought has been increasing and linked itwith the untimely and unusual rainfall patterns over thepast few years. The key informants also shared theirexperience that in recent year (2010-11) there was lessor no rainfall in the monsoon season.The recorded data on rainfall from 1989 to 2009showed about 70.61 per cent of the rainfall occurredduring Monsoon (Table 3). Further pre-monsoon (Apr-June) rainfall trend doesn‘t reveal any major variations,however, since last few years (2005 - 2009) there wasa substantial decreased in the amount of rainfallespecially during monsoon season. Further in the year2007 this rainfall trend was found to be increased. Thesefacts already indicated that local peoples couldn‘t predictthe usual rainfall pattern in the present scenario.Response on different types of impacts : Table 4indicated that majority of the respondents opined thatthat the major impact of climate change was change infarm land use pattern. More than half of the respondentsnoticed were soil erosion 57.40%) and loss in productionof cash crops (52.50%). Whereas 64.40 per cent of therespondents expressed that they not change inagricultural implements. However 42.60 per cent of therespondents opined that the number of cash cropsgrowing in a year was increased. Out of the totalrespondents 27 per cent expressed that lack of manpoweris the main cause, while 82 per cent expressed thatweather extremities and climate induced impacts arethe main cause of decreased in agricultural production.According to the local people opinion, the most prevalentnatural disaster in the study area was drought and isone of the major natural disaster affecting agricultureand livelihood in the region.The study on impact of disaster/flood revealed that59 per cent of the respondents lost their crops, while 31per cent were lost complete farm activities. In the laterperiod land was occupied by unwanted weeds. The localpeople reported that the invasion was much noticed inlast 2-3 years even though they tried to remove the weedin time. The results of the study are online with studyconducted by Pandit.2009 at Southern ACAP.Adaptation strategies in farm land level : Cent ofthe respondents didn’t change in cropping pattern,however majority of the respondents didn’t change inplanting time (72.30%) and variety of crops grown(98.00%). Whereas cent of the respondents used y Farm

In de PraktijkNoord-Brabant vernieuwt verbinding Tilburg-Waalwijk/A59Grote vervoersstromen moetenDoor: Lambert-Jan KoopsIn oktober 2005 schakelde de Provincie Noord-Brabant over vanAutodesk Land Desktop naar Autodesk Civil 3D. In een korteperiode werd een cursus bij NedGraphics werd gevolgd en werktehet ontwerpteam zich in onder begeleiding van de heren Wetzer envan Herkhuizen. Vervolgens werd de nieuwe software meteeningezet bij een project: de reconstructie van een tweemaaltweestrooks gelijkvloerse provinciale weg tot een ongelijkvloerseregionale stroomweg.Design & ConstructHet project voor de verbindingswegN261 tussen de A59 enTilburg kan uitgevoerd gaan wordenals een Design & Constructproject.Dit wijkt af van de traditionelesamenwerkingsvormen waarbijde opdrachtgever verantwoordelijkis voor het ontwerp en de opdrachtnemer,de aannemer of hetbouwbedrijf, voor de uitvoering.Bij Design & Construct zal de opdrachtgevermeer de activiteitenfunctioneel specificeren binnen hetproject terwijl de opdrachtnemerszorgen voor de uitvoering. De opdrachtgeveris daardoor meer bezigmet het samenstellen van contractenen het doorlopen van wettelijkeprocedures en minder met het uitvoerendewerk, zoals het makenvan ontwerpen, tekeningen en bestekken.Voor opdrachtnemersgeldt dat ze meer activiteiten zullenuitvoeren, met name aan de voorkantbij het samenstellen van hetontwerp. Dat betekent dus dat hetDefinitief Ontwerp door de uitvoerendepartij wordt bepaald.keursoptie van het MER-rapport, waarbijenige aanpassingen om praktischeredenen noodzakelijk bleken. We zijnhierbij gaan werken op basis van de kadastralebasiskaarten, luchtfoto’s en eigenwegenkaarten.”Het traject waarover de reconstructie van de provinciale weg zalplaatsvinden.In de volksmond zal de vernieuwde,negen kilometer lange verbindingN261 tussen de A59 (bij Waalwijk) enTilburg straks ongetwijfeld een autowegworden genoemd. Het ontwerpteam,bestaande uit René Kooijman,Harold Verbruggen en Kristiaan vanRiel, gebruikt echter de officiële termregionale stroomweg, zoals die bij debeleidsmakers binnen de provinciewordt gebezigd. Hoe het ook genoemdwordt, de bedoeling is dat er een tracéontstaat waar automobilisten veilighonderd kilometer per uur mogen rijdenzonder dat ze constant hoeven af teremmen voor verkeerslichten of rotondes.“Op basis van een planstudie, inclusiefMER-rapport moeten wij eenVoorlopig Ontwerp maken,” verteltKooijman. “Hierbij volgen we de voor-ReparatiesDe reden voor de aanpassing van debestaande situatie is voor de hand liggend:studies laten zien dat de routebinnen enkele jaren volledig zal vollopenals er niets verandert. Bovendienverkeert de weg in een slechte staat, erzijn al verschillende reparaties uitgevoerden er staan er nog meer op deplanning. Verder past een aanpassingvan de weg in het meerjarenplan vande provincie die de grote vervoersstromennaar De Efteling en de meubelzakenvan Piet Klerkx graag in goede banenwil leiden via deze route.Verbruggen legt uit dat het project, ondankszijn beperkte lengte, toch nog6CADMagazine September 2006-6

in goede banenHBO diplomaAutoCAD-InventorHBO-deeltijdopleidingvoor CAD engineersHet ecoduct zal twee natuurgebieden met elkaar verbinden: deLoonse Duinen en de Loonse Heide.genoeg haken en ogen bevat. “In de eerste plaats zijn ereen vijftal grote aansluitingen, als we de aansluiting opde A59 meetellen. Daarnaast moet er ook een nieuwecoduct worden aangelegd. Ook hebben we te makenmet twee bestaande tunnels en vijf viaducten. Die moetenallemaal worden aangepast en dat valt niet mee, geziende beschikbare ruimte op het traject.”Kooijman vult zijn collega aan: “We werken op een bestaandtracé en dat is altijd lastiger dan een volledignieuwe weg aanleggen. Het voordeel van 3D is wel datwe eerder problemen onderkennen. Het tracé is namelijknogal grillig, met op verschillende plaatsen hoogteverschil.Daarnaast kunnen we de aanpassingen aan dekunstwerken op de route ook beter inzichtelijk maken.We komen zaken tegen die in de MER-rapportage nietnaar voren kwamen. Zo moeten de viaducten bijvoorbeeldworden verbreed vanwege een toekomstige busbaan.We hebben dan ook al enkele malen het signaalmoeten geven dat de geraamde kosten naar bovenmoesten worden bijgesteld. Iets dat niet zou zijn gebeurdals er vanaf het begin al in 3D zou zijn gewerkt.”HotelDankzij de 3D-modellen is het voor de civiele ingenieursvan de Provincie Noord-Brabant veel makkelijkerom varianten in de plannen te bekijken. Kooijman:“Daar hebben we vooral plezier van gehad bij hetQueen-hotel dat zich pal naast het traject bevindt.Feitelijk staat dat gebouw veel te dicht bij de weg, maarde gemeente heeft daar in het verleden nu eenmaal toestemmingvoor gegeven. Dat betekent echter wel datwij het MER-ontwerp ter plaatse hebben aangepast. Wehebben namelijk de geplande Haarlemmermeer-aansluitingomgezet naar een combinatie van een halveHaarlemmermeer en een kwart klaverblad.” (Zie kader.)U bent een CAD engineer en heeft een MBO getuigschriftop zak. U wilt uw kennis en vaardigheden vergroten, uvoelt voor specialisatie, kortom u wilt vooruit. TEC biedteen unieke opleiding die snel en gericht uw ambitierealiseert*.U behaalt een HBO diploma. Bovendien mag u voortaande titel Autodesk Certified Engineer voeren.* Inclusief uw eerste project (binnen uw werk)ACE System ManagerEen AutoCAD System Manager is in staat om zelfstandig AutoCADtoepassingen binnen een tekenkamer te begeleiden en te beheren. Hijis op de hoogte van de modernste tekentechnieken zodat hij tekenaarskan begeleiden om zo efficiënt mogelijk te werken. Hij kent de techniekenom een professionele toepassing voor AutoCAD te maken. Hijheeft bewezen dat hij deze technieken kan toepassen.ACE 3D Designeral meer danNIEUWEen 3D Designer heeft kennis over de nieuwste 3D tekentechniekenvan AutoCAD en kan deze toepassen om een geavanceerd 3D modelsamen te stellen. Hij kan vanuit het 3D model 2D tekeningen genererenen fotorealistische presentaties en animaties maken.ACE Mechanical DesignerEen Mechanical Designer past de nieuwste 3D modelleertechniekentoe in Inventor om *parametrische modellen samen te stellen *snellereen efficiënt mechanisch ontwerp te maken *vanuit een 3D modelwerk- en samenstellingtekeningen te genereren. Hij kan hetMethodisch Ontwerpproces toepassen op elk nieuw product.Examinatorenvan de Hogeschoolvan AmsterdamVraag de gratis informatieset aan:tel • (024) 356 56 77 • fax (024) 354 19 31• E-mail: info@cadcollege.nl• Internet: www.cadcollege.nlKerkenbos 1018 B 6546 BA Nijmegen

In de PraktijkBij deze aanpassingen is nadrukkelijkrekening gehouden met de wensen vande betrokken partijen, zoals de eigenarenvan het hotel en van de aangelegentuinderij. Bovendien was er nog eenbeperkende factor: aan de overkant vanhet hotel bevindt zich een gaswinstationvan Wintershall. Al met al is ersteeds gezocht naar een optimaal plan.Kooijman: “Ook over het ecoduct hebbenwe goed nagedacht. Er is namelijkeen optimale vorm voor. Hoe lager hetkomt te liggen, hoe goedkoper het is,omdat daarmee de taluds van hetecoduct korter worden. Aan de anderekant willen we voorkomen dat op datpunt de weg te laag komt te liggenzodat we extra kosten maken omdat erfolie moet worden gelegd of damwandenworden geplaatst.”SoftwareNa de overstap op Civil 3D is het teamin november begonnen met desoftware te werken. Direct werd eenvoordeel van Civil 3D duidelijk ontwerpwijzigingenbleken veel sneller tekunnen worden doorgevoerd dankzijhet dynamische wegmodel dat bijvoorbeeldna een wijziging in de horizontaleas automatisch de reeds gemaaktelengte- en dwarsprofielen aanpast. Watechter nog ontbrak waren specifiekNederlandse ontwerpstandaarden.Softwareleverancier NedGraphics ontwikkeldeechter een set subassembliesop basis van de RTW-richtlijnen insamenspraak met verschillende provincies.Deze bevatten onder andere wegonderdelenopgebouwd uit 1, 2, 3, of 4lagen, taluds, kunstwerken, het handboekwegontwerp en ontwerpenbinnen een stedelijke omgeving.“Daarnaast heeft NedGraphics ookstijlensets aangemaakt,” zo verteltHet Queen hotel bevindt zich zo dicht bij de provinciale weg dat een normale oplossingmet een volledig klaverblad geen optie was.Verbruggen. “Dat was prettig vooronze werkzaamheden, want het kostveel tijd om die zelf aan te maken.Momenteel is er een uitgebreide setbeschikbaar, onder andere voor depresentatie van horizontale en verticaleassen, terwijl er nog wordt gewerkt aande dwarsprofielen.”ProceduresDe totstandkoming van het hele projectlaat, zoals gebruikelijk bij grote civieltechnischeopdrachten, nog even opzich wachten. Eerst moet het VoorlopigOntwerp worden afgerond, waarvan deverwachting is dat het eind augustus2006 klaar is. Vervolgens starten denoodzakelijke procedures en wordt eenkeuze gemaakt betreffende de verdereuitwerking van het project (intern provincieNoord-Brabant of bijvoorbeeldals een Design & Construct-project, ziekader). De uiteindelijke bouw staat geplandvoor 2010. Verbruggen legt uitwaarom dat zo lang duurt: “De snelheidvan de voortgang hangt voornamelijkaf van al die bijbehorendeprocedures. Zo moet de provinciegrond aankopen of eventueel zelfsonteigenen, dienen er geluidsstudies teworden uitgevoerd en moet hetontwerp worden getoetst aan diversewetten, zoals de Wet RuimtelijkeOrdening, de Flora-en Faunawet en deBoswet. Allemaal zaken die nogal tijdrovendzijn.”Als alle procedures dan eenmaal zijndoorlopen, zal de daadwerkelijkeuitvoering van het project ook nog welwat voeten in de aarde hebben, zodenkt Kooijman. “De gemeentenwillen geen omleidingen door hundorpskern hebben, dus zullen we moetenwerken met by-passes en tijdelijkewegen. Daarnaast is de fasering vangroot belang. Met Piet Klerkx en DeEfteling in de buurt willen we de doorstromingvan het verkeer waarborgentijdens de werkzaamheden, zekertijdens periodes waarin je topdruktekunt verwachten. Daarom weten webijvoorbeeld nu al dat we sommigekunstwerken in de winter zullen plaatsen,de periode waarin De Eftelingvoor het grootste deel van de tijd geslotenis. Wat we echter ook doen: het verkeerzal altijd door moeten kunnenrijden.”www.brabant.nlwww.nedgraphics.nlHaarlemmermeer enklaverbladOnder een Haarlemmermeer-aansluitingverstaanciviel ingenieurs een ongelijkvloerseaansluiting vaneen secundaire weg op eenauto(snel)weg. De secundaireweg kruist de autosnelweg ongelijkvloers en doormiddel van toe- en afritten is het voor automobilistenmogelijk van weg te veranderen. De Haarlemmermeeraansluitingis de meest voorkomende en meesteenvoudige aansluiting. De toe- en afritten liggenallemaal in het verlengde van de rijrichting op deautosnelweg. De aansluiting ontleent zijn naam aan deplaats waar hij ooit als eerste werd toegepast. Hiernaastbestaat ook nog de halfklaverblad-aansluiting: dezewordt in de praktijk alleen toegepast wanneer een Haarlemmermeer-aansluitingniet mogelijk is, bijvoorbeeldvanwege in de weg staande bebouwing of een parallelaan de secundaire weg lopend kanaal of spoorlijn.Combinaties van beide soorten aansluitingen komenook voor.Bron: Wikipedia8CADMagazine September 2006-6

De toonaangevende leveranciervoor archieven:Snelle en betrouwbare oplossingenHaarscherpe scans in superieure CCD kwaliteitFlexibele connectiviteitEenvoudig in gebruik en onderhoudAan wie vertrouwt u uw archieven toeDocument archieven zijn vaak delicaat en vertrouwelijk.Kaarten, tekeningen en grootformaat originelenkunnen kwetsbaar zijn. Informatie en details kunneneenvoudig verloren gaan. Sta hier bij stil voordat u eenscanner kiest om te digitaliseren. Vraag anderen in uwsituatie op welk fabricaat scanner zij vertrouwen.De naam Contex zult u waarschijnlijk vaak horen. ImmContex scanners scannen meer archieven methogere accuratesse, kwaliteit en snelheid dan wandere scanners in de wereld dan ook.Voor meer informatie kunt u contact opnemen metlocale distributeur.Distributeur voor Nederland:Repromat b.v. Specialisten van formaat!Wagenmakerstraat 311991 JB VelserbroekTelefoon: 023 – 538 9394Internet: www.repromat.nlKijk voor onze volledige reeks scannersen 3D printers op www.contex.com

CAD-WereldZowel objectgeoriënteerd als grafisch werkenElectric P8 als opvolger van EPLDoor de redactie.Het nieuwe product van EPLAN heet Electric P8. De gebruikerheeft hiermee de beschikking over functies voor zowel grafisch- alsobjectgeoriënteerd engineeren. Het opniew ontwikkeldedatabestand en de bijbehorende intelligente platformtechnologiezorgen er voor dat de bestaande data uit EPLAN 5 en 21 volledigzijn over te nemen. Met deze nieuwe ontwikkeling probeert EPLANSoftware & Service volgens eigen zeggen om van de 'E' voorElektrotechniek een 'E' voor Engineering te maken.EPLAN Electric P8kan uitwisselen metEPLAN Fluid, PPEen Cabinet dankzij hetonderliggende platform.Met EPLAN Electric P8 is hetfundament gelegd voor een fusietussen EPLAN 5 en EPLAN 21.Het pakket is gebaseerd op eenplatformtechnologie die een100 procentdataoverdracht vanuit EPLAN 5/EPLAN 21 verzekert. Gelijktijdigmaakt de modulaire opbouw uitbreidingenmogelijk op het pakket.Applicaties voor elektro-, fluid- en demeet- en regeltechniek kunnen hierdoordirect met elkaar communiceren.Het platform bestaat uit functieblokken,die disciplineoverkoepelendworden ingezet.Compleet nieuw in Electric P8 is devariantentechniek. In de stamgegevens,macro’s, kan de gebruikerterugkerende uitvoeringsvariantenvan zijn deelschakelingen opbergen.In één macro worden bijvoorbeeldvoor een motor, drie varianten,respectievelijk 1,5; 3 en 7 kW, bij deprestatiekenmerken ondergebracht.Dit wordt verwerkt in tabelvorm voorde motor zelf en ook voor de aangeslotenonderdelen, zoals klemmen,motorbeveiligingsschakelaar, relaisen kabels. Het voordeel voor de engineeris dat dit slechts eenmalig hoeftplaats te vinden. Bij het gebruik vandeze gegevens, het invoegen van demacro’s, vraagt het programma aande gebruiker welke variant hij wilzien.In de regel is de grafische presentatievoor afzonderlijke functie-eenhedenidentiek. Slechts de parametrering enonderdeelkeuze wijzigen peropdracht. Een grote elektrische installatievereist bijvoorbeeld een zwaarderebeveiliging, kabel- en klemmendoorsneden.Deze combinaties latenzich als variabelen opslaan. Desoftware kiest hierna vervolgens depassende combinatie. Een extra voordeelhiervan is dat het aantal macro’skleiner en zich eenvoudiger laatbeheren. Dankzij deze functie is ookstandaardisering mogelijk. De deelschema’sblijven hierbij als groepidentificeerbaar. Dus in plaats van bijeen nieuw project gegevens afzonderlijkte wijzigen wordt eenvoudig depassende variabele gekozen.Grafisch en objectgeoriënteerdEplan Electric P8 biedt mogelijkhedenvoor een workflowgestuurdeengineering. Dit betekent dat deprocessen de aanpak en werkwijzebepalen en niet de software-systeemarchitectuur,dus het systeem legtgeen werkmethodiek meer op. Devorige producten van EPLAN warengrafisch of objectgeoriënteerd:EPLAN Electric P8 biedt beide methodesaan. Veel systemen hebben alsuitgangspunt objectoriëntatie. Dat iszinvol, wanneer er wijzigingen moetenworden doorgevoerd over de totaleweergave van een onderdeel.Vanzelfsprekend zorgt de objectoriëntatie,dat dit door het gehele projectwordt doorgevoerd. Ook daar waar degebruiker de wijzigingen nietopmerkt, bijvoorbeeld wanneerobjecten nog helemaal niet zijngeplaatst. Door kopiëren verveelvoudigtzich deze onzichtbare informatie.Met als ongewenst resultaat: wildgroei.Bij het starten van een project is eengrafische werkwijze zinvol. Degebruiker is ook bij het kopiëren vangegevens altijd baas over de installatie.EPLAN Electric P8 ondersteuntzowel deze werkwijze als de objectgeoriënteerde.De ontwerper kan dusbeginnen met een grafische werkwijzeen op een later tijdstip overschakelennaar een objectgeoriënteerdemethodiek.Uitwisseling ExcelEplan Electric P8 is geïntegreerd metde verschillende Office-applicaties.De belangrijkste hiervan is natuurlijkExcel voor de bewerking van massagegevens.Iedere onderneming heeft10CADMagazine September 2006-6

CAD-WereldDatabase en koppeling zorgen voor handelbare bestandsgrootteAutodesk Map als verzamelpuntBron: ISD Magazine CadixAutodesk Map is een op AutoCAD gebaseerd pakket metfunctionaliteit voor gebruikers binnen de infrastructuur. Ook is hetmet het programma mogelijk om analyses en planningen te makenop basis van de data of deze data uit te wisselen met anderebestandsformaten. Deze data kunnen zowel vector- alsrasterdata zijn of ook databasegegevens voor geometrie enattribuutgegevens vanuit verschillende bronnen.Het is onder andere mogelijk om SHP-bestanden te importeren.Map 3D 2006 werkt met een centraledatabase die zowel geometrischeals administratieve informatie opslaat.Hierdoor kan de gebruiker filteren enwerken met die data die hij nodigheeft. Daarnaast is het met AutodeskMap 3D mogelijk om gestandaardiseerdetekeningen te maken dievoldoen aan van te voren bepaaldenormen en tekenvoorschriften. Zokande gebruiker een rioolleiding tekenenop basis van de standaard gemaaktmet Object Classification, waarbij hijniet telkens hoeft na te gaan of de diameterwel juist is en de juiste laagactief staat. De software zorgt er namelijkvoor dat het ontwerp[automatischop de juiste laag terechtkomt envan de juiste dimensies is voorzien.Database en tekeningUiteenlopende bedrijven beschikkenover grote ruimtes die ze voortdurendverhuren. De verhuurde ruimten wordenherschikt, krijgen telkens eenandere huurder en worden telkens aaneen ander doel toegewezen. Uiteraardis het mogelijk om deze veranderingenbij te houden door tekeningenmanueel aan te passen. AutodeskMap 3D beschikt over functies waarmeeelke ruimte is te koppelen metgegevens in een database zoalsMicrosoft Access, MSSQL, ofOracle. Alle huurinformatie wordtbijgewerkt in de database, zodat hetaanpassen van de tekening eenvoudigerwordt. Het koppelen van eendatabase heeft het voordeel dat,wanneer je een object selecteert in detekening, alle informatie in te zien iszonder dat het tekeningbestand tegroot wordt. Daarnaast is het mogelijkom alle informatie te delen metandere afdelingen zoals veiligheid enfinanciën. Zo zijn de gegevens directbeschikbaar voor onderhoudsmonteursen calculaties.De beste manier om een overzicht tehebben op een groot aantal ruimtes, isdoor ze te visualiseren. Zo kan degebruiker met een blik op de kaartzien welke ruimte vrij is en welkeniet. Autodesk Map kan hiervoor eenthematische kaart opmaken. Hetthema kan gebouwd worden op basisvan gegevens in een externe databaseof gegevens in de tekening. Het weergevenvan bepaalde informatie isvaak het duidelijkst op basis vankleuren in een tekening. AutodeskMap 3D filtert op elk gewenstkenmerk en kan gefilterde objectenomkleuren, zodat de informatievisueel zichtbaar wordt. Eenvoorbeeld is een kaart waarbij alleonbebouwde percelen groter danduizend vierkante meter van de kleurrood worden voorzien. Wanneer dethematische kaart is opgebouwd, isdeze online worden uitgewisselddoor gebruik te maken vanAutodesk MapGuide naast AutodeskMap 3D.GIS-FormatenDe Nederlandse overheden werkenmet verschillende dataformaten: SHPen DWG. De SHP-bestanden wordengebruikt om geografische data op teslaan en te analyseren, daar waarDWG’s meer ingezet worden voorinfrastructureel tekenwerk. Het DWGformaatontwikkelde meer GIS gerichtefunctionaliteit zoals het aanmakenvan attributen en nieuwe objectmodellen.Autodesk Map kan verschillendebestandsformaten importeren en ookexporteren. Op deze manier kan degebruiker andere GIS-formaten inlezenwegschrijven en converteren, zoalsSHP, Microstation DGN en MapInfoTAB. Dit wil zeggen dat data in12CADMagazine September 2006-6

advertorial

CAD-WereldSMARTEAM/FS met PLM ‘best practices’Functioneel Specificeren: hetbegin van Expliciet WerkenDoor: Mark DamenVeel technieken binnen de CAD-gerelateerde bedrijfstakken zijnafkomstig uit de lucht- en ruimtevaartindustrie. Denk bijvoorbeeldaan het werken met 3D-software. Ook op het gebied van integraleprojectbeheersing is deze industrie een voorloper. Onder drukvan de grote opdrachtgevers ontstaat bij de opdrachtnemers inde Bouw en Infra de noodzaak tot een versnelde invoeringvan deze technieken.Bij het opstellen van een PvE ontstaat een complex netwerk van relatiestussen Eisen, Functies en Objecten.Iedereen die ooit een verbouwing aaneen eigen huis heeft laten ontwerpen enuitvoeren zal het belang onderkennenvan goede afspraken met architect enaannemer. De verwachtingen warenvaak toch niet zo duidelijk gedefinieerdals gedacht en de verdeling van verantwoordelijkhedentussen architect enaannemer waren vaak onvoldoendetransparant. Achteraf wordt men ooknog met meerkosten geconfronteerd enzo wordt de nieuwe badkamer, dakkapelof uitbouw al met al een veel duurderen lastiger project dan vooraf wasingeschat.In een privé-situatie is het wellicht nogacceptabel dat het eindresultaat totstand komt in een iteratief proces metideeën, perceptie, technische mogelijkheden,planning en kosten als vrijeparameters. Goede wil en vertrouwenzijn echter geen aanvaardbare pijlersvoor een complex project: het procesmoet expliciet gemaakt worden. Mennoemt dit wel ‘Expliciet Werken’. Eenbelangrijk hulpmiddel daarvoor isSystems Engineering (SE), eenbeproefde aanpak gebaseerd op hetwerken met Eisen, Functies, Objectenen Documenten en hun onderlingerelaties. De SE-aanpak helpt de opdrachtgeverom na te denken over hetgewenste resultaat. Het geeft deopdrachtnemer de ruimte voor creativiteiten het vormt de technische en juridischebasis om te bepalen of het eindproductook daadwerkelijk overeenkomtmet het gewenste resultaat.Oorspronkelijk vooral gebruikt bij defensiecontractenis SE intussen nietmeer weg te denken uit de lucht- enruimtevaart en de automobielindustrie.Ook grote Nederlandse opdrachtgeversals ProRail, zie kader, en Rijkswaterstaatintroduceren Expliciet Werkenin hun aanbestedingen en schrijvendaarbij in toenemende mate SE vooraan hun opdrachtnemers.Definitie en verificatieEen voorbeeld van een markt met complexeproducten is de Bouw & Infra.Het concept van een Programma vanEisen (PvE) is uiteraard niet nieuwvoor deze sector. In de nieuwe geïntegreerdecontractvormen, zoals ‘Design& Construct’, is een grondig uitgewerktPvE onmisbaar. Geïntegreerdbetekent hier dat ontwerp, uitvoering,en vaak ook het onderhoud, in één keerworden aanbesteed. Een belangrijkvoordeel, namelijk dat er op die manierruimte ontstaat voor creatieve oplossingen,wordt zowel door de private als depublieke sector gewaardeerd. Een aanbiedendepartij zal daarbij haar uniekecompetenties inzetten om tot een technischen commercieel concurrerendeoplossing te komen. Deze projectvormeist een heldere definitie van het op televeren product in de verschillendefasen van het project en bovendienvoorgedefinieerde procedures en technieken,zogenaamde ‘verificatiemethodes’,waarmee het op te leverenproduct aan de definitie getoetst zalworden.Complexe relatiesUitgangspunt bij elk PvE vormt dedoor de opdrachtgever geformuleerdevraagspecificatie. Deze vraagspecificatiebevat de Eisen die worden gesteldaan het complete product, ook welaangeduid als het Systeem. Dit zijn dezogenaamde ‘Top’eisen. Naarmatedeze Topeisen verder worden uitgewerkt,groeit de behoefte aan engineeringexpertise.In alle gevallen moetende Eisen aan een aantal eigenschappenvoldoen, ze moeten SMART zijn: specifiek,meetbaar, acceptabel, realistischCADMagazine September 2006-6 17

