2 mensenkinderen 103

Ad BoesGoed nieuws uit Arnhem, oververantwoord en zinvol toetsenVolgens basisprincipe 19 wordenontwikkelingen van kinderen ineen Jenaplanschool zoveel mogelijkvergeleken met hun eigen vorderingen.De toetsen uit het CITO-leerlingvolgsysteem, waarbij vergeleken wordt met een landelijk gemiddelde, zijndaarmee in tegenspraak. Toch gebruiken vele Jenaplanscholen deze toetsen. In dit artikel wordt meldinggemaakt van de ideeën van de CITO-toetsenmakers zelf over verantwoord en zinvol toetsen.De groei van een kind in het onderwijs in kaartgebrachtIn het tijdschrift Jeugd in School en Wereld van december2002 komt in een artikel van Cor Sluijter en Willem Rosierover het CITO-leerlingvolgsysteem (LVS) de volgende passagevoor: ’Binnen het CITO-LVS is het de bedoeling datiedere leerling die toets krijgt die wat de moeilijkheidsgraadbetreft past bij zijn of haar vaardigheid. Het is ongewenstom leerlingen een toets voor te leggen die te moeilijk of tegemakkelijk is. Bovendien is de toets dan minder betrouwbaar.Alleen wanneer alle kinderen in een groep ongeveereven ver zijn, kunnen ze op hetzelfde afnamemoment allemaaldezelfde (taak binnen een) toets maken. Iedere LVStoetskan in principe worden afgenomen op het momentdat een leerling dat deel van de stof heeft doorgewerktwaarop de toets betrekking heeft. Door de resultaten op deverschillende afnamemomenten tegen elkaar af te zetten,is de groei van iedere individuele leerling in kaart te brengen’.De auteurs voegen er nog aan toe: ‘Dat is ook exactde wijze waarop het LVS bij speciale leerlingen gehanteerdmoet worden’.De praktijk is andersEn dan nu de praktijk. Het overgrote deel van de scholenheeft een toetskalender waar, gestuurd door hetzelfdeCITO, wordt aangegeven op welk moment van een leerjaar(begin, midden, eind) een bepaalde toets dient te wordenafgenomen. De scores worden ondergebracht in een vande categorieën A tot en met E. Kwantitatieve gegevensworden daarbij omgezet in kwalitatieve, de definitie vanA (de 25% hoogst scorenden) luidt ‘zeer goed’ en van ‘E’(de 10% laagst scorenden) ‘zeer zwak’. Op verzoek van deinspectie stellen scholen jaarlijks de vorderingen van hunkinderen uitgedrukt in de categorieën A t/m E ter beschikking.Met behulp daarvan wordt bepaald of het niveau vande opbrengsten voldoende is. Bij andere toetsen, zoals dievan Eduforce, worden scores omgerekend in de CITO-systematiekof, omgekeerd CITO-scores in Didactische LeeftijdsEquivalenten (DLE)De vooronderstellingen bij deze werkwijze zijn:• alle kinderen van een leerjaar krijgen dezelfde leerstofaangereikt• alle kinderen van een leerjaar krijgen in een landelijkvastgestelde periode dezelfde toets voorgelegdGenegeerd wordt daarbij dat:• kinderen al bij hun binnenkomst in de basisschool groteverschillen in ontwikkeling vertonen en dat die in de loopvan de jaren slechts toenemen;• het onderwijsaanbod en de toetsinhoud elkaar niet voorde volle 100% behoeven te dekken, als gevolg waarvande uitslag van de toets niet-valide is;• de Wet op het Primair Onderwijs (WPO) vereist dat eenschool zodanige onderwijskundige maatregelen neemtdat ieder kind een continue ontwikkeling kan doormaken.Zo wordt geaccepteerd dat een aanzienlijk deel van de kinderenver onder het gevraagde scoort, op de niveaus D en Esamen, landelijk is dat een kwart van de populatie. Daarbijhoort dat negatieve verschillen ten opzichte van de gemiddeldescore worden uitgedrukt in termen van ‘achterstand’.We onderscheiden als gevolg daarvan inmiddels gewoneen achterstandskinderen en zelfs gewone en achterstandsscholen:afschuwelijk!Veel onderwijsvernieuwers stelden dit probleem en in hetspoor daarvan het zittenblijven en een hoog verwijzingspercentagenaar vormen van speciaal onderwijs - al of nietbinnen de kaders van regulier onderwijs - aan de kaak. Metde WPO en WSNS zou het worden opgelost.MENSENKINDEREN 103september 200625