Jaarverslag 2007 - Pensioenfonds Metaal en Techniek

Jaarverslag2007Jaarverslag 2007 |

| Hoofdstuk | Subkoppen | Subkoppen | SubkoppenDichtbij

de mensen

Jaarverslag 2007 | Inhoud | InhoudVoorwoord 7Kerncijfers 9Bestuursverslag 15Financieel overzicht 15Risicobeheer 21Pensioenbeheer 28Vermogensbeheer 33Jaarrekening 45Balans per 31 december 46Staat van baten en lasten 48Kasstroomoverzicht 49Algemene toelichting 51Risicoparagraaf 59Toelichting op de balans per 31 december 64Toelichting op de staat van baten en lasten 75Actuariële analyse 80Niet in de balans opgenomen verplichtingen 81Accountantsverklaring 82Actuariële verklaring 84Profiel 89Pensioenregeling in de Metaal en Techniek 89Klanten 92Organisatie van pmt 93Bestuur en functionarissen per 31 december 2007 94Werkgeversvertegenwoordigers in het Bestuur 96Werknemersvertegenwoordigers in het Bestuur 97Begrippenlijst 98Colofon 102

Jaarverslag 2007 | Voorwoord | VoorwoordPensioenfonds Metaal en Techniek (pmt) functioneert in een samenleving inbeweging. De vraag om inspraak en verantwoording was ook in 2007 actueel.Niet alleen op het gebied van de pensioenregeling of de financiële positie vanhet fonds, ook het maatschappelijk verantwoord ondernemen van het fondswas onderwerp van discussie.Het antwoord van pmt is even simpel als helder; praat met de deelnemer,ga de dialoog aan met organisaties en wees open over de wijze waarop hetfonds het pensioen- en vermogensbeheer uitvoert. En, sta dicht bij de mensen.Dat heeft het fonds het afgelopen jaar nadrukkelijk in de praktijk gebracht.En dat zal pmt ook blijven doen.Daartoe biedt pmt verschillende middelen. De pensioenconsulenten, die zowelwerkgevers als deelnemers informeren over de mogelijkheden binnen de regeling.Bijeenkomsten die voor gepensioneerden worden georganiseerd. De website waarophet beleggingsbeleid openbaar is gemaakt en waarop in het kader van CorporateGovernance het stembeleid wordt getoond. En de pensioenplanner waarop deelnemersprecies kunnen uitrekenen hoeveel pensioen zij krijgen.Pensioenfonds Metaal en Techniek biedt een goed en zeker pensioen. In 2007werden volledige toeslagen toegekend aan deelnemers en gepensioneerden van hetfonds. Bovendien werden met inhaaltoeslagen kortingen uit voorbije jaren vollediggoedgemaakt.Dichtbij de werknemers en werkgevers in de bedrijfstak, dát is waar pmt voor staat.Jan Berghuis, voorzitter namens werknemersPeter van der Linden, voorzitter namens werkgevers

| Kerncijfers 2003-2007 |

Kerncijfers 2003-2007Jaarverslag 2007 | Kerncijfers |

10 | Kerncijfers 2003-2007Werkgevers en deelnemers(aantallen) 2007 2006 2005 2004 2003Aangesloten werkgevers met personeel 33.735 33.302 31.293 31.230 31.426DeelnemersActieve deelnemers 1) 417.772 402.450 340.286 341.191 340.527Slapers 606.568 604.207 590.030 591.249 593.331Pensioengerechtigden 150.918 141.217 137.645 130.589 124.701Totaal deelnemers 1.175.258 1.147.874 1.067.961 1.063.029 1.058.559Pensioenverplichtingen en pensioenvermogen(x 1 miljoen euro)Pensioenverplichtingen 2)Actieve deelnemers 10.812 11.262 10.688 9.430 8.966Slapers 3.651 3.713 3.456 3.056 2.874Pensioengerechtigden 10.177 9.593 8.774 7.812 7.029Totaal pensioenverplichtingen (A) 24.640 24.568 22.918 20.298 18.869Marktrente verplichtingen 4,85% 4,26% 3,70% 4,00% 4,00%Algemene reserve (B) 10.057 6.976 5.360 2.921 1.382Pensioenvermogen (C = A + B) 34.697 31.544 28.278 23.219 20.251Dekkingsgraad 2) (C/A) 140,8% 128,4% 123,4% 114,4% 107,3%Premies en uitkeringenPremiepercentagesPremie ouderdoms- en partnerpensioen 3) 26,0 26,8 17,0 17,0 17,0Premie vroegpensioen 4) n.v.t. n.v.t. 8,4 7,5 6,5PremiebijdragenPremie ouderdoms- en partnerpensioen 1.599 1.537 727 696 700Premie vroegpensioen 2 2 772 670 581Premie-inkomen totaal 1.601 1.539 1.499 1.366 1.281UitkeringenUitkeringen ouderdoms- en partnerpensioen 568 497 454 405 369Uitkeringen vroegpensioen 497 423 406 375 311Uitkeringen totaal 1.065 920 860 780 6801)Vanaf 2006 is de Pensioenregeling in de Metaal en Techniek aangepast. Hierbij is de werkingssfeer uitgebreid op grond waarvan werknemers van18 tot en met 24 jaar ook deelnemer zijn van het pensioenfonds. Tot en met 2005 was de aanvangsleeftijd 25 jaar.2)Vanaf 2007 zijn de toekomstige pensioenverplichtingen gewaardeerd op marktwaarde. Dat betekent dat een actuele rentetermijnstructuur is toegepast.Voorts zijn de overlevingskansen verhoogd op basis van de nieuwste AG-tafels, vermeerderd met een opslag van drie procent voor de sterftetrend.Tot slot zijn op balansdatum toegezegde toeslagen per 1 januari van het volgende jaar opgenomen in de pensioenverplichtingen. De vergelijkendecijfers van 2006 zijn aangepast. De meerjarencijfers tot en met 2005 zijn niet aangepast.3)Dit premiepercentage wordt geheven over het pensioengevende jaarsalaris minus de franchise ad 14.224 euro (2006: 13.965 euro).Hierbij geldt in 2007 een ‘grensbedrag’ van 70.108 euro (2006: 69.242 euro). Over het pensioengevend jaarsalaris boven het grensbedrag wordt een premievan 17 procent geheven.4)Vanaf 2006 is er geen vroegpensioen meer, zodat er ook geen premie wordt geheven.

Jaarverslag 2007 | Kerncijfers | 11Andere resultaten(x 1 miljoen euro) 2007 2006 2005 2004 2003Opbrengst beleggingen 1.911 2.596 4.308 2.375 2.184Waardeoverdrachten inkomend 819 155 220 121 157Waardeoverdrachten uitgaand 99 65 73 71 51Kosten (inclusief beleggingskosten) 111 107 101 91 91BeleggingenSamenstelling portefeuille ultimoVastrentende waarden 13.385 11.930 11.250 9.829 9.200Aandelen 11.919 12.072 10.315 8.142 6.743Vastgoedbeleggingen 4.644 4.251 3.275 2.926 2.522Alternatieve beleggingen 4.587 3.260 3.419 2.248 1.904Totaal belegd vermogen 34.535 31.513 28.259 23.145 20.369Samenstelling portefeuille ultimoVastrentende waarden 38,8% 37,9% 39,8% 42,5% 45,2%Aandelen 34,5% 38,3% 36,5% 35,2% 33,1%Vastgoedbeleggingen 13,4% 13,5% 11,6% 12,6% 12,4%Alternatieve beleggingen 13,3% 10,3% 12,1% 9,7% 9,3%Totaal belegd vermogen 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%Totaal rendement per categorie beleggingen 5)Vastrentende waarden -0,3% 0,2% 8,2% 9,2% 9,9%Aandelen 8,7% 15,2% 31,5% 13,7% 23,7%Vastgoedbeleggingen 6,3% 22,9% 22,3% 17,4% 7,8%Alternatieve beleggingen 25,3% 7,6% 19,9% 9,4% 5,5%Splitsing rendement over totaal belegd vermogenDirect rendement 3,2% 3,2% 3,2% 3,0% 3,4%Totaalrendement 5,9% 9,1% 18,5% 11,7% 12,3%Z-scoreZ-score per jaar 1,08 1,09 1,59 0,51 - 0,29Performance toets 1,78 1,00 0,34 - 0,20 0,145)De resultaten van de valuta-afdekking zijn toegerekend aan de beleggingscategorie waarop deze resultaten betrekking hebben.