CAD-WereldMist u iets ?Open standaarden, VISI & COINSVoor de uitwisseling van informatie tussen samenwerkendepartijen of software systemen wordt vaak gebruikgemaakt van Microsoft Office formaten. Dit geldt ookvoor het PvE. In deze formaten gaat echter veel van decomplexe informatiestructuur verloren. XML is bijuitstek geschikt om afspraken over die structuur vast teleggen in een (open) standaard. Een succesvol voorbeeldis de VISI-systematiek voor B2B workflow.Een gerelateerd initiatief is het COINS-programma, datals doel heeft om afspraken te maken over open uitwisselingsstandaarden,waarbij het focus ligt op ondersteuningvan de levenscyclus in de civiele sector. Hierbijis er sprake van het ‘Bouw Informatie Model’ (BIM).infostrait is actief betrokken bij het tot stand komen vande definitie van een BIM-concept en zal de ontwikkelingenop dit gebied integreren met haar SMARTTEAM/FS enALFAmail (VISI) producten.www.visi.nlwww.alfamail.nlwww.coinsweb.nlen tijdgebonden. Eisen staan nooit op zichzelf. Ze hebbenrelaties met Functies en Objecten. Een te realiseren Objectmoet immers een Functie gaan vervullen waaraan bepaaldeEisen worden gesteld. Van belang is dat Eisen ook relatiesmet elkaar kunnen hebben, immers Eisen aan Objectenof Subsystemen worden afgeleid van de Topeisen aan hetsysteem, waarbij n:m-relaties zullen ontstaan. In de nieuwegeïntegreerde contractvormen zal een opdrachtgever het indetail uitwerken van de Eisen vaak aan de markt uitbesteden.Makkelijker met twee handen, niet?Probeer twee weken een 3Dconnexion navigation device,en dit is hoe u zult terugdenken aan ontwerpen met demuis. Als CAD ontwerpen zo makkelijk kan zijn, waaromzou u het uzelf dan moeilijk maken? Contacteer ons vooreen gratis 14-dagen test en ontdek zelf waarom tweehanden makkelijker werken dan één.DocumentbeheerDocumenten spelen in het proces van functioneel specificereneen belangrijke rol. De inhoud van Eisen, Functiesen Objecten is vaak al impliciet aanwezig in zogenaamdebrondocumenten, waarin de randvoorwaarden zijn vastgelegd.Voorbeelden van brondocumenten zijn: wet- enregelgeving, normen, Milieu Effect Rapportages en variantenstudies.De relevante Eisen, Functies en Objecten moetenuit de brondocumenten kunnen worden gedistilleerdzonder de relatie met hun bron te verliezen. Later spelendocumenten een belangrijke rol in het verificatieproces,Contacteer voor Benelux: +44-1451-824344of nesales@3dconnexion.comwww.3dx.com/easierSMARTEAM/FS maakt gebruik van vertrouwde gereedschappen:geavanceerde koppeling met Microsoft Office voor hetdistilleren van eisen uit brondocumenten.

CAD-Wereldwaarbij het product in de verschillendefasen van de levenscycluswordt getoetst aan het PvE.Voorbeelden van dergelijke verificatiedocumentenzijn tekeningen, modellen,meet- en onderzoeksrapporten.Verificatie documenten hebbenop hun beurt dus ook weer een relatiemet de Objecten en Eisen.SE-gereedschapBij het opstellen van een PvE ontstaateen complex netwerk van relatiestussen Eisen, Functies, Objectenen Documenten. Omdat de standaardOffice-gereedschappen niet voorzien inhet beheer van dergelijke complexestructuren is hiervoor gespecialiseerdesoftware ontwikkeld. infostrait biedtmet SMARTEAM/FS een oplossing voorfunctioneel specificeren. Het product isgebouwd op basis van ProductLifecycle Management-technologie,het standaard SMARTEAM PLM-platformvan Dassault Systèmes. SMARTEAMbiedt ‘out-of-the-box’ functies voor hetdefiniëren, aanleggen, onderhouden envisualiseren van n:m-relaties en ondersteuntdaarmee de essentie van de SEmethode.Met SMARTEAM/FS biedt infostraiteen oplossing waarin een grootaantal ervaringen zijn gecombineerd.Zo zijn in SMARTEAM/FS een aantalPLM ‘best practices’ geïntroduceerdwaarmee de doorstroom van informatieuit de specificatiefase naar de volgendestappen in de levenscyclus zeker wordtgesteld. In SMARTEAM/FS zijn alle ervaringenverwerkt die zijn opgedaan metExpliciet Werken bij railinfrabeheerderProRail. Dit initiatief, dat in de marktbekend staat onder de verzamelnaamObject Data Management (ODM), is alin 1999 gestart en is binnen enkele jarende standaard geworden voor het beheervan railinfra nieuwbouwprojecten.PLM-basisDoor de PLM-basis biedt SMARTEAM/FSvolledig geïntegreerd beheer van Eisen,Functies, Objecten en documenten.Configuratiemanagement wordt ondersteundmet revisiebeheer op alle aanwezigeentiteiten en met functionaliteitvoor het maken van baselines.Aanvullend kunnen SMARTEAM PLMfuncties,zoals workflowmanagementop basis van grafische diagrammen enhet beheer van 2D en 3D CAD, op elkgewenst moment worden ingezet.Doorgroeien naar volledig beheer vaninformatie, ook in de onderhoudsfase,Voorbeeld Objectenboom voor een studie naarbaanvarianten voor de spoorverbindingSchagen-Leeuwarden.behoort hierdoor standaard tot de mogelijkheden.De SMARTEAM/FS best practicevoegt een uitgebreid scala aan specifiekeSE-gereedschappen toe aan de PLMoplossing.Een belangrijk onderdeel isde koppeling met Microsoft Officeapplicaties,waarmee onder andere hetovernemen van Eisen, Functies enObjecten vanuit brondocumenten mogelijkis. Deze documenten kunnen zo onderbeheer worden gebracht en de relatietussen bron en specificatie blijft hierbijaltijd behouden. De Microsoft Officeapplicatiesworden ook ingezet voor hetinhoudelijk bewerken van het PvE.CommunicatieEen PvE is vóór alles een communicatiemiddel.Het maakt duidelijk wat deverwachtingen zijn en hoe uiteindelijkzal worden bepaald of aan dezeverwachtingen is voldaan. Het is nietstatisch, maar ondergaat wijzigingen gedurendehet verloop van de levenscyclus.Dit stelt eisen aan de vorm waarinhet PvE aan de belanghebbenden beschikbaarwordt gesteld. SMARTEAM/FSbeschikt over een webinterface waarmeegeautoriseerde belanghebbendenvia Internet op elk gewenst moment inzichtkunnen krijgen in de actuele standvan zaken. De intensieve gebruiker diehet PvE opstelt, maakt gebruik van deWindows cliënt, die zowel lokaal op depc van de gebruiker als via TerminalServer verbinding te benaderen is.SMARTEAM/FS beschikt over diverse rapportagemogelijkheden,waaronder de‘specificatierapportage’. Met één drukop de knop wordt de complexe structuuruit het systeem gerapporteerd in eenlay-out die vooraf door de organisatie isgedefinieerd.Rol opdrachtgeversNaast ProRail baseert ook Rijkswaterstaatin toenemende mate haar maniervan werken op het 'de markt, tenzij…'principe. Daarbij wordt van de ingenieursbureausen aannemers gevraagdom meer inhoudelijke verantwoordelijkheidte nemen voor deNederlandse infrastructurele werken,maar dan wel op het fundamentvan een door Rijkswaterstaatopgesteld Programma van Eisen datis gestructureerd volgens de methodologievan functioneel specificeren.Na een intensief Europees selectietrajectheeft Rijkswaterstaatdeze zomer (2006) de SMARTEAM/FSsoftware van infostrait als economischmeest voordelige inschrijvinggeselecteerd uit zeven inschrijvingen.Met deze stap onderschrijft Rijkswaterstaathet belang van functioneelspecificeren voor haar projectaanpak.De opdrachtnemers van Rijkswaterstaatzullen hier steeds meer van merkenen zullen steeds duidelijker moetenaantonen hoe en met welke gereedschappenze van plan zijn om dezesystematiek binnen een project vanRijkswaterstaat te ondersteunen.Traditionele engineering skills blijvenuiteraard even belangrijk als altijd,maar het denken vanuit een SE-raamwerkintroduceert een specifieke vormvan werken. De praktijk wijst uit dathet hier veel eerder om een stimulansdan om een bedreiging gaat!www.infostrait.nl"Werden vroeger spoorwegen enstations bij ProRail zelf ontworpen,nu is het zo dat ontwerp en realisatievan projecten in een gecombineerdecontractvorm wordt uitbesteed.Hierdoor is voor ProRail haar rol alsspecificerende partij belangrijkergeworden en is het opleggen van eentransparant, controleerbaar en dusexpliciet engineering- en bouwprocesvan groot belang. Mede ook doorhet complexer worden van infrastructureleprojecten is de SystemsEngineering techniek-onmisbaar enspeelt het object- en fasegerelateerdomgaan met en opslaan van allerleitypen en lagen van informatie eencruciale rol in projectbeheersing.De ODM-oplossing van infostrait opbasis van SMARTEAM ondersteunt dezeaanpak binnen ProRail."Camiel Meijneken, ProRailInfraprojectenwww.prorail.nl

What IFOntwerpen en evalueren in een 3D omgeving, glashelder kunnen communiceren met opdrachtgevers én een soepele work-

CAD-WereldFuncties voor projectspecificatie in versie 1.4RAW-AutoCAD-koppeling voorbeheersing van het bouwprocesDoor: Ernst van BaarBakker & Spees heeft onlangs/recent versie 1.4 uitgebracht van deRAW-AutoCAD-koppeling. Net als bij de vorige uitvoeringen is deRAW-programmatuur volledig geïntegreerd met AutoCAD.Daarnaast heeft Bakker & Spees deze nieuwe versie gericht op hetbeheersen van het bouwproces. In de tekening kunnen het bestek, decalculatie en de planning van de werkzaamheden zowel gekoppeld,bewerkt als gepresenteerd worden.De verkenner met de gekoppelde post, bijbehorend budget/prijs en planning van dewerkzaamheden.Het beheer en de uitwisseling vangegevens tijdens alle fases van eenbouwproject, vergen de aandacht vanalle partijen. Per fase worden taakstellendedoelen gepland en worden dewerkelijke resultaten vastgelegd. Opgrond hiervan kunnen beslissingenworden genomen die betrekking hebbenop de (bij)sturing van het project.Het draait hierbij om een vijftal kernzaken.De eerste is de kwaliteit: debetrokken partijen hebben tot doeleen project tot stand te brengen conformde eisen die in het bestek staanvermeld. Daarnaast is er aandachtvoor de kosten: het project dient binnenhet gestelde budget te wordengerealiseerd. Ook moet er aandachtzijn voor de planning, waarbij debetrokkenen het project op tijd afrondenen hiervoor de activiteiten goedop elkaar afstemmen. De organisatieis een kernzaak: alleen een goedfunctionerende organisatie is in staatom het project op te zetten en in standte houden. Tenslotte is er aandachtvoor informatie: ordelijk beheer en deuitwisseling en het bijhouden vangegevens zorgen voor een efficiëntverloop van het project.Sturen van processenAutomatiseren helpt bij het beheersenvan de hiervoor genoemde processenmet als doel om fouten te reduceren.Om processen tussen alle fases zogoed mogelijk te kunnen beheersen,is de RAW-AutoCAD-koppelinguitgerust met nieuwe projectspecificatiefunctiesvoor het aansturen vanhet proces. In de tekening lopen driekernactiviteiten van het bouwprocesmee. De eerste is de kwaliteit doormiddel van het bestek. De tweede ishet kostenoverzicht door middel vande calculatie. Tenslotte is er nog deplanning voor het agenderen van dewerkzaamheden.Door middel van koppelingen is deverkregen projectspecificatie degrondslag voor de verdere ontwikkelingvan de processen. Wanneer ertijdens het realiseren van het projectiets wijzigt, dan wijzigt niet alleen detekening, maar ook de besteksinformatiewat invloed heeft op het budgetmet de bijbehorende planning. Deprojectgegevens vanuit het bestek, decalculatie en de planning zijn ookweer volledig te synchroniseren metde tekening.Presenteren van informatieDe RAW-AutoCAD-kopppeling isbedoeld om per fase van het bouwprocesde actuele projectrealisatieinzichtelijk weer te geven. Op grondhiervan is er inzicht voor alle betrokkenpartijen en is het mogelijk omtijdig wijzigingen aan te brengen,indien dit gewenst is. RAW-AutoCAD maakt hiervoor gebruikvan een dynamisch model; wijzigingenworden direct in het geheleproject doorgevoerd. Om het beheeren de uitwisseling van informatieinzichtelijk te houden, zijn erverschillende presentatiemogelijkhedenaanwezig in de nieuwste versievan de RAW-AutoCAD-koppeling.De actuele kosten, de kwaliteit en deplanning, zijn uiteindelijk op verschillendemanieren te presenteren in detekening.www.bakkerspees.nlwww.plm4you.nlKies PLM!Solid Edge, Femap, Teamcenter0541 534 258bosch engineering

CAD-WereldGeniusMechaniCS nu ook in de Benelux verkrijgbaarWerktuigbouwkundige applicatie voorDoor de redactieOp 22 juni 2006 maakte GeniusMechaniCS bekend dat CCOAutomatisering de officiële dealer voor Nederland en België zouworden van de producten van het bedrijf . Dat betekent dat hiermeealle versies van GeniusMechaniCS beschikbaar zijn voor deBenelux. De werktuigbouwkundige oplossing is verkrijgbaar voorzowel AutoCAD als AutoCAD LT en ook voor Inventor.uitlijning. Moet de bout groter wordenomdat het anders niet past, dan zal dezeautomatisch worden verlengd tot deeerstvolgende passende maat. Als deengineer een diameter verandert vaneen onderdeel in de samenstelling, danzullen alle gekoppelde onderdelenautomatisch mee veranderen. Dezelfdeprocedure geldt voor onderdelen die opeen as zijn geplaatst, zoals lagers, overbrengingen,afdekplaten en afdichtingen.Ook hydraulische en pneumatischeonderdelen die aan een pijp zijnbevestigd zullen op deze manier zichaanpassen aan de omstandigheden.Na de installatie vanGeniusMechaniCS komen detoolbars met werktuigbouwkundigefuncties beschikbaar.GeniusMechaniCS bevateen Library manager, voorhet gebruik, beheer en hetaanmaken van fabrieksonderdelen,eigen nieuwe standaardonderdelenen samenstellingen.Hiermee heeft degebruiker de beschikkingover intelligente standaardonderdelenin DIN, ISO enGOST. Voor de fabrieksonderdelenen de eigen samenstellingenzijn aparte bibliotheken beschikbaar. DeLibrary manager is hierbij de managementtooldie naast de intelligente standaardonderdelenook de ondersteunendeonderdelen kan beheren, zoals gaten,schroefdraad en tapse gaten. Deze standaardonderdelenen de bijbehorendezaken zijn vaak gebruikte ontwerpelementenin technische tekeningen. AlleGMCS LT onderdelen passen aanelkaar, omdat ze gebruik maken van parametrischeen geometrische afhankelijkheden.De Library manager zorgtvoor automatische constraints/uitlijningen controleert de logica van standaardverbindingen.Daarnaast biedt de featuresjablonen voor standaardverbindingenen de mogelijkheid omschroefdraadverbindingen te ontwerpenvia een kennisdatabase.Gekoppelde onderdelenEen database binnen Genius-MechaniCS bevat intelligente gekoppeldeonderdelen. Een verandering vaneen enkel onderdeel zorgt automatischvoor bijbehorende aanpassingen in alleandere gekoppelde onderdelen, inovereenstemming met de richtlijnendie in de database staan vermeld.Bijvoorbeeld: tijdens het invoegen vaneen moer op een bout, bepaalt hetsysteem automatisch de grootte en dePowerEr zijn en aantal zogenaamde Powercommando’saanwezig in de werktuigbouwkundigeapplicatie. De eerste isPower Part waarmee de speciale voorwaardenvoor het plaatsen en de relatiestussen onderdelen in testellen zijn. Door te dubbelklikkenop een onderdeel,of gebruik te makenvan het Power Edit-commando,verandert het aanzicht,het formaat en deparameters van een onderdeel.Met het gebruik vanPower Group Edit kan degebruiker uiteenlopendezaken aanpassen, zoals deplaatsingscondities, parametersof types van onderdelen en elementenin schroefdraadverbindingen, assen, lagersen piping. Daarnaast is het ookmogelijk om met deze functies onderdelente vervangen. Power Copykopieert GMCS LT-onderdelen met degebruikelijke AutoCAD tools, enverandert de afmetingen of parameters.GeniusMechaniCS geeft niet alleen demogelijkheid om met de geometrie vande standaardonderdelen te werken,maar ook met de mechanische eigenschappen.Met AutoCAD LT kan degebruiker niet alleen de geometrischeuitlijngegevens koppelen aan samenstellingen,maar ook voorgedefinieerdelay-outregels. Hierna kan deze samenstellingin Inventor worden geïmporteerd.22CADMagazine September 2006-6

AutoCAD en InventorControleis de basisvoor succes!Naast de toolbars zijn de functies ookbeschikbaar via een pallet.Hydraulica en pneumatiekEr is een module aanwezig inGeniusMechaniCS voor het geautomatiseerdontwerp van leidingen en fittingenin samenstellingen met behulp vande kennisdatabase. Deze is speciaaltoegevoegd voor hydraulische en pneumatischeprojectelementen. De gebruikerkan hiermee eenvoudigweg gatenen kleppen plaatsen en ze verbindenmet handmatige en/of geautomatiseerdepijpleidingroutines.Tijdens het plaatsen herkent hetsysteem automatisch de afmeting enhet invoegpunt van het onderdeel.Hierna zal de software ze automatischverbinden de gebruiker de mogelijkheidgeven om alle leidingen in hetproject te beheren. Het is mogelijk omwijzigingen door te voeren ten opzichtevan de bestaande geometrie metgebruik van parallelle en loodrechteverplaatsingen of andere opties. Methet gebruik van deze gegevens en toolszijn zo 2D-modellen en projectieviewsvan leidingsystemen te ontwerpen.Eigenschappen kopiërenMechWizard is een systeem voor hetontwerpen en vastleggen van ontwerpbedoelingenen vervaardigen vanbibliotheken met eigen onderdelen ensamenstellingen. Deze tool maakt hetmogelijk om standaardonderdelen tecreëren, waardoor de regels voor hetgedrag van deze onderdelen in samenstellingenwordt geformaliseerd. Zo isook het kopiëren van de eigenschappenvan bestaande objecten vanuit de databasemogelijk. Op die manier kan degebruiker eigenschappen van het eneonderdeel kopiëren naar het andere enzo tot een uniforme samenstellingkomen.Met behulp van de kennisdatabase kande gebruiker ontwerpen maken enberekeningen uitvoeren op standaardsamenstellingenen –groepen. Zo is erinformatie te verkrijgen over schroefdraadbevestigingen,assen en lagers,tandwieloverbrengingen en de analysevan de tolerantie van kettingen. Ookzijn hiermee materialen en de intelligentekoppeling van materialen ende bijbehorende eigenschappen tebeheren.AutomatischGeniusMechaniCS bevat verschillendeautomatiseringstools. Zo zal hetprogramma automatisch stuklijsten entabellen genereren. Daarnaast is er eengereedschap aanwezig voor het geautomatiseerdplaatsen van mechanischesymbolen in AutoCAD LT-tekeningen.Ook de herkenning van symbolen,teksten en tabellen in met AutoCADLT gemaakte tekeningen voor hetimporteren in GeniusMechaniCS LTdocumentenen –modellen verlooptzonder tussenkomst van de gebruiker.Tevens is het mogelijk om 2D-productietekeningenen aanzichten en doorsnedenvan geïmporteerde 3D modellenin AutoCAD LT te genereren, verwerkenen beheren.Andere geautomatiseerdefuncties hebben betrekking opstukhoofden en kaders, lassymbolen,vorm- en positietolerantie, de datum,verloopaanduidingen en posnummeringin de tekening.www.geniusmechanics.nlwww.cco-automatisering.nlEfficiënt project- en kantoor management is voorarchitecten- en ingenieursbureaus essentieel omeen succesvol én financieel gezond kantoor tebeheren. Alle projectinformatie en financiëlegegevens zijn op elk gewenst moment,met één druk op de knop beschikbaar.ArchX geeft u antwoord op al uw vragen!ICN Solutions laat u graag zien hoe u uwrapportages en kantoormanagement efficiëntonder controle kunt houden. Bel of mail ons voornadere informatie of voor een afspraak!ICN Solutions B.V.Europalaan 16postbus 3302, 5203 DH ’s-Hertogenboschtel. +31(0)73 - 750 6 750 - fax +31(0)73 - 750 6 751info@ICN-Solutions.nl - www.ICN-Solutions.nl

“Sinds kort gek op muizen”Ingrid werkt met StabiCAD . Slimme meid, slimme software.StabiCAD met het Stabiplan Distributiemodel: De krachtige CADenginevoor de installatietechniek (E/W). Het dagelijks gereedschapvan duizenden CAD-tekenaars. Het principe is eenvoudig: slim 3Dbegint gewoon bij 2D. Het resultaat: sneller en beter ontwerpen,betere coördinatie en minder fouten. Een enorme tijdsbesparing voorde slimme tekenkamer. Kijk op www.stabiplan.nl voor de details.

