Krijg vat op je bloeddruk! - Goed voor jou

GEZONDHEIDSPROMOTIEKrijg vatop jebloeddruk!

Een uitgave van de Onafhankelijke ZiekenfondsenSint-Huibrechtsstraat 19 - 1150 BrusselT 02 778 92 11 - F 02 778 94 04gezondheidspromotie@mloz.be—Foto’s > Reporters, Phovoirwww.mloz.be(©) Onafhankelijke Ziekenfondsen / Brussel, april 2010(Ondernemingsnummer 411 766 483)

4Test je kennis...1. Iemand heeft een hoge bloeddruk als de bloeddruk in rust bij herhaalde metingengelijk is aan of hoger is dan:A. 140/90 B. 160/90 C. 160/1002. Een hoge bloeddruk kan schadelijke gevolgen hebben voor alle vitale organen.A. Goed B. Fout3. Een gezonde levensstijl is de belangrijkste beschermende factor tegen eenhoge bloeddruk.A. Goed B. Fout4. Regelmatige lichaamsbeweging kan een hoge bloeddruk voorkomen, maarhaalt niks uit als je eenmaal kampt met een hoge bloeddruk.A. Goed B. Fout5. Wat is het ‘witte jas’-effect?A. Een beschermend effect door de kledij die we dragen

5B. Een blind vertrouwen in de artsC. Een tijdelijk verhoogde bloeddruk veroorzaakt door stress bij een metingin een medische omgeving6. Een hoge bloeddruk wordt vaak omschreven als:A. Vernieler van de slagadersB. Vijand van het hartC. Stille doderAntwoord 1.Antwoord A: we spreken van een hoge bloeddruk als de bloeddruk bij herhaalde metingen gelijkis aan of hoger is dan 140/90 (de meting wordt uitgedrukt in millimeter kwik). Zie 6Antwoord 2.Goed: een hoge bloeddruk kan de slagaders aantasten en dus ook de vitale organen (de hersenen,het hart, de nieren, …). Zie p. 8Antwoord 3.Goed: onze levensstijl kan tot 50 % verantwoordelijk zijn voor het risico om een hoge bloeddrukte ontwikkelen. Overgewicht is daarbij de meest bepalende factor. Ook een te hoge consumptievan zout, een beperkte inname van kalium (aanwezig in groenten en fruit), te weinig lichaamsbewegingen een overmatig alcoholgebruik spelen een rol. Zie p. 8Antwoord 4.Fout: regelmatige lichaamsbeweging kan een hoge bloeddruk inderdaad voorkomen, maar iseveneens een essentieel onderdeel in de behandeling van mensen die al kampen met een hogebloeddruk. Zie p. 14Antwoord 5.Antwoord C: de bloeddruk kan variëren naargelang het tijdstip, een fysiekeinspanning, de emotionele toestand, … Ook de stress door een bloeddrukmeting bij de dokter(of die nu een witte jas draagt of niet!) kan een tijdelijke verhoogde bloeddruk veroorzaken. Eventueelkan de bloeddrukmeting thuis worden verricht.Antwoord 6.Antwoord C: hoewel de andere mogelijkheden ook enigszins steek houden, past de omschrijving‘stille doder’het best bij een hoge bloeddruk. Een hoge bloeddruk veroorzaakt bij de meeste mensennamelijk geen specifieke symptomen of klachten. Een hartkwaal of een beroerte kunnen zichdus voordoen zonder voorafgaandelijke signalen. Daarom meet je arts systematisch je bloeddrukbij elke consultatie. Zie p. 16

