- ---- - ---::Jort(1)::J3Leenders '993, 241-246 .4De gegevens over Belgische vluchtelingenin Den Haag zijn voor een belangrijkdeel ontleend aan: 's-Gravenhagegedurende den oorlogstoestand.5Leenders '993, 138.6Eigen Haard, 7 december '9,8, 795-79 8.7's-Gravenhage gedurende den oorlogstoestand,125·8Leenders '993, '38-'39.9Idem, '40.10's-Gravenhage gedurende den oorlogstoestand,132-133.11Zie over dit onderwerp: Van der Harst1996.20Zie voor de berekening noot 10 van dei<strong>nl</strong>eiding. In de studies van Houwaarten Van ereveld treffen we schattingenaan van 3.000 tot 10.000 joden inScheveningen , overigens zonder bronvermelding.Houwaart '986, 78; Vanereveld 1997, 205.21Houwaart '986, 75.22Van ereveld '997, 206-207.23In de steekproef voor de jaren '9'9-'93' telden wij 92 inschrijvingen vanIsraëlieten, een getal dat vermenigvuldigdmoet worden met40 (zie i<strong>nl</strong>eiding,noot 10). Het getal van 3.680nieuwkomers mag wellicht als voorlopigantwoord dienen op de door Vanereveld (1997, 207) onbeantwoordevraag naar de aantallen opgevangenjoden in de jaren twintig.24Heiman Gans '97', 623 .30Het beste overzicht over de (culturele)geschiedenis van de Oost-Europesejoden in Nederland tijdens het Interbellumis van FuksI977.31Van ereveld '997, 214.32De gegevens over Huize Ten Vijverwerden ontleend aan Marreveld33Interview met mw. J. Ort op 12 december1997.34Interview met M. Olivier-Nagy op3 november '997·35Henkes '995, 3'-32. Zie ook Van Rijn'998.36Ned. R.K. Huisvestingscomité 1914-1964,9.37Van Rijn 1998, 60.12Het Vaderland, 20 decembef1916.13Uit de ongepubliceerde memoires vanAnt. Evrard uit Antwerpen, die hij in'982 ter beschikking stelde aanS. Veldhuijzen van het HGA. Met dankaan de heer Veldhuijzen voor het bereidwilligafstaan van dit materiaal.14's-Gravenhage gedurende den oorlogstoestand,178-179.2SIn de vreemdelingenregisters troffenwe uitee<strong>nl</strong>opende woonplaatsen vanjoodse nieuwkomers aan. De meerderheidvan de Oost-Europese joden verbleefreeds in landen als Duitsland,België en Frankrijk of verhuisde vanelders uit Nederland naar Den Haag.26De geschiedenis van de familie Blitzblumis ontleend aan Schouten '982,175-181. Citaat op pagina 178.38Gedenkboek van het Ned. R.K. Huisvestingscomité1924, 197.39Idem, 118.40Idem, 123, '31.41Ned. R.K. Huisvestingscomité, 9. Vooralsnogis niet duidelijk of dit cijfer alleHongaarse kinderen of uitsluitend dekatholieke kinderen betreft.20015Memoires Ant. Evrard. Hij zag enkelevan deze houten huisjes in '970 terugin de omgeving van Lier (bij Antwerpen).16De Belgische school in Den Haag werdin september 1918 gesloten, die inScheveningen tijdelijk heropend.Memoires Ant. Evrard.17Toonder '992, 29-30.18In 1830 werd Polen ingelijfd bij hetRussische rijk. Deze situatie bleef bestaantot het einde van de Eerste Wereldoorlog.Pas toen werd Polen opnieuween zelfstandige staat en kreeghet onder meer Galicië erbij, dat tot'9,8 tot Oostenrijk-Hongarije behoorde.Om verwarring te voorkomen, gebruikenwij de term 'Oost-Europesejoden'.19Dembitzer '9,6.27Dit aantal is gebaseerd op de onderzoeksbevindingenvan Van der Harsten Lucassen in Leiden (1998 , 54). Daarverbleven in '940 circa 100 joodsevluchtelingen, terwijl er700 vluchtelingenwaren geweest. Wanneer wedeze getalsverhouding toepassen opDen Haag, komen we uit op een aantalvan 5.600 joodse vluchtelingen. Ditaantal is aannemelijk, wanneer we bedenkendat de joodse gemeenschapin Den Haag in '940 uit circa '7.000personen bestond (Van ereveld '997,214), tegen 350 in Leiden.28Van ereveld 1997, 209-210.29Brief van Fischer aan de heer Hotkevan de Nieuwe Rotterdamsche Courant,d.d. '3 december '938 (HGA,OV3, instellingen nr. 430).42Gedenkboek, 120-121 , 129.43Van Rijn '998, 25.44Gedenkboek, 121. De uiteindelijke verhoudingwas in dat geval overigensprecies andersom.45Interview met mw. J. Ort.4 6De Residentiebode, 26 februari '923.47Dit in tegenstelling tot de situatie inLeiden, waar de kinderen doorgaansterecht kwamen in gezinnen die hetniet al te breed hadden. Van Rijn '998,26.48Gedenkboek, "7, 121.49Van Rijn '998,28.50Gedenkboek, '35-'39.