CAD-WereldDeltaPi 5.1Tijdens de DeltaPi-gebruikersdag op21 september wordt DeltaPi 5.1 gelanceerd.Deze versie is geschikt voorAutoCAD 2007. Daarmee is DeltaPigeschikt voor alle AutoCAD-versiesvanaf AutoCAD 2002. Bovendienheeft DeltaPi 5.1 een aantal nieuwefuncties. Zo is de functionaliteit vande statusbalk uitgebreid, voor debediening van lay-out- en profielgegevens.Een nieuw commando maakthet eenvoudig (poly)lijnen in bestaandetekeningen te converteren naarschijven en muren. Bovendien zijnwillekeurige blokverzamelingen tegebruiken om externe bibliotheken tevullen en heeft de gebruiker debeschikking over meer SBR-voorbeeldbibliotheken.Het verschalen van blokken is nauwkeurigeren efficiënter geworden tenopzichte van vorige versie van DeltPi.Ook is het nu mogelijk om uniformerenvooiblokken te maken. De herbruikbaarheidvan tekeningen is aanzienlijktoegenomen omdat DeltaPi5.1 wanden ‘ziet’ door blokken enxref’s heen. Ook is de maatvoering tehertekenen door blokken en xref’sheen. Een geavanceerde koppelingtussen profielen en projectbibliotheeklaat DeltaPi bouwdelen herkennenongeacht hun plaats: in de tekening,in een blok of in een xref in een anderproject.www.deltapi.nlNederlandse ontwerprichtlijnenCivil 3DNedGraphics heeft Nederlandse ontwerprichtlijnentoegevoegd aanAutodesk Civil 3D. De civieltechnischeontwerpapplicatie van Autodeskis voorzien van de NedGraphicsSubassemblies voor Autodesk Civil3D en de NedGraphics Stijlen voorAutodesk Civil 3D op basis van deRTW. De eerste van de toegevoegdespecifieke Nederlandse richtlijnen isROA: Richtlijn Ontwerp Autosnelwegen.Daarnaast is er het HandboekWegontwerp: richtlijn voor hetontwerp van regionale stroomwegen,gebiedsontsluitingswegen en erftoegangswegen.Verder bevat het werkvan Nedgraphics ook de RTW:Richtlijnen TekeningenverkeerWaterstaat. Tenslotte kent de applicatieeen uitgebreide betonbandencatalogus,een taludcatalogus, een catalogusmet viaducten en bruggen en eencatalogus voor binnenstedelijkontwerp.Voor de presentatie van de AutodeskCivil 3D-objecten, zoals de terreinmodellen,(weg)ontwerpmodellen,alignementen, dwarsprofielen enlengteprofielen werd ‘NedGraphicsStijlen voor Autodesk Civil 3D opbasis van de RTW’ ontwikkeld.Hiermee worden de Autodesk Civil3D-objecten conform de civieltechnischetekenstandaard weergegeven.Deze tekenstandaard wordt veelvuldigdoor zowel opdrachtgevers alsopdrachtnemers in Nederland toegepast.www.nedgraphics.nlBack-uplicentieserverCoCreateDe back-uplicentieserver vanCoCreate is bedoeld voor bedrijvendie willen voorkomen dat hun productiecapaciteitwegvalt als hun primairelicentieserver het slachtoffer is van eensysteemfout.De Client-applicatiesschakelen bij dit systeem direct overnaar de back-uplicentieserver als deprimaire server uit de lucht gaat. Hetomschakelen naar een andere serververloopt hierbij automatisch en deback-upservers kunnen tot 10 dagenactief blijven. Nadat de server isgebruikt moet deze drie dagen inactiefblijven voordat deze weer licenties kanafgeven. Zodra het systeem weer in delucht is, keren de clients terug naar deprimaire licentieserver. De backuplicentieserverszijn leverbaar vanafversie 14.10.www.cocreate.comwww.xandorra.com64-Bit plug-voor 3ds Max enMayaAutodesk heeft bekendgemaakt dat erplug-ins beschikbaar zijn voor de64-bit versies van Autodesk 3ds Maxen Autodesk Maya. Dit dankzij eenpartnerschap met HP en Intel die64-bit werkstations beschikbaar hebbengesteld voor een aantal ontwikkelaarsbinnen het Autodesk DeveloperNetwork. Hierdoor zijn de plug-insop tijd beschikbaar voor de releasesvan 3ds Max 9 en Maya 8. Inmiddelszijn er 24 64-bit plug-ins beschikbaarvoor beide pakketten, waaronder dievan Bionatics, Chaos, Pixar enT-Splines LLC.www.autodesk.comVersie 9.1 GTX-softwareThe GTXRaster CAD Series, bestaatuit vier modules: GTXRaster Tools,GTXRaster CAD, GTXRaster CADPLUSen GTXRaster R2V. Van allemodules is inmiddels versie 9.1 verschenen.GTXRaster Tools is een productvoor het opschonen en verbeterenvan gescande rasterafbeeldingen.GTXRaster CAD biedt functies voorhet bewerken van deze afbeeldingen,met name voor het gebruik binnenAutoCAD. De PLUS-versie van dezesoftware bevat al deze functies, metdaarbij nog mogelijkheden voor automatischeraster-naar-vector-conversie,batch-technologie en tekstherkenningvoor de AutoCAD-omgeving.GTXRaster R2V bevat de GTX conversiefunctionaliteitvoor het converterenvan tekst en geometrie van rasternaar AutoCAD-objecten.Van alle modules binnen deGTXRaster CAD Series is inmiddelsversie 9.1 uitgebracht. De belangrijkstenieuwe functionaliteit in deze releaseis de feature Color Reduction.Hiermee is het mogelijk om het aantalkleuren van fullcolor scanbestandenterug te brengen naar 256, 4 of zelfs2. Hiervoor is tevens een kleurscheidingsfunctieaan de software toegevoegdwaarmee geselecteerde kleurente groeperen, te scheiden en innieuwe lager te zetten zijn.www.pollux.nlwww.gtx.comServicepack voor AutoVue19.1Cimmetry Systems heeft extra formatentoegevoegd aan de lijst vanbestanden die natief in te lezen zijnmet AutoVue 19.1. Met behulp vanservicpack 1 is het mogelijk om documentente visualiseren die afkomstigzijn van AutoCAD 2007, MechanicalDesktop 2007, Inventor 11, enPro/ENGINEER Wildfire 3.0.Service Pack 1 voor AutoVue 19.1 isper direct beschikbaar voor AutoVuegebruikersmet een onderhoudscontract.Uiteraard zullen de formatenook beschikbaar zijn in de versies vanAutoVue die vanaf nu wordenverkocht.www.cimmetry.comwww.plm4you.nlKies PLM!Solid Edge, Femap, Teamcenter0541 534 258bosch engineering

Zoeklicht“Projectontwikkelaar moet pro-actief optreden”CadVisual wil alles uitwisselen mDoor: Lambert-Jan KoopsMik van Leeuwen, directeurvan CadVisual: “Als architectenslim zijn, zullen ze hunwerkverlies op engineeringgebied compenseren doorhet hele traject vanbouwbegeleiding aante bieden.”Drie jaar geleden is Mik van Leeuwen gestart met CadVisual. Hij liep al een tijdje met hetidee dat er een alternatief zou moeten komen voor CAD-gebruikers in de architectuur.Zelf een pakket ontwikkelen vond hij te ver gaan, maar na verloop van tijd kwam hij op eenbeurs het pakket EliteCAD tegen. Samen met compagnon Joost Wijnen besloot hij toenom distributeur te worden van dit Zwitserse pakket.CadVisual levert maar liefst tienverschillende pakketten. EliteCADals 3D CAD-pakket voor de(systeem)bouw en architectuur is hetbelangrijkste. Daarnaast is er ondersteunendesoftware, zoals dRofuswaarmee webgebaseerd een plan vaneisen kan worden gekoppeld aanuiteenlopende CAD-pakketten.RIUSKA helpt bij het simuleren vanhet energiegebruik in een gebouw,terwijl NavisWorks de gebruiker dooreen model heen laat navigeren. Powelis in te zetten voor berekeningenrondom grondwerk in een CADontwerpen het plannen van ontstluiting(wegen) en Solibri stelt degebruiker in staat om zijn 3D-modelte controleren op algemene richtlijnen,bijvoorbeeld van het bouwbesluit.DDS Installatiepartner biedtfuncties voor het ontwerpen vancircuits voor elektra, lucht en wateren Artra beheert het archiveren, koppelenen opsporen van documentenaan 3D-objecten. Voor EPM, Octaga,Ryhti geldt dat het respectievelijk eenmodelserver, navigatiepakket en facilitymanagementsysteem zijn.Belangrijk bij deze laatste is dat ze,net als EliteCAD, gebaseerd zijn opIFC ofwel Industry FoundationClasses. IFC, tegenwoordig eigenlijkgeen IFC meer, maar Building Smart,is een voor de AEC-industrie aangepasteversie van STEP, dat inde luchtvaart, scheepsbouw en automotive-industriewordt toegepast.De International Alliance forInteroperability (IAI) die de IFC-standaardbeheert, wil hiermee een basisleggen voor het delen van ontwerpinformatiein de bouw en facilitymanagement. In Noorwegen,Singapore, de VS en Engeland, waarmen al jaren ervaring heeft met dezestandaard zijn de resultaten veelbelovend.“Uiteindelijk kan het gebruikvan IFC’s en BIM leiden tot enormekostenbesparingen, marge- en kwaliteitverbeteringen”zegt Van Leeuwen.Nederlandse afdeling IAIIFC is erg belangrijk voor CadVisual.Van Leeuwen legt uit waarom: “Buitende mainstream bouwkundige CADsystemenvoeren wij alle producten opbasis van IFC, die product life cyclemanagement compleet maken, met uitzonderingvan de Tekla-pakketten diedoor Construsoft op de markt wordengebracht. Verder hebben we intensievecontacten met het IAI, zo hebben we26CADMagazine September 2006-6

et IFCIndustry Foundation Classes kunnen een rol spelen als uitwisselingsstandaard bij een BIM.samen met PSIBouw een aanvraag bijde IAI gedaan en toestemming gekregenvoor de oprichting van eenNederlandse afdeling van de organisatie.In juli is deze ook daadwerkelijkopgericht, met Maarten van Hezik vanStabu als voorzitter. Meteen daarnahebben we ons echter teruggetrokkenuit de organisatie. Dat was van te vorenonze doelstelling, want het moet eenonafhankelijk forum zijn en we wildenals commerciële partij niet het risico lopendat we de schijn van belangenverstrengelingtegen zouden hebben.”Het gebruik van IFC is niet in elk landeven vergevorderd. Zo is hetgebruik van de standaard inNoorwegen en Denemarken verplicht,evenals in sommige delen van de VS.Van Leeuwen ziet nu al dat het inNederland steeds meer gebruikelijk aanhet worden is. Hij legt uit waarom. “Inde toekomst zullen architecten steedsmeer de rol van esthetisch vormgeverkrijgen, met gebruik van vooraf aangeleverderuimtegeometriën. Daardoorzullen ze steeds minder echt engineeren.Dat betekent dus minder werk. Alsze echter slim zijn kunnen ze dit compenserendoor het hele traject vanbouwbegeleiding aan te bieden. Dat levertweer extra taken op waarbij ze demodellen centraal kunnen laten staan.De installatie-, staal-, beton- en afbouwtekeningenzijn hierbij allemaalop basis van IFC uit te wisselen en aanhet centrale IFC-model toe te voegen.Vervolgens zijn deze gegevens, evenalsdie uit het dRofus PVE systeem, ookmeteen te gebruiken voor facilitymanagement,”aldus de directeur vanCadVisual.AnkerUiteraard is EliteCAD niet de enigepartij die actief is binnen het IAI.Zo is een partij als Autodesk bijvoorbeeldook vertegenwoordigd binnendeze organisatie. “Ik heb alleen niet hetidee dat ze echt deel uitmaken van demotor van deze club,” zo stelt VanLeeuwen, “eerder nog het anker. Ze gebruikerIFC weliswaar voor de uitwisselingtussen Architectural Desktop enRevit, en dat wil ook prima, maar decompatibiliteit met andere pakketten isbeperkt. Op die manier komen we niettot een algemeen BIM. En dat is tochde bedoeling van dit hele afsprakenstelsel.”Samen met het Nordic chapter van hetIAI wordt nu gewerkt aan een nieuwecertificatie- standaard voor IFC.Hierdoor krijgen investeerders en projectbeheerderseen garantie t.a.v. het niveauwaarop men uitwisseling magverwachten. Daarnaast zal er binnen afzienbaretijd een standaard benchmarkbeschikbaar komen die het mogelijkmaakt de voordelen tussen BIM enconventioneel bouwen inzichtelijkzal maken. Naast softwarelevert CadVisual ook mensen,met name bij implementatievan de 3D CAD-systemen.“Dat doen we om het voor bedrijvenmakkelijker te makenom over te stappen. Als er geenpersonele ondersteuning komtzien veel bedrijven toch eenproductieval in de beginfase. Inhet najaar zullen we ook eenjoint-venture starten met eendetacheringbureau om ook inde toekomst aan de vraag tekunnen voldoen.”OverhalenVan Leeuwen is met betrekkingtot de overstap naar 3D tot deconclusie gekomen dat het de installateurszijn waar het beste mee te pratenvalt. “De installatiebranche is eenvooruitstrevende tak op dit gebied.Dit bijvoorbeeld in tegenstelling totarchitecten, die maar moeizaam overte halen zijn. Dat heeft natuurlijk temaken met de rol van deze laatstegroep. Die vindt als het ware gebouwenuit, maar geeft vervolgens geendigitale informatie door. Het steedshertekenen van informatie verder inhet proces werkt fouten- enkostenverhogend. Dit in tegenstellingtot het buitenland, waar werken in 3Dgemeengoed is. Wat dat betreft zouhet denk ik verstandiger zijn als projectontwikkelaarseen meer pro-actieverol zouden spelen. Dat ze eisen aande architecten zouden stellen metbetrekking tot hun werkwijze. Nietdat ze moeten voorschrijven met welkontwerppakket er moet wordengewerkt, maar ze zouden bijvoorbeeldwel kunnen eisen dat het eindmodelIFC-uitwisselbaar is. Danweten alle partijen van te voren al datze in ieder geval met elkaar kunnenuitwisselen”.www.cadvisual.nlwww.iai-na.orgwww.buildingsmart.infoCADMagazine September 2006-6 27

AgendaDe agenda bevat aankondigingen van gratis workshops, seminars, themadagen en andere kosteloze activiteiten van CADleveranciersen dealers. Daarnaast is er natuurlijk ook aandacht voor relevante beurzen in Nederland en België. De agendais doorlopend en beslaat in ieder geval de evenementen tot aan de volgende uitgave van CAD-Magazine. Hiervoor kunnenbeurzen, gratis seminars en workshops per e-mail worden aangemeld bij de redactie: services@cadmag.nl. Vermeld dedatum, plaats, website en een korte inhoud, en geef als onderwerp van uw mail 'Agenda'.Autodesk Conferentie 2006Autodesk organiseert ook dit jaar wederom de jaarlijkse Autodesk Conferentie. Op dinsdag 3 en woensdag 11 oktoberkomen de gebruikers van Autodesk-software samen in respectievelijk het World Forum Convention Centre in Den Haag enFlanders Congress & Concert Centre in Antwerpen. In Nederland zal AutoCAD-goeroe Lynn Allen op het hoofdpodium deAutodesk-strategie presenteren. Karsten Popp, Vice President EMEA, zal in België de honneurs waarnemen.www.autodesk.nl/conferentie-nlwww.autodesk.nl/conferentie-be2e HEC Benelux EVENTHet HEC Event is een jaarlijkse bijeenkomst die door HEC georganiseerd wordt ten behoeve van de gebruikers vanPro/MECHANICA. Ook dit jaar is het een combinatie van de Pro/MECHANICA-gebruikersbijeenkomst en eensamenkomst van de gebruikers van het stroming -en warmteoverdracht simulatiepakket EFD. HEC stelt dit jaar op 5 oktoberdrie zalen ter beschikking voor lezingen en parallelsessies in het Aluminium Centrum te Houten.www.hecbv.nl/heceven14 september, Seminar SolidWorks 2007Zaltbommel, Hotel Golden Tulipwww.designsolutions.nl15 september, Relatiedag Cadmes 'Release SoldWorks 2007'Utrecht, Spoorwegmuseumwww.cadmes.nl en relatiedag@cadmes.nl15 september, Webdemo AutoCAD ElectricalVeenendaalwww.autocad-electrical.com19 september, PLM CongresZeistwww.ugs.plm.nl21 september, Seminar Werktuigbouwkundige AutoCADapplikaties en documentbeheerOosterhoutwww.cco-automatisering.nl21 september, DeltaPi gebruikersdagUtrechtwww.deltapi.nl21 september, Seminar SolidWorks 2007Lede (B), Intermezzowww.designsolutions.be21 september, Workshop Autodesk Data Management oplossingAmsterdamwww.cadcompany.nl21 september Architects@workRotterdamwww.icn-solutions.nl26 september, Workshop AutoCAD ElectricalVeenendaalwww.autocad-electrical.com26 september, Seminar NormmanagementDelftwww2.nen.nl27 september, Autodesk Webinar - Zet de stap van 2D naarInventor, moeitelooswww.autodeskseminars.com28 september, Workshop Autodesk Revit BuildingAmsterdamwww.cadcompany.nl28 september, Solid Edge, 3D CADOldenzaalwww.boschengineering.nl29 september, Workshop van 2D-Autodesk InventorOosterhoutwww.cadmatch.nlOktober03 oktober, Autodesk Conferentie 2006Den Haagwww.autodesk.nl04 oktober, 3ds max 9 introductie - Workshop 3ds maxproductiviteitZwollewww.3dstudio.nl04 oktober, Autodesk Webinar - Functioneel ontwerpen:ingenieur aan het werkwww.autodeskseminars.com28CADMagazine September 2006-6

05 oktober, 10-jarig lustrumbijeenkomst TMC NederlandUtrecht, Spoorwegmuseumwww.tmc-nederland.nl05 oktober, Seminar Exact E-Synergy / Business made EasyOosterhoutwww.cco-automatisering.nl05 oktober, 2e HEC Benelux EVENTHouten, Aluminium Centrumwww.hecbv.nl06 oktober, 3ds max 9 introductie - Workshop 3ds maxproductiviteitGilze Rijenwww.3dstudio.nl09-11 oktober, PLM European Conference 2006Frankfurt (D)www.plm-europe.org10 oktober, Radan GebruikersdagEde, Somatechwww.somatech.nl10 oktober, Workshop Nen CatalogusDelftwww2.nen.nl11 oktober, Autodesk Webinar - Dynamische analyse ensterkteberekening: het virtuele prototypewww.autodeskseminars.com11 oktober, Autodesk Conferentie 2006Antwerpen (BE)www.autodesk.nl12 oktober, AutoCAD 2007 (LT) SeminarHeerhugowaardwww.samenwerkendeautomatiseerders.nl17 oktober, Workshop AutoCAD Electrical 2007Oosterhoutwww.cadmatch.nl17-19 oktober, BouwrelatiedagenHardenbergwww.manandmachine.be18 oktober, Autodesk Webinar - Gegevensbeheer:makkelijker dan het lijktwww.autodeskseminars.com20 oktober, Webdemo AutoCAD ElectricalVeenendaalwww.autocad-electrical.com24 oktober, Workshop AutoCAD ElectricalVeenendaalwww.autocad-electrical.com25 oktober, Autodesk Webinar - Technische en commerciëledocumentatieswww.autodeskseminars.com26 oktober, Seminar NormmanagementDelftwww2.nen.nl26 oktober, Solid Edge, 3D CADOldenzaalwww.boschengineering.nl30 oktober-03 november, Het Instrument 2006Utrecht, Jaarbeurswww.hetinstrument.nlNovember08 november,Autodesk Webinar - Zet de stap van 2Dnaar Inventor, moeitelooswww.autodeskseminars.com14 november, Workshop Nen CatalogusDelftwww2.nen.nl15 november, Autodesk Webinar - Functioneel ontwerpen:ingenieur aan het werkwww.autodeskseminars.com17 november, Webdemo AutoCAD ElectricalVeenendaalwww.autocad-electrical.com21 november, 13e editie Seminar KOG SystemsArnhem, Congrescentrum Papendalwww.microcentrum.nl21-22 november , Industrie & projectbouw 2006Antwerpen (B)www.autodesk.nl22 november, Autodesk Webinar - Dynamische analyseen sterkteberekening: het virtuele prototypewww.autodeskseminars.com28 november, Workshop AutoCAD ElectricalVeenendaalwww.autocad-electrical.com28 november, Seminar NormmanagementDelftwww2.nen.nl29 november, Autodesk Webinar - Gegevensbeheer:makkelijker dan het lijktwww.autodeskseminars.com30 november, Workshop AutoCAD Electrical 2007Oosterhoutwww.cadmatch.nl30 november, Solid Edge, 3D CADOldenzaalwww.boschengineering.nlwww.plm4you.nlKies PLM!Solid Edge, Femap, Teamcenter0541 534 258bosch engineering

In de PraktijkGeen applicaties, maar wel 3DDHV ontwerpt zonnecelfabriekenDoor: Lambert-Jan KoopsEr komt steeds meer vraag naar zonnecellen en daarom komen erook steeds meer fabrieken die deze cellen produceren. DHV heeftzich gestort op deze gespecialiseerde markt en doet ontwerpwerkvoor deze wereldwijd te bouwen plants. Dat werk vindt uiteraardplaats in 3D, want daarmee kunnen de verschillende disciplinesbinnen het ontwerpbureau het beste samenwerken.DHV ontwerpt het gebouw, de site en vooral de utiliteit van zonnecelfabrieken.en vooral de utiliteit ontwerpen. Bij ditlaatste gaat het dan om luchtbehandelingsapparatuuren -leidingen en systemenvoor perslucht, vacuüm en specialegassen, zoals bijvoorbeeld silaan.Binnen DHV wordt veel gebruikgemaakt van referentietechniekenwaarbij een groot aantal submodellenaan elkaar worden gekoppeld en samenéén model vormen. “Zo bestaat defabriek die we momenteel ontwerpenuit twee modellen, voor elke verdiepingéén. Daarnaast hebben we apartetekeningen voor elektrotechniek,piping, HVAC en het gebouw. Voor deapparaten die de zonnecellen maken,geldt dat we niet precies hoeven teweten hoe een machine werkt, als wemaar weten wat de afmetingen zijn. Inprincipe modelleren we dan ook elkonderdeel dat ruimte nodig heeft. Deequipment ontwerpen we grotendeelszelf, zoals bijvoorbeeld de luchtbehandelingskasten.Er zijn echter ookonderdelen die we door leveranciersaangeleverd krijgen, zoals de sprinklerinstallatie.Die integreren we danvervolgens in ons eigen 3D-model.”Marc Verdaasdonk mag ook in zijnvrije tijd graag achter de computer zittenom het een en ander uit te zoeken.Niet voor niets werd de DHV-medewerkergenomineerd voor een BEAward tijdens de gebruikersconferentievan Bentley in mei. Uiteindelijk greephij met zijn visualisatie naast de prijzen.Dat weerhoudt hem er echter nietvan om zich te blijven verdiepen in desoftware. “Ik vind het leuk om demogelijkheden van MicroStation enAutoCAD helemaal uit te diepen,” zovertelt de CAD-beheerder van deEindhovense vestiging van DHV.“Daar werk ik voornamelijk thuis aan,want door de tijdsdruk binnen DHVheb ik daar tijdens mijn normale werkurengeen tijd voor. Momenteel zijn webezig met het implementeren van zowelAutoCAD 2007 als MicroStationXM en daarnaast moeten de gewoneprojecten gewoon door blijven lopen.”Een van die projecten is het uitwerkenvan een fabriek voor zonnecellen.In deze plant zullen straks dunne plakkensilicium, zogenaamde wafers,worden bewerkt tot lichtgevoeligecellen die zonlicht kunnen omzetten inelektriciteit. “Onze afdeling werkt aaneen fabriek die in België zal wordengebouwd. Dat had echter net zo goedergens anders kunnen zijn, want ditsoort projecten pakt DHV wereldwijdop. We hebben zelfs speciaal hiervooreen kantoor in China, waar momenteelook vergelijkbare zonnecelfabriekenworden gebouwd.”ApparatuurBij het ontwerpen van de fabriek steltde klant een pakket van eisen samenwaarin bijvoorbeeld het gewenste vermogenvan de plant wordt opgenomen.De leverancier van de benodigde apparatuurgeeft dan aan wat de afmetingenzijn van de apparatuur waarna deDHV-medewerkers het gebouw, de siteToegevoegde waardeMultidisciplinaire projecten zoals hetontwerp van de zonnecelfabriekworden binnen DHV altijd in 3D uitgewerktin MicroStation. “Het gebruikvan 3D heeft een enorme toegevoegdewaarde voor ons werk. We kunnenconflicten direct oplossen voordat ergebouwd wordt. Het enige nadeel isdat de installatiewereld nog niet aan 3Dtoe lijkt te zijn. We leveren dan ookaltijd 2D-tekeningen aan die zijn afge-30CADMagazine September 2006-6

over de hele wereldStructural, maar dat is nog geengemeengoed binnen onze organisatie.”De HVAC-installatie van een zonnecelfabriek wordt altijd in 3D uitgewerkt bij DHV.leid van ons 3D-model. Alleen voorkleinere projecten willen we ons nogwel eens de moeite besparen om eenheel model in 3D op te zetten. Als webijvoorbeeld de HVAC-installatie vooreen school moeten uitwerken , dan kandat ook wel schematisch. In het algemeengeldt dat hoe groter het project is,hoe groter je winst is bij het gebruikvan 3D.”Een ander voordeel van 3D zietVerdaasdonk in het aanmaken vanafbeeldingen en animaties. “Zeker inde communicatie naar de klant toe,blijkt dit enorm nuttig te zijn. Wemaken dan ook volop gebruik van de3D-mogelijkheden die in de PDFbestandenbeschikbaar zijn gesteld.Daarbij geven we bijvoorbeeld deleidingen met afwijkende gassen verschillendekleuren zodat het ookinzichtelijk is voor niet-technisch ingewijdenhoe het systeem nu precies inelkaar steekt.”Verdaasdonk en zijn collega’s gebruikenMicroStation zonder dat daarbijextra applicaties worden ingezet. “Opzich zie ik het gebruik van sommigeapplicaties wel zitten, maar tot nu toehebben we niet het gevoel dat we zeecht nodig hebben. Ik heb een uitgebreidebibliotheek en een groot aantalmenu’s in VBA aangemaakt voor deeindgebruikers binnen ons bedrijf, endaar kan iedereen zich goed mee redden.Voor het project in België hebbenwe overigens voor de staalstructurenwel gebruik gemaakt van BentleyRuimtetechnisch ontwerpDe fabriek in België wordt binnenDHV door drie mensen bewerkt. Eenwerktuigbouwkundig, een elektrotechnischen een procestekenaar. Dat wilzeggen: ze heten tekenaars, maar doenmeer dan alleen tekenen. “Het tekenenis eigenlijk ruimtetechnisch ontwerpen.Dat komt met name dankzij het 3Dgebruikdat meer inzicht geeft in hetmodel en het dus makkelijker maaktvoor de tekenaar om te schuivenbinnen de vooraf vastgestelde marges,”aldus Verdaasdonk.Omdat de fabrieken voor zonnecellenwereldwijd worden geplaatst, heeftDHV bij elke opdracht weer te makenmet nieuwe regels. “Daarom hebbenwe bijvoorbeeld ook die vestiging inChina,” legt Verdaasdonk uit. “Maarook dichter bij huis zijn er al verschillen.Zo wordt er in België veel meervan een ontwerpbureau verwacht,bijvoorbeeld in de mate van detaillering.En ik moet zeggen dat dit hetwerk van de ontwerper ook leukermaakt.”www.dhv.nlwww.bentley.nl3 de Generatie PLM van CoCreatewww.cocreate.comCADMagazine September 2006-6 31