Jaarverslag 2007 | In gesprek met | 13→ In gesprek met Jan Berghuis en Peter van der LindenWaar voor uw geld→ pmt was het eerste pensioenfondsdat een inhaaltoeslag toekende.Is dit pensioenfonds financieelgezonder dan andere pensioenfondsen?Of is het alleen moediger?‘Financieel gezond én moedig!’ opentJan Berghuis. ‘We waren het eerstepensioenfonds dat enkele jaren geledende broekriem aanhaalde. En nu hebbenwe het waardeverlies voor onze deelnemersingehaald. Daar ben ik blij mee.’‘We zijn moedig, maar beslist niet overmoedig,’vindt Peter van der Linden,‘Ons deelnemersbestand is gemiddeldjong. Daardoor kunnen we met de inhaaltoeslagscherper aan de wind varen danandere pensioenfondsen. De financiëlebuffers zijn op orde, het gemiddelderendement is goed. De inhaaltoeslagpast binnen de beleidskaders en is zeerverantwoord. Het was dus een heellogisch besluit.’ ‘En een prettige boodschapbovendien,’ vervolgt Berghuis.‘Als we geen toeslag verlenen merkenwerknemers dat niet direct in hunportemonnee, maar op termijn wel. Nukunnen we weer zeggen dat het pensioenover de afgelopen jaren waardevast isgeweest. Dat is belangrijk, want de steunvoor ons collectieve pensioenstelsel isniet meer vanzelfsprekend. Dit besluithelpt ons om draagvlak te houden vooronze pensioenregeling.’→ Wat is het prijskaartje van deinhaaltoeslag?Van der Linden: ‘De inhaaltoeslag wordtbetaald uit onze financiële reserves,dus de dekkingsgraad loopt iets terug.Natuurlijk is dat een serieus prijskaartje,maar op de lange termijn is het slechtseen rimpeling in de zee. En net alswerknemers vinden werkgevers hetbelangrijk dat het pensioen van dedeelnemers zijn waarde behoudt. Dat iseen belangrijk streven van ons pensioenfonds!’Berghuis stemt in: ‘Ik begrijp ookniet dat er zo negatief wordt gedaan overpensioenfondsen. Het is goed dat wekritisch worden gevolgd, maar vaakwordt het belangrijkste vergeten: webieden een mooie pensioenregelingtegen ongekend lage kosten. Dat zouik wat vaker willen horen.’→ In 2007 kwamen er pensioenconsulentendie het land in gaan omvragen te beantwoorden en de pensioenregelingtoe te lichten. Zijn ze nodigomdat het premie en indexatiebeleidte ingewikkeld zijn geworden?Berghuis: ‘Een pensioensituatie vaneen deelnemer kan erg ingewikkeld zijn.Je heb dan verschillende berekeningenen scenario’s, die een toelichting nodighebben. Dat gaat het beste in een één opéén gesprek met een expert.’ ‘De pensioenconsulentenspreken niet alleen metindividuele werknemers,’ vult Van derLinden aan. ‘Ze geven ook presentatiesbij bedrijven. Zo delen ze hun kennismet grote aantallen werknemers. Ik ziede pensioenconsulenten ook als eenbelangrijke schakel tussen de werkgeveren het pensioenfonds. Ze zijn het menselijkgezicht van het pensioenfonds enbrengen het pensioenfonds dicht bijde deelnemers. Letterlijk en figuurlijk.’

14 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | Vermogensbeheer

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 15BestuursverslagFinancieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | Vermogensbeheer2007 met goede resultaten en dito financiële positie afgeslotenDe marktwaarde dekkingsgraad is gedurende 2007 gestegen van 128% naarbijna 141%. Aan deze stijging is bijgedragen door enerzijds het rendementop de beleggingen en anderzijds de zeer beperkte stijging van de verplichtingen.Gelet op de onrust die de kredietcrisis in de Verenigde Staten heeft veroorzaaktwas het rendement op de beleggingen van 5,9% meer dan redelijk te noemen.De stijging van de marktrente zorgde voor een afname van de omvang van depensioenverplichtingen. In combinatie met de opbouw van nieuwe aansprakenzijn de verplichtingen per saldo met minder dan 100 miljoen euro toegenomen.De financiële positie ultimo 2007 van pmt is zonder meer gezond te noemen.Het fonds heeft voldoende reserves om ontwikkelingen op het gebied van de renteen andere marktontwikkelingen op te vangen.Op grond van de resultaten heeft het bestuur van pmt besloten om per 1 januari 2008naast de reguliere toeslagen een extra toeslag toe te kennen aan alle groepen deelnemersinclusief de pensioengerechtigden. Hiermee zijn de in het verleden ontstaneachterstanden in de toeslagverlening volledig ongedaan gemaakt.Grote invloed Pensioenwet en nieuw financieel toezichtkaderop gepresenteerde resultatenIn 2007 is de Pensioenwet van kracht geworden en daarmee het nieuw FinancieelToetsingskader (ftk). Op grond van deze nieuwe regelgeving is het begrip marktwaardeveel belangrijker geworden. En dan met name voor de pensioenverplichtingen.Dit heeft geresulteerd in een drietal belangrijke aanpassingen van de grondslagenvoor de waardering en resultaatbepaling:• de omvang van de pensioenverplichtingen wordt nu vastgesteld met behulp vaneen actuele marktrente, afgeleid van de rentetermijnstructuur;• tegelijkertijd met de overstap naar de nieuwste overlevingstafels van het ActuarieelGenootschap zijn de verplichtingen verhoogd met een opslag van drie procentom rekening te houden met een voorzienbare sterftetrend;• de toeslagen die worden toegekend per 1 januari van het volgende verslagjaarworden al verwerkt in de resultaten van het lopende verslagjaar, omdat het besluittot toekenning van de toeslagen in het lopende jaar is genomen.De nieuwe grondslagen zijn in de jaarrekening verwerkt als een stelselwijziging per1 januari 2007. Daarbij zijn voor de vergelijkbaarheid de resultaten 2006 en de balans

16 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | Vermogensbeheervan zowel primo als ultimo 2006 aangepast conform de nieuwe grondslagen.Met name het opnemen van een ‘voorzienbare sterftetrend’ heeft voor veel discussiebinnen het fonds gezorgd. Het fonds realiseert zich dat de levensverwachtingvan de Nederlandse bevolking de afgelopen decennia steeds verder omhoog isgegaan. En evenmin ligt het voor de hand om te veronderstellen dat deze trendnu plotseling zal ophouden. Maar de druk vanuit wet- en regelgeving om nu in éénkeer fors extra te reserveren voor dit doel komt pmt over als overdreven prudentie.Het fonds had liever gekozen voor een geleidelijke extra reservering van middelen,waarbij regelmatig ijking zou plaatsvinden aan de werkelijke ontwikkelingen.Naar de mening van het bestuur zou dit ook beter hebben gepast bij een evenwichtigeverdeling van de lasten over de verschillende generaties van deelnemers van het fonds.Resultaten 2007De resultaten 2007 laten zich als volgt samenvatten.Resultaten2007x 1 miljoen euro2006x 1 miljoen euroPremiebijdragen 1.601 1.539Beleggingsopbrengsten 1.911 2.596Uitkeringen - 1.065 - 920Toevoeging voorzieningpensioenverplichtingen- 72 283Overige baten en lasten 706 51Saldo van baten en lasten 3.081 3.549Dekkingsgraad ultimo 140,8% 128,4%Gehanteerde rekenrentevoor de verplichtingen4,85% 4,26%PremiebijdragenGelet op de financiële positie ultimo 2006 heeft het bestuur pmt de premie 2007vastgesteld op een kostendekkend niveau – conform de definities van de Pensioenwet.Dit houdt in dat de premie in termen van de salarissom iets kon dalen van 14,6%naar 14,2%. In termen van de premiegrondslag kwam dit neer op een daling van 26,8%naar 26,0%.Ondanks de premieverlaging die in 2007 is doorgevoerd, zijn de premiebijdragendit jaar licht hoger geweest. Dit hangt samen met de toename van het aantal actievedeelnemers in 2007.

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 17BeleggingsopbrengstenIn 2007 waren de beleggingsopbrengsten aanmerkelijk gematigder dan in enkelejaren daarvoor. Het totale rendement kwam uit op 5,9% tegenover 9,1% in 2006.Alle traditionele beleggingscategorieën behaalden een lager rendement dan in 2006.Alleen de alternatieve beleggingen boekten fors hogere resultaten. Van het totaleresultaat ad 1,9 miljard euro positief werd bijna 0,9 miljard euro gerealiseerd met dealternatieve beleggingen. De beleggingsresultaten worden uitgebreid toegelicht inhoofdstuk vier van dit bestuursverslag.UitkeringenDe uitkeringen zijn in totaal gestegen van 920 naar 1.065 miljoen euro. Voor het eerstis zichtbaar dat het vroegpensioen, onderdeel van de pensioenregeling die van krachtwas tot 1 januari 2006, nu in volume afneemt. Hier staat tegenover dat het volume vanhet vervroegde ouderdomspensioen, behorend bij de nieuwe pensioenregeling, juistsnel toeneemt.De post uitkeringen is in 2007 in verband met de (terug)komst van een groot aantalvoorheen gedispenseerde ondernemingen extra toegenomen met circa 50 miljoeneuro. Ook de komende jaren zal dit leiden tot een structureel hogere uitkeringslast.Uitkeringen2007x 1 miljoen euro2006x 1 miljoen euroOuderdomspensioen 404 353Vroegpensioen 351 413Vervroegd ouderdomspensioen 146 10Partnerpensioen(incl. wezenpensioen)149 131Afkoopsommen 15 13Totaal uitkeringen 1.065 920

18 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerMutatie voorziening pensioenverplichtingenDe mutatie van de voorziening pensioenverplichtingen kan in grote lijnen als volgtworden toegelicht:Toevoeging voorziening pensioenverplichtingen2007x 1 miljoen euro2006x 1 miljoen euroNieuwe aanspraken 2.474 1.845Rentetoevoeging 1.056 888Onttrekking voor uitkeringen - 1.059 - 922Wijziging marktrente - 2.399 - 2.094Toevoeging voorzieningpensioenverplichtingen72 - 283Onder nieuwe aanspraken zijn begrepen de reguliere pensioenopbouw vanuit eenactief dienstverband, de toekenning van overgangsregelingen, de toekenning vantoeslagen en de extra opbouw vanwege waardeoverdrachten. De stijging van de voorzieningpensioenverplichtingen vanwege nieuwe aanspraken is in 2007 beduidendhoger dan in 2006 als gevolg van de omvang van de inkomende waardeoverdrachten,die in 2007 bijna 500 miljoen euro hoger waren dan in 2006.De mutatie van de verplichtingen is zeer sterk beïnvloed door de wijziging van demarktrente. Deze is zowel in 2006 als in 2007 met bijna 60 basispunten gestegen,hetgeen een aanzienlijke daling van de nominale pensioenverplichtingen tot gevolgheeft gehad.Overige baten en lastenHet positieve saldo van de post overige baten en lasten is veel groter dan in anderejaren door de (terug)komst van een groot aantal voorheen gedispenseerde ondernemingen.Voor betrokken deelnemers zijn de opgebouwde pensioenen door middelvan collectieve waardeoverdrachten ondergebracht bij pmt.Premie en indexatiebeleid 2008De premie is voor 2008 verder verlaagd van 26,0% naar 25,2% van de pensioengrondslag.Dit percentage wordt geheven over het salarisdeel dat ligt tussen de franchiseen een grensbedrag van 70.809 euro. De franchise in 2008 bedraagt 14.520 euro.Ook de premie voor de pensioenopbouw boven het grensbedrag is verlaagd,van 17% in 2007 naar 16,7% van het salarisdeel boven het grensbedrag in 2008.Uitgangspunt voor de premie 2008 is dat deze een kostendekkend niveau dientte hebben.