6Wat is een hoge bloeddruk?De bloeddruk stemt overeen met de drukdie het bloed uitoefent op de wanden vande slagaders. De slagaders zijn de bloedvatendie het bloed van het hart naar deorganen voeren. De bloeddruk wordt uitgedruktdoor twee waarden in millimeterkwik (mmHg). In de volkstaal zal je arts debloeddruk soms ook uitdrukken in centimeterkwik (cmHg): bv. 11/7, 12/8, 13/7.Wanneer is je bloeddrukte hoog?We spreken van een hoge bloeddrukof hypertensie als bij herhaalde metingende bovendruk hoger of gelijkis aan 140 mmHg en/of de onderdrukhoger of gelijk is aan 90 mmHg(140/90).Bij een meting wordt altijd eerst de bovendrukgemeten en daarna de onderdruk.Het eerste cijfer, het hoogste, is de bovendrukof systolische druk. Dit komtovereen met de bloeddruk wanneer hethart samentrekt en het bloed wegpompt.De druk op de vaatwanden wordt dangroter.Een hoge bloeddruk is niet echt eenziekte, maar eerder een aanzienlijke risicofactorvoor hart- en vaatziekten. De kansop gezondheidsproblemen neemt nogtoe als er andere risicofactoren in het spelzijn: roken, een hoog cholesterolgehalte,weinig lichaamsbeweging, overgewicht,diabetes, … Daarom gelden voor mensenmet diabetes of nierziekten streefwaardenvan 130/80 mmHg en soms zelfs lager.Het tweede cijfer, het laagste, is de onderdrukof diastolische druk. Dit komtovereen met de bloeddruk wanneer hethart zich ontspant en zich vult met bloed.De druk op de vaatwanden neemt dan af.

8Gevolgen van hoge bloeddrukAls een hoge bloeddruk niet behandeldwordt, kunnen de slagaders beschadigdraken. Vetten en cholesterol zetten zichmakkelijk af op de vaatwanden, met slagaderverkalkingtot gevolg.Deze slagadervernauwing kan gevolgenhebben voor vitale organen:• het hart: de slagaders die het hart voeden,raken verstopt. De wand van dehartspier wordt dikker. Er ontstaan complicatiesals een hartbeklemming, infarcten hartfalen.• de hersenen: een beroerte kan wordenveroorzaakt door een trombose, eenembolie of een hersenbloeding. Zo’nCVA (cardiovasculair accident) kan leidentot verlamming, een coma en zelfsde dood.• de nieren: een hoge bloeddruk kan leidentot een nierfalen. Daardoor is somseen nierdialyse (zuivering van het bloeddoor een kunstnier) nodig.Hoe vermijd jeeen hoge bloeddruk?Een hoge bloeddruk kan in de meeste gevallen worden voorkomen door gezond televen. Op de volgende pagina’s vind je het recept om een verhoging van de bloeddrukte vermijden.

Een hoge bloeddruk?Nee, dank je!

10Vermijd overgewichtOvergewicht vermijden is een efficiënte manier om je te beschermen tegen een hogebloeddruk. Omgekeerd kan een bescheiden gewichtsverlies al een positief effect hebbenop een verhoogde bloeddruk.Is jouw gewicht gezond?Een eenvoudige formule, de BodyMass Index (BMI), biedt een antwoordop die vraag. Je kan je BMI berekenendoor je lichaamsgewicht (in kilo) tedelen door het kwadraat van je lengte(in meter):BMI = gewicht / lengte x lengte.Je beschikt over een gezond lichaamsgewichtbij een BMI tussen de 18,5 en24,9.Bij een BMI met waarden tussen 25 en29,9 spreekt men van overgewicht.Een BMI van 30 of hoger wijst op obesitas(ernstig overgewicht).Voorbeelden• Je weegt 85 kg en bent 1,90 m groot.Berekening: 85 / 1,90 x 1,90 = 23,5Je hebt een gezond lichaamsgewicht.Houden zo!• Je weegt 75 kg en bent 1,60 m groot.Berekening: 75 / 1,60 x 1,60 = 29,3Je hebt overgewicht.Gewicht verliezen is aangewezen.Wil je graag wat kilootjes kwijt? Raadpleeg dan onze gids ‘Puzzelen aan overgewicht,je hebt het ontbrekende stukje in handen’.Volg de principes van de actieve voedingsdriehoek• Drie hoofdmaaltijden en twee tussendoortjes per dag volstaan. Neem ook dagelijksje ontbijt.• Drink veel water: minstens 1,5 l per dag.• Eet veel groenten, fruit, aardappelen en volle graanproducten (bruin brood, volkorenpasta en rijst, …).• Kook en eet naar zuiderse traditie: gebruik olijfolie, vis, noten en relatief weinig roodvlees.• Ga matig om met suikers, zout en vetten en beperk vooral de verzadigde vetten in jevoeding.Eet je volgens de principes van de actieve voedingsdriehoek?Doe de test op www.mijndriehoek.be.