OpinieSketchUp overgenomen door GoogleGoogle brengt ons gratis de werDoor de redactie.Met de overname van @Last Software in maart dit jaar is Google direct een groteCAD-leverancier geworden. In marktwaarde zelfs de grootste, want op die manier bekekenis het bedrijf meer dan tien keer zo groot als Autodesk. Maar wat wil Google nuprecies met het 3D-ontwerpprogramma SketchUp Pro?New York is bijna geheel in 3D aanwezig in Google Earth.Misschien was het liefde op het eerstegezicht? Toen Google Earth aanpopulariteit bleef winnen bedacht@Last zich geen moment en ontwikkeldede onderneming een plugin diehet mogelijk maakte om een 3D-ontwerpin SketchUp direct op een willekeurigelocatie op aarde te plaatsen. Indie ontwikkeling is er zeer nauw samengewerkttussen beide bedrijven enzo moet er iets moois ontstaan zijn.Wie in Google Earth New York bezoektzal het opvallen dat deze stad erbijna in z’n geheel in 3D opstaat.Content, gegenereerd met 3D-pakketten,maar zo saai en zwart/wit... hetmoet een doorn in het oog van @Lastgeweest zijn. Google op haar beurtmoet verlekkerd gekeken hebben naarde 3D-kunsten van de ontwikkelaarsvan @Last.De bedrijfsculturen van beide ondernemingenpassen goed bij elkaar. Wie deSketchUpDate ontvangt, de e-mailnieuwsbrief van SketchUp, weet datdie zeer luchtig is en altijd vol zelfspot.Naast nieuws over SketchUp bericht deschrijver net zo makkelijk van eenplant op kantoor die is gaan bloeien terwijliedereen dacht dat die dood was.Het vermelden waard, is het niet? Deboodschap: zaken doen moet vooralleuk zijn. En neem Google, hun bedrijfspandis meer een universiteit waarcasual geklede werknemers één dag inde week mogen doen wat ze leuk vinden.Of kijk ook naar de motto’s.@Last wilde graag 3D in de handenvan iedereen leggen met een laagdrempeligtekenpakket, Google wil graaginformatie ontsluiten voor een ieder diedat nodig heeft.Virtuele WereldNa de overname van SketchUp werdenvoor Google Earth ook parallellen getrokkenmet virtuele 3D-werelden zoalsSecond Life. Bij Second Life kunnenmensen zich aanmelden als bewonervan een virtuele online wereld endaarin van alles beleven. En tja, als inGoogle Earth New York al in 3Dstaat... zou het niet mooi zijn als de helewereld daar virtueel in 3D te vindenis? Google is daar in elk geval een flinkestap dichterbij gekomen door eengratis versie van SketchUp uit te brengen:Google SketchUp. Door haarenorme bereik bij zowel bedrijven alsparticulieren kan Google zo iedereenzijn of haar stukje aarde laten uittekenenen in 3D op de aarde plaatsen. Hetzou dus best eens kunnen dat de 3Dtechniekvan SketchUp voor de toekomstvisievan Google van strategischbelang is gebleken te zijn. En om tevoorkomen dat het immer populairderwordende SketchUp in verkeerde han-Voor de totstandkoming van ditartikel zijn meerdere bronnengebruikt, zoals: upFront.eZine,www.marketingfacts.nl enworldcadaccess.typepad.com.32CADMagazine September 2006-6

eld in 3DModel in het 3D Warehousevan de San Francisco CityHall.den terecht konkomen zou Googlehet uit voorzorghebben gekocht.Dat kunstje kentGoogle goed: hetverleden nam zijKeyhole over, deontwikkelaars vanhet huidigeGoogleEarth. Er is nu eenGoogle Earth,Google Earth Plusen Google Earth Pro versie. Het oude,€ 469,- kostende SketchUp, is hernoemdnaar SketchUp Pro en moetdoor de gratis versie een boost in populariteitgaan krijgen. Maar de Free versiesvan zowel SketchUp als Earth zijnbeperkt in functies en niet bedoeld voorcommercieel gebruik.OnlineHet management van Google denktmen met in termen als gratis en online.Maar voor de verkoop en ondersteuningvan SketchUp Pro maakt Googledankbaar gebruik van het door @Lastwereldwijd opgebouwde fysieke distributiekanaal.Het is een goede maniervoor Google om daar eens aan te ruikenen wellicht dit kanaal in te zettenvoor de distributie van nieuwe productenin de toekomst. De ontwikkelingvan een lay-outprogramma voorSketchUp Pro kan daar een goed voorbeeldvan zijn. Dit programma zat bij@Last al in de pijplijnen zal er nu bijGoogle hoogstwaarschijnlijkuitkomen.Tegelijkertijd metde introductie vanGoogle SketchUpheeft Google ookhet 3D Warehousegeopend: een onlineverzamelplaats voorde uitwisseling van3D-bestanden in hetSketchUp (Pro) formaat.In SketchUpis daarvoor een nieuwe optie gekomenom gemaakte modellen aan het 3DWarehouse toe te voegen of er bestaandete downloaden. Handig om snel eenontwerp aan te kleden met 3D-content.De Pro-gebruikers hebben daarbij ooknog eens de mogelijkheid om toegevoegdemodellen van informatie tevoorzien. Zo kan een leverancier vanhekwerken z’n hekken toevoegen aanhet warehouse en voorzien van een linknaar zijn website voor verkoop. Op dezewijze is het warehouse ook commercieelinteressant. Of het een succes gaatworden blijft nog even de vraag, maarfeit is dat nu ook Bentley’s MicroStationdirect modellen kan uitwisselen met het3D Warehouse. Wie volgt?Inkomsten GoogleWat is nu uiteindelijk de commercieelinteressante kant voor Google? GoogleModel in Google Earth van de San Francisco City Hall.vecht momenteel op meerdere frontentegelijk, alhoewel niet altijd even serieus,zoals we kunnen afleiden uit hetontstaan van Google Moon. Het bedrijfverdient met name geld door inkomstenuit online advertenties en dit is metde combinatie SketchUp Pro / GoogleEarth best te combineren. Neem ditvoorbeeld: een bungalowpark plaatstalle huisjes in 3D op Google Earth.Een bezoeker kan virtueel in die huisjesrondkijken en wanneer een specifiekhuisje hem of haar bevalt dan is reserverenmet een muisklik geregeld.Het is in de laatste versies vanSketchUp en Earth inderdaad mogelijkom met texturen aangeklede modellente plaatsen, dus van die witte melkhuisjeszijn we binnenkort gelukkig af.www.sketchup.nlVOOR IEDERE WERKTUIGBOUWER!ook voor LTGratis trial versietel. (0162) 45 66 40www.cad-automatisering.nlCADMagazine September 2006-6 33

www.cad-automatisering.nlTrainingswijzerBedrijf/trainingsinstituut: Omschrijving training(en) Bedrijf/trainingsinstituut: Omschrijving training(en)CCO AutomatiseringUw specialist in CAD trainingenInnovatiepark 4b • AutoCAD basis 3 dagen4906 AA Oosterhout • AutoCAD Update 1 dagTel. (0162) 45 66 40 • AutoCAD Optimalisatie 1 dagFax. (0162) 45 66 48 • AutoCAD 3D 2 dagen• AutoCAD Visual Basic training 2 dagencontactpersoon: • SketchUp training 1 daging. K.J.C. van Dam• Diverse overige trainingen(o.a. Word, Excel, Windows, MS Project)k.vandam@cco-automatisering.nlWij verzorgen trainingen in Oosterhout (NB) of bij u op locatie.www.inventor-professional.nlTraining Center Autodesk Inventor ProfessionalHofstede van ErkelBilderdijkkade 13a1053 VA Amsterdamtel. : 020-6124780fax : 020-6124730E-mail : info@inventor-professional.nlkijk op : www.inventor-professional.nl* AutoCAD Basis* AutoCAD Update* AutoCAD Gevorderd* AutoCAD Mechanical* Inventor Basis Stnd (4 dagen)* Inventor Basis Extra (5 dagen)* Inventor Gevorderd* Inventor Professional* Inventor Release Update* Thema Trainingwww.vmv-cad.nlwww.cadix.nlwww.cadmatch.nlwww.icn-solutions.nlICN Solutions B.V.Postbus 33025203 DH ‘s-HertogenboschTel. (073) 750 67 50Fax. (073) 750 67 51E-mail:Verkoop@ICN-Solutions.nlAutodesk Authorized Training CenterAlgemeen• AutoCAD (LT) Basis, Update, 3D en GevorderdenWerktuigbouwkunde• Autodesk Inventor (professional)• Autodesk Inventor leidingen en pijpen• Autodesk Inventor stressanalyses• AutoCAD MechanicalBouwkunde• Autodesk Revit• Autodesk Architectural DesktopElectrotechniek• AutoCAD ElectricalVisualisatie• Autodesk VIZDatamanagement• Autodesk Vault• Autodesk Product StreamOpleidingen in diverse trainingslokalen in Nederland, of op locatie is mogelijk.Voor uitgebreide trainingsomschrijvingen kunt u kijken op www.ICN-Solutions.nl.Bel voor onze speciale (maatwerk)aanbiedingen, groepskortingen en trainingskalender!Autodesk Authorized System CenterWerktuigbouwkunde • Autodesk Inventor Series• Autodesk Inventor Professional • Autodesk Mechanical • Autodesk Electrical • Autodesk VIZDatamanagement • Autodesk Vault • Autodesk Productstream • Autodesk Streamline• AM Meridian • Custom made add-in programsNaast een basis training Inventor kunt u ook kiezen voor een van onze ééndaagse trainingen, bijvoorbeeld:Sheet Metal, Large Assembly of Parametrisch ontwerpen. Trainingen geven wij klassikaal of bij u op locatie, ookavondtrainingen zijn mogelijk.Trainingslocaties onder andere in Breda, Goes, Oosterhout (NB), Rotterdam en Velsen-Noord.Bel: 0162-490101 Mail: trainingen@cadmatch.nl. Meer informatie: www.cadmatch.nl.Cadix OpleidingenAmpèrelaan 1c9207 AM DRACHTENTel. (0800) 235 22 34Contactpersoon: Cindy SchmitE-mail: opleidingen@cadix.nlCursuslocaties: Drachten, Emmen,Utrecht, Den Haag en DeventerAutodesk Authorized Training Center voor:- CAD Algemeen- Werktuigbouw- GIS- Bouw- EDM/PDM- Software ontwikkelingKijk voor ons complete cursusaanbod en actuele data: www.cadix.nlWerkmethodiekTRAINING NODIG?Ons cursusaanbod bestaat uit:2 - daagse basiscursus ARKEY2 - daagse basiscursus vMV Methodiek,2 - daagse verkorte cursus ARKEY en vMV Methodiek,2 - daagse cursus gevorderden ARKEY / Methodiek2 - daagse cursus ARKEY / Methodiek voor ontwerpers1 - daagse Workshop SketchUp1 - daagse Workshop Piranesi1 - daagse Workshop ArtLantisInschrijven of meer info?vMV CAD-Adviseurs, Den Haagwww.vmv-cad.nl of bel 070-3645464www.nedgraphics.nl www.cadmes.nlwww.cadcollege.nlwww.innotiv.nlInnotiv Training CenterHet Rond 182711 BW ZOETERMEERtel : 079 3 43 67 37fax: 079 3 42 31 11E-mail: trainingcenter@innotiv.nlContactpersoon:Dhr. Peter SterkTEC / CAD College BVNedGraphics CAD/GISAutodesk Authorized Training CenterIr. D.S. Tuynmanweg 10AutoCAD Basis4131 PN VIANEN AutoCAD UpgradeAutoCAD Applicatiebeheer/GevorderdenAutodesk MAPtel: 0347 329 626Microstation V8fax: 0347 329 666Autodesk Civil 3DE-mail: cursussen-gis@nedgraphics.nlContactpersoon: mevrouw K. van ’t ReveVoor meer informatie: www.nedgraphics.nlAutodesk Authorized Training Center Nijmegen• AutoCAD Basis • AutoCAD Update • AutoCAD Gevorderden • AutoCAD 3D• AutoCAD Optimalisatie • AutoCAD & VBA Basis • AutoCAD & VBA Gevorderden• Inventor Basis • Inventor Gevorderden • Inventor ProfessionalHet CAD-Centrum TEC, ook wel genoemd het CAD College, verzorgt sinds 1984 kennis-over-dracht in de vormvan CAD -opleidingen, -leerboeken en educatieve software. Bij de cursus ontvangt u een uitgebreid Nederlandstaligleer- en naslagwerk van R. Boeklagen die tevens uw docent is. U krijgt een Autodesk-certificaat bij de cursussen eneen HBO-diploma bij de opleidingen.Autodesk HBO instituutBehaal uw HBO diploma! TEC biedt de mogelijkheid u verder te bekwamen tot een Autodesk Certified Engineer(ACE). U doorloopt een bepaald traject van cursussen, maakt een praktische eindopdracht, bij voorkeur passendbinnen uw werk en bij uw eigen werkgever en verdedigt deze. Slaagt u, dan heeft u een AutoCAD HBO diplomaverdiend! De opleiding is Inclusief materialen als boeken en software. Toelatingseisen: MBO. Studierichtingen:ondermeer System Manager (AutoCAD) en Mechanical Designer (Inventor).Kerkenbos 1018 B6546 BA NijmegenT: (024) 356 56 77F: (024) 354 19 31E: info@cadcollege.nlCP: Leonie BergsmaInnotiv Training Center verzorgt training voor AutoCAD, AutodeskInventor en MicroStation gebruikers. Behalve het verzorgen vantraining op iedere door ú gewenste locatie (maatwerk), organiserenwij met grote regelmaat training op vaste locaties in ; Zoetermeer,Amersfoort, Arnhem en Sittard.Dankzij onze Autorized Training Center status garanderen wijtrainers én faciliteiten op een door Autodesk bepaald kwaliteitsniveau.Bel voor een informatiepakket of kijk voor data en prijzenop de trainingskalender via www.innotiv.nl . Hier kunt u ook onzebrochure downloaden.Kijk op Internet www.cadcollege.nl of vraag de brochure aan.Bel (024) 3565677 of mail naar info@cadcollege.nlCadmes B.V.SolidWorks Basis TrainingAustraliëlaan 8SolidWorks Advanced Training5232 BB ‘s-Hertogenbosch SolidWorks API TrainingTel. (073) 645 62 22 SmarTeam Basis TrainingFax (073) 645 62 42 ProfiDB Traininginfo@cadmes.nlDBWork TrainingContactpersoon:Cosmos Works TrainingDhr. G. ThelissenCosmos TrainingCimatron TrainingAls Authorized Training Center verzorgt Cadmes de bovenstaande trainingen, zowel intern('s-Hertogenbosch, Eindhoven, Gent en Gosselies) als op locatie. Neem voor uitgebreide trainingsinformatieen data contact met ons op. Bel (073) 645 62 22 of mail naar info@cadmes.nl.Uw trainingen een heel jaar langin CAD-Magazine en opwww.cadmagazine.nlvoor slechts € 1300,–34CADMagazine September 2006-6

BoekenVoorbeelden, informatie en tipsInventor 11, ComputerOndersteund OntwerpenDoor de redactie.TEC / CAD College geeft in Nederland en België al sinds enkelejaren leerboeken uit voor Inventor en AutoCAD. Voor Inventor komtTEC binnenkort uit met een nieuw boek voor versie 11. Dit completeboek wordt uitgegeven in een hardcover en maakt deel uit van deserie Computer Ondersteund Ontwerpen.Alle specifieke veranderingen inInventor 11 ten opzichte van devoorgaande versie worden behandeldin het boek van Ronald Boeklagen.Inventor 11, Computer OndersteundOntwerpen is een van oorsprongNederlandstalig leerboek en naslagwerkmet daarmee ook Nederlandsetekennormen. De lezer leert stap voorstap CAD-tekentechnieken, zowel debasiskennis als ook gevorderde enspecialistische mogelijkheden. Met decombinatie van theorie, geleideinstructie en oefeningen heeft de auteurgeprobeerd het boek ook geschiktte maken voor zelfstudie.AanvullingenDeze nieuwe uitgave over Inventor is,zoals altijd, verzorgd door RonaldBoeklagen. De auteur leidt bij hetCAD College van TEC in Nijmegentekenaars en constructeurs op inInventor en AutoCAD en verzorgttevens de HBO-opleidingen hiervoor.De nieuwe uitgave over Inventor 11is voorzien van een uiteenlopendevoorbeelden en illustraties, alsookachtergrondinformatie en tips. Er zijnverschillende aanvullingen doorgevoerdten opzichte van het boekover de vorige versie van Inventor.Alle Basisfuncties van het werktuigbouwkundigCAD-ontwerpen wordenbehandeld, met ondermeer ookframes, plaatwerk- en lassen.Gevorderde onderwerpen zoals Vault,Styles en Templates, adaptiviteit enmaat- en vormvarianten krijgen eveneensaandacht in het boek. Daarnaastkomen specialistische zaken als sterkteberekeningmaken met behulp deEindige Elementen Methode (FEA)ook voor in het werk. En natuurlijkkomen tevens alle specifieke vernieuwingenvan versie 11 van Inventoraan bod.Ontwerpen en tekenenHet boek is uitgebreider dan de vorigeuitgave. Met dit boek leert u nietalleen een 3D programma gebruiken,maar leert u vooral ook hoe umoet ontwerpen. Een van de nieuweonderwerpen is het methodischontwerpproces. Deze wordt uitgebreidbehandeld, zodat niet alleenmooie modellen, maar ook goedwerkende producten ontworpenworden. Er wordt ingegaan op¨demodules Design Accelerator enFrame generator. Met deze moduleswordt een ontwerp snel uitgewerkt in3D modellen. Naast methodischontwerpen legt Boeklagen ook denadruk op het belang van de tekenregels.Regels als, welk lassymboolgebruik je in welke situatie, hoegebruik je arcering, hoe plaats jebemating, neemt hij dan ook en passantmee.Instructievideo via InternetDe oefeningen uit het boek wordenop de internetsite van de uitgevervoorgedaan. Daar treft de lezer tientallenfilmpjes aan die vrij te bekijkenzijn. Ook deze ondersteuning is metname bedoeld om de zelfstandigelezer een extra steuntje in de rug tegeven. Uiteraard kunnen docenten debeschikbare animaties ook gebruikenbinnen hun lesprogramma of alsverwijzing voor hun studenten.Inventor 11, Computer OndersteundOntwerpen bestaat 1100 pagina’s. Hetboek wordt begin oktober verwacht,maar is al vast te bestellen bij deuitgever. Ook is het boek in de boekhandelverkrijgbaar met ISB-nummer90-72487-51-6.www.cadcollege.nlCADMagazine September 2006-6 35

OpinieIs de overstap de moeite waard?De pro’s en cons van BIM voorDoor: Robert AndersonIn dit artikel is de mening weergegeven van Robert Anderson,vice-president van Nemetschek North America.Dit op basis van een lezing die hij hield voor deCharlotte-afdeling van het American Instituteof Architects. Hij gaat hierbij in op de mogelijkhedenvan BIM en de keuzes die architectenmoeten maken bij het inrichtenvan hun softwarepark.Sommige ontwerpen zijn gemakkelijker te modelleren dan te tekenen.© Renderhouse - www.renderhouse.be.CAD-programma’s zijn een onmisbaardeel van de dagelijkse architectuurpraktijk.Ze maken het mogelijkom sneller te tekenen en sneller te wijzigenen ze versnellen de uitwisselingvan informatie. De nieuwste stap in deautomatisering van het ontwerp- en tekenwerkheet BIM: ‘BuildingInformation Model’ of BouwInformatie Model. BIM is nieuw, BIMis hot. En, volgens de marketingjongensvan de CAD-ontwikkelaars,moéten we mee op de BIM-trein – andersis onze zaak volgend jaar op defles. Maar wat blinkt is daarom noggeen goud. De langzaam vervagendedotcom-crisis is daar nog het mooistevoorbeeld van. De vraag stelt zichdus: is BIM het ei van Columbus? Ofis het een koekoeksei in het nest vanonze bedrijfsefficiëntie?Wortels van BIMVele concepten en programmeertechniekendie we met BIM associëren komenoorspronkelijk uit de automotiveenluchtvaartindustrie. De meervoudigegelijktijdige zichten op een 3D-model,de verandering in één zicht die zichspiegelt in alle andere zichten, het nakijkenof onderdelen elkaar niet snijden,het gebruik van geometrische restrictieszoals gedwongen evenwijdig ofsamenvallend – al deze mogelijkhedenzijn een nauwsluitend antwoord op dezeer typische eisen van de automotiveenluchtvaartindustrie. Ontwerpen indeze sector worden getypeerd door relatiefkleine aantallen van zeer preciezeonderdelen die allemaal fabrieksmatiggeproduceerd worden. Bovendienwordt de assemblage van elk onderdeeléén voor één beschreven in montagetekeningen.Ten laatste zijn de onderdelenbestemd voor massaproductie.Deze benadering van BIM staat inschril contrast met de architectuurpraktijk.Bouwprojecten worden namelijkgetypeerd door relatief grote aantallenvan eerder onnauwkeurige delen dieheel vaak in situ worden gefabriceerd.De assemblage van die onderdelenwordt op de bouwplaats geregeld metbehulp van een beperkt aantal tekenin-36CADMagazine September 2006-6

Opiniearchitectengen. Ten laatste zijn veel van de beschrevenonderdelen op maat van hetproject gemaakt en dus uniek. Met anderewoorden: projecten in deAutomotive- en Luchtvaartindustrie enprojecten in de Bouwwereld kunnenhaast niet vérder uit elkaar liggen.Herziening ontwerpmethodesAuteurs zoals Stephan Kieran en JamesTimberlake zijn er van overtuigd dathet ontwerpwerk industrieel kan wordengestroomlijnd. In RefabricatingArchitecture breken ze een lans voor deherziening van de bestaande ontwerpenbouwmethodes ten voordele vaneen industriële benadering. Hun conclusieis dat de methodes van de automotive-en luchtvaartindustrie niet alleenperfect te integreren zijn in debouwpraktijk, maar dat ze ook geldbesparendwerken. Hierbij verliezen zeechter enkele belangrijke aspecten uithet oog – misschien doelbewust? Zowordt de hoge kosten van kleine oplagesin een industrieel productiesysteemvolledig genegeerd. Ook de prijs vanproductiefaciliteiten en materiaaltransportwordt niet meegerekend.Bovendien lijden hun analyses duidelijkonder modernistische vooroordelenover wat architectuur zou moeten zijn.Hun bevindingen zijn dus in het bestegeval alleen van toepassing op een zeerbeperkt segment van de architectuurpraktijk.Eén punt staat vast: voor een bouwkundigevorm van BIM kunnen we onsniet baseren op andere industrieën. Deefficiëntie uit de automotive- en luchtvaartindustrieis niet rechtstreeks vertaalbaarnaar de bouwwereld. We hebbendus een andere invulling van hetBIM-begrip nodig.BIM: de klok en de klepelOnder architecten heerst verwarringover BIM. Deze onzekerheid is gedeeltelijkte verklaren door het feit dat éénvlag eigenlijk twee totaal verschillendeladingen dekt. Aan de ene kant staatBIM voor een bepaalde modelleer- entekenmethode. Deze eerste vorm vanBIM noemen we hier verder ‘Ontwerp-BIM’. Aan de andere kant staat BIMvoor het efficiënter communiceren tussende partners in het bouwproces.Deze tweede vorm van BIM duiden wein de rest van dit artikel aan als‘Uitwisselings-BIM’. Beide vormenvan BIM hebben elk hun eigen achtergronden elk hun eigen reden van bestaan.Uitwisselings-BIM is een methode omde efficiëntie van het bouwproces tevergroten. Hier wordt van de premisseuitgegaan dat een gestroomlijnde informatie-uitwisselingtussen bouwpartnerstot lagere bouwkosten leidt. In de hedendaagseBIM-praktijk vertaalt ditconcept zich vaak in een objectgebaseerdebeschrijving van het gebouw.Met Uitwisselings-BIM wordt inderdaadgeld bespaard – maar het is nietduidelijk of die besparing ook voor architecteniets oplevert. Een recent studierapportvan het AmerikaanseNational Institute of Standards andTechnology (NIST) vat de besparingenper groep samen: (1) gebouweigenaars:$10,65 miljoen; (2) onderaannemers:$2,2 miljoen; (3) hoofdaannemers:$1,8 miljoen; (4) architecten en ingenieurs:$1,17 miljoen.Deze cijfers maken twee zaken duidelijk.Ten eerste zijn de mogelijke besparingenvoor de eigenaar vrij groot.De druk vanuit deze partij op de bouwpartnersom mee te doen in het BIMgebruikis dus op z’n zachtst gezegdvrij groot.Ten tweede zijn de besparingen voorarchitecten en ingenieurs het kleinst.Nochtans zijn zij cruciaal voor het welslagenvan de hele BIM-onderneming.Architecten en ingenieurs vormen namelijkde eerste schakel van elk bouwproject.Gaat er bij het architectenwerkiets mis, dan lijdt de hele BIM-kettingdaar onder. Architecten moeten dus extrainvesteren om de kwaliteit van hunBIM-bijdrage te kunnen garanderen.Weegt die investering in verbeterdecommunicatie op tegen de gerealiseerdebesparing? Worden architecten daarextra voor gecompenseerd? Deze vraagis nog door geen enkel onderzoeksrapportbevestigend beantwoord.Teken het slechts één keerOntwerp-BIM heeft een heel andereachtergrond dan Uitwisselings-BIM.Ontwerp-BIM is een extrapolatie vande eerste regel van CAD: ‘teken hetslechts één keer’. Bij Ontwerp-BIMwordt een 2D/3D-model opgebouwdvolgens een object-gebaseerde methode.Vaak voorkomende gebouwdelenzoals muren, deuren, kozijnen, daken,en trappen worden geplaatst als ‘intelligente’objecten met specifieke eigenschappen,en niet als ‘domme’ geometrie.De tekeningen – plannen, gevels,doorsneden – worden afgeleid van deverschillende zichten op dit geïntegreerde2D/3D-model.Het voordeel van Ontwerp-BIM is dataanpassingen van het gebouwmodel altijdin alle zichten zichtbaar zijn. Decoördinatie van de verschillende (uitslag)tekeningenverloopt dus veel vlotter.Nog een voordeel is dat de modelonderdelenook niet-grafische eigenschappenkunnen hebben, zoals aantallen,akoestische isolatiewaarde of projectplanningsinformatie.Ontwerp-BIM heeft echter ook nadelen.BIM-gebaseerde CAD-programma’sweten slechts zelden hoe gebouwonderdelen– of gebouwen in het algemeen– op elkaar aansluiten. In de uitslagtekeningenverschijnt alleen datgenewat we ook echt gemodelleerd ofgespecifieerd hebben. Bovendien iseen BIM-pakket niet vooruitziend, enkan het dus niet anticiperen op de complexiteitvan bepaalde detailoplossingen.Ontwerp-BIM is gebaseerd op de ideedat het efficiënter is de dingen te modellerendan ze te tekenen. Is de vormvolledig in 3D gemodelleerd, dan kanBIM-software er zowel de overzichtsalsdetailplannen van afleiden. De stapnaar projectplanning en naar bestekkenen staten van hoeveelheid is voor eenBIM-programma dan bijna vanzelfsprekend.Tekenen vs modellerenDe praktijk bewijst echter dat het nietaltijd efficiënt is alles in 3D te modelleren.Tekenen gaat soms sneller gaatCADMagazine September 2006-6 37