S IDe informatie over de Hongaarsevluchtelingen is ontleend aan gesprekkenmet de volgende personen:G. Habetler (27 oktobef1997). ).Imrei(3 november 1997). M. Olivier-Nagy(3 november 1997).)· Ott (12 december1997). de heer G. Sóvári en zijntwee dochters (8 november 1997)·Daarnaast maakte ik gebruik van dedossiers in het semi-statisch archiefvan de gemeente Den Haag: MWV.nrs. 15563 en 15564.S2Opgericht onder de naam: NationaalComité voor de Hulp aan Hongarije.Na4 november werd deze naam gewijzigd.Hongaarse vluchtelingen inNederland. 5.S3InterviewmetG. Habetler.S4Interview met G. Sóvári.ssCottaar en W illems 1984. 120.S6Compaijen 1986. 27-33·S7Nieuwe Haagse Courant. 16 november1956.S8Het Binnenhof 28 november 1956 .S9Het Vrije Volk. 7 december 1956.60Interview met V. Kratz-Sóvári op8 november 1997·201
- Page 1:
VlC.,-.::JPJ3re..,lilH. Ganpatin de
- Page 7 and 8:
nen; toen kon de reis naar Nederlan
- Page 10 and 11:
~ Mw. Mangal kwam in '96,naar Den H
- Page 14 and 15:
voor dat iemand ingezeept onder de
- Page 16 and 17:
127Sillevoldt die hem op weg hielp
- Page 18 and 19:
- - - -- -- - - - -zonder pardon na
- Page 20:
Toen Sonnylall Bisoendial(uiterst l
- Page 23 and 24:
1,--I134De invloed van de zwarte Am
- Page 26 and 27:
..,0-(1)-.CL(1)..,lilR. Zannoni, 21
- Page 28 and 29:
De Italianen vanVredestein op de Ho
- Page 30 and 31:
~ De eerste zes jaar in DenHaag woo
- Page 32:
kosthuizen terecht zijn gekomen. Ve
- Page 35 and 36: ...,c::rrec....re...,VI146neelsblad
- Page 38 and 39: Mevrouw Dokumacisamen met haar zoon
- Page 40 and 41: ~------------- ---------- --• Na
- Page 42 and 43: van Nederland verrees. Tot in de ja
- Page 44 and 45: Kerstfeest vierden deJoegoslaven in
- Page 48: Een veilig heenkomen
- Page 51 and 52: De familie Evrardverhuisde eind '9'
- Page 53 and 54: 1655 zusters hun intrek. Een van de
- Page 55 and 56: -'.,Op het plein voor hetKurhaus be
- Page 57: -- --~-~~~~~-De Galicisch Joodsesch
- Page 60 and 61: ------- - --Van vakantie tot perman
- Page 62 and 63: CDCDC1Q~::::JQ...CDCD::::J174famili
- Page 64 and 65: ([)([)OQ([)([)
- Page 66 and 67: gelezen, eindigend met de woorden:
- Page 68 and 69: Mislukte Hongaarse opstand181Het is
- Page 70: 183derschatten bevolkingsgroei - ve
- Page 75 and 76: ken toen dat nog kon. En musea, ik
- Page 77 and 78: 191noemen die hen waren voorgegaan.
- Page 79 and 80: - ~-- ------ -~---den met formulier
- Page 81 and 82: - ~~~--- ~~~~- --- - -~~~10Melssen-
- Page 83 and 84: - - -- - - ----- --------19737Cotta
- Page 85: 199GASTARBEIDERSInterview met J. Wo
- Page 89 and 90: 203Oostindie, Gert, In het land van
- Page 91 and 92: Günther-Burters Ruben, Grace • 9
- Page 93 and 94: 207Honthorststraat . 46Hooftskade .
- Page 96: Dit is een boek over de lotgevallen
Change language