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 19Per 1 januari 2008 zijn de volledige reguliere toeslagen verleend en is bovendieneen inhaaltoeslag verleend. De reguliere toeslag betekent een verhoging van 1,0%voor de actieve deelnemers en 1,29% voor de pensioengerechtigden en de slapers.De inhaaltoeslag bedraagt 1,36% voor de actieve deelnemers en 1,50% voor depensioengerechtigden en de slapers. Met de toekenning van deze extra toeslagenheeft pmt de in het verleden niet toegekende toeslagen nu eerder volledig ingehaald.In de volgende grafieken wordt een historisch overzicht gegeven van de loonindexversus de toegekende toeslagen van de pensioenaanspraken van actieve deelnemersen de prijsindex versus de toegekende toeslagen van de pensioenen van slapersen pensioengerechtigden. Door de extra toeslagen zijn de verhogingen van 2006tot en met 2008 hoger dan de loon- respectievelijk prijsindex.Loonindex naast toegekende toeslagen actieve deelnemerstoegekende toeslagloonindex

20 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerPrijsindex naast toegekende toeslagen pensioengerechtigden en slaperstoegekende toeslagprijsindex

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 21Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerAlgemeenIn de statuten van pmt staat als doelstelling van het fonds omschreven ‘hetverstrekken van uitkeringen ter zake van ouderdom en/of overlijden aan hendie als werknemer werkzaam zijn geweest in de Metaal en Techniek, alsmedeaan hun nagelaten betrekkingen’.Uit deze doelstelling volgt direct ook het belangrijkste risico voor fonds en deelnemers,namelijk het risico dat het fonds niet beschikt over voldoende vermogenter dekking van de pensioenverplichtingen. Dit wordt ook wel het solvabiliteitsrisicogenoemd.Onvoldoende solvabiliteit kan zijn oorzaak vinden in vele zaken. Deze zijn vooreen deel te beïnvloeden door het fonds, maar voor een deel ook niet. Tot de eerstecategorie behoren zaken als het vragen van een adequate kostendekkende premie,het uitsluitend verlenen van toeslagen indien en voor zover de financiële positievan het fonds dat toe laat en het vastzetten van de middelen in solide beleggingen.Niet of minder beheersbaar voor het fonds zijn zaken als de ontwikkeling van definanciële markten of de levensverwachting van deelnemers. Wanneer de levensverwachtingvan deelnemers toeneemt, betekent dit dat het fonds rekening moethouden met extra toekomstige uitkeringslasten. Deze ontwikkelingen zijn voor hetfonds niet te beïnvloeden, maar uiteraard wordt er in het beleid van het fonds welrekening mee gehouden. Er wordt onderzocht welke consequenties bepaalde trendskunnen hebben en op welke wijze pmt daarop kan reageren. Door middel van almstudies en continuïteitsanalyses wordt de doeltreffendheid van de beleidsinstrumentenregelmatig geëvalueerd.Hierna worden de algemene uitgangspunten toegelicht voor het premiebeleid,het toeslagbeleid en het beleggingsbeleid. Tevens wordt aandacht besteed aan eenaantal specifieke risico’s die de financiële positie van het fonds kunnen beïnvloeden.Het betreft voor het merendeel kwalitatieve beschrijvingen. Een cijfermatige uitwerkingwordt gegeven in de jaarrekening. Tot slot wordt stilgestaan bij de organisatievan pmt. Zaken als een adequate scheiding van taken en verantwoordelijkheden,voldoende deskundigheid en een gedragscode zijn in zichzelf nog geen waarborgdat de doelstelling van het fonds wordt waargemaakt. Maar gelet op de groteverantwoordelijkheid die het fonds heeft jegens haar deelnemers dienen dezezaken wel voor 100% op orde te zijn.

22 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerPremie- en toeslagbeleidIn de volgende figuren wordt weergegeven hoe het premie- en toeslagbeleid is vormgegeven.PremiebeleidToeslagbeleid

24 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerBeleggingsbeleidHet beleggingsbeleid wordt op verschillende niveaus vormgegeven. Op het strategischeniveau wordt een verdeling over diverse beleggingscategorieën voor de lange termijngekozen. Door middel van spreiding over deze categorieën wordt een zo hoog mogelijkrendement nagestreefd, met verantwoorde risico’s, gegeven de ambities van het fondsen de structuur van de verplichtingen. Eind 2006 is het strategisch beleggingsbeleidherzien. Het bestuur heeft er voor gekozen om de hieruit voortvloeiende aanpassingenin de asset-allocatie van het fonds over enkele jaren geleidelijk door te voeren.In het verslagjaar is een eerste stap gezet naar deze nieuwe strategische beleggingsportefeuille.Bij het vaststellen van de te nemen stappen worden ook de marktontwikkelingenvan dat moment in de beschouwing betrokken. Zo is de wegingvan hoogrentende waarden slechts beperkt aangepast.Financiële risico’sRenterisicoHet renterisico vormt een belangrijk risico voor de nominale financiële positie van hetfonds. Daarom is het beleid erop gericht om een gedeelte van dit risico af te dekkendoor middel van rente-instrumenten. Er wordt niet voor gekozen om het renterisicovolledig af te dekken omdat dit ten koste zou kunnen gaan van het indexatievermogenop langere termijn. In 2007 heeft een verdere opbouw van de afdekking van hetrenterisico plaatsgevonden. Het fonds is nu voor meer dan de helft van de pensioenverplichtingenbeschermd tegen de effecten van een rentedaling. Deze beschermingtreedt in werking wanneer de rente is gedaald tot een niveau dat door het fonds nogals aanvaardbaar wordt aangemerkt.Aandelenrisico/vastgoedrisicoNaast het renterisico is ook het aandelenrisico een belangrijk risico voor het fonds.In tegenstelling tot het renterisico is het aandelenrisico een bewust gekozen risico,waarvoor gemiddeld op de langere termijn extra rendement wordt verkregen.Dit extra rendement op lange termijn is noodzakelijk om in de toekomst de ambitiesmet betrekking tot het toeslagbeleid waar te kunnen maken. Voor het vastgoedrisicogeldt in grote lijnen hetzelfde, al is het vastgoedrisico minder dominant aanwezig inde portefeuille.ValutarisicoHet verwachte resultaat op vreemde valuta is naar verwachting op de lange termijngelijk aan nul.En op korte termijn is de beweging van valuta moeilijk te voorspellen. Het fonds dektdaarom het valutarisico op belangrijke valuta structureel en volledig af. Door ditbeleid heeft het fonds in 2007 en in de jaren daarvoor forse verliezen door waardedalingvan de dollar kunnen voorkomen.In 2007 daalde de dollar (wederom) sterk in waarde. Door de structurele afdekkingondervond pmt geen negatief effect van deze waardedaling. In 2007 is het afdekkingbeleidvan valutarisico aangepast. Ook het valutarisico van het Britse pond werdafgedekt omdat de omvang van de beleggingen in Britse ponden in de afgelopen jaren

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 25is toegenomen. Daarnaast heeft een extra afdekking van de dollar tot boven 100%plaatsgevonden ter gedeeltelijke afdekking van het risico op koersdaling van Europeseaandelen die een groot deel van hun omzet in Amerikaanse dollars realiseren.Ontwikkeling waarde euro t.o.v de dollar in 2007KredietrisicoHet kredietrisico kan zich op meerdere wijzen manifesteren. Ten eerste doet hetkredietrisico zich voor op het moment dat een debiteur niet (langer) in staat isom te voldoen aan zijn verplichting tot het betalen van rente en of aflossing vande aan hem verstrekte middelen. Dit risico wordt voor een deel bewust door het fondsgezocht, omdat een hoger risico zich vertaalt in een hogere rendements-verwachting.Uiteraard stelt pmt grenzen aan de mate waarin dit risico mag worden gelopen.Een tweede manier waarop pmt wordt geconfronteerd met kredietrisico, doet zichvoor bij wijzigingen in de zogenoemde ‘credit spread’. De credit spread geeft aan welkextra rendement – bovenop het rendement van veilige staatsobligaties – mag wordenverwacht indien middelen beschikbaar worden gesteld aan een bedrijf met een perdefinitie lagere kredietwaardigheid dan de staat. De mate waarin risico wordt beloond,is geen statisch gegeven. Indien de in de markt vereiste risicopremies oplopen, zoalsin 2007 het geval was vanwege de kredietcrisis, wordt de waarde van de reeds in deportefeuille aanwezige stukken minder.LiquiditeitrisicoIn vergelijking met de eerder genoemde risico’s speelt het liquiditeitsrisico geen rolvan betekenis voor het fonds. Een groot deel van de beleggingsportefeuille wordtbelegd in liquide beleggingsinstrumenten die, indien noodzakelijk, op zeer kortetermijn (dagelijks) kunnen worden geliquideerd. De illiquide onderdelen van deportefeuille, voornamelijk direct vastgoedbeleggingen en private equity, hebbeneen bewust gekozen langere en te verlengen looptijd.