Opiniedan modelleren – zonderdaarom minder informatiemee te geven.CAD-gebruikers wetendit ook, en in de praktijkbetekent dit meestaldat we naast onzeBIM-software ook een2D-programma nodighebben. Het mag duidelijkzijn dat dit invloedheeft op de prijs:niet alleen moet ermeer software wordenaangekocht en onderhouden,er moet ookdubbel geïnvesteerdworden in de opleidingvan de CAD-gebruikers.Ontwerp-BIM heeftbovendien ook invloedop de hardwarevereisten.Parametrische restrictiesen 3D-volumesmet BIM-informatievormen een zware belastingvoor onze computers. In combinatiemet de oplopende bestandsgroottesen bewaartijden wordt al snel duidelijkdat een BIM-programma niet altijdgelijke tred kan houden met dedenk- of tekensnelheid van de ontwerpers.BIM en architectuurprojectHet werk dat besteed wordt aan een architectuurprojectkunnen we traditioneelopsplitsen in drie fasen. De eerstefase in het architectuurproject is dievan het bedenken. Hierin wordt hetconcept ontwikkeld, wordt geschetst,worden het terrein en programma geanalyseerden worden organogrammenopgesteld.De tweede fase is die van het bouwen.In deze fase worden plannen getekenden wordt het gebouwmodel ontworpen,worden zichten gecontroleerd en wordenbouwtechnische aspecten zoalsAndere ontwerpen zijn gemakkelijker te tekenen dan te modelleren.© Themenos - www.themenos.be.energieverlies of hoeveelheden geanalyseerd.De derde fase omvat de projectcommunicatie.De plannen wordenop bladen geschikt en de details wordengeordend. De tekeningen wordenopgewerkt om de leesbaarheid te vergroten,maatlijnen en opmerkingenworden toegevoegd en de gebouwspecificatiesworden uitgeschreven.BIM-software is op z’n best in detweede fase: die van het ‘bouwen’.BIM-software is namelijk specifiekontwikkeld om gebouwen te beschrijven.Het tekenen van plannen, het modellerenvan het gebouw, het afleidenvan de verschillende zichten en hetanalyseren van de bouwtechnische aspecten:het zijn de alfa en omega vande BIM-wereld.De meeste BIM-programma’s scorenechter veel minder goed en soms ronduitslecht in de eerste en derde fase vanhet architectuurproject. Om in de fasevan het bedenken (deeerste fase) gebruikt tekunnen worden, moetontwerpsoftware onderandere gereedschappenhebben voor programma-,ruimte- en terreinanalyse.De softwaremoet externe informatievan diverse signatuurkunnen importeren enbewerken, zoals ingescandeschetsontwerpenof foto’s. Hetzelfdegeldt voor 3D-informatie:ook deze moet inverschillende soorten enmaten ingelezen kunnenworden. Ten laatstemoet ontwerpsoftwareook in staat zijn om vormenzonder intelligentieom te zetten naar BIMobjecten.Om succesvolte zijn in de eerste fase,moet BIM-software dusin staat zijn om het multimedialekluwen dat ontwerpen is, opte nemen en om te zetten naar bouwkundigeinformatie.Grafische controleIn de derde fase van het architectuurproject,de communicatie, is extra grafischecontrole over de tekeningen nodig.De rechtstreekse output van BIMsoftwareis over het geheel genomentechnisch correct, maar vaak heelmoeilijk leesbaar. Daarom moeten werechtstreeks kunnen ingrijpen op detailsals lijndiktes, vlakvullingen, texturen,stippels, geschetste weergave (bijvoorstudies) of het grafische karaktervan 3D-visualisaties. Aan de BIM-outputmoeten we ook tekstinformatiekunnen toevoegen, al dan niet doormiddel van een database met technischeopmerkingen. Ook deze mogelijkhedenzijn niet altijd aanwezig in BIMprogramma’s.Autodesk®Telefoon 0162-490101www.cadmatch.nlAutodesk®38CADMagazine September 2006-6

HP raadt Windows ® XP Professional aanEen welkome stilte.De R&D afdeling van HP streeft ernaar onzebefaamde, krachtige workstations zo stil mogelijkhun werk te laten doen. De HP xw8400 Workstationmet Dual-Core Intel ® Xeon ® processor en de speciaalontworpen behuizing zorgen voor een fluisterstillewerking en een weldadige rust en stilte.Ga naar hp.nl/xw8400, bel 0800 266 72 72of neem contact op met uw HP Preferred Partner.hp.nl/xw8400©2006 Hewlett-Packard Development Company, L.P. Alle rechten voorbehouden. Celeron, Celeron Inside, Centrino, Core Inside, Intel, Intel Core, Intel Inside, Intel SpeedStep, Intel Viiv, Intel Xeon,Itanium, Itanium Inside, Pentium, Pentium Inside, het Centrino logo, het Intel logo en het Intel Inside logo Duo logo zijn handelsmerken of geregistreerde handelsmerken van Intel Corporation ofhaar dochterondernemingen in de VS en andere landen. Microsoft en Windows zijn geregistreerde handelsmerken van Microsoft Corporation. Producten zijn afhankelijk van beschikbaarheid.

Opinie40Een bijkomend gevaar voor de ontwerperis dat BIM-programma’s gebruikmaken van op voorhand gedefinieerdeobjecten. Daardoor is er altijd een latentgevaar voor een banaal architecturaalvocabularium. Om dit gevaar teomzeilen moeten kwalitatieve BIMoplossingendus ook vrije vormen in2D en 3D mogelijk maken, moetenzelf ontworpen vormen kunnen wisselwerkenmet de standaard (bibliotheek)objecten,en moet technische ofprojectplanningsinformatie gekoppeldkunnen worden aan de zelf ontworpenelementen.BIM en bedrijfscultuurCAD is vaak een ingewikkelde entechnische materie. De complexiteitvan CAD-software heeft in sommigebedrijven een gescheiden bedrijfscultuurgecreëerd, met een duidelijkescheidingslijn tussen de CAD-jockeysen de ‘anderen’. CAD-programma’sfungeren op die manier soms als eenglazen plafond, waardoor de communicatiestroef kan verlopen of waardoorideeën sneuvelen wegens ‘niethaalbaar in de software’.Het was al duidelijk dat BIM-programma’sniet alle detailproblemenkunnen oplossen. Om een project ineen BIM-programma tot een goed eindete brengen is een gedegen kennisvan hoe gebouwen in elkaar zitten dusabsoluut vereist. In de praktijk ligt dekennislat voor de BIM-operator hogerdan voor de andere CAD-gebruikers.Het behoeft maar weinig uitleg dat diehogere lat ook hogere kwalificaties enhogere personeelskosten met zichmeebrengt.Software-ontwikkelaars prijzen hunBIM-oplossing aan met het argumentdat we met BIM meer tijd krijgen omte ontwerpen. Theoretisch klopt dit,maar dat kan alleen als ook alle ledenvan een ontwerpteam gebruik makenvan de BIM-software. Dat betekent dateen groter deel van het projectbudgetbesteed wordt aan duurdere teamleden.Bovendien treedt een tweede probleemop wanneer ook de ontwerpers metBIM bezig zijn: wanneer weten zewanneer ze moeten stoppen met ontwerpen?Met CAD in het algemeen,maar nog meer met BIM, lopen we hetrisico ons teveel te verdiepen in de details.Bij de technische uitwerking vanhet project kan dit lonen, maar in deontwerpfase is dit een absoluut te vermijdenverschijnsel.CADMagazine September 2006-6BIM: voor wie?Kleine tot middelgrote architectuurbureau’shalen minder voordeel uit gespecialiseerdesoftware. Ze hebben eenbreed inzetbare oplossing nodig, diebruikbaar is in alle fasen van het architectuurproject.Zo’n software moet scorenop verschillende punten. In de eersteplaats moet ze gereedschappen biedenvoor het ontwikkelen van het concepten het maken van het schetsontwerp,inclusief terreinmodeling en–analyse, organogrammen en importmogelijkhedenvan externe informatie.Daarnaast moet de software objectgeoriënteerdmodelleren mogelijk makenvoor de constructie van het project.Ook moet het pakket een geïntegreerdemethode hebben om de staat van hoeveelheid,de planning en de kostprijs tekunnen afleiden. Verder moeten er grafischegereedschappen aanwezig zijnvoor het opwerken van het communicatievemateriaal. Bovendien moet eenbreed inzetbaar BIM-programma ooktoelaten om, naar wens, zowel te modellerenals te tekenen. En moet hettoelaten om zowel strakke als vrije enorganische ontwerpen in 2D en 3D temaken.Voor grotere bureau’s is het verhaal anders.Het verdelen van de projectlastover verschillende gespecialiseerdegroepen vergroot de efficiëntie van gespecialiseerdesoftware. In dergelijkegevallen loont het om elke groep uit terusten met software die zich specifiekricht op hun soort werk: technische(BIM)-software voor de tekenkamer,ontwerpsoftware voor de ontwerpers.Essentieel daarbij is dat de groepen onderlingvlot en nauwkeurig projectinformatiekunnen uitwisselen.BIM vandaag en morgenOp korte en middellange termijn staatéén ding vast: het belang van(uitslag)tekeningen zal niet verminderen.Papier wordt misschien vervangendoor digitale dragers zoals PDF, maarde nood aan tekeningen blijft nog weleven bestaan. Architecten zullen nogsteeds het uitzicht van het project blijvenbepalen. En de tekeningen zullende werkelijkheid nog steeds op eensymbolische en conceptuele wijzeweergeven.Op langere termijn zal het uitwisselenvan (ge)bouwtechnische informatie aanbelang winnen. Ateliertekeningen endirecte fabricagegegevens kunnen danmeteen afgeleid worden van de projectdata.Ook eigenaars hebben hiervoordeel bij, omdat dezelfde projectdatagebruikt kunnen worden voor facilitymanagement.De derde fase van hetarchitectuurproject zal dan niet alleenmeer over het doorspelen van gegevensgaan, maar ook over het diepgaanderdelen van projectinformatie.ConclusieHet uiteindelijke doel van BIM is hetdelen van alle projectinformatie voorrechtstreeks gebruik in het bouwproces– en dit van en naar elke partner in hetproces. Om dit doel te bereiken, moetBIM-software zich echter meer gaanrichten op het uitwisselen van gegevens.Dit vereist gespecialiseerde softwareom door het BIM-model te kunnen‘bladeren’ en modelinformatie opte vragen. Bovendien moeten niet alleenarchitecten maar ook aannemersleren hoe deze BIM-modellen te interpreteren.Maar vandaag staat BIM zo ver nogniet. Voor het principe van het intelligentegebouw valt veel te zeggen, maarin het dagelijkse gebruik loopt dat nietaltijd over rozen. In het slechtste gevalkost BIM ons meer dan voorheen, ondanksde ‘intelligentie’ die we er meein huis halen. Hebt u nog een ‘ouderwets’CAD-programma, haal het dannog niet meteen van uw computer. Uhebt het waarschijnlijk nog nodig.Tot slot moeten we in het BIM-verhaalaltijd één punt voor ogen houden.Software is geen doel op zich, maareen middel om het doel te bereiken.Dat doel kan zeer breed zijn, gaandevan het verbeteren van de communicatietot het drukken van de productiekostenof het sneller kunnen reagerenop nieuwe informatie. Maar het staataltijd in het teken van een simpelewaarheid: de bouwheer is niet echtgeïnteresseerd in documenten. Hij verwachtvan ons alleen maar antwoorden.www.nemetschek.comwww.plm4you.nlKies PLM!Solid Edge, Femap, Teamcenter0541 534 258bosch engineering

advertorial

Zoeklicht opvMV CAD, met traditie de toekomst in“Het is fout om te vroeg te gedeDoor: Rob RoefHoewel vMV CAD-Adviseurs al sinds 1987 meedraait in hetCAD-wereldje heeft het Scheveningse bedrijf zich nooit latenverleiden tot het beleven van vreemde avonturen. De heelduidelijke rol die het bedrijf zich toebedeeld heeft - bijna twintigjaar geleden - is nog steeds dezelfde: het optimaliseren van hettekenproces in bouw.Kees Veth: “Er is een grote behoefte aan begeleiding op de werkplek zelf.”Kees Veth, oprichter en technischdirecteur van vMV CAD-Adviseurs,heeft een duidelijke visie over detoekomst van het gebruik van CADbij ‘zijn’ klanten. “Er wordt momenteelheel veel gesproken over het3D-gebouwmodel, de ontwikkelingenhierin volgen elkaar in rap tempo op.Samen met ARKEY Systems zorgenwij ervoor dat, zodra onze klantenhieraan toe zijn, wij hier klaar voorzijn. Onze methodiek, in de volksmondde vMV-Draaiboekmethodegenoemd, richt zich sinds de eersteontwikkelingen op het vervaardigenvan tekeningen in iedere fase van hetbouwproces. Deze tekeningen zijnaltijd nodig, hoe, en met welkesoftware, het gebouw ook wordtontworpen.”Volgens Veth wordt de vMV-methodiekgebruikt vanwege de efficiëntieen het open karakter van de software.“Er werken architecten, aannemers,corporaties en gemeentes met onzesoftware. Ik durf de stelling aan dat ergeen andere software op de markt iswaarmee net zo snel bouwkundigetekeningen kunnen worden gemaaktals ARKEY aangevuld met de vMVmethodiek.”Maar dat valt natuurlijkook te verwachten van de directeurvan een bedrijf dat zijn eigensoftware ontwikkelt.Drie pijlersIn principe bestaat de vMV-methodiekuit een verzameling hulpprogramma’sen een complete bouwkundigebibliotheek, gebaseerd op eensterk fundament van drie pijlers.Volgens Veth is de eerste pijler éénvan de belangrijkste kwaliteiten vande methodiek. “Alle bouwdelen zijnmet verschillende representaties opgenomenten behoeve van schaal enfasering. Daardoor kan op ieder willekeurigmoment worden geschakeldtussen schetsontwerp, voorlopig ontwerp,definitief ontwerp, bestektekeningen werktekening.”Veth vervolgt: “Een veel gemaaktefout op tekenkamers is dat in een tevroeg stadium veel te gedetailleerdwordt getekend. Vaak komt dat omdatde in gebruik zijnde software datvoorschrijft. Wij hanteren het principedat het gebouwmodel echt vangrof naar fijn wordt ontwikkeld.Daarom maken wij een scheiding tussenoverzichtstekenwerk en details.”De derde pijler heeft te maken met deopzet van het tekenwerk. “Gebruikersvan de software zetten het tekenwerkop als een gebouwmodel met een vasteindeling voor de gebouwdelen.Wijzigingen worden op deze manier

tailleerd te tekenen”integraal doorgevoerd en het resultaat,de 2D-tekeningen, zijn volledigconsistent.”VeranderingenDat vMV zich nooit heeft bezig gehoudenmet het ontwikkelen van anderesoftware dan de eigen methodiekgebaseerd op ARKEY heeft te makenmet het feit dat het softwarehuis daarmeenog steeds niet klaar is. “Toenwe negentien jaar geleden de ontwikkelingenbegonnen voor zestien bureauszijn we gestart met goed luisterennaar onze klanten. De visie achteronze methodiek is nooit gewijzigd,maar in de loop van de tijd is dezewel steeds completer geworden. Hetontwikkelen van nieuwe functionaliteitgaat bij ons samen met het up-todatehouden van bibliotheken, aanpassingenaan wettelijke eisen en deondersteuning van onze gebruikers,”vertelt Veth.“In al die jaren zijn slechts een paarklanten overgestapt naar andereCAD-pakketten. Zelfs van de oorspronkelijkezestien starters, wij noemendeze altijd onze pioniers, zijn erna al die jaren nog steeds vijftienklant bij ons,” zo vertelt Veth.“Sinds vorig jaar zijn we naast AR-KEY en de vMV-methodiek ook anderesoftware gaan verkopen, maarwe hebben er bewust voor gekozenom geen andere CAD-software in onsportfolio op te nemen. De softwaredie we nu aanbieden aan onze klantenis juist complementair aan ARKEY.Wij waren één van de eerste aanbiedersvan SketchUp, bij veel van onzeklanten ondertussen in gebruik tijdenshet voortraject van een ontwerp.”Dienstenpakket uitgebreidNaast SketchUp is vMV onder meerdealer van Piranesi, ArtLantis R,ArtLantis Studio en BouwBase. Allesoftware die vMV CAD-Adviseursaanbiedt heeft het optimaliseren vanhet ontwerp- en tekenproces tot doel.Het bureau biedt naast levering vandeze software ook opleidingen ensupport (ondersteuning) bij het gebruikervan. “Laat ik een voorbeeldgeven”, vervolgt Veth, “als een ontwerpersneller een schetsopzet kanmaken met SketchUp dan met AR-KEY willen wij er voor zorgen dat ditontwerp uiteindelijk wel gebruikt kanworden als onderlegger voor tekenwerkin ARKEY.”Meer dan duizend ARKEY-tekenaarszijn ondertussen opgeleid bij vMV.Voor het geven van opleidingen isdaarom in het kantoor van vMV eenspeciaal cursuslokaal ingericht. “Hetcursusaanbod van vMV is met ingangvan dit jaar enorm uitgebreid. Ditheeft enerzijds te maken met de trainingendie we verzorgen in de nieuwesoftware die we verkopen, anderzijdsmet een herpositionering van de opleidingen.Iedere maand kunnen klantenbij ons terecht voor opleidingenop allerlei niveaus en als iemand eenafwijkende datum verkiest dan passenwe daar altijd een mouw aan.”Telefonische ondersteuning verleendevMV altijd al. Sinds kort heeft hetsoftwarehuis een nieuwe ondersteunendedienst geïnitieerd. VolgensVeth was er een grote behoefte aanbegeleiding op de werkplek zelf.“Daarom hebben we vorig jaar eenstart gemaakt met de vMV-NUL-meting.Dit is een methode om een beeldte krijgen van het kennisniveau vanCAD-gebruikers binnen een bureau.Wij hebben een aantal programma’sontwikkeld waarmee we op een heelsnelle wijze het kennisniveau toetsenaan elkaar en desgewenst aan de scoresvan andere bureaus.” Het conceptvan vMV kan geheel anoniem wordenafgenomen, waardoor op grotelijnen kan worden gestuurd en hetvoor de betreffende medewerkers nietwordt gezien als ‘examen’.Ontwikkelingen in de CAD-wereldgaan heel snel, maar ze worden doorVeth in de gaten gehouden. Waar nodigwil hij er ook op anticiperen: “Inde (nabije) toekomst gaan onze klantendat merken doordat we hulpmiddelenaan zullen bieden voor projectmanagementen diverse nieuw ontwikkeldefuncties.”www.vmv-cad.nlwww.inventor-professional .nlHOFSTEDE VAN ERKELNIEUW: Spoedcursus Inventor R11inclusief gratis 'terugkommiddag'Bilderdijkkade 13a1053 VA Amsterdamtel.: 020 - 6124780mail: info@hofstedevanerkel.comCADMagazine September 2006-6 43

ArchicadArchicad achtergrond deel 2Plattegrondweergave en wandverDoor: Rob SmulderDe bruikbaarheid van een BIM-oplossing wordt voornamelijkbepaald door de kwaliteit van de 2D-tekeningen in het model.Door gebruik te maken van de juiste instellingen in Archicad 10 ishet bijwerken van de bouwkundige representatie van objecten,aansluitingen en details niet nodig. In dit artikel naast enkele tipsvoor het beïnvloeden van wandverbindingen tevens aandacht voorhet horizontale snijvlak waarmee een plattegrond de juistecombinatie van projectie en doorsnede wordt.Afbeelding 1: Instellingen voor de doorsnedehoogte.Er zijn twee methodes waarmee 3DCAD-programma’s kunnen omgaanmet het genereren van verdiepingsplattegronden.De eerste en meestvoorkomende methode is een horizontaledoorsnede op een instelbarehoogte. De andere methode is eenprojectie van alle objecten die op eenbepaalde verdieping getekend zijn.Met beide methodes wordt niet hetgewenste resultaat bereikt, omdat eencorrecte bouwkundige plattegrondeen combinatie is van een doorsnedeen een projectie.Per verdiepingIn Archicad 10 is dit nu definitiefopgelost door de invoorgaande versies aanwezigeintelligente projectie uit tebreiden met instellingsmogelijkhedenvoor doorsnedehoogteen bereik. 3D-Elementenzoals wanden, kolommen, balkenen daken worden in plattegrondenweergegeven alsof zedoorgesneden zijn door een horizontaalsnijvlak. De gebruiker kan zelf dehoogte van dit snijvlak bepalen eninstellen of en tot hoe ver naar bovenen naar beneden de op de plattegrondgeprojecteerde weergave van een objectte zien moet zijn, zie afbeelding 1.Indien de gebruiker de hoogte van hetsnijvlak op anderhalve meter bovenverdiepingshoogte wil, dan vult hij bijCut Plane height to Current Story1500 in. De volgende instellingen indit dialoogvenster werken samen metde instellingen bij elementen zelf dieverderop besproken worden.Afbeelding 2: Instellingen voor een element hebbenalleen invloed als het element schuin staat.Bij de Relative Floor Plan Range kande boven- en ondergrens voor hetbereik van het verdiepingsbereik wordenopgegeven. Bij Show up to: is delimiet van de projectieweergave vaneen element op te geven. Bij Story(s)above kan aangegeven worden dat deprojectie van een element doorloopttot de limiet van één of meerderebovenliggende verdiepingen. Dit meteventueel nog een offset die een positieveof negatieve waarde kan hebben.Bij Current story wordt alleen de projectietot aan de daarachter aangegevenhoogte ten opzichte van de huidigeverdieping weergegeven. Hetmeest gebruikelijk om te kiezen is 1Story above. De Overhead is danmaximaal de verdiepingshoogte hoog.Bij Show down to: is op dezelfdemanier een benedengrens voor de projectievan een element op te geven.Hier is de meest gebruikelijke keuzeCurrent Story. Het geprojecteerde deelbegint dan op de verdieping. Bij deAbsolute Display Limit kan degebruiker de uiterste ondergrens voorde projectieweergave van een elementopgeven. Er kan gekozen worden uit:Projects Zero, het nulniveau van hetproject, of Reference Level 1 of 2, ditzijn de referentieniveaus die in hetmenu: Options /Project Preferences/Working Units & Levels kunnenworden ingesteld.De instellingen van het Floor Plan CutPlane worden opgeslagen per view.Op die manier zijn dus verschillendeplattegrondtypen in een project tedefiniëren.44CADMagazine September 2006-6