11Eet meer...groenten en fruitEet meer kaliumEen verhoging van je dagelijkse dosis kaliumhelpt je bloeddruk verlagen. Je vindtkalium vooral in groenten en fruit.Dit heilzame effect is wel gelinkt aan deaanwezigheid van andere beschermendeelementen, zoals anti-oxidanten.Ook aardappelen, vlees, brood en melkbevatten kalium.A fruit a day…Groenten en fruit zijn de bron bij uitstekvan kalium. Eet dus zeker twee stukkenfruit en 300 g groenten per dag. Vooralaardappelen, paprika’s, bananen, kiwi’s,meloen, noten, bloemkool, broccoli, wortelen,droge groenten en spruiten zijn rijkaan deze onmisbare stof.Tips om meer groenten en fruitte eten• Begin de dag met fruit: banaan op jeboterham, schijes kiwi in yoghurt,vers geperst fruitsap, …• Leg fruit en groenten binnen handbereikin huis. Een schaal fruit op dekast geeft je ongetwijfeld meer zinin een gezond tussendoortje.• Neem een stuk fruit mee naar schoolof naar het werk.• Kies, indien mogelijk, voor de formule‘salad bar’ op restaurant.• Zin in een knabbel tijdens het tvkijken?Kies dan voor wortel, kerstomaatjes,bloemkool, …

12Eet minder zoutZout (of natriumchloride) is sterk aanwezig in onze dagelijkse voeding. Het zit overal: inontbijtgranen, ham, kaas, koekjes, pizza, bereide gerechten, sauzen, snacks, …Te veel natrium kan een hoge bloeddruk veroorzaken. Daarom is 6 g zout per dag hetaanbevolen maximum.Wist je dat…• Verse groenten van nature minder gezoutenzijn. Ter vergelijking: een bordverse boontjes bevat 0,015 g zout terwijleen bord boontjes uit blik meer dan 1 gzout bevat.• Zuivelproducten van nature minder gezoutenzijn, behalve kazen.• Een maaltijd niet meer dan 1 à 2 g zoutmag bevatten.• 1 g zout overeenkomt met o.a. 1 plakjehesp, 5 olijven, 50 g surimi, 1 plakje gerookteham, …• 2 g zout overeenkomt met o.a. 1 croquemonsieur,1 stuk quiche, 1 broodje ham,…• Het zoutgehalte op verpakkingen vanvoedingsproducten altijd wordt uitgedruktin natrium (chemisch symbool:Na). Om het zoutgehalte in gram te kennen,moet je dit cijfer vermenigvuldigenmet 2,5.

13Tips om minder zout te eten• Laat het zoutvaatje in de kast staanen beperk ook bij het koken het gebruikvan zout.• Kies voor andere smaakmakers alsgroene kruiden (peterselie, basilicum,…),specerijen (peper, kaneel, …),look, zaden, citroensap, …• Kies in de supermarkt voor zout meteen lager natriumgehalte of zoutverrijkt met jodium.• Geef de voorkeur aan zoutarmbrood en/of ontbijtgranen.Lees het etiketHet zoutgehalte van vergelijkbareproducten kan soms sterk verschillen.Lees daarom aandachtig de etikettenen kies het product met hetminste zout.100 g ontbijtgranen op basis vanhoning: 0,7 g natrium x 2,5 = 1,75 gzout100 g maïsvlokken met suiker: 0,45g natrium x 2,5 = 1,125 g zoutMeer informatie over hoe je je zoutgebruik kan beperken, vind je op www.stophetzout.be.Beperk je alcoholgebruikPer glas alcohol dat je dagelijks drinkt, verhoogtde systolische bloeddruk. Daaromraden experten aan om dagelijks nietmeer dan een à twee glazen alcohol tedrinken.Het is ook belangrijk om enkele dagen perweek geen alcohol te drinken.Deze adviezen gelden des te meer voormensen met een hoge bloeddruk.Tips om minder alcohol te drinken• Als je regelmatig alcohol drinkt, kiesdan enkele dagen per week waaropje geen alcohol drinkt.• Ga je naar een feestje? Bepaal dan opvoorhand het aantal glazen dat jegaat drinken.• Als je alcohol drinkt, wissel dan ookregelmatig af met water.• Wil je je dorst lessen? Kies dan eerdervoor een niet-alcoholischedrank, bij voorkeur water.Meer informatie over het matigen van alcohol? Surf naar www.vad.be.