26 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerVerzekeringstechnische risico’sVoor het beheersen van de verzekeringstechnische risico’s is de eerste voorwaarde hethanteren van prudente verzekeringstechnische grondslagen. Ultimo 2007 is het fondsovergaan op de meest recente overlevingstafels, te weten gbm/v 2000-2005 met tweejaar leeftijdterugstelling voor mannen en één jaar voor vrouwen. Deze leeftijdterugstellingenzijn bepaald aan de hand van onderzoek naar de verzekerdensterfte binnende deelnemerspopulatie van pmt, die in positieve zin afwijken van het landelijkgemiddelde.De algemene verwachting is dat de verbetering van de levensverwachting in dekomende jaren door zal zetten. Hoewel het moeilijk is te kwantificeren welke omvangdeze trend in de fondsspecifieke situatie zal hebben, heeft het bestuur besloten omeen opslag te hanteren die rekening houdt met sterfteverbetering in de komende jaren.De opslag bedraagt 3% van de voorziening pensioenverplichtingen. In 2008 zal doormiddel van nader onderzoek worden bezien of het fonds overgaat op zogehetenprognosetafels of dat de vaste opslag op de door het fonds gehanteerde overlevingstafelseventueel moet worden aangepast.Interne organisatieInterne governance uitgebreidEen gezonde interne organisatie is een belangrijke waarborg voor goed pensioenfondsbestuur.In navolging van de Pensioenwet en de door de Stichting van de Arbeidopgestelde principes voor goed pensioenfondsbestuur besloot pmt eind 2006 tothet instellen van een verantwoordingsorgaan en een visitatiecommissie.Het verantwoordingsorgaan geeft een oordeel over het handelen en het beleid van hetbestuur en over beleidskeuzes voor de toekomst. Het verantwoordingsorgaan bestaatuit 21 leden, te weten zeven vertegenwoordigers van werkgevers en alle 14 ledenvan de deelnemersraad. In 2007 werd een nieuwe deelnemersraad geïnstalleerd.De leden van de deelnemersraad treden op als vertegenwoordigers van werknemersen gepensioneerden. Het jaar 2008 zal in het teken staan van kennismaking met hetfonds en kennisverwerving over het functioneren van een pensioenfonds. Na afloopvan 2008 zal het verantwoordingsorgaan voor het eerst worden gevraagd haar oordeelte formuleren.De visitatiecommissie beoordeelt als intern toezichthouder de beleids- en bestuursprocessenbinnen het fonds. De commissie gaat na of het bestuur zijn taak op juistewijze vervult en let daarbij op de belangen die het bestuur dient te behartigen.De visitatiecommissie bestaat uit ten minste drie leden en wordt benoemd doorhet bestuur. De benoeming van de leden van de commissie zal in de loop van 2008zijn gerealiseerd. De commissie gaat jaarlijks verslag uitbrengen aan het bestuur.Tot slot is in 2007 een nieuwe bestuurlijke commissie van start gegaan. Dit is decommissie uitbesteding, die in het geval van (voorgenomen) uitbesteding vanwerkzaamheden toetst of met alle relevante aspecten verbonden aan uitbestedingop adequate wijze rekening wordt gehouden. Dit betreft zaken als het in kaartbrengen van de risico’s, de beoordeling van de organisatie waaraan wordt uitbesteed,

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 27is sprake van een concrete, juiste en volledige vastlegging van voorwaarden inovereenkomsten en is de controle op de uitvoering in relatie tot gemaakte afsprakenop adequate wijze vormgegeven. De commissie uitbesteding bestaat uit zes ledenvan het bestuur.Gedragscode pmt verder aangescherptTer voorkoming van belangenconflicten en misbruik van bij het pensioenfondsaanwezige informatie, heeft pmt haar gedragscode verder aangescherpt. De gedragscodegeldt voor de bestuursleden, de directeur en de medewerkers van het bestuursbureau.De code omvat een aantal regels die moeten waarborgen dat er geen enkelevermenging plaatsvindt van zakelijke en privé-belangen. De regels bevatten ookeen geheimhoudingsplicht en stellen eisen aan (het melden van) privé beleggingstransacties.Hogere eisen aan deskundigheid bestuur en deelnemersraadElk individueel bestuurslid maar ook het bestuur als collectief dient te voldoen aanbepaalde deskundigheidseisen. De gezamenlijke pensioenkoepels hebben op 16 april2007 een Plan van Aanpak Deskundigheidsbevordering gepubliceerd. Het deskundigheidsplanvan pmt is conform de aanbevelingen van dit plan van aanpak aangepast.In het nieuwe plan is concreet – in de vorm van zogeheten eindtermen per beleidsterrein– vastgelegd welk minimaal kennisniveau ieder bestuurslid na één jaar lidmaatschapmoet bezitten. Met inschakeling van een externe partij wordt getoetst of diekennis ook inderdaad aanwezig is. Voor zover nodig worden (individuele) opleidingenverzorgd.Voor het bestuur als geheel geldt dat voor elk beleidsterrein tenminste drie bestuursledenhet hoogste deskundigheidsniveau moeten bezitten. Tenminste jaarlijks wordtde individuele en collectieve deskundigheid van het bestuur geïnventariseerd envastgelegd in een zogeheten deskundigheidsmatrix.Het nieuwe deskundigheidsplan stelt eveneens eisen aan zowel de deelnemersraadals het verantwoordingsorgaan. Deze eisen zijn uiteraard minder vergaand dan dievan het bestuur, maar dat neemt niet weg dat ook voor deze organen wordt gestreefdnaar een concreet benoemd minimumniveau van deskundigheid.Splitsing certificerend en raadgevend actuaris gerealiseerdTeneinde de functie van certificerend actuaris zo onafhankelijk mogelijk in te vullenheeft pmt er voor gekozen om naast de certificerend actuaris een afzonderlijkeraadgevend actuaris te benoemen. Dit is tevens een vereiste van de Pensioenwet.pmt heeft het bureau Sprenkels & Verschuren aangesteld als raadgevend actuaris.Certificering geschiedt door Mercer Certificering b.v.

28 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerFinancieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerPensioenwet stelt eisen aan communicatie met deelnemersDe Pensioenwet is van kracht geworden per 1 januari 2007 en vervangt de Pensioenenspaarfondsenwet (de psw). Net als de psw regelt de Pensioenwet de zekerstellingvan gedane pensioentoezeggingen. Daarbij geeft de Pensioenwet met ingang van1 januari 2008 uitgebreide communicatievoorschriften zoals de periodieke informatieverstrekkingaan deelnemers, gewezen deelnemers en gepensioneerden.pmt onderschrijft het belang van open, toegankelijke communicatie en vindt hetterecht dat daaraan in de Pensioenwet hoge eisen worden gesteld. Tegelijkertijdplaatst pmt wel een aantal kanttekeningen. Te denken valt aan het verplichte gebruikvan bijvoorbeeld disclaimers over toeslagverlening. De wet eist enerzijds eenvoudigtaalgebruik en anderzijds juridische volledigheid. Dit is soms niet met elkaar teverenigen.Meer dan voorheen het geval was, moet duidelijk worden gemaakt wat het ambitieniveauvan de toeslagverlening is en welke voorwaarden er voor de toeslagverleninggelden. Het indexatielabel, dat ingaande 2009 verplicht door fondsen moet wordengehanteerd, gaat informatie geven over de toekomstige toeslagverlening en deonzekerheden die daaraan verbonden zijn. Het betreft hier ontwikkelingen diepmt van harte ondersteunt.Afbouw beleggingsopties in PensioenbeleggenZoals hiervoor aangegeven stelt de Pensioenwet allerlei eisen aan de informatieverschaf­fingaan deelnemers. Dit geldt eveneens voor het vrijwillige onderdeel Pensioenbeleggen.De beleggingsvrijheid die in dit onderdeel van de pensioenregeling van pmtwordt geboden, wordt onder de Pensioenwet gekoppeld aan een intensieve zorg- enadviesplicht jegens de deelnemers die iets anders kiezen dan de standaard aangebodenleeftijdsafhankelijke beleggingsmix. Omdat een zeer beperkt aantal deelnemers hiergebruik van maakte, heeft pmt besloten met ingang van 2008 geen beleggingsvrijheidmeer te bieden. Voor het overgrote deel van de pensioenbeleggers heeft dit geengevolgen, omdat zij reeds in de standaard leeftijdsafhankelijke beleggingsmixbelegden. Deze mix houdt er rekening mee dat jongere pensioenbeleggers een langerehorizon hebben tot hun pensioen en daarom meer risico kunnen nemen met daaraangekoppeld een hogere rendementsverwachting. Voor deelnemers die enkele jaren voorhun pensioen zitten, wordt een veilige beleggingsmix gekozen met een laag risico.