ArchicadbindingenAfbeelding 3: Om de ene muur voorrang te geven boven de andere zijn deprioriteiten in te stellen. Hoge cijfers krijgen voorrang, gelijke cijfers metdezelfde arcering smelten samen.Instellingen per elementBij de instellingen van een element kanonder ‘Floor Plan and Section’ / ‘FloorPlan Display’ gekozen worden voor:Projected(1), Projected with overhead(2) en Cut only (3), zie afbeelding 2.Cut only (3) geeft alleen het snijvlakvan het element weer. Projected (1 en2) geeft naast het snijvlak ook eenweergave van het elementdeel onderhet snijvlak. Overhead (2) geeft vervolgenshet elementdeel boven hetsnijvlak weer. Uiteraard is het verschiltussen deze drie opties alleen zichtbaarbij elementen die schuin staan.Bij ‘Show Projection’ kan de gebruikerkiezen voor (afbeelding rechts): ToFloor Plan Range (1), To AbsoluteDisplay Limit (2) en Entire element(3). Entire element (3) geeft altijd hetvolledige element weer. Ook als dezeop een andere verdieping begint. DeFloor Plan Range volgt de instellingenbij de Floor Plan Cut Plane Settingsvoor de Relative Floor Plan Range.De Absolute Display Limit (2) bevatdezelfde bovengrens als 1, maar eenandere ondergrens, die bepaald wordtdoor de Absolute Display Limit in dezeSettings.Afbeelding 4: Lagen die ‘core’ zijn, lopen niet om een kolom heen als deze in dewand wordt geplaatst.WandverbindingenArchicad zal in principe lagen vanwanden met dezelfde arcering metelkaar verbinden. Welke lagen daarvoorwel mogen worden doorkruist enwelke niet, is in te stellen door de laageen prioriteit mee te geven. Een prioriteitis een getal tussen 0 en 16. Voorwanden zijn alleen de even nummersbeschikbaar.Als wanden met verschillende arceringenelkaar tegenkomen zal in 3D dewand met de hoogste prioriteit doorlopenen de wand met de laagste prioriteitzal worden afgeknipt. Ook in 2Dkrijgt de wand met de hoogste prioriteitvoorrang en zal deze doorlopen terwijlde andere wand stopt tegen de eerstewand. Hebben de twee wanden dezelfdearcering dan zullen deze arceringenin 2D met elkaar worden verbonden.De prioriteit van een wand is in te stellenbij de ‘Wall Selection Settings’.Onder ‘Structure’ is bij ‘Wall Priority’het schuifje te verplaatsen, zie afbeelding3. Bij meerlaagse wanden kanelke laag een afzonderlijke prioriteittoegekend krijgen bij de definitie vandie meerlaagse arcering (CompositeStructures). Indien dit niet gewenst is,dan kan de gebruiker per wand dezeprioriteiten per laag (skin) deactiverenin de wandinstellingen, waardoor dewand weer als geheel een prioriteitkrijgt.In de praktijk zal meestal gewerkt wordenmet verschillende prioriteiten perlaag omdat hiermee alle gewenste aansluitingente realiseren zijn. Tip: wiewil dat een wand helemaal geen verbindingenaangaat met andere wanden,kolommen of balken, dient deze wandop een aparte laag te zetten en dezelaag een ander ‘Layer IntersectionGroup’ nummer te geven via de LayerSettings.In het laatste voorbeeld van afbeelding3 wordt zichtbaar wat er gebeurt alstwee wandlagen met gelijke prioriteiten ongelijke arcering elkaar ontmoeten;de dikste laag (constructievebetonwand) loopt door en de dunnerelaag (kalkzandsteen binnenblad) wordtafgesneden.Wanden en kolommenNaast een prioriteit kan de gebruiker bijeen laag van een composietwand ookaangeven of deze tot de ‘Core’ van dewand behoort of niet. Deze ‘Core’speelt in Archicad 10 een rol bij hetaansluiten van wanden met kolommen.Als een kolom in een wand wordtgeplaatst, dan worden de lagen van dewand die ‘Core’ aangevinkt hebbenniet om de kolom heen verlegd, zieafbeelding 4.Meer informatie over Archicad is tevinden op www.kubusinfo.nl. Voorvragen of opmerkingen is de auteurvan dit artikel te bereiken oprsmulders@kubusinfo.nlCADMagazine September 2006-6 45

VisualisatieVersie 8 vooral sneller dan voorgangerMaya voor het eerst onder vlagDoor: Jean-Pierre van GastelVoor het eerst dit jaar waren ook alle eindgebruikers vanMaya welkom op de gebruikersgroep meeting van Autodesk tijdensde Siggraph in Boston. Autodesk heeft immers alle producten vanAlias opgekocht waardoor het nu één grote familie is geworden.Er stonden dan ook maar liefst 1300 mensen voor de deur tewachten om naar binnen te mogen.Afbeelding 1.Naar verluid is de reden van deovername van Alias de extra aandachtdie Autodesk geven aan de automotive-industrie.Zo bevatte het productgammavan Alias het pakket StudioTools wat de standaard is voor conceptueelontwerp bij veel automobielfabrikanten.Studio Tools maakt dannu ook deel uit van de MechancialSolutions Division-groep vanAutodesk. De overige producten,Sketchbook Pro, Maya complete,Maya Unlimited en Motion Builder,zijn onderdeel geworden van deMedia & Entertainment-divisie vanhet bedrijf.Maya is zeker zo bekend als 3ds Maxen bestaat al sinds 1998. In 1995 warende ontwikkelaars echter al actiefmet de voorloper op dit product:Alias. Maya is verkrijgbaar in tweeversies. Maya complete en MayaUnlimited. Maya complete is het bestete vergelijken met 3ds Max. MayaUnlimited is echter veel uitgebreideren bevat functies en bibliothekenvoor onder andere special effects, kleding,haar, en vacht.Maya wordt vooral gebruikt in de gamesen de filmwereld. Op het gebiedvan conceptueel ontwerp is het echterook prima toe te passen vanwege deongekende ontwerpmogelijkhedenmet Nurbs. Bij de TU in Delft is hetdaarom ook het standaard 3D-pakketgeworden. Een ander sterk punt vanhet pakket is dat Maya beschikbaar isvoor zowel Windows, Linux als MacOS X. Gebruikers van 3ds Max vragenhier al jaren om, maar hebben ditnog niet zien veranderen.De nieuwe Maya 8 versie bestaat netals 3ds Max 9 uit zowel een 32-bitsversie evenals een 64-bits versie. De64-bits versie is overigens alleen tedraaien onder Windows of Linux.Een 64-bits versie is een absolute uitkomstvoor de meeste Maya-gebruikersomdat de software bekend staatom de extreem grote scènes die wordengebruikt en de mogelijkheden omMaya volledig aan te passen viaMaya Embedded Language-scripting.Daarnaast is Maya 8 geoptimaliseerdwaardoor de software gewoon velemalen sneller draait dan de voorganger.Transfer Polygon AttributesOm een 3D-model te voorzien vanjuiste texturen is het belangrijk om decoördinaten in het XY-vlak, genaamdUV, in de textuurwereld aan temaken. Dit is een behoorlijk bewerkelijkeklus en moet per 3D-modelworden uitgevoerd. Met behulp vanhet nieuwe Transfer PolygonAttributes dialoogvenster is alle UVdatate kopiëren van het ene naar hetandere 3D-model. Dit is vooral handigals er twee ontwerpen beschikbaarzijn van een 3D-model: een meteen lage en een met een hoge resolutie.Eventueel is er een link te makentussen beide, zodat een wijziging inde UV-data in het ene 3D-modeldirect wordt doorgevoerd in het andere,zie afbeelding 1.ModelingVoor een nieuwe gebruiker is deinterface van 3ds Max een stuk overzichtelijkerdan die van Maya. Maya8 biedt nu echter ook de mogelijkheidom met behulp van de muis alle 3Dprimitievente plaatsen en te wijzigen.In beide softwareproducten is overigenshet werken met zogenaamdePolygon-modellen alleen maar toegenomende laatste jaren. In Maya 8 ishet werken met deze modellen weerwat gemakkelijker geworden. Deselectiemogelijkheden zijn verder uitgebreiden de Bridge Tool is verfijnd.Afbeelding 2.46CADMagazine September 2006-6

AutodeskAfbeelding 3.Met behulp van de Bridge Tool is hetmogelijk om nieuwe geometrie tebouwen tussen twee of meer randen,zie afbeelding 2.Geometry CachingOm vooral grote animaties real-timete kunnen afspelen in de viewport iseen snel werkstation natuurlijk vangroot belang. Maar ook daarmee ziteen gebruiker al snel aan de top vande mogelijkheden. Door gebruik temaken van Geometry Caching is hetmogelijk om een animatie te cachenop de harddisk. Hierdoor wordt er eenstukje harddiskruimte gebruiktvanwaar de animatie ook weervloeiend is af te spelen. Alle vormenvan geometrie kunnen hiervanprofiteren, zoals Polygonen, Nurbsinclusief curven en zogenaamdeSubdivision Surfaces. Caches zijn aante passen in de Trax Editor. In 3dsMax bestaat eenzelfde methode onderde naam Point Cache. Deze is vollediguitwisselbaar met AutodeskMaya, wat de samenwerking tussenbeide producten ten goede komt, zieafbeelding 3.Afbeelding 4.Override ViewportRenderIn Maya 8 is er een nieuweoptie beschikbaar omde Maya viewports teoverschrijven met eenthird-party render plug-in.Hierdoor is het mogelijkom direct in de viewportte zien hoe het model laterzal worden getoond inbijvoorbeeld een game engine.Hierbij blijft de volledige interactiviteitbestaan tussen de 3D-scène en hetgerenderde beeld. Er zitten standaardtwee voorbeeld plug-ins bij in deMaya Devkit. Een voor OpenGL eneen voor Direct3D-aansturingen, zieafbeelding 4.Autodesk Toxik is ook een productuit de stal van de Media &Entertainment-groep. Het is een zogenaamdCompositing-programma, gebaseerdop een database. Het meestsimpele voorbeeld van Compositingis afbeelding A leggen op afbeeldingB zodat er een nieuwe afbeelding, eencompositie, ontstaat. In AutodeskMaya 8 kan een volledige Maya-scèneworden uitgerenderd naar Toxiklagen.De Mental Ray render engine die alseen van de renderers beschikbaar is inMaya, is aangepast naar versie 3.5.Op dit moment is deze versie echternog niet beschikbaar. Half oktoberkomt er een nieuwe release uit van ditprogramma en dus moeten gebruikersdie hiervan afhankelijk zijn nog evenwachten met het upgraden naar Maya8. Nieuwe klanten kunnen op verzoekMaya 7 en Mental Ray3.4 meegeleverd krijgen.ConclusieMaya 8 kent geen echtspectaculaire verbeteringen,wat wel het gevalwas bij Maya 7. Snelheid,daar draait het vooral omen natuurlijk dat er tegenwoordigeen Autodeskdoosjeomheen zit.www.mayaviz.comCOLUMNNaamShakespeare was geen marketeer. Zijngevleugelde What’s in a name? schreefhij niet als titel voor een marketingbestseller. Nee, een markteer is bijna perdefinitie een andere mening toegedaan.In zijn niet-aflatende aandacht voorsterke merken stopt hij onevenredig veeltijd in het bedenken van een nieuwenaam voor een product of een bedrijf.Immers: een sterk merk is geld waard.Zo’n zoektocht naar een nieuwe naamleidt vaak tot gezochte lettercombinaties.Succes verzekerd. Tenminste,wanneer je kijkt naar criteria alsorigineel, niet-standaard, humor, innovatief,speels, et cetera, et cetera.Criteria die marketeers voor in de mondhebben. Maar meteen ook criteria diefalen zodra je ze toepast op gevestigdemerknamen.Een paar voorbeelden. Werd de naamDesktop Solutions al snel vervangendoor Autodesk, weinig mensen associërendeze naam met desktop automation. Degemiddelde lezer van CAD-magazinedenkt bij Bentley niet in de eerste plaatsaan een grote auto. En ook al is denaam DeltaPi niet speels, uw primairereactie is er niet minder om.Wat is het geheim van gevestigde merken?Waarom lijken marketingcriterianiet op hen van toepassing? Wat maakthen anders? Ze onderscheiden zichdoor wie ze zijn. Nee, niet ‘wat’, maar‘wie’. Een sterk merk heeft een gezicht,kent z’n afnemers, heeft er een relatiemee. Kortom: is een persoonlijkheid. Endaarmee zijn we terug bij Shakespeare.In zijn werken maken de persona-geshet verschil. Misschien begreep hij meervan marketing dan we denken.Edwin Schalkcommercieeldirecteur DeltaPiCADMagazine September 2006-6 47

3ds Max & Plug-insProBooleans standaard toegevoegdAutodesk 3ds Max 9 op 64-bitsAutodesk heeft aangekondigd dat de opvolger van 3ds Max 8,3ds Max 9 in oktober beschikbaar komt. Zoals onderhandgebruikelijk is dit nieuws bekend gemaakt tijdens de 3ds Maxgebruikersgroep meeting in Amerika. Deze meeting maaktoverigens standaard deel uit van de wereldberoemde Siggraph.In de opvolger van Windows XP, Vistagenaamd zal er standaard ondersteuningworden geboden voor DirectX 10.3ds Max 9 kan volledig gebruik makenvan DirectX 10, waardoor de grafischereal-time mogelijkheden weer toenemen.Daarnaast worden alle overigeHardware Shaders, ofwel cgfx-bestanden,volledig ondersteund. De snelheidvan 3ds Max 9 in combinatie metDirect 3D aansturing is verbluffend tenoemen. Tijdens de meeting werd ereen compleet 3D-model van een grootgedeelte van Londen getoond. Hetmodel bestond uit maar liefst 12 miljoenpolygonen en kon vrolijk wordenrondgedraaid in de viewport!ProBooleans maken het uitvoeren van Booleaanse bewerkingen een stuk eenvoudiger.De grote vraag tijdens de Siggraphwas natuurlijk of 3ds Max blijft bestaangezien de overname van degrootste concurrent Maya. Autodeskheeft iedereen gerustgesteld en voorlopigblijft 3ds Max gewoon een zelfstandigonderdeel in het productenpakket.Tijdens de vorige meeting van degebruikersgroep had het bedrijf al eensneak preview laten zien van een 64-bits versie van 3ds Max. Het was dus teverwachten dat de nieuwe 3ds Maxvolledig 64-bits zou zijn. Dat is echtergeen tot paniek, want gebruikers dieniet overstappen naar een 64-bitsplatformkunnen gewoon gebruik makenvan de 32-bits versie. Beide versieskomen namelijk beschikbaar. Het isook een optie om een werkstation middelseen dualboot systeem uit te rustenmet zowel een 32-bits als 64-bits systeem.3ds Max kan dan in beide omgevingenworden opgestart. Hierbij wordtoverigens gebruikgemaakt van maaréén licentiebestand, dus zijn er geenextra licenties voor nodig. Overigenswordt een 64-bits systeem pas interessantals de gebruiker aanspraak wilmaken op meer dan 4 Gb geheugen.Dit is namelijk de bovengrens vanWindows XP. Indien een project in 3dsMax wordt uitgevoerd waarbij veel engrote texturen worden gebruikt, danloopt het geheugen al heel snel tegendit maximum aan. Met de 64-bits versievan 3ds Max is het mogelijk omover de grens van 4Gb heen gaan.DirectX 10Voor real-time weergavevan reflecties,reliëf (bump) en dergelijkeis een juisteDirect 3D-aansturingvan groot belang. Ditgeldt niet alleen voorgameontwikkelaars,maar ook voor architectendie steeds meerverlangen van hun3D-visualisatiepakket.ProBooleansProBooleans was al eerder beschikbaarvoor iedereen die een subscription-contracthad met Autodesk. ProBooleans isstandaard in 3ds Max 9 opgenomenvanwege de vraag van gameontwikkelaars.Toch zal de toevoeging van dezeplug-in voor iedereen veel plezier opleveren.Al snel wil een gebruiker in 3Deen object uit een ander object halen oftwee of meerdere objecten samenvoegen.In 3ds Max zijn al vanaf versie 1opties voor zogenaamde Booleaansebewerkingen aanwezig om dit voorelkaar te krijgen. Naar mijn meningwaren dit echter de slechtste Tools ooitbedacht in 3ds Max. Hiermee vielennamelijk heel snel gaten in het 3Dmodelen ontstonden er onnodig veelranden die extra werden aangemaakt.Met de Power Cutter Tool kan de gebruiker vrij gemakkelijk objectenexploderen, door midden snijden en weer samenstellen.48CADMagazine September 2006-6

3ds Max & Plug-inssystemenoorspronkelijke animatie is toegepast.Om beide lagen te beïnvloeden is dezogenaamde Weight Value beschikbaar.Hierbij krijgt laag A meer invloeddan laag B of andersom. Dit laatste isvergelijkbaar met de List Controller dieal geruime tijd deel uitmaakt van 3dsMax. Voor dit nieuwe lagen animatiesysteemis er een nieuwe Toolbar beschikbaarmet tal van mogelijkhedenvoor het maken en beheren van lagen.In 3ds Max 9 is het werken met lagen uitgebreid tot het gebied van animatie.Tevens kon er maar één object tegelijkertijduit een ander object wordengehaald. ProBooleans lost dit alles open doet wat het moet doen, namelijkPerfecte Booleaanse bewerkingen uitvoerenzonder dat er spontaan gaten ineen 3D-model vallen. Meerdere objectenkunnen in één keer uit een anderobject worden gehaald en er ontstaanniet onnodig veel extra randen. DeProBooleans plug-in is oorspronkelijkontwikkeld door NPower Software uitAmerika. Daarnaast maakt de PowerCutter Tool ook deel uit vanProBooleans. Met de Power CutterTool kan de gebruiker vrij gemakkelijkobjecten exploderen, door midden snijdenen weer samenstellen.Lagensysteem voor animatieHet werken met lagen zal voor elkeCAD- of Photoshop-gebruiker een bekendverschijnsel zijn. In 3ds Max ishet werken met lagen geïntroduceerdzoals we dat gewend zijn vanPhotoShop of AutoCAD 5. In 3ds Max9 wordt het werken met lagen verderuitgebreid, namelijk op het gebied vananimatie. Regelmatig moet een animatieworden verfijnd, waarbij het origineeleigenlijk niet mag worden aangepast.In 3ds Max 9 kan de gebruiker opbasis van een bestaande animatie eennieuwe animatielaag toevoegen. Bij hetaanmaken van de nieuwe laag wordt erautomatisch gevraagd welke informatieer opgeslagen mag worden. Denk hierbijaan bijvoorbeeld de positie, rotatie,verschaling, maar ook aan materialenen Modifiers. Na het aanmaken van denieuwe laag kan de gebruiker de oorspronkelijkeanimatie aanpassen.Vervolgens is het altijd mogelijk om terugte keren naar de laag waarop deCloth-aanpassingenIn de vorige versie van 3ds Max warener nieuwe mogelijkheden aanwezigvoor het opzetten van een animatie vaneen vlag of andere stoffen. In 3ds Max9 zijn de mogelijkheden op dit gebiedverfijnd. Indien het ontwerp van de kledingof vlag te groot is hoeft de gebruikerniet terug te keren naar de oorspronkelijke2D-objecten die het patroonvormden voor de kleding of devlag. Het ontwerp is nu in 3D aan tepassen door bijvoorbeeld een EditMesh Modifier te gebruiken op de 3Dgeometrie.Middels de Edit MeshModifier is de geometrie van de kledingof vlag aan te passen. Dit is mogelijkdoor gebruik te maken van de subobjectselectiemogelijkheden. Hiernakan de Edit Mesh Modifier worden uitgezetin het Modify Panel. Een laatstestap is hierbij nog wel noodzakelijk.Namelijk het draaien van een lokale simulatiewaardoor de kleding of de vlagdirect wordt aangepast aan de nieuwevorm.ConclusieAl met al een klein aantal wijzigingentot zover. ProBooleans zal de meest interessantezijn voor de gemiddelde gebruiker.In het volgende en tevens laatsteartikel zal ik verder in gaan op denieuwe mogelijkheden in 3ds Max 9.www.autodesk.com© GMJ Design LtdCADMagazine September 2006-6 49

InventorAutolimits – Deel IIZelfcontrole in Inventor 11Door: Rob SmanIn een vorige aflevering van dit artikel zijn de meest essentiëlezaken van Autolimits al aan bod gekomen. Het terrein van deAutolimits (AL) is echter redelijk goed te overzien en er is ook nietzo heel veel meer dan deze essentiële dingen. Wel zijn er wateigenaardigheden en haperingen, die wellicht alleen maar tijdvergen om te verdwijnen. Enkele daarvan zijn in de vorigeaflevering al voor het voetlicht gebracht, en ook nukomen we er niet omheen.Deze keer eens een ander soort model. Een kannetje waarvan ondermeer de inhoud eencriterium is.In deze tweede aflevering aandachtvoor een iets ingewikkelder model.Niet alleen het gebruik van AL krijgtdaarbij aandacht, maar we komen ooknog een nieuwtje van Inventor 11 tegen.Tevens wordt de kennis vanDerived Components weer een beetjeopgepoetst. De stappen zijn zo beschrevendat ze eenvoudig zijn uit tevoeren voor wie dit als minicursuswil gebruiken. Op voorhand verzoekik de lezer geen oordeel uit te sprekenover de auteur als het gaat om dienskennis van normen voor tafelgerei, ofzijn esthetisch inzicht. Zoals altijd isenige kennis van Inventor gewenstom het artikel vlot te kunnen lezen.Aan tafelHet model dat ons voor ogen staat iseen saus- of juskannetje. Voor hetkannetje is uiteraard een bepaald volumegewenst. Tevens moet daarbijde inhoud een bepaalde afstand tot derand hebben. De beide voorwaardenworden in AL’s vastgelegd. In onsvoorbeeld stellen we het volume op200 milliliter, en de afstand tot derand op 10 millimeter. Een millilitertjeof millimetertje meer of mindermag ook. Voor het ontwerp beperkenwe ons hier tot het belangrijkste;handvat, voet en schenktuit interesserenons nu nog niet. Zie afbeelding 1.Vroeger, dat wil zeggen vóór Inventor11, was een vorm als deze moeizaamte realiseren. Nu is hij snel gerealiseerdals een eenvoudige Loft, gebaseerdop twee sketches. De eerstesketch is een ellips met afmetingen160 x 100. Het verdient de aanbevelinghierbij eerst even het CenterPointuit de Origin-map in de sketch te projecteren.Uiteraard wijzen we dit puntook aan als center van de ellips. Debemating voor de ellips is 80 x 50!Na de eerste sketch moet een tweedeworden gemaakt op een vlak 55 millimeteronder de ellips. Daarom makenwe eerst een Workplane door in deOrigin-map het XY-vlak aan te wijzenen deze in het grafische scherm teverslepen. Vul hierbij een afstand van-55 mm in. In de nieuwe sketch projecterenwe weer het CenterPoint entekenen op een horizontale afstandvan 20 millimeter naar links.Diepste puntWe maken met Loft een overgang aantussen de ellips en het punt. Op hettabblad Condtions geven we bij hetpunt ‘Tangent’ aan, en bij de ellips‘Direction Condition’. De vorm zieter nog steeds wat puntig uit, maar datverandert snel als we in de kolomWeight 10 invullen voor de ellips en 2voor het punt. Dat ziet er al heel watbuikiger uit. Nu nog even zorgen dater ook nog wat in kan. Dat betekentdat de Shell 1 millimeter naar binnenmoet en dat we het bovenvlak verwijderen.In het XZ-vlak tekenen wehiervoor naar eigen inzicht een splineom de bovenkant mee af te snijden.Het is wel nuttig om ook in dezesketch het CenterPoint te projecteren.Zorg ook dat er een punt bekend iswaar het diepste punt van de randmoet komen. Door in dit punt eenBowtie Handle aan te brengen is dezevervolgens weer te voorzien van eenHorizontal-constraint. Hiermee wetenwe zeker dat dit het diepste punt is.Bemaat dit met een verticale maat tenopzichte van het geprojecteerdeCenterPoint. Ik stel 15 millimetervoor. Mocht overigens de spline ongewenstvervormen bij het aanbrengenvan de Handle, versleep dan de50CADMagazine September 2006-6

De AutoLimits voor de inhoud van het kannetje. Let op de de waardes voor de rodegebieden.grippunten op de Handle tot er weereen acceptabele vorm is ontstaan. Nunog even een Split uitvoeren om debovenzijde weg te snijden met de zojuistgetekende spline. Het gedeeltjevan de kan dat we willen gebruiken isklaar.InhoudAangezien we willen controleren ofde kan wel de gevraagde hoeveelheidbevat bij het gewenste niveau, moetenwe een model maken van de inhoud.Begin hiervoor een nieuw onderdeelen teken gecentreerd rond het middelpunteen rechthoek. Gebruik daarvoordezelfde methode als bij de ellips vanhet kannetje. De rechthoek wordt 200x 150 zodat hij om de kan past.Extrudeer 60 naar beneden. Maaknog een sketch op het bovenvlak enextrudeer (cut) die 25 millimeter naarbeneden. Sla het onderdeel op alsjus.ipt. Het vorige part slaan we opals kan.ipt. Beide onderdelen wordennu samengevoegd in een samenstelling,zodat het mogelijk is om een onderdeelte maken als DerivedComponent dat ook daadwerkelijk dejus in de kan voorstelt.Voeg de kan in de samenstelling.Deze komt automatisch op het nulpunt.Voeg ook de jus in de samenstelling.Omdat beide onderdelen zomooi rond hun CenterPint zijn getekend,is het niet nodig om beide onderdelente constrainen. In plaatsdaarvan klikken we met rechts op dejus en vullen we 0 in voor alle offsetwaardesonderProperties>Occurrence. De delen zijnnu perfect gepositioneerd. Het tekenenrond het Center Point betaalt zichnu terug. Nu is ook te zien waar dietweede extrusie in het jusonderdeelgoed voor was; de jus staat al netjes10 millimeter onder de rand. Sla desamenstelling op als kan en jus.iam .Tijd voor de echte jus. In een nieuwdeel sluiten we direct de eerste sketchen de feature Derived Componentstaat toe kan en jus.iam te openen.Geef in de dialoogbox aan dat we kanvan jus willen aftrekken. Het resultaatis het blok jus, gespleten door het volumevan de kan. Om het buitensteblok kwijt te raken gebruiken we defeature Delete Face. Hier kan gekozenworden voor Select Lump orVoid. Kies dat en verwijder het overtolligedeel. We kunnen het onderdeelstraks opslaan als jus in kan.ipt, maareerst wordt de AL aangebracht. Openhet panel AutoLimits en kies PhysicalProperties AutoLimits. In de dialoogboxeven opletten dat Volume gekozenis in plaats van Mass. Selecteerde jus. Als het goed is komt hier eenwaarde uit van zo’n 192000 kubiekemillimeter. Te weinig dus. Maak in dedialoogbox het volgende aan: groentussen 199000 en 201000 kubiekemillimeter en voeg toe rood voor kleinerdan 199000 en groter dan 201000.Doe dat zoals in afbeelding 2. Het onderdeelkan worden opgeslagen, jusin de kan.ipt is een toepasselijkenaam.Bij elkaarTot slot is het mogelijk om een samenstellingte maken van de onderdelenkan en jus in de kan. Voor het positionerenvan de onderdelen kunnenwe kiezen tussen het aanbrengen vanconstraints of de eerder besproken

COLUMNOntevreden gebruikers?Zeurende gebruikers zijn niet leuk,maar je weet hoe je ze aan moetpakken. Niet er tegenin gaan, niet inde verdediging schieten en aantonendat ze ongelijk hebben. Nee, vooraldoorvragen, open vragen stellen engeïnteresseerd overkomen. Hoe komtu tot die conclusie? Kunt u een paarconcrete onderwerpen aangevenwaaruit blijkt dat AutoCAD in uwogen verkeerd bezig is? Ziet u alsdeskundige gebruiker een oplossingvoor het probleem?Met de sketch in het kannetje zichtbaar gemaakt kan het niveau van de inhoudbewaakt worden.methode. Voor het creëren van eenkannetje met het juiste volume is ditniet echt nodig; het volume kunnenwe immers al bewaken in jus in dekan. Het bereiken van het gewenstevolume is te realiseren door het wijzigenvan één of meer van de vele parameters:lengte of breedte van de ellips,de diepte van het kannetje, deWeight-factor die gebruikt is voor deLoft, of misschien domweg door binnende toleranties met de afstand totde rand te spelen. Deze tolerantie isook heel goed als AL neer te zetten.In afbeelding 3 is te zien hoe in hetonderdeel kan de sketch voor deSplit-feature weer zichtbaar is gemaakt.Nu maken we een AL aan inde samenstelling in plaats van in eenonderdeel. Kies daartoe in de samenstellingin het AL Panel voor eenDimensional AL. In de dialoogboxkiezen we eventueel op voorhandvoor een Distance en selecteren weachtereenvolgens het laagste punt vande spline in de sketch en het oppervlakvan de jus. Ken aan de AL degewenste limieten toe. Merk nu ophoe deze AL in de samenstellingfunctioneert, van de AL in het part jusin kan is nu niets te zien. Alleen wanneerhet onderdeel wordt geactiveerdis de AL zichtbaar. Als alternatief kannatuurlijk de jus in zijn eigen vensterworden geopend.GroenStandaard wordt overigens een ‘groene’van een AL status niet getoond.Wie dat wel wil moet in het AL Panelde AL Settings kiezen en de visibilityook voor groen aanzetten. Uiteraardis het uiteindelijk de bedoeling met demodelafmetingen te variëren tot alleAL’s groen zijn. Het moet echter gezegddat het soms niet eenvoudig isom ze allemaal in de gaten te houden.De weergave van de AL’s blijft somsachter bij de actuele situatie. Dit gaatmisschien niet op in alle gevallen,maar bij mij wel, en ik weet dat meergebruikers met dat probleem kampen.Ik kies er vaak voor in het AL Paneleven naar de Settings te gaan bijvoorbeeldom de AL-functionaliteit evente plagen en te dwingen tot een update.Deze kleine onvolkomenheden opde koop toe nemend, zijn de AL’s eenprima waakhond om te alarmeren bijonbedoelde overschrijdingen van ontwerpvoorwaarden.De auteur is bereikbaar viarob.sman@mechserv2000.nlOpeens heb ik een plannetje. If youcan’t beat them, join them en werkvan binnenuit de gebruikersschareaan een oplossing. Een infiltratie bijde opstandige troepen. Ga undercoveren voer een psychologische oorlog.Selecteer met de grootst mogelijkezorg een drietal gebruikers en stuurze naar een cursus van concurrerendtekenpakket. Geen enkel pakket isperfect. De mening van de driecursisten zal vanwege het onevenaantal niet unaniem zijn. Creëer eentweespalt binnen de groep. Eenmaalweer op kantoor zullen ze het ‘Goodold AutoCAD’ weer waarderen en dekleine ongemakken weer voor liefnemen.Echt integer is het niet. Misschienmoet ik in de vakantie mijn functie enfunctioneren nauwgezet evalueren.Even heel goed in de spiegel enmezelf diep in de ogen kijken. Wellichtzit ik al te lang in dit vak, of ben ik bijnader inzien toch niet geschikt voordit werk. Zonder verborgen agenda’sen psychologische spelletjes zijn weallemaal beter af. Open- en eerlijkheid,naar de omgevingen en naarjezelf, daar komen we verder mee.Herkenbaar? Uw reacties naarredactie@cadmag.nlWillem Barendsz52CADMagazine September 2006-6

MicroStationVeel aandacht voor licentiebeheerSelectserver XM met meer mogeDoor: Johan VreedeSelectserver is een bekend fenomeen in MicroStation-land.De meeste gebruikers kennen het Selectcontract, eigenlijk SELECTProgram geheten, en maken er op een of andere manier gebruikvan. En nu is er de XM-versie. Veel nieuwe en vernieuwdedingen waar de gebruiker voordeel van kan hebben.Hoe? Hieronder de details.Communicatieschema voor oude en nieuwelicenties.Het SELECT Programma vanBentley Software bestaat al jaren.Gestart onder de naam ComprehensiveSupport Program stond het al gauwvoor helpdesk support en gratis updates.Dit is uiteindelijk doorgegroeidnaar het huidige SELECT-contract.Daarmee was Bentley een van de eerstesoftwareleveranciers die inzag datde klant vooral gebaat is bij een eenvoudigte begrijpen systeem voor nieuweversies en andere hulpdiensten.Uiteraard wordt de uitspraak vanBentley dat Engineering Software eenbasishulpmiddel van onze organisatiesis en dat we de beschikbaarheid en betrouwbaarheiddaarvan moeten bewaken,door ons allemaal ondersteund.Maar dat dit meteen in ‘licentiemanagement’resulteert is voor velenweer een stap die de boel te veel formaliseert.Het is uiteraard van belang teweten hoeveel licenties een bedrijfheeft en of het werkelijke gebruik niethoger of lager is. Op zo’n manier kaner worden ingegrepen als er te veel ofte weinig licenties zijn. MalcolmWalter is COO van Bentley Softwareen in zijn lunchtoespraak van de BEConference in Charlotte kondigde hijhet al met veel tamtam aan: het XMSELECT Program dat veel nieuwe envernieuwde dingen aan het bekendeSelect Program heeft toegevoegd. Ookop het gebied van de prijs, want eenklein minpuntje is trouwens wel dat hetiets, zo’n 10 procent, duurder wordt.Er zijn negen voordelen die het SelectProgram biedt volgens de website vanBentley. Zie onderstaande lijst1. Pooled and Trusted Licensing2. Annual License Exchange3. ProjectWise User subscription4. OnDemand eLearning (2 courses)5. Helpdesk support6. Product updates anddevelopments7. BE registration8. Optional Bentley DeveloperNetwork subscription9. Access to additional softwareHiervan zijn de onderdelen met nummer5 en 6 het meest bekend. De onderdelen1 tot en met 4 zal ik hierondernader toelichten, de overigen komen indit artikel niet aan bod, misschien ineen volgend artikel, maar geïnteresseerdenkunnen er op de Bentley-websitealles over vinden.Pooled en Trusted LicensingZoals de naam al aangeeft gaat Pooleden Trusted Licensing over het beheervan licenties. De licentiehouder kan hetgebruik van de verschillende licentiesbijhouden in logbestanden, tot op hetniveau van elke gebruiker. Zo is hetgoed mogelijk het daadwerkelijke gebruikvan de software in beeld tebrengen en daaraan conclusies teverbinden. Deze functionaliteit was albeschikbaar in oudere versies vanBentley Selectserver, maar nu is hetmogelijk de licenties te ‘poolen’. Ditbetekent dat ze in verschillendesubgroepen onder te brengen zijn endat zo het gebruik per subgroep te monitorenis. De rapportagemogelijkhedenzijn ook uitgebreid en zijn gebaseerdop de lay-out van de Bentleywebsite.Daarnaast is er nu ‘Trusted Licensing’hetgeen er op neer komt dat een ondernemingop ‘trusted’ basis gebruik kanmaken van licenties, waarbij het daadwerkelijkegebruik minimaal eenmaalper drie maanden aan Bentley moetworden gerapporteerd.Het grote verschil van de nieuwe XMSelectserver met de oude Selectserveris het feit dat niet meer een constanteverbinding van het werkstation met deSelectserver nodig is. Het werkstationhoeft slechts eenmaal in de dertigdagen contact te hebben met deSelectserver om de gevraagde loggegevensdoor te geven en opnieuw dertigdagen te activeren. Het oude heartbeatsysteem,enkele malen per minuut contact,is dus vervangen door een 30-dagen gebruiksperiode. Wie hier nietaan voldoet krijgt gewoon de aloudeherstart na 15 minuten.Het gebruik van MicroStation-softwareis zo dus niet aan een maximumgebonden, maar de rapportage isverplicht. Uiteraard zal echter wel bijgebleken afwijking van de toegekendelicenties contact worden opgenomenom een passende oplossing te vinden.PrivacyMeer nog dan in het verleden werpt debovenstaande werkwijze de discussieop over de privacy en het recht vanBentley om bedrijfsinformatie op tevragen. Niet alleen voor organisatieswaar een ‘open Internetverbinding’absoluut niet is toegestaan, maar ookvoor andere organisaties. Bentley’s antwoordhierop is dat alleen de afspraakvan eenmaal per 3 maanden gegevens54CADMagazine September 2006-6

MicroStationlijkheden en flexibiliteiten wil het gebruik hiervan graagpromoten. Het nieuwe Select Programbiedt daarom een ‘free ProjectWiseNamed User License’ waarmee de velemogelijkheden van ProjectWise zijn teontsluiten. Uiteraard is hierbij nogsteeds een ProjectWise server nodig,maar de licentie biedt ook toegang totProjectWise Startpoint , waarmee viade Microsoft Sharepoint Server contactte maken is.De vraag blijft natuurlijk of het hebbenvan een licentie het besef van de noodzaakvoor CAD-bestandsbeheervergroot, maar het biedt in elk gevalmogelijkheden om een intern onderzoekjete starten.Rapportages in Bentley-website stijl.beschikbaar stellen van belang is, nietdat dit automatisch en met een ‘openverbinding met Bentley’ moet gebeuren.Daarnaast wordt benadrukt dat desoort informatie die opgevraagd ofgeüpload moet worden, strikt gebruiksinformatieover Bentley-producten. Totslot wordt vermeld dat met name structureleoverschrijdingen van degebruiksomvang de aandacht vragen.Tot op heden zijn geen situatiesbekend, waarbij na incidentele overschrijdingvan de aantallen discussieszijn ontstaan. Nog niet alle Bentley productenzijn XM-compatible en nog nietalle organisaties hebben de overgangvan hun Bentley-producten naar XMdoorgevoerd. Hoe zit het dan met licentiesvoor deze ‘oude’ producten?Daarvoor kent de XM Selectserver hetSelectserver Gateway principe. Eenapart selectserverdeel wordt geïnstalleerddat voor het contact met de werkstationzorgt en regelt dat minimaaleenmaal per dertig dagen met deSelectserver wordt gecommuniceerd.Het contact tussen de SelecserverGateway en het werkstation met pre-XM software verloopt dus nog steedsmet ‘heartbeats’, terwijl het contact tussende Selectserver en werkstations metXM-software aan dertig dagengebonden is.Annual License ExchangeMet het onderdeel Annual LicenseExchange van het Select-program biedtBentley haar gebruikers de gelegenheidhun ‘software portfolio’ eenmaal perjaar te herzien. Op basis van het geblekengebruik, of op basis van verwachtgebruik, kan de inhoud van het totalepakket aan Bentley-software wordenaangepast. Als blijkt dat een bedrijf vaneen bepaalde applicatie meer licentiesnodig heeft, maar van een andere applicatiejuist minder, dan is dit bij te stellen.En dat op basis van de huidigemarktprijs van de applicaties. Metbijbetaling van het berekende verschilkan een organisatie het nieuwe jaarweer met een afgewogen pakketBentley-software te lijf. Een mooievorm van inruilgaranties dus, waarbijoverigens over teruggaaf niet gesprokenwordt.ProjectWise User subscriptionZo langzamerhand zal iedereen het welbegrepen hebben: het beheer vanCAD-bestanden is iets wat beslist denodige aandacht moet krijgen. Van hetsimpele ‘kunnen terugvinden’ tot aanuitgebreid versiebeheer en workflowmanagementkan elke bedrijf er mee temaken krijgen. Bentley heeft hiervoorde software ProjectWise beschikbaarOnDemand eLearning.Door Bentley is de afgelopen tijd veelenergie gestoken in de boodschap dattraining van medewerkers die met dehoogwaardige software moetenwerken van het allergrootste belangis. Er is zelfs een speciaal systeemontwikkeld, Enterprise Training Subscription,om bedrijven opleidingsmogelijkhedente bieden. Daarnaast iser eLearning: de mogelijkheid om eencursus vanaf de eigen werkplek en ineigen tempo te volgen.Om dit (nog) meer te promoten heeftBentley in het Select Program demogelijkheid vrijgegeven voor hetvolgen van de twee meest populairee-learning cursussen ‘Moving toMicroStation’ en ‘MicroStation V8XM User Update’. Uiteraard zijn delessen in het Engelsen is een internetverbinding nodig.Voor vragen of opmerkingen is deauteur bereikbaar viajohan.vreede@studio4d.nl.www.plm4you.nlKies PLM!Solid Edge, Femap, Teamcenter0541 534 258bosch engineering

SolidWorksSolidWorks 2007 What’s new, deel 1Minder regels voor de gebruikerDoor: Renso KusterZoals in de vorige uitgave van CAD-Magazine stond te lezen, heeftSolidWorks inmiddels de 2007-versie van zijn gelijknamigesoftwareoplossing uitgebracht. Deze nieuwe versie staat weer bolvan innovatieve veranderingen. Ik wil graag een aantal van dezenieuwigheden nader bekijken. Omdat SolidWorks 2007 meer dan250 vernieuwingen kent zal ik dit artikel over twee uitgavenspreiden, dus hierbij deel 1.De FilletXpert binnen de SWIFT-methodiek.SolidWorks hefet een nieuwe methodiekontwikkeld genaamd SWIFT,ofwel SolidWorks Intelligent FeatureTechnology. Deze bevat vijf verschillendedeeloplossingen, te wetenFilletXpert, DraftXpert, SketchXpert,DimXpert en de MateXpert. De eerstetwee, de FilletXpert en deDraftXpert, maken het de gebruikermakkelijker om de gelijknamigefeatures aan te leggen. Het probleemmet deze type features in elke featurebasedmodeller is dat de volgorde vanaanleggen van invloed is op het eindresultaaten het slagen van de bewerking.SWIFT bepaalt voor de gebruikerde posities in de featuretree en inhoeveel verschillende features eenbewerking dient te worden opgedeeld.Een voorbeeld hiervan is als degebruiker een compleet onderdeel afwilt ronden. Zeker wanneer het deelmoeilijke hoeken bevat, kan het lastigworden om dit juist te doen. Daar zijneen aantal basisregels voor, zoalseerst de grote radii en dan pas de kleineradii, enzovoorts. De engineer wilechter al dit soort regeltjes helemaalniet kennen en met vallen en opstaantoepassen. Daarom zitten al dezeregels verwerkt in SWIFT en pastSolidWorks ze zelf toe.Als de gebruiker na het toevoegenvan de afrondingen ook nog lossinghoekenop het onderdeel wil toepassen,moet hij weten dat hij dit moetdoen voordat de afrondingen op hetdeel worden geplaatst. Ook deze taakneemt SWIFT over door voor de juisteplaats in de feature tree te zorgen.De SketchXpert en MateXpert houdenzich bezig met het oplossen vanfouten in het ontwerp. Als de gebruikerbijvoorbeeld een schets of samenstellingoverbepaalt, zal SWIFT eenof meerdere voorstellen doen hoe ditop te lossen is. De DIMXpert helptbij het snel bematen van 2D-tekeningen.Wat in SolidWorks 2007 aanwezigis aan mogelijkheden, is nog maarhet begin van wat SWIFT kan bieden.In de toekomst zullen we nog veelmeer horen van deze nieuwe technologie.SamenstellingsveranderingenOp samenstellinggebied zijn er meerderewijzigingen te vinden inSolidWorks 2007.Een compleet nieuwe functie is debelt & chain feature. Hiermee is hetmogelijk om in een samenstelling eenriem of ketting toe te voegen opbestaande pullies of kettingwielen. Deriem zal netjes de loop van de pulliesovernemen. Wanneer een vaste lengtevan de riem wordt opgegeven, zal despanner een nieuwe positieinnemen. Ook wordt met het toevoegenvan de riem direct op de pullieseen gearmate geplaatst, zodat bij hetverdraaien van een pully alle anderepullies mee verdraaien in de juisteverhouding.De rack and pinion mate is een nieuwtype mate en vergelijkbaar met dereeds bestaande gearmate. Met derack and pinion mate kan de gebruikerin een samenstelling een roterendebeweging omzetten in een translerendebeweging, waarbij het mogelijk isde verhouding op te geven waarin ditmoet gebeuren. Met de functies zijnbijvoorbeeld spindels te simuleren.Een vernieuwing die geldt voor allemates die mogelijk zijn inSolidWorks, is de optie multiplemate. Dit maakt het mogelijk ommeerdere mates in een keer aan teleggen. Dit is bijvoorbeeld nuttigwanneer degebruiker meerdere lagersen tandwielen in een keer concentrischop een as wilt leggen. Dezemogelijkheid is te activeren door inhet mate-commando de optie ‘Multimate mode’ te activeren. Met de isolate-functieis het mogelijk heel sneleen of meerdere onderdelen uit de samenstellingisoleren. Hiervoor maaktde gebruiker een selectie van de onderdelendie hij wil zien en klikt hijmet de rechtermuisknop en kiest hijvoor isolate. Alle andere onderdelenzullen nu voor worden verborgen.56CADMagazine September 2006-6

SolidWorksDe isolate-functie kan onderdelen uit een samenstelling isoleren.Boven in het scherm verschijnt eendialoogbox waarin de weergave vande verborgen delen is te variërentussen hidden, transparant en wireframe.Ook kan de gebruiker de isolatesituatieopslaan als een display statezodat deze elke keer weer terug op teroepen is.SurfacesOp het gebied van surface modellingis de freeform feature een belangrijkeverbetering. Met deze feature kan degebruiker bestaande oppervlakkennaar eigen inzicht manipuleren.Hiervoor die een surface te wordengeselecteerd waarna er één of meerdercurves overheen worden gelegd.Op deze curves zijn weer controlepuntente plaatsen. Door te trekken ofte duwen aan deze controlepuntenkan de gebruiker de vlakken manipulerenom zo het gewenste surface teverkrijgen. Deze functie is ook opsolids te gebruiken. Er is dan zelfs demogelijkheid om een vlak los teMet de freeform feature zijn bestaande surfaces te manipuleren.koppelen van de solid en de dezevan vorm te wijzigen. SolidWorks zalvervolgens de solid zo aanpassendat het nieuw gemaakt vlak weeropgenomen wordt in de solid.In alle surface-functies is nu demogelijkheid om te voldoen aan C0,C1 en C2 overgangen tussen deverschillende vlakken. Het surfacefill-commandois ook verbeterd.Moest de selectie eerst altijd eengesloten curve vormen, nu mogen ergaten in zitten en zal SolidWorks zelfmet de beschikbare geometrie degaten opvullen.Voor het ontwerpen van consumentenproductenwordt vaak nog deapplicatie Rhino gebruikt. Met ingangvan versie 2007 van SolidWorks ishet mogelijk om direct de bestandenin te lezen die Rhino produceert.Hiermee zijn vervolgens 2D-tekeningen,gereedschappen en matrijzente maken, maar de bestanden zijn ookte manipuleren met bijvoorbeeldhet freeform feature.Pack & GoEen welkome nieuw feature is Pack& Go. Hiermee kan de gebruiker alleinformatie bij elkaar pakken dienodig is om een ontwerp te kopiëren.Zo weet de gebruiker zeker dat hijniets mist. Deze functie vindt naast de2D-tekening van het hoogste niveaudie wordt gekopieerd, ook alle 2Dtekeningendie behoren bij de onderdelenen subsamenstellingen in dezesamenstelling. Naast deze standaardbestandenkan de gebruiker Pack &Go ook laten zoeken naar Cosmosresultatenbestanden of PhotoWorksmaterialenen scènes. Indien alleinformatie bij elkaar is, zijn debestanden te kopiëren naar een nieuwelocatie. Ook kan SolidWorks allesin een ZIP-bestand zetten zodat debestanden makkelijk en snel mee tenemen of te mailen zijn.PhotoWorksDe rendermodule van SolidWorksPhotoWorks heeft ook de nodige veranderingenondergaan. Zo hebbenalle materialen een update gehad omnog realistischer over te komen. Omdit te bereiken zijn er nieuwe typesurface finishes gemaakt om bijvoorbeeldoppervlakteruwheid beter tekunnen simuleren.De belangrijkste wijziging is demogelijkheid om van HDRI imagesgebruik te kunnen maken voor deenvironment. Dit soort images bevattenheel veel extra informatie vergelekenmet standaard plaatjes zoals jpeg.Door deze plaatjes te gebruiken kaneen scène veel realistischer wordenverlicht en zijn reflecties ook nauwkeuriger.Deze HDRI images zijnaanwezig in de default scènes vanPhotoWorks. Indien de gebruiker eenvan deze scènes kiest, zal ook directde optie indirect illumination wordenaangezet. Dit verzekert u van eenrealistische belichting.ConclusieMet versie 2007 levert SolidWorksweer een innovatieve versie. In dezeversie zit voor ieder wat wils en denieuwe release zal dan ook vooriedereen een verbetering zijn. In devolgende uitgave van CADMagazinezal ik nog meer over SolidWorks 2007vertellen. Wie nog vragen heeft naaraanleiding van dit artikel kanaltijd contact opnemen middels e-mail:Renso@cadmes.nlCADMagazine September 2006-6 57

SolidEdgeSolid Edge versie 19 deel 2Plaatjes, filmpjes en uitwisselingDoor: Jaap DubbelaarDit is het tweede artikel in een serie over de nieuwste versie vanSolid Edge, versie 19. In het eerste artikel werd ingegaan opMotors & Gears voor het uitvoeren van bewegingssimulaties in deMachinebouw, Product Manufacturing Informatie: de nieuwe3D-annotatiefuncties en de 64-bitversie van Solid Edge diehet gebruik van zeer grote samenstellingen mogelijk maakt.Een Exploded View in de nieuwe Explode – Render – Animate-omgeving.Met de woorden Explode – Render –Animate wordt in Solid Edge V19 denieuwe omgeving bedoeld voor hetmaken van Exploded Views,Fotorealistische afbeeldingen enAnimaties. Ze staan bij elkaar omdat zeook gecombineerd te gebruiken zijn.De gebruiker kan hier dus gerenderdeanimaties maken van een samenstellingwaarbij getoond wordt hoe demachine moet worden geassembleerd.Ook de werking van de machine is metde animatie te demonstreren op basisvan de Motors & Gears, die beschrevenzijn in het voorgaande artikel overV19.De leuze ‘Een plaatje zegt meer danduizend woorden’ is een bekende tekst,maar een filmpje waarin onderdelenvan een complexe machine in de goedevolgorde op de juiste plek terechtkomenis natuurlijk nog veel duidelijker.Zeker als de camera het geheel vanverschillende kanten laat zien kan ditbijdragen in de communicatie tussenengineers, klanten, toeleveranciers enmontagemedewerkers. Toepassingenzijn dan ook onderhoud- en reparatiehandboeken,montage-instructies, trainingsvideo’sen marketingmateriaal.Deze filmpjes zijn in het .avi-formaatte maken binnen de Animation Editor.Op de tijdbalk worden verschillendefuncties op het juiste moment gestarten gestopt.Camera: De camerapositie bepaaltonder welke hoek en op welke afstandde gebruiker naar de animatie kijkt.Hierbij kan een camerapad wordenaangemaakt door om het voorwerpheen te draaien of vloeiende overgangente maken tussen verschillendeNamed Views.Motors: Via Edit Difinition wordenmotoren, die binnen de samenstellingzijn gedefinieerd voor het laten bewegenvan onderdelen, opgenomen op detijdbalk. Deze motordefinities zorgener voor dat tijdens de animatie de werkingvan de machine wordt gedemonstreerd.Ook de functies DetectCollisions en Physical Analysis vooronderdelen die elkaar raken en wegduwenzijn hierbij te gebruiken.Explosion: Deze functie kan onderdelenof groepen van onderdelenverplaatsen van hun exploded positienaar hun plaats binnen de samenstellingof omgekeerd. Via Edit Definitionvan de Explosion wordt de DisplayConfiguratie van de exploded weergaveop de tijdbalk geplaatst, waarna deevents zonodig te verschuiven zijn naarhet gewenste tijdstip.Appearance: Hiermee kan de gebruikerzorgen dat onderdelen tevoorschijnkomen of verdwijnen. Na selectie vanhet onderdeel is de startweergave tekiezen, bijvoorbeeld 100 procent transparant,alsook de eindweergave,bijvoorbeeld Aluminium.Paths: Via de Path-definitie kan eenonderdeel op een bepaald momentworden verplaatst langs een gedefinieerdpad. Een gedeelte van de machineis hiermee opzij te zetten ombijvoorbeeld zicht te krijgen achterdeze onderdelen.Exploded ViewsVrijwel alle functies voor het makenvan Exploded Views zijn vernieuwd inversie 19 van Solid Edge. Het belangrijksteverschil met voorgaande versiesis dat alle verplaatsingen van onderdelenals zogenaamde Events binnen deEdgeBar te zien zijn. Hierdoor is hetveel eenvoudiger om wijzigingen aante brengen in bijvoorbeeld volgorde enverplaatsingsafstand. Groepen vanonderdelen, subsamenstellingen en patternszijn als geheel of als afzonderlijkeonderdelen te exploderen. Dit kanhandmatig of via de AutomaticExplode op basis van de Mate- enAllign-relaties binnen de samenstelling.Met het geheel nieuwe MoveExploded Parts-commando zijn vervol-58CADMagazine September 2006-6

SolidEdgeEen Interference Check binnen een samenstelling van Solid Edgeonderdelenen JT Facetmodellen.gens verdere verplaatsingen zoalsJoggles aan te geven. Pijlen die de verplaatsingenweergeven, de Flow Lines,worden automatisch aangebracht enzijn indien gewenst via Click & Dragaan te passen. Via de functieReposition is de volgorde van twee onderdelente wisselen. De uiteindelijkverkregen exploded view wordt opgeslagenals Display Configuratie die tegebruiken is bij het plaatsen van eenaanzicht op de 2D-tekening en binnenDe AutoCAD Translation Wizard met een preview van het resultaatvan de vertaling van een .dwg naar Solid Edge Draft.de hierboven beschrevenanimatiefuncties.JT-BestandenBinnen samenwerkendebedrijven is uitwisselingvan 3D-informatievan grootbelang. Ook wanneerde ondernemingen nietdezelfde CAD-applicatiesgebruiken. HetJT-bestandsformaatwordt wereldwijd, metinmiddels meer danvier miljoen gebruikers,als een bewezentechnologie gezien diete gebruiken is in combinatiemet alle vooraanstaande CADtoepassingen.JT-Bestanden bevattenalle relevante ontwerpinformatie dienodig is voor uitwisseling tussen engineeringpartners. De volledige 3D-intelligentiewordt opgeslagen in B-Repmodellen,lichtgewicht Facetmodellen,samenstellingstructuren en attributen.Door het compacte facetformaat, en hetgebruik binnen (gratis) viewers, is JTgeschikt voor uitwisseling.Het aanmaken van JT-bestanden vanonderdelen en samenstellingenis al langereen standaardfunctionaliteitvan SolidEdge. Met versie 19zijn JT-bestandenook direct in te lezenen te gebruiken voorhet bouwen van samenstellingen.Ookcombinaties van natieveSolid Edge- enJT-bestanden wordenondersteund. In gevalhet JT-bestand zoweleen B-Rep-model alsFacets bevat zal automatischde geometriemet de hoogste intelligentie,in dit geval dus de B-Rep,worden gebruikt. De attributen metmetadata over het bestand wordendirect overgenomen in de Solid Edgeeigenschappen.De ingelezen JT-modellen zijn tegebruiken voor het uitvoeren van eenInterference Check. Ook het bepalenvan de Physical Properties, zoalsgewicht, oppervlakte en de ligging vanhet zwaartepunt is mogelijk met dezemodellen.Door de nieuwe functionaliteit van hetkunnen inlezen van JT-bestanden,onafhankelijk van de applicatie waardeze in is aangemaakt, kan Solid Edgeworden gebruikt als een CAD-neutralesamenstellingsapplicatie.AutoCAD-uitwisselingHet kunnen inlezen en uitschrijven vanAutoCAD-bestanden is al vanaf de eersteversies van Solid Edge mogelijk.De uitbreidingen en verbeteringen inversie 19 op dit gebied zijn vooral ophet ‘cosmetische’ vlak van het uitwisselenvan tekeningen tussen beide formaten.Zo ontstaan er nu tekeningendie er echt compleet hetzelfde uitzienna vertaling zoals op het gebied vantekstfonts, maatvoering, bestandsnaam,kleurenschema’s en achtergronden.Om het hergebruik van 2D AutoCADPolylines bij het aanmaken van 3Dmodellenbinnen Solid Edge te verbeterenworden deze vertaald naar lijnenen cirkelbogen. Daarnaast is het nu ookmogelijk om te werken met verschaaldetekeningkaders die als blokken wordengeplaatst in de 2D Model spacewaarbinnen op schaal 1:1 wordt getekend.Aanvullende informatie over SolidEdge is te vinden opwww.solidedge.com enwww.solidedge.nl.Eventuele vragen of opmerkingenzijn welkom via:solidedge.benelux@ugs.com.CADMagazine September 2006-6 59

Tips & TricksTuning AutoCADTekeningen beheren met AutoCADSinds tekeningen worden gemaakt, moeten ze worden bewaard.Vaak al in verschillende stadia van de productie en meestal nog velejaren na het beëindigen van een project. Het aantal tekeningen vaneen beetje project kan al snel oplopen tot driecijferige aantallen.Het administreren, beheren, documenteren en archiveren van zulkeaantallen tekeningen is geen sinecure.Afbeelding 1:Beginscherm vande Create Sheet Setwizard.Met de in AutoCAD 2005 ingevoerde'Sheet Set Manager' is het mogelijkom een structuur te creërenvoor de tekeninglay-outs van een projecten kunnen beheertaken soepelworden uitgevoerd. Allemaal actiesdie passen in het kader van TuningAutoCAD, reden dus om de 'SheetSet Manager' eens nader te bekijken.Het beheren van tekeningen is nietsnieuws. Ook in het 'papieren tijdperk'was het nodig om een gedegen administratiebij te houden over elk project,de daarbij behorende tekeningenen de plaats waar deze tekeningenwaren opgeslagen. In het huidigedigitale tijdperk is die noodzaak nietminder groot. De tekening, die zich inhet eenvoudigste geval als digitaalbestand op de harde schijf van decomputer bevindt, moet op basis vande bestandsnaam en een preview,vaak op postzegelformaat, te vindenzijn. Menigeen heeft hiervoor een eigencoderingssysteem opgezet enzoekt de gewenste tekening met devoorhanden zijnde mogelijkhedenzoals het 'Select File'-venster of deWindows Verkenner. Voor tekeningendie centraal worden opgeslagen zijndeze zoeksystemen vaak nietDoor: Gerard IJzermanstoereikend. Veelal wordt dan eenextern programma ingezet om in hetwoud van tekeningbestanden een specifieketekening te zoeken en dezevanuit dit programma te openen. Voorhet afdrukken van een tekening moetde gebruiker het bestand vrijwel altijdopenen. Een tijdrovende klus als bijvoorbeeldalle tekeningen van eenproject moeten worden afgedrukt.Indien in teamverband aan een projectwordt gewerkt, dienen zich weerandere problemen aan, zoals wie toegangheeft tot welke bestanden.Welnu, de 'Sheet Set Manager' vanAutoCAD biedt in al die gevallende helpende hand enkan nog meer. Met een'sheet set' wordt een set bijelkaar behorende tekeninglay-outsbedoeld, dus niet detekeningbestanden, maar alleende lay-outbladen van debestanden, oftewel de afdrukbarePaper Space-bladen.De tekeningbestandenzelf blijven door de SheetSet Manager onaangeroerd,behoudens dat de softwareaan elk bestand een geringehoeveelheid gegevenstoevoegt ten behoeve van de koppelingmet de sheet set. Verder is hetmogelijk, als bijvoorbeeld in het titelblokgebruik is gemaakt van fieldfuncties,om bepaalde gegevens tesynchroniseren.Sheet Set wizardEen nieuwe sheet set komt tot standvia de optie 'New Sheet Set…' vanhet pulldown-menu 'File'. Hiermeewordt de wizard ‘Create New SheetSet’ gestart, zie afbeelding 1. Het beginschermvan de wizard laat zien dateen nieuwe sheet set langs twee wegente creëren is: via een voorbeeldsheet set of vanuit bestaande tekeningen.De eerste methode vergt eenbeetje inzicht in sheet sets en is dusniet zo geschikt voor het creëren vaneen eerste nieuwe sheet set. Een eerstenieuwe sheet set kan het besterondom een lopend project wordenopgezet, vooropgesteld dat voor hetafdrukken van de tekeningen van ditproject al lay-outbladen zijngecreëerd. Dit betekent niet dat degebruikers voor het toepassen van desheet set functionaliteit aanhangermoet zijn van het Model Space/PaperSpace-concept. Het betekent wel datvoor het afdrukken van de tekeningenconsequent gebruik moet wordengemaakt van de lay-outbladen van detekeningen. Indien de handige lay-outfunctionaliteit tot nu toe nog nietwerd toegepast, is nog geen manoverboord. In AutoCAD is het nooitAfbeelding 2: Details van de sheet set invullen.60CADMagazine September 2006-6

Tips & Trickste laat om een overstap temaken. De Sheet SetManager kan hierbij helpen,maar dan moet de gebruikerin hetbeginscherm van dewizard de voorbeeld sheetset selecteren. Als voor detekeningen al lay-outs zijngecreëerd, is op eenvoudigewijze een sheet set samen testellen. Afbeelding 2 laat detweede stap van de 'CreateSheet Set' wizard zien; hetinvullen van de details. Desheet set krijgt hier eennaam, bijvoorbeeld de naamvan het project, in ons voorbeeldis dat CAD-Magazine.In 'Description' kan desgewensteen omschrijving vanhet project worden gegeven.Verder moet op dit blad deplaats worden gespecificeerdwaar het bestand metde sheet set-gegevens moetworden bewaard. Dit wordtde hoofdmap van het project.Via de toets '…' is naardeze locatie te bladerengebladerd en zijn eventueeleen of meer nieuwe mappenaan te maken. Het spreektvoor zich dat deze mapbereikbaar en toegankelijkmoet zijn voor alle ledenvan het projectteam.Lay-outsIn de volgende stap moetende lay-outs worden aangewezendie deel uit gaanmaken van de sheet set.Hiervoor moeten eerst viade 'Browse…'-knop demappen met de betreffendetekeningbestanden wordengeselecteerd, zie afbeelding3. Het resultaat is een overzichtvan de DWG-bestandenin deze mappen die vaneen of meer lay-outbladenzijn voorzien. De tekeningen en layoutsdie betrekking hebben op hetproject zijn hierin aan tevinken, zie afbeelding 4.In de volgende stap wordt het blad'Confirm' getoond, zie afbeelding 5.Het betreft een overzicht van de geselecteerdelay-outs en verdere detailsvan de sheet set. Door op 'Voltooien'te klikken wordt de sheet set in eersteaanleg gecreëerd. Het betreft een opAfbeelding 3: Mappen met tekeningen voor de sheet setselecteren.Afbeelding 4: Overzicht van tekeningen met lay-outs in degeselecteerde mappen.Afbeelding 5: Gedetailleerde gegevens van de sheet set.XML gebaseerd bestand met deextensie DST en bevat verwijzingennaar de geselecteerde DWG-bestanden.De sheet set is pas geheel voltooidals alle lay-outs nog een keerworden geopend en bewaard. Dezeslag is nodig om de koppelingentussen het DST-bestand en de DWGbestandendaadwerkelijk tot stand tebrengen. Lay-outs kunnen maar vanéén sheet set deel uit maken. Om eenlay-out ook in een anderesheet set toe te kunnen passenmoet een kopie van hetDWG-bestand worden gemaakt.Tussen beide DWG'sen hun lay-outs bestaat uiteraardgeen relatie.Sheet Set ManagerNa het afsluiten van deSheet Set wizard worden desheet set-gegevens automatischgeopend op het tabblad'Sheet List' van de 'Sheet SetManager', zie afbeelding 6.In het venster 'Sheets' is eenoverzicht afgebeeld van allelay-outs van het project. Vanhieruit zijn de tekeningen teorganiseren, openen, verzenden,afdrukken en archiveren.Om een tekening teopenen, hoeft alleen maar degewenste lay-out dubbel teworden aangeklikt. In heticoon van de betreffendetekening verschijnt dan eenslotje en in het venster'Details' specifieke informatievan de lay-out. Als hetvenster 'Preview' actief is, istevens een preview van delay-out te zien. Alle ledenvan het projectteam kunnenin dit venster zien wie eenbepaalde tekening geopendheeft voor bewerking.Iemand anders kan dezetekening dan alleen in de'read-only' mode openen.De Windowsachtige boomstructuurwaarin de lay-outszijn georganiseerd, komt ineerste instantie overeen metdie van de in de wizard geselecteerdemappen met tekeningen.In de Sheet SetManager heten de mappen'subsets' en deze zijn naarbehoefte bij te maken. Ookis het mogelijk om nieuwesheets aan te maken en bestaande layoutsals sheet aan een subset toe tevoegen. Sheets zijn op de gebruikelijkewijze van de ene subset naar deandere te slepen en binnen een subsetkan hun volgorde worden gewijzigd.Deze acties en nog meer zijn te activerenvia de snelmenu's die kunnenworden geopend door de subsetnaamof de sheetnaam met de rechter muistoetsaan te klikken.CADMagazine September 2006-6 61

Simply powerful. Simply connected.Simply affordable.Vraag nu uw gratisTry-Out CD aan.W I L D F I R Ewww.ptc.com/go/cadmagnlPro/ENGINEER NU slechts € 6.390 per licentie*Pro/ENGINEER is ’s werelds beste 3D CAD oplossing die er opdit moment in de midrange markt te krijgen is. Of u nu 1ontwerper of 1000 ontwerpers heeft: Pro/ENGINEER is deabsolute winnaar m.b.t snelheid, flexibiliteit engebruikersgemak.Naast de al meer dan 300.000 gebruikers over de gehelewereld zullen steeds meer CAD professionals naarPro/ENGINEER grijpen voor het verkrijgen van een maximaalrendement over het gehele ontwerpproces.Onze best-in-class oplossing Pro/ENGINEER is al beschikbaarvoor slechts € 6.390 per gebruikerslicentie*Bezoek de site www.ptc.com/go/cadmagnl voor meerinformatie....EN, nu tijdelijk een GRATIS industrie-gerelateerde modulenaar keuze.Vragen over 3D CAD? Heeft u meer hulp nodig met uw beslissing voor een CAD oplossing?Download dan onze GRATIS CAD-Buyers Guide van www.ptc.com/go/cadbuyersguide*De speciale aanbieding van € 6.390 excl. BTW voor een gebruikerslicentie plus een gratis industrie-gerelateerde module is alleen geldig voor nieuwe klanten. Bestaande klanten wordengeadviseerd contact op te nemen met PTC voor andere geweldige aanbiedingen. PTC behoudt zich het recht voor om deze actie op ieder willekeurig tijdstip te stoppen.®©2006 Parametric Technology Corporation (PTC). PTC, the PTC logo, Pro/ENGINEER and Wildfire are trademarks or registered trademarks of PTC. W I L D F I R E

Tips & TricksAfdrukkenDe Sheet Set Manager biedt eentweetal mogelijkheden om, zoalsAutodesk het noemt, tekeningen vande sheet set te publiceren. De eerste ispubliceren naar DWF en de tweedepubliceren naar de plotter of printer,oftewel tekeningen afdrukken, zieafbeelding 7. Een DWF is de elektronischetegenhanger van een papierentekening en is voor de tekening wathet PDF formaat van Adobe is voordocumenten. Een DWF-bestand is viaInternet te distribueren. Om de DWFtekeningte kunnen openen of afdrukkenis een speciale viewer nodig, deAutodesk DWF Viewer, die onafhankelijkvan AutoCAD is geïnstalleerd.Papieren tekeningen worden in eersteinstantie afgedrukt op basis van deinstellingen die in de Page Setup vande lay-outs zijn gemaakt, zie ookCAD-Magazine 2, maart 2006.De lay-outs die moeten wordenafgedrukt zijn in het Sheet-venstervan de Sheet Set Manager te selecteren.Met de Shift- en/of de Ctrl-toetszijn bladen aan de selectie toe tevoegen. De tekeningbestandenhoeven voor het afdrukken via deSheet Set Manager niet allemaal teworden geopend. De manager regeltdit zelf op de achtergrond, terwijl hetondertussen mogelijk is om gewoondoor te werken. Zodoende leverthet afdrukken via de Sheet SetManager aanzienlijke tijdwinst op,het kost slechts enkele muisklikken.Als de lay-outs zijn gebaseerdop templates met identieke pageset-up instellingen, is voor het afdrukkeneen overall page set-up teselecteren.Afbeelding 6: Sheet Set Manager.InpakkenDe Sheet Set Manager is ook uitgerustmet een voorziening om kopieënvan een sheet set of een gedeeltedaarvan in te pakken voor archiefopslagen voor efficiënt elektronischverzenden via Internet, bijvoorbeeldals e-mail bijlage. Voor beide actiesis met de Sheet Set Manager eenZIP-bestand of een zelfextraherendEXE-bestand aan te maken. Naast detekeningbestanden worden aan zo'ningepakt bestand ook kopieën vanalle voor de tekeningen benodigdeexterne bestanden toegevoegd, zoalsXref's, PlotCfg's en tekstfonts. Hierbijzijn Xref's het beste met 'Bind' aan detekening te koppelen. Het inpakken iste starten door bijvoorbeeld in hetsnelmenu de optie 'eTransmit…' teactiveren. Als reactie hierop wordthet dialoogvenster 'Create Transmittal'geopend dat in afbeelding 8 isgetoond.De tekeningbestanden van de in hetvenster 'Sheets' gevinkte lay-outsworden ingepakt. Via de button'Transmittal Setups…' zijn diverseinstellingen voor een 'Transmittal'-bestand te maken. Het gaat daarbijom een ZIP- of een EXE-bestand, hetDWG-formaat (AutoCAD 2000,2004 of 2007), de map waarin hettransmittalbestand moet wordenopgeslagen enzovoorts. Aan de set-upkan een eigen naam worden gegeven,zodat volgende pakketten met dezelfdeinstellingen zijn aan te maken. Hettabblad 'Files Tree' laat in een boomstructuurzien welke bestanden wordeningepakt, terwijl op het tabblad'Files Table' een overzicht is afgebeeldvan deze bestanden en hungedetailleerde gegevens. Via dezetwee tabbladen zijn ook anderebestanden aan het pakket toe te voegen,zoals bijvoorbeeld Word- enExcel-bestanden of tekeningbestandendie geen deel uitmaken van desheet set. Verder zijn in elk tabbladnotities toe te voegen voor bijvoorbeeldaanwijzingen, toelichting, commentaaren dergelijke. Het'eTransmit'-commando dat via hetpulldownmenu 'File' van de tekeningeditorwordt geactiveerd, geeft eenander resultaat als het eTransmitcommandovan een snelmenu van deSheet Set Manager. Met eTransmitvan het 'File'-menu wordt alleen deCADMagazine September 2006-6 63

Afbeelding 7: Opties voor het publiceren van de sheet set.tekening met toebehoren ingepakt waaraan op datmoment wordt gewerkt.In belangrijke stadia van de productiezullen meestal kopieën van de tekeningenset moetenworden gemaakt en bewaard waarin de stand van hetproject op dat moment is vastgelegd. Met het commando'ARCHIVE' is op eenvoudige wijze een ingepaktbestand te genereren met kopieën van de tekeningen vanhet project en toebehoren. Het dialoogvenster voor hetinpakken voor archivering wijkt maar in geringe mate afvan het 'Create Transmittal'-venster. De procedure voorhet maken van een Archive-bestand is echter hetzelfdeals die voor een transmittalbestand.in een nieuwe dimensieLET OP POWERNieuw:engineeren met ACHTvoudigePOWEREPLAN Electric P81-voudig beginnen …. 8-voudig profiteren:de nieuwe CAE-sensatie maakt het u gemakkelijk.Met de keus tussen grafisch of object georiënteerdengineeren, data-overname uit EPLAN 5 enEPLAN 21, interdiciplinaire uitwisseling en eenvoorsprong in technologie.Maak kennis metEPLAN Electric P8 viawww.eplan.nl of op deAandrijftechniek(3 t/m 6 oktober 2006)Hal 9 - Stand C015Afbeelding 8: Sheet Set inpakken voor verzenden.ConclusieDe Sheet Set Manager van AutoCAD is een efficiëntevoorziening voor het beheren van de tekeningen van eenproject. In een volgende aflevering van TuningAutoCAD zullen we op nog enkele andere aspecten vande Sheet Set Manager ingaan, zoals een voorbeeld sheetset die als basis kan dienen voor volgende projecten, een‘sheet list’ tabel en de eigenschappen van de sheet set.Voor eventuele vragen en/of opmerkingen over ditartikel is de auteur bereikbaar per e-mail:G.W.IJzermans@Freeler.nl

Lezersservice✁De doelgroepCAD-Magazine wordt in Nederland enBelgië verspreid onder (potentiële) gebruikersvan PC CAD, GIS, Visualisatieen andere ontwerpproducten, binnenindustriële ondernemingen, productie-,bouw-, installatie- en civieltechnischebedrijven, ingenieurs-, technische advies-,ontwerp- en architectenbureaus, decentrale, lokale en provinciale overheden,nutsbedrijven, instellingen voor middelbaaren hoger technisch onderwijs, dealerorganisatiesen leveranciers in de CADbranche.Abonnementen 2006Een abonnement op CAD-Magazinevraagt u schriftelijk aan of middels onderstaandeabonnementskaart.De prijs voor een jaarabonnement(acht opeenvolgende nummers) bedraagt€ 67,- excl. 6% BTW.Deze prijs geldt voor verzending binnenNederland. Voor verzending buiten Nederlandbedraagt de prijs € 98,- .Het abonnement wordt automatischverlengd. Opzeggingen, uitsluitendschriftelijk, dienen twee maanden voor hetverstrijken van het abonnementsjaar in onsbezit te zijn.PasswordProfiteer van de voordelen van hetabonnement op CAD-Magazine!Met uw persoonlijke password krijgt utoegang tot alle informatie op dewebsite www.cadmagazine.nl.Oude gegevensLET OP!Voor het abonnementsjaar 2006 is ervanaf maart een nieuw passwordbeschikbaar. Dit wordt op aanvraagverstrekt na betaling van het abonnement.Uw toegangscode wordt uper e-mail toegestuurd.CAD-Magazine op Internetwww.cadmagazine.nlwww.cadmagazine.nl/banenmarktwww.cadplaza.nlVoor info en aanvraag abonnementen:services@cadmag.nlInformatieserviceOnder elk artikel Staat de website van deproducent of dealer vermeld. Geïnteresseerdenkunnen hiermee zelf informatieopzoeken over de besproken onderwerpen.Gegevens onjuist?Indien uw adres- of persoonsgegevensop de adresdrager van CAD-Magazineonjuist blijken te zijn, verzoeken wij udeze adresdrager met gecorrigeerdegegevens in een gesloten envelop teretourneren aan:CMedia Productions B.V.,Antwoordnummer 1036,8300 VB Emmeloord (NL).CAD-Magazine nr. 7 - 2006verschijnt omstreeks15 november 2006.MutatiekaartAdverteerdersindexPag.3D Connexion www.3dconnexion.com 18Autodesk/Pollux www.pollux.nl 16Autodesk/Pollux www.pollux.nl 41Autodesk/Prodesk www.autodesk.nl 68CAD Express www.cadexpress.nl meenieterCADJOBS.NL www.cadjobs.nl 59Cadmatch www.cadmatch.com 38Canon www.canon.nl 67CCO Automatisering www.cco-automatisering.nl 33Cocreate www.cocreate.com 31Contex www.contex.com 9Eplan www.eplan.nl 65Hewlett Packard www.hp.nl 2Hewlett Packard www.hp.nl 39Hofstede & Van Erkel www.inventor-professional.nl 43ICN Solutions www.icn-solutions.nl 23ISD Benelux www.isdbenelux.nl 13Kubus informatiesystemen www.kubusinfo.nl 20Man & Machine www.manandmachine.nl 64Nedgraphics www.nedgraphics.nl 63PTC www.ptc.com 62Stabiplan www.stabiplan.nl 24SolidWorks www.solidworks.nl 53TEC/CAD College www.cadcollege.nl 7UGSwww.solidedge.nlVul onderstaande gegevens zo compleet mogelijk in of geef uw adreswijziging door via services@cadmag.nl.Bedrijfsnaam :Contactpersoon hr./mw. :Adres/Postbus :Postcode/Plaats : Land :Telefoon :E-mail adres :Nieuwe gegevensBedrijfsnaam :Contactpersoon hr./mw. :Adres/Postbus :Postcode/Plaats : Land :Telefoon :E-mail adres :CMedia Productions B.V., Antwoordnummer 1036, 8300 VB Emmeloord.66CADMagazine September 2006-6

iPF500iPF600iPF700Voor het visualiseren van uw baanbrekende ontwerpen heeft u de ruimte nodig.Daarom is de nieuwste serie grootformaat printers van Canon speciaal ontworpen omuw creatie de ruimte te geven die het verdient.De zwarte pigmentinkt verzekert haarscherpe lijnnauwkeurigheid. En als beste in zijncategorie wat betreft snelheid - 90 seconden voor A0 en 45 seconden voor A1 – zult uaangenaam verrast zijn welk verschil Canon kan maken.Meer weten over de nieuwe range Canon grootformaat printers?Bel direct 0800-2266648 of vraag een gratis proefprint aan opwww.canon.nl/grootformaatprinters.Ruim baan voor uw creativiteitSuperieure printkwaliteit met Canon inkt en media.

de completeinformatiebronvoor CAD-gebruikers20.000megawattonderzee.Uw idee:De oceaanstroming aanboren als alternatieveenergiebron.Gerealiseerd:Het team werktuigbouwkundigen van hetBritse Marine Current Turbines Ltd ontwikkeldeeen radicaal nieuwe en milieuvriendelijkebenadering voor het opwekken van energie:de ‘onderwater windmolen’. Hierbij werd AutodeskInventor Series, ’s werelds meest gekochte3D-ontwerpsoftware, ingezet. Voor hetgrondig onderzoeken van ‘wat als’-scenario’s,het eenvoudig bewijzen van de validiteit vanhet concept en het creëren van een uiterstflexibel ontwerpproces. Omdat AutodeskInventor het beste van 2D en 3D met elkaarcombineert, kon het ontwerpteam ook de bestaande2D-tekeningen optimaal benutten.Wilt u ook weten hoe de werktuigbouwkundigeoplossingen van Autodesk u helpen uw ideeënte realiseren en de concurrentie een stap voorte blijven? Ga naar www.autodesk.nl/inventorseries.Autodesk and Autodesk Inventor are registered trademarks of Autodesk, Inc. in the USA and/or other countries. Allother brand names, product names, or trademarks belong to their respective holders. Photography and renderings© Marine Current Turbines Limited. Used with permission. All rights reserved. © 2006 Autodesk, Inc. All rights reserved.