14Beweeg een half uurtjeper dagRegelmatige lichaamsbeweging doet debloeddruk dalen. Je hoeft daarvoor niet intenste sporten, zelfs gematigde fysieke activiteitenhebben al een gunstige invloedop je bloeddruk. Wie een zittend levenleidt, heeft dus veel baat bij 30 minutengematigde lichaamsbeweging per dag.Het gaat om activiteiten die ervoor zorgendat je iets sneller en dieper ademt dan normaal.Meer bewegen, hoe begin je eraan?Loop niet meteen te hard van stapel.Bouw de duur en intensiteit van je beweegactiviteitengeleidelijk aan op. Je kanhet best starten met beweging te spreidenover verschillende periodes. Bijvoorbeeld:twee keer 10 minuten fietsen en 10 minutenwandelen. Of een kwartiertje tuinierenen een kwartiertje fietsen. Het belangrijksteis dat je op het einde van de dag eenhalfuurtje lichaamsbeweging achter derug hebt. Ben je ouder dan 40 jaar en wil jena langdurige inactiviteit weer intensievergaan bewegen? Bespreek dit dan eerstmet je arts.Enkele voorbeelden van fysiekeactiviteitenGematigde fysieke activiteit• Stevig wandelen• Fietsen• Dansen• Tuinieren• Gras afrijden• Ruiten wassen• Taï Chi doenIntensieve fysieke activiteit• Joggen• Fietsen (stevig tempo)• Zwemmen• Touwtje springen• Trappen doen• Gewichtheffen• VoetballenWil je wat actiever worden? Ontdek dan onze brochures ‘Gezond leven, actief bewegen!’en ‘30 minuten actief, een goed initiatief!’.

15Kies voor een levenzonder tabakHoewel je door te stoppen met roken jebloeddruk niet spectaculair zal zien dalen,is het toch sterk aangeraden om niet teroken. Tabak heeft immers een nefaste invloedop de bloedvaten en is de belangrijksteoorzaak van hart-en vaatziekten.Stoppen met roken is geen eenvoudigeklus. Heb je het moeilijk om de sigaretvoorgoed vaarwel te zeggen? Aarzel danniet om hulp in te schakelen, het zal jekans op slagen verhogen.Praat erover met je arts, doe een beroepop een tabacoloog of laat je online begeleidendoor de Rookstopcoach viawww.tabakstop.be!Meer informatie over stoppen met roken? Ontdek onze gids ‘Stoppen met roken. Het kan!’.Neem tijd voor ontspanningIedereen heeft al wel eens te maken metspanningen of stress. De ene persoon kandaar beter mee omgaan dan de andere.Als je het moeilijk hebt om met spanningenof zware druk om te gaan, dan kan datschadelijk zijn voor je gezondheid.Dit kan zich uiten in een verhoogde bloeddruk,ook al is stress niet de voornaamste oorzaakvan een hoge bloeddruk. Probeerdaarom op tijd en stond tijd te nemen voor jezelf:zoek afleiding in een hobby of sport, doerelaxatieoefeningen of gewoon lekker niets.Meer informatie over omgaan met stress? Neem een kijkje op www.fitinjehoofd.be ofraadpleeg onze brochure ‘Leef zen’.

16Regelmatige controlevan de bloeddrukEen hoge bloeddruk wordt vaak een ‘stilledoder’genoemd. De meeste mensen meteen hoge bloeddruk hebben immers geenspecifieke symptomen of klachten. Bijlangdurige en extreem hoge bloeddrukkunnen wel klachten als hoofdpijn, oorsuizingen,neusbloedingen en/of gezichtsproblemenoptreden.Ook al voel je niets, de enige manier omeen hoge bloeddruk tijdig te ontdekken isje bloeddruk regelmatig te (laten) meten.Je huisarts kan een hoge bloeddruk eenvoudigopsporen. Ben je ouder dan 40 jaar,dan zal je huisarts bij elk bezoek je bloeddrukmeten.Zelf je bloeddruk meten?Sommige mensen doen aan zelfmeting.Dit betekent dat ze zelf hun bloeddrukmeten in hun thuisomgeving.De zelfmeting kan bijdragen tot een correctediagnose en het onder controle houdenvan hypertensie. Je gebruikt hiervoorbest een gevalideerde bloeddrukmeterdie de bloeddruk meet ter hoogte van debovenarm (en dus niet met een manchetrond de pols).Van plan om je een bloeddrukmeter aante schaffen? Dan kan je terecht bij je apotheker,bandagist of in de gezondheidsshopvan je ziekenfonds. Bespreek deeventuele aankoop eerst met je arts.

17Behandeling van hoge bloeddrukAls een hoge bloeddruk wordt vastgesteld, is de eerste en belangrijkste stap in de behandelingeen aanpassing van de levensstijl.Dit omvat:• gewichtsverlies in geval van overgewicht• evenwichtige voedingsgewoonten met bijzondere aandacht voor de hoge consumptievan groenten en fruit, lager zoutverbruik, minder verzadigde vetten, …• meer lichaamsbeweging• het matigen van alcoholgebruik• niet roken of stoppen met roken• het verminderen van stressDoen deze aanpassingen van de dagelijkse levensstijl de bloeddruk niet voldoendedalen? Dan zal de arts, bovenop bovenstaande leefstijladviezen, een medicamenteuzebehandeling voorstellen. Soms is een combinatie van verschillende bloeddrukverlagendegeneesmiddelen nodig. Volg nauwkeurig het advies van je arts.

18Een hoge bloeddruk… en ik?Test je risico op een hoge bloeddruk en aarzel niet om de resultaten met je arts te bespreken.1. Je bent een man ouder dan 45 jaar of een vrouw ouderdan 50 jaar.2. Je bloeddruk is geregeld hoger dan 130/80 mmHg.3. Je vader of moeder werd of wordt behandeld vooreen hoge bloeddruk.4. Je hebt een broer of zus die werd of wordt behandeldvoor een hoge bloeddruk.5. Je bent onlangs meer dan 3 kg aangekomen of jehebt overgewicht.6. Je beoefent minder dan een keer per week een fysiekeof sportieve activiteit.7. Je houdt van gezouten voedingsproducten en jeconsumeert ze regelmatig.JaJaJaJaJaJaJaNeeNeeNeeNeeNeeNeeNeeMinder dan twee keer ‘Ja’-> Je hebt slechts een klein risico om een hoge bloeddruk te ontwikkelen.Twee of drie keer ‘Ja’-> Je vertoont een matig risico. Een aanpassing van je levensstijl kan dit risicoverkleinen.Meer dan drie keer ‘Ja’-> Een aanpassing van je levensstijl is aanbevolen om een hoge bloeddruk tevermijden.Bron: www.comitehta.org

19Nuttige adressenBelgische Cardiologische LigaElyzeese-Veldenstraat 431050 BrusselTel.: 02 649 85 37Fax: 02 649 28 28E-mail: info@liguecardioliga.beWebsiteswww.cardiologischeliga.bewww.belhypcom.bewww.belgianstrokecouncil.comDe inhoud van deze brochure is geïnspireerd op ‘Attention ma tension’, uitgegeven door het‘Observatoire de la Santé’ van Henegouwen. Waarvoor onze dank! We danken eveneens deexperten van het Belgisch Hypertensie Comité voor de nalezing en suggesties bij deze brochure.

Brochures en praktischeinfo om u te helpen—www.partena-ziekenfonds.beVerantw. Uitgever: P. Mertens - Landsbond van de Onafhankelijke Ziekenfondsen / Sint-Huibrechtsstraat 19 - 1150 Brussel / 2010/04 - GVO-089Partena-Onafhankelijk Ziekenfonds VlaanderenCoupure Links 103 - 9000 GentT. 09 269 85 00 - info@partena-partners.beOndernemingsnr: 0411.696.011Partena Ziekenfonds is lid van de Landsbond van de Onafhankelijke Ziekenfondsen