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 29Deelname directeur groot aandeelhouder veiliggesteldIn de Pensioenwet is bepaald dat een directeur-grootaandeelhouder (dga), tevenswerknemer, geen pensioen kan opbouwen in de zin van de Pensioenwet. Een dgawordt gedefinieerd als iemand met een aandelenbezit van 10% of meer. De wet maakteen uitzondering voor dga’s – tevens werknemer – die verplicht zijn aangeslotenbij een bedrijfstakpensioenfonds. Voor de dga’s die vóór inwerking-treding vande Pensioenwet al een psw-pensioenvoorziening hadden, is overgangsrecht vantoepassing.Voor pmt heeft deze nieuwe situatie op twee fronten uitwerking gehad. Ten eerste isin de verplichtstellingsbeschikking in 2007 expliciet opgenomen dat werknemers metminder dan 50% aandelen in hun bezit, verplicht deelnemen in de regeling van pmt.Dit is het criterium dat ook vóór 2007 in de Metaal en Techniek is gehanteerd omdga’s te onderscheiden van werknemers. Ten tweede zijn de dga’s die reeds opvrijwillige basis bij pmt deelnamen, in 2007 persoonlijk aangeschreven. Zij kregen,conform het overgangsrecht bij de Pensioenwet, de keuze voorgelegd om de vrijwilligedeelname voort te zetten dan wel te beëindigen. De meeste dga’s hebben ervoorgekozen hun deelname voort te zetten. Vanaf dat moment is deelname aan de pmtregeling verplicht.Kleine pensioenen tot 100 euro worden afgekochtIn de Pensioenwet is de mogelijkheid geïntroduceerd om twee jaar nadat de deelnameis beëindigd kleine pensioenen van minder dan 400 euro op jaarbasis af te kopen.pmt maakt van deze mogelijkheid gebruik om de allerkleinste pensioenen af tekopen, namelijk de pensioenen die minder dan 100 euro op jaarbasis bedragen.De deelnemers die op of na 1 januari 2007 uit het fonds treden, komen vanaf 1 januari2009 in aanmerking voor tussentijdse afkoop. Met betrekking tot deelnemers die alvóór 1 januari 2007 zijn uitgetreden, wordt in 2008 een pilot gehouden om te onderzoekenwat het betekent om ook deze pensioenen van minder dan 100 euro tussentijdsaf te kopen. Voorheen werden deze kleine pensioenen op de pensioendatumafgekocht. pmt kent maar liefst 300.000 slapers met een dergelijk klein opgebouwdpensioen.Relatie pensioenfonds met sociale partners is veranderd onderde PensioenwetIngevolge de bepalingen van de pensioenwet is het niet langer mogelijk dat partijenbuiten het pensioenfonds een instemmingsrecht hebben terzake besluiten vanhet fonds. Dit raakt de verhouding tussen sociale partners en het pensioenfonds.Tot 2008 had de stichting Vakraad Metaal en Techniek – het overlegplatform vansociale partners binnen de sector Metaal en Techniek – een instemmingrecht opbelangrijke besluiten van het fonds. Dit betrof bijvoorbeeld (wijziging van) de statuten,het pensioenreglement en de hoogte van de franchise. Ook de benoeming vanbestuursleden was voorbehouden aan de Vakraad. Ingaande 2008 geldt voor al dezeonderwerpen dat de Vakraad geen instemmingsrecht meer kan hebben. Het bestuurvan pmt hecht evenwel grote waarde aan de band tussen sociale partners en pensioenfonds.Om die reden is bij elk van voorgenoemde besluiten een expliciet adviesrechtvoor de Vakraad gehandhaafd.

30 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerToegankelijkheid klachtenprocedure vergrootIn het kader van goed pensioenfondsbestuur heeft pmt de klachtenregeling onderde loep genomen. Vooral de toegankelijkheid van de klachtenprocedure is verbeterd.In communicatie-uitingen wordt meer aandacht besteed aan de mogelijkheid vanhet uiten van een klacht. Een belangrijk middel in dit verband is de website van pmt.Ook is een apart antwoordnummer en apart emailadres ingesteld, wat ertoe bij moetdragen dat (gewezen) deelnemers, gepensioneerden en werkgevers hun eventueleklachten eenvoudig kenbaar kunnen maken.Vragen bij fiscalisering aowBegin 2007 is in het regeerakkoord het plan opgenomen om de aow te fiscaliseren,met als doel om ook 65-plussers mee te laten betalen aan de financiering van de aow.Fiscalisering van de aow betekent het betalen van de aow-uitkeringen uit de algemenemiddelen, ofwel uit de belasting. De aow-premies worden dan vervangen doorbelastinghef­fing. Nu betalen 65-plussers geen aow-premie. Gevolg van fiscalisering isdat 65-plussers aan de aow gaan meebetalen. In de plannen van het kabinet zou hetdaarbij gaan om mensen met een relatief groot pensioen, namelijk meer dan 18.000euro aan ouderdomspensioen bruto per jaar.In 2001 is besloten dat de aow-premie niet boven 17,9% mag uitkomen. Daardoor iseen plafond gesteld aan de premie die wordt ontvangen terwijl de aow-lasten steedsverder toenemen. Die toename wordt nu reeds betaald uit de algemene middelen.Via deze weg wordt de aow dus al geleidelijk ‘gefiscaliseerd’.Werken naast vervroegde pensionering aan strikte voorwaardengebondenWerken naast vervroegde pensionering leeft sterk in de bedrijfstak Metaal en Techniek.pmt krijgt regelmatig vragen over de mogelijkheden en onmogelijkheden van gedeeltelijkvervroegen van het ouderdomspensioen en daarnaast blijven werken.In het algemeen geldt dat pensioen het inkomen uit arbeid vervangt. Vervroegdepensionering zonder te stoppen met werken, wordt dan ook beschouwd als afkoopvan pensioen waardoor de waarde van de gehele pensioenaanspraak ineens envolledig belastbaar wordt. Wel is het toegestaan gedeeltelijk met pensioen te gaanen daarnaast gedeeltelijk te blijven werken. De wetgever hanteert daarbij als uitgangspuntdat als een werknemer bijvoorbeeld op leeftijd 62 voor 60% parttimewil gaan werken, hij op dat moment voor 40% vervroegd met pensioen mag gaan.In dat geval is 40% van het tot leeftijd 62 opgebouwde ouderdomspensioen (ingaandeop leeftijd 65) plus het daarbij behorende partnerpensioen beschikbaar om vervroegdin te laten gaan.pmt adviseert deelnemers die overwegen om in deeltijd te blijven werken altijd hunsituatie zorgvuldig fiscaal te toetsen. Overigens is het binnen de sector Metaal enTechniek zo geregeld dat een werknemer die gedeeltelijk met pensioen gaat sowiesoeerst het bestaande dienstverband dient te beëindigen. Indien hij gedeeltelijk wilblijven werken, dient een nieuwe arbeidsovereenkomst te worden aangegaan.

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 31Financiering pensioenopbouw bij werkloosheid voor langereperiode veiliggesteldBij werkloosheid stopt in principe de verdere opbouw van het pensioen. Om vooraloudere werknemers enige compensatie te geven voor dit pensioenverlies wordensinds 1989 de financiële middelen van de Stichting Financiering VoortzettingPensioenverzekering (fvp) gebruikt ten behoeve van de pensioenopbouw voorwerknemers die na hun 40 e werkloos worden. Omdat de stichting uitsluitend inkomstenheeft uit het belegd vermogen en dit vermogen sinds 2000 sterk is gedaald, heefthet bestuur van de Stichting fvp besloten dat werknemers die op of na 1 januari 2010werkloos worden, niet meer in aanmerking komen voor een bijdrage uit de fvpregeling.Werknemers die nu ww-gerechtigd zijn én vóór 1 januari 2010 werkloosworden, kunnen van de regeling gebruik blijven maken. Hiervoor zijn echter geenharde garanties afgegeven. Overigens is de datum van 1 januari 2010 alweer een jaarlater dan oorspronkelijk door fvp was gepland. Met name de ontwikkeling van hetaantal werklozen en daarmee het beroep op de fvp-regeling valt mee ten opzichte vaneerdere prognoses.Sociale partners in de Metaal en Techniek hebben vooruitlopend op het einde vande fvp-regeling een principeafspraak gemaakt om te komen tot een sectorregeling.Pensioenconsulenten van start gegaanpmt heeft in 2007 twaalf pensioenconsulenten in dienst genomen. Zij hebben alstaak om werknemers en bedrijven te informeren over de pensioenregeling van pmt.Daarbij gaat het om complexe vraagstukken en ingewikkelde persoonlijke situatieswaar een telefonische of schriftelijke toelichting niet toereikend is.Met de consulenten voorziet pmt in een behoefte van zowel werkgevers en deelnemers.Dankzij het maatwerk van de consulenten zijn reeds 1500 deelnemers en ruim100 bedrijven met complexe vragen van ondersteuning en advies voorzien. Daarnaastzijn bij meer dan 100 bedrijven presentaties aan groepen deelnemers verzorgd.Consulenten zijn op de kantoren van de sociale partners gedetacheerd. Op die manieris voorzien in een landelijke spreiding van de consulenten. De bereikbaarheid voorde deelnemer is daarmee vergroot. Ook staan de consulenten de sociale partners oppensioentechnisch gebied bij in het geval van individuele of collectieve vraagstukken.In 2007 is op die manier ruim 300 keer een beroep gedaan op de consulenten. Er zijn3 consulenten voor werkgevers en 9 consulenten voor deelnemers beschikbaar.Uitkomsten onderzoek pensioenbeheerHet benchmarkonderzoek Pensioenen 2006 van de Canadese firma Cost EffectivenessMeasurement (cem) laat zien waar pmt staat ten opzichte van andere pensioenfondsenop het gebied van administratiekosten en serviceniveau.Uit het onderzoek blijkt dat de servicescore van de pensioenuitvoering van pmtvergelijkbaar is met die van andere pensioenfondsen. Goede scores zijn genoteerdvoor het aantal telefoontjes dat met gewenst resultaat wordt afgerond, de website

32 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | Vermogensbeheer(met interactieve pensioenplanner) en de nieuwsbrieven (frequentie van versturenen expliciete aandacht voor de doelgroep gepensioneerden). In verband met deimplementatie van de nieuwe pensioenregeling heeft een aantal prestaties tijdelijkonder druk gestaan. Dit betreft de vlotte afwikkeling van waardeoverdrachten, degemiddelde wachttijd aan de telefoon en het moment van versturen van het jaarlijkspensioenoverzicht.Bij dit laatste is overigens bewust gekozen voor meer voorbereidingstijd, opdat teneerste de nieuwe regeling goed kon worden toegelicht en ten tweede het overzicht konworden opgesteld in lijn met de aanbevelingen inzake het Uniform Pensioenoverzicht(upo). Alles bijeengenomen scoorde pmt 70 punten op een schaal van 0 tot 100.De gemiddelde uitvoeringskosten per actieve deelnemer en gepensioneerde zijnvoor pmt in 2006 fors gedaald. Van 98 euro (2005) naar 83 euro (2006) per deelnemer.Daarbij kan worden opgemerkt dat de totale kosten in absolute zin zijn gedaaldterwijl tegelijkertijd het aantal deelnemers (en dus de omvang van de activiteiten)is gestegen door de verlaging van de deelnameleeftijd van 25 jaar naar 18 jaar.In 2007 zijn de kosten licht gestegen tot 86 euro per deelnemer en gepensioneerde.pmt scoort uitstekend in Transparantiebenchmarkpmt heeft in 2007 deelgenomen aan de Transparantiebenchmark onder 62 bedrijfstakpensioenfondsen.pmt werd in de benchmark vergeleken met pensioenfondsen met50.000 of meer actieve deelnemers. In deze benchmark scoorde het fonds een ‘uitstekend’in het kwantitatieve onderdeel. Vijf van alle deelnemende fondsen kregendit predikaat.Het kwalitatieve deel van het onderzoek liet een aantal verbeterpunten in decommunicatie zien. Met name op het gebied van begrijpelijkheid van informatievalt nog winst te behalen.

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 33Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerAlgemeenNa een aantal jaren van hoge rendementen, was het rendement van pmt in 2007 watmeer gematigd. Het beleggingsjaar 2007, en dan met name de tweede helft daarvan,kenmerkte zich door een zich verdiepende crisis op de ‘subprime’ hypothekenmarkt endaaraan gerelateerd de Amerikaanse huizenmarkt. De crisis had (en heeft nog steeds)gevolgen voor de geld- en kredietmarkten wereldwijd, waarbij de liquiditeit in beidemarkten bijna opdroogde. Het rendement op vele vastrentende waarden, met uitzonderingvan relatief veilige staatsobligaties, was door de ‘kredietcrisis’ negatief.De rendementen op aandelen opkomende markten, commodities, private equityen direct onroerend goed lagen op een hoog niveau.De katalysator voor de subprime hypothekencrisis waren de onverwachte problemenmet hypotheek gerelateerde financiële instrumenten. De kredietwaardigheid vanonderliggende huizenbezitters bleek minder goed te zijn dan verwacht. Hetzelfdeproces dat in de afgelopen jaren leidde tot hoge aandelenrendementen en huizenprijzenvoltrok zich nu omgekeerd. Krediet is minder beschikbaar en daarnaastworden hogere rentevergoedingen gevraagd, voorwaarden worden stringenter enfinanciële innovatie is vrijwel tot stilstand gekomen. Mogelijkheden voor financieringmet vreemd vermogen, die tot voor kort fungeerde als motor voor het financiëlesysteem, namen sterk af. De verplichte verkopen van beleggingen van onder anderehedge funds zetten ook de waarde van andere, niet direct aan de subprime hypothekenmarktgerelateerde, effecten onder druk.De invloed van de kredietcrisis op de reële economie werden met de verdiepingvan de Amerikaanse subprime hypotheekcrisis steeds duidelijker. Terwijl in eersteinstantie de gevolgen zich leken te beperken tot de financiële markten met hetopdrogen van liquiditeit en afwaarderingen bij banken, werd steeds meer duidelijkdat ook de reële economie geraakt wordt. Met name door de druk op de kredietverleningbegint de Amerikaanse crisis zichtbaar door te werken op de economischegroei in de Verenigde Staten.Banken zijn door de aanhoudende onzekerheid over de uiteindelijke schade van decrisis erg terughoudend geworden met het verstrekken van kredieten. Voorwaardenzullen alleen nog maar verder aangescherpt worden. Dit proces is inmiddels ookgaande in Europa. In combinatie met de aanhoudende crisis op de huizenmarktneemt de kans op een recessie in de vs sterk toe. De oplopende werkloosheid en

34 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | Vermogensbeheerafnemende activiteit in zowel de industrie als dienstensector bevestigen dit beeld.Ook de groeiverwachtingen in Europa worden neerwaarts bijgesteld, niet alleenin de markt maar ook door of­ficiële instanties zoals het imf.De verdieping van de subprime crisis heeft geleid tot een forse en snelle herprijzingvan risico’s van de verschillende risicovolle beleggingen, zoals aandelen en bedrijfsobligaties.Beleggers eisen hogere rendementen vanwege de aanhoudende onzekerheidover het effect van de financiële crisis op de reële economie. Aandelen enbedrijfsobligaties werden door deze ontwikkelingen het meest geraakt in de laatstemaanden van 2007. Relatief veilige staatsobligaties profiteerden juist van de kredietcrisisen stegen in waarde.VermogenssamenstellingDe hierna getoonde vermogenssamenstelling is gebaseerd op de economische positie.Dit is de positie inclusief indirect (door middel van derivaten) ingenomen posities.Overzicht ontwikkeling vermogenssamenstelling2007 2006Vastrentende waarden 39% 38%Aandelen 35% 38%Vastgoedbeleggingen 13% 14%Alternatieve beleggingen 13% 10%Totaal 100% 100%Strategische portefeuilleIn de figuur op de volgende pagina wordt de samenstelling van de strategischeportefeuille getoond. Het diversificatiebeleid van pmt komt met name tot uitdrukkingin de categorie alternatieve beleggingen, die bestaat uit private equity, hedge fundsen commodities (grondstoffen). In 2007 is tevens een start gemaakt met beleggingenin infrastructuur en met innovatieve beleggingen van uiteenlopende aard. Met devergaande diversificatie binnen de portefeuille streeft het fonds naar het zoveelmogelijk verlagen van het totale beleggingsrisico van het fonds.De strategische portefeuille is eind 2006 vastgesteld. De werkelijke portefeuillezal in enkele jaren toegroeien naar de nieuwe strategische samenstelling.

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 35Verdeling strategische portefeuilleRendementen 2007In onderstaande tabel is naast het feitelijk rendement, het resultaat opgenomen vande maatstaf die het fonds hanteert om de beleggingsresultaten mee te vergelijken.Het feitelijke resultaat van het fonds bedroeg in 2007 5,9%. Dit rendement lag duidelijkhoger dan de maatstaf die werd gehanteerd. Het rendement van deze maatstaf kwamuit op 5,0%.Overzicht rendement per beleggingscategorieRendementMaatstafVastrentende waarden - 0,3% 0,0%Aandelen 8,7% 7,8%Vastgoedbeleggingen 6,3% 0,8%Alternatieve beleggingen 25,3% 23,9%Totaal 5,9% 5,0%

36 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerHet rendement over 2007 was niet alleen hoger dan de gehanteerde maatstaf, maarook weer hoger dan het rendement van vele andere pensioenfondsen in Nederland.Het voor Nederlandse pensioenfondsen representatieve wm-universum behaaldeeen totaal rendement van 3,8%.Rendementen van pensioenfondsen lopen sterk uiteen vanwege verschillen in debeleggingsmix en andere factoren. Maar ook in vergelijking met pensioenfondsenmet een soortgelijk beleggingsrisico, scoorde pmt uitstekend. pmt behoort overeen periode van vijf jaar tot de hoogst scorende fondsen in Nederland.Vastrentende waardenIn omvang is de vastrentende waarden portefeuille de grootste portefeuille vanhet fonds. Ook binnen de vastrentende waarden portefeuille streeft het fonds naardiversificatie en daarmee risicoreductie. Spreiding vindt plaats over obligaties(staats- en bedrijfsobligaties) Europa, hoogrentende Amerikaanse bedrijfsobligaties,staatsobligaties van opkomende landen en inflatiedekkende obligaties. Vanwege desteeds verder doorgevoerde diversificatie neemt de omvang van de (sub)portefeuillestaatsobligaties Europa wel steeds verder af. In 2008 wordt gestart met beleggingenin hoogrentende Europese bedrijfsobligaties.Verdeling vastrentende waardenIn de eerste helft van 2007 was er sprake van flinke rentestijging, met name voor delangere looptijden, waardoor vastrentende waarden over de gehele linie in waardeafnamen. In de tweede helft van het jaar daalde de rente echter weer als gevolgvan de zich verdiepende kredietcrisis. Aan het eind van 2007 stond de Europese10-jaarsrente op 4,3%, na eerder op een niveau van maar net boven 4% te hebben

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 37gestaan. In de Verenigde Staten liepen de ‘spreads’ voor hoogrentende bedrijfsobligatiesfors op als gevolg van de kredietcrisis en de vlucht naar relatief veiligestaatsobligaties. De Amerikaanse hoogrentende beleggingen namen daardoor inwaarde af. Staatsobligaties van opkomende economieën hadden minder ‘last’ vande kredietcrisis en behaalden daarom een gematigd positief rendement. De inflatiedekkendeobligaties (euro) behaalden een negatief rendement door de in de eerstehelft van het jaar gestegen rente in combinatie met afgenomen inflatieverwachtingen.Uiteindelijk kwam het totale resultaat in 2007 over alle vastrentende onderdelen uitop 0,3% negatief.AandelenNaast de omvangrijke portefeuille vastrentende waarden nemen aandelen eenbelangrijke plaats in de beleggingsportefeuille in. Dit is gebaseerd op het hogereverwachte rendement van aandelen in vergelijking met andere beleggingscategorieën.Spreiding binnen de aandelenportefeuille vindt plaats over regio’s en over segmenten.pmt belegt in aandelen in Europa, de Verenigde Staten, het Verre Oosten en inopkomende markten. Eveneens wordt belegd in zogenaamde small cap aandelenin Europa, de Verenigde Staten en Japan.Ondanks de stabiele hoge rendementen van de afgelopen jaren, kunnen de resultatenvan aandelen over de jaren heen sterk schommelen. Zo liggen de jaren 2000 tot enmet 2002 met negatieve aandelenrendementen als gevolg van het leeglopen van de‘it-bubble’ nog vers in het geheugen. In 2007 werd voor het vijfde achtereenvolgendejaar een goed rendement op de aandelenportefeuille behaald, ondanks de gevolgenvan de kredietcrisis in de tweede helft van het jaar. Door de eerste zichtbare gevolgenvan de kredietcrisis daalden aandelenkoersen vanaf eind juli, na een vrijwel continuestijging gedurende de eerste helft van het jaar. Een snel herstel volgde totdat deeffecten van de kredietcrisis zich eind oktober verder verdiepten en de vrees voor eenrecessie in de Verenigde Staten toenam. In de laatste twee maanden was er daarnasprake van over het algemeen dalende aandelenkoersen wereldwijd. Het totaalrendement op aandelen kwam in 2007 toch nog uit op 8,7%. In de opkomende landenwerden wederom de hoogste rendementen geboekt. Ook in Amerika en Europa warende resultaten redelijk. Het rendement in Japan en van small cap aandelen bleefdaarbij achter.Regioverdeling aandelen

38 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerVastgoedbeleggingenOok in 2007 leverde de portefeuille vastgoedbeleggingen weer goede en stabieleresultaten op. Ook in deze beleggingsvorm streeft het fonds naar spreiding overdirecte beleggingen in Nederland (woningen, kantoren en winkels), en over zowelprivate als beursgenoteerde beleggingen in Europa, Amerika en het Verre Oosten.De directe vastgoedbeleggingen in Nederland kenden een uitstekend resultaat,evenals in de afgelopen jaren. De private internationale (fonds-)beleggingen behaaldenhoge rendementen, met name in de Verenigde Staten. De nog steeds toenemendewereldwijde vraag naar vastgoed, in samenhang met het beperkte aanbod, had in2007 een sterk positief effect. Het resultaat op de beursgenoteerde vastgoedportefeuillewas daarentegen fors negatief. Na een aantal jaren van zeer hoge rendementen voordeze beleggingscategorie, zakten de koersen in 2007 ver terug, mede als gevolg vanhet negatieve sentiment op de diverse aandelenbeurzen. Het totale resultaat op degehele portefeuille vastgoedbeleggingen kwam in 2007 uit op 6,3%.Regioverdeling vastgoedbeleggingenAlternatieve beleggingenSinds een aantal jaren is de portefeuille alternatieve beleggingen een belangrijkepijler in de portefeuille. De nog steeds groeiende portefeuille is een onmisbaaronderdeel van het diversificatiebeleid van pmt. De resultaten in het beweeglijke 2007waren zeer goed, in tegenstelling tot 2006. Het rendement op de totale portefeuillealternatieve beleggingen kwam in 2007 uit op liefst 25,3%. Binnen de portefeuille is ersprake van spreiding over private equity, hedge funds en commodities (grondstoffen).De waarde van de commodities portefeuille nam flink toe onder invloed van de totrecordhoogte gestegen olieprijs. De portefeuille private equity nam eveneens sterkin waarde toe. Ook de hedge funds behaalden goede resultaten in de beweeglijkemarkten van 2007.

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 39Verdeling alternatieve beleggingenInnovatieve beleggingenpmt hecht groot belang aan continue innovatie in het beleggingsbeleid en de uitvoeringdaarvan. In de beleggingsportefeuille nemen alternatieve beleggingen allangere tijd een voorname plaats in, maar de zoektocht naar nieuwe beleggingsvormengaat door. In dit kader heeft pmt in 2007 een start gemaakt met beleggingenin microkredieten en infrastructuur. Bij laatstgenoemde categorie gaat het ominvesteringen in infrastructuur ten behoeve van onder meer energie, telecom,transport, afvalverwerking en water. Inmiddels zijn de eerste beleggingen in eenaantal geselecteerde infrastructuurfondsen gerealiseerd. In 2008 zal deze portefeuilleverder worden uitgebreid. In het afgelopen jaar is pmt tevens gestart met eeninnovatieve portefeuille, waarin (nieuwe) beleggingsvormen worden samengebrachtdie veelal een absoluut rendement karakter kennen. Dat wil zeggen dat het rendementin beginsel onafhankelijk is van de richting van de traditionele kapitaalmarkten.Deze beleggingsvormen zijn veelal minder liquide en hebben (nog) geen separateallocatie binnen de beleggingsportefeuille. In 2007 zijn beleggingen geïmplementeerdin co 2-uitstootrechten, schone energie, bankleningen, volatiliteit en catastrofeobligaties. Ook deze innovatieve portefeuille zal in 2008 verder worden uitgebreid.Actief aandeelhouderschapIn het jaar 2007 is door pmt sterk geïnvesteerd in actief aandeelhouderschap.Eind 2007 ondertekende het fonds de Principles of Responsible Investment (pri)van de Verenigde Naties.pmt heeft, onder andere met het oog op het uitoefenen van haar stemrechten, de‘leidende beginselen’ voor verantwoord beleggen verder geconcretiseerd en vastgelegd.Ondernemingen die producten maken die in strijd zijn met deze beginselen(clustermunitie en anti persoon mijnen) zijn in 2007 uitgesloten voor belegging.

40 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | VermogensbeheerIn de loop van 2007 is het stemmen door pmt uitgebreid van Europese aandelennaar alle aandelen wereldwijd. Eind 2007 is tevens een op maat van pmt gesnedenstembeleid ontwikkeld, dat aansluit bij de ‘leidende beginselen’ en dat vanaf 2008operationeel zal zijn. Ook was pmt in 2007 actief op een aantal aandeelhoudersvergaderingenvan Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen, zoals abn amro,Arcelor Mittal, Fortis, Numico, sns Reaal en uitzendconcern usg People. Een kwestiedie sterk de aandacht trok was de overname van abn amro. Ook al stemde pmtdaarbij tegen de overnameplannen op de aandeelhoudersvergadering van Fortis,uiteindelijk heeft pmt haar aandelen abn amro aan het bankenconsortium aangeboden.Een andere belangrijke kwestie betreft de betrokkenheid van PetroChina bij mensenrechtenschendingenin Soedan. pmt heeft met PetroChina de dialoog gezocht die dekomende tijd samen met andere investeerders zal worden voortgezet. Het is slechtseen voorbeeld van het beleid dat pmt in 2007 heeft ontwikkeld om met een aantalgroepen ondernemingen de dialoog aan te gaan. Naast enkele ondernemingen opde thuismarkt gaat het onder andere om ondernemingen die in strijd handelen metde eerder genoemde ‘leidende beginselen’. Over de specifieke zaken met betrekkingtot het stemgedrag van pmt, de bezoeken van aandeelhoudersvergaderingen en degevoerde dialogen is in 2007 wordt via de pmt website gerapporteerd.

Jaarverslag 2007 | Bestuursverslag | 41

Jaarverslag 2007 | In gesprek met | 43→ In gesprek met Michaël Kortbeek en Piet SwartVerantwoord beleggenblijft actueel→ In 2007 was verantwoord vermogensbeheereen onderwerp van gesprek.Wat heeft dat opgeleverd?‘We kijken nóg kritischer naar onzebeleggingen, waar nodig screenen weextra,’ vertelt Michaël Kortbeek. ‘Hetonderwerp stond al lang op de agenda.’Piet Swart: ‘Verantwoord beleggen iseen proces dat we jaren geleden zijnbegonnen. De media hebben het onderwerpop scherp gezet. Ik vind het goeddat wij kritisch worden gevolgd, want wehebben een publieke functie. De samenlevingmag vragen naar ons handelen.’→ Is het beleggingsbeleid van pmtaangepast?Swart: ‘Ons beleggingsbeleid hebbenwe aangescherpt, verder uitgeschrevenen we hebben er meer bekendheid aangegeven. Een koerswijziging is het niet.’Kortbeek vult aan: ‘We zijn een meeractieve belegger, zonder activistisch teworden! De ondernemer moet zelf zijnbedrijf runnen. Maar hij moet rekeninghouden met zijn omgeving. Daar kunnenwij de onderneming op aanspreken.’Swart licht de inhoud van het beleidtoe: ‘Alles wat verboden is op grond vaninternationale verdragen, daar blijven weverre van. Dus ‘foute’ wapens of kinderarbeidhadden we al uitgesloten. Weinvesteren ook in duurzame beleggingendie gunstig zijn voor het milieu of voorde samenleving. Als grote belegger staanwe midden in de samenleving en hebbeneen invloed waar we iets goeds mee willendoen.’→ Waarom was het nodig om dePrinciples of Responsible Investment(pri) te ondertekenen?Kortbeek: ‘Het was niet meer dan eenlogische stap. Een bevestiging dat weverantwoord beleggen serieus nemen.’Swart: ‘We delen controle-instrumentenen kennis met andere grote beleggers.We oriënteren ons internationaal, onzebeleggingen stoppen niet bij de grenzenvan ons land.’ ‘We doen alles om zo zekermogelijk te zijn van onze beleggingen,’vult Kortbeek aan, ‘Maar 100% zekerheidkrijg je nooit. Bedrijven kunnen hun beleidveranderen. We nemen wel alle mogelijkevoorzorgsmaatregelen. En twijfelen we?Dan gaan we de dialoog aan.’→ Hangt er een prijskaartje aan dezegrotere zekerheid?‘Op korte termijn zijn de uitvoeringskostenhoger, door intensievere controlesen contacten,’ antwoordt Kortbeek.‘Maar,’ zegt Swart, ‘op langere termijnverwacht ik gemiddeld betere rendementen.We krijgen meer grip op derisicofactoren en stimuleren duurzaamheid.’ Kortbeek: Maatschappelijkebetrokkenheid en goed rendementhoeven geen tegenstrijdigheden te zijn.Ze kunnen elkaar zelfs versterken.’

44 | Financieel overzicht | Risicobeheer | Pensioenbeheer | Vermogensbeheer

JaarrekeningJaarverslag 2007 | Jaarrekening | 45

46 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringBalans per 31 decemberActiva (x 1 miljoen euro) 2007 2006Beleggingen• Vastrentende waarden (1) 14.747 12.406• Aandelen (2) 12.429 12.683• Vastgoedbeleggingen (3) 4.297 4.075• Alternatieve beleggingen (4) 2.997 2.258• Derivaten (5) 1.836 737Totaal beleggingen (6) 36.306 32.159Vorderingen uit hoofde van beleggingen (7) 190 70Overige vorderingen en overlopende activa (8) 229 104Liquide middelen (9) 43 3Totaal activa 36.768 32.336

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 47Passiva (x 1 miljoen euro) 2007 2006Algemene reserve (10) 10.057 6.976Voorziening pensioenverplichtingen (11) 24.640 24.568Pensioenvermogen (12) 34.697 31.544Verplichtingen uit hoofde van beleggingen (13) 2.004 719Overige schulden en overlopende passiva (14) 67 73Totaal passiva 36.768 32.336

48 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringStaat van baten en lasten(x 1 miljoen euro) 2007 2006BatenPremiebijdragen (15) 1.601 1.539Beleggingsopbrengsten (16) 1.911 2.596Inkomende waardeoverdrachten (17) 819 155Overige baten(18)60 25Totaal baten 4.391 4.315LastenUitkeringen (19) 1.065 920Mutatie voorziening pensioenverplichtingen (20)• Pensioenopbouw 918 954• Toeslagen 614 592• Toekenning overgangsregelingen 420 330• Rentetoevoeging 1.056 888• Onttrekking voor uitkeringen -1.059 -922• Wijziging marktrente -2.399 -2.094• Wijziging uit hoofde van waardeoverdrachten 601 109• Overige mutaties -79 -140Totaal mutatie voorziening pensioenverplichtingen 72 -283Uitgaande waardeoverdrachten 99 65Pensioenuitvoeringskosten (21) 51 47Overige lasten (22) 23 17Totaal lasten 1.310 766Saldo van baten en lasten 3.081 3.549Het saldo van baten en lasten is volledig toegevoegd aan de algemene reserve.

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 49Kasstroomoverzicht(x 1 miljoen euro) 2007 2006PensioenactiviteitenPremies 1.608 1.536Van herverzekeraars ontvangen uitkeringen 10 9Ontvangsten wegens overgenomen verplichtingen 684 158Uitgekeerde pensioenen - 1.047 - 906Afkopen - 15 - 13Uitgaven wegens overgedragen verplichtingen - 99 - 65Betaalde premies herverzekeringen - 16 - 15Pensioenuitvoerings- en administratiekosten - 51 - 52Overige mutaties 49 14Totale kasstroom uit pensioenactiviteiten 1.123 666BeleggingsactiviteitenVerkopen en aflossingen van beleggingen 16.744 11.192Verkopen uit hoofde van valutamanagement 18.896 16.747Directe beleggingsopbrengsten 1.018 925Aankopen van beleggingen - 18.331 - 13.632Aankopen uit hoofde van valutamanagement - 19.432 - 15.995Kosten van vermogensbeheer - 60 - 59Overige mutaties -1 34Totale kasstroom uit beleggingsactiviteiten - 1.166 - 788Mutatie gemiddelden - 43 - 122De mutatie in geldmiddelen bestaat uit de volgendebalansposten:Liquide middelen 43 3Verplichtingen aan bancaire instellingen - 166 - 83Stand per einde boekjaar - 123 - 80Stand per einde vorig boekjaar -80 42Mutatie in geldmiddelen -43 - 122

50 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaring

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 51Algemene toelichtingAlgemeenDe jaarrekening is opgesteld op basis van in Nederland algemeen aanvaardegrondslagen voor financiële verslaggeving en de wettelijke bepalingen inzakede jaarrekening, zoals deze zijn vermeld in Titel 9 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek(bw) en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving (rj), in het bijzonder Richtlijn 610Pensioenfondsen.StelselwijzigingAanleidingMet ingang van 2007 is de nieuwe Pensioenwet van kracht geworden. Als gevolgvan deze wet valt pmt thans onder de bepalingen van het Besluit FinancieelToetsingskader (ftk). Op grond van de nieuwe regelgeving is de waardering vande pensioenverplichtingen aangepast. Tevens is eind 2007 een herziene versie vande Richtlijn 610 Pensioenfondsen definitief geworden. Toepassing van deze richtlijnvoor het verslagjaar 2007 wordt door de Raad voor de Jaarverslaggeving aanbevolen.Toepassing van de richtlijn raakt zowel de grondslagen voor waardering en resultaatbepalingals de grondslagen voor de presentatie. pmt is van mening dat het inzichtis gebaat met het nu doorvoeren van alle nieuwe voorschriften. Dit is verwerkt als eenstelselwijziging per 1 januari 2007. Daarnaast zijn de resultaten over 2006 herrekendalsof de nieuwe grondslagen met terugwerkende kracht per 1 januari 2006 zijningevoerd. Hierdoor is de staat van baten en lasten over 2007 goed vergelijkbaarmet die over 2006.Marktwaardering verplichtingen in plaats van waardering op een vasterekenrente van vier procentConform de regelgeving in de Pensioenwet en het ftk dient de waardering van depensioenverplichtingen plaats te vinden op basis van marktwaarde. Hierbij wordtgebruik gemaakt van een door De Nederlandsche Bank gepubliceerde rentetermijnstructuur.Ten behoeve van het inzicht is de rentetermijnstructuur in de diversetoelichtingen omgerekend naar een benaderde vaste rekenrente. Daarbij wordtrekening gehouden met de looptijd van de verplichtingen van pmt. Tot en met hetjaarverslag 2006 werd uitgegaan van een vaste rekenrente van vier procent tenzijde actuele marktrente lager was dan vier procent, zoals eind 2005 het geval was.OverlevingskansenTot en met 2006 zijn de overlevingskansen ontleend aan de overlevingstafelsGehele Bevolking Mannen 1995-2000 en Gehele Bevolking Vrouwen 1995-2000.Ingaande 2007 is overgestapt op de overlevingstafels gbm/v 2000-2005. De leeftijdsterugstellingenzijn ongewijzigd gebleven, te weten twee jaar voor mannen en éénjaar voor vrouwen. Voorts zijn de verplichtingen verhoogd met een opslag voor de

52 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringsterftetrend ad drie procent. Op deze wijze is invulling gegeven aan het vereiste vanuitde Pensioenwet dat rekening wordt gehouden met een mogelijke toekomstige verdereverbetering van de overlevingskansen. De vergelijkende cijfers over 2006 zijn aangepast.Toegezegde toeslagen in balans opgenomenVanaf 2007 worden door het bestuur toegekende toeslagen van de aanspraken per1 januari van het volgende jaar meegenomen in de voorziening pensioenverplichtingenvan het lopende jaar. In het jaarverslag 2006 waren de toegekende toeslagen per1 januari 2007 vermeld onder de niet in de balans opgenomen pensioenverplichtingen.De vergelijkende cijfers over 2006 zijn aangepast.Cijfermatige effecten van de stelselwijzigingDoor de stelselwijziging is de algemene reserve per 1 januari 2007 verlaagd met eenbedrag ad 746 miljoen euro, van 7.722 miljoen euro naar 6.976 miljoen euro. Dezeaanpassing valt uiteen in twee delen. Het resultaat over 2006 is herrekend op basisvan de nieuwe grondslagen zoals die gelden ingaande 2007. Het resultaat over 2006is hierdoor met 1.187 miljoen euro verhoogd ten opzichte van het jaarverslag 2006.Daarnaast is sprake van een effect op resultaat en vermogen over de periode vóór2006. Dit effect bedraagt 1.933 miljoen euro en kan als volgt worden toegelicht:BetreftBedrag (x 1 miljoen euro)Overstap op marktwaarderingNieuwe overlevingskansen (inclusief invoering sterftetrend)Toeslagen opnemen in balans lopend verslagjaargeen1.273660Totaal effect hoogte voorziening pensioenverplichtingen 1.933De overstap op marktwaardering heeft op 1 januari 2006 geen effect. Aangezien opdeze datum de rentermijnstructuur in een lagere rente resulteerde dan vier procent,is voor de oorspronkelijke vaststelling van de voorziening al van marktwaarderinguitgegaan. De voorziening pensioenverplichtingen is per 1 januari 2006 met het bedragad 1.933 miljoen euro verhoogd. De algemene reserve is per hetzelfde moment met ditbedrag verlaagd.In afwijking van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving wordt géén melding gedaanvan het resultaat 2007, zoals dit zou hebben geluid indien de grondslagen van hetjaarverslag 2006 ook in 2007 nog van kracht zouden zijn geweest. Van deze vermeldingis afgezien omdat de stelselwijziging is ingegeven door nieuwe wettelijke eisen dieworden gesteld aan de vermogenspositie van pensioenfondsen. Presentatie van eenresultaat 2007 op de oude grondslagen is om die reden niet zinvol.PresentatiewijzigingNaar aanleiding van de herziene richtlijn van de Raad voor de Jaarverslaggeving voorpensioenfondsen (RJ 610), is de presentatie van een aantal posten in de jaarrekeninggewijzigd. Het betreft vooral de actiefzijde van de balans:

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 53• Deposito’s zijn verantwoord onder vastrentende waarden in plaats van liquidemiddelen;• Liquide middelen zijn als aparte balanspost gepresenteerd en niet meer als onderdeelvan de beleggingen. Verplichtingen in rekening-courant aan bancaire instellingenzijn net als vorig verslagjaar verantwoord onder de verplichtingen uit hoofde vanbeleggingen;• Positieve posities uit hoofde van derivatencontracten zijn als aparte post onder debeleggingen gepresenteerd. Vorig verslagjaar werden deze posities verantwoord alsonderdeel van de vorderingen uit hoofde van beleggingen. Negatieve posities uithoofde derivaten zijn net als vorig verslagjaar gepresenteerd onder verplichtingenuit hoofde van de beleggingen;• De vastrentende waarden, aandelen en alternatieve beleggingen zijn in de toelichtingop de balans gespecificeerd naar verschillende soorten beleggingen. Deze zijn bij degrondslagen voor de balans per post vermeld.Daarnaast is de specificatie van de beleggingsopbrengsten gewijzigd. Het resultaat opderivatenposities is apart gepresenteerd (in plaats van verdeeld naar de desbetreffendebeleggingscategorie waarop het derivaat betrekking heeft). Voor alle presentatiewijzigingen geldt dat deze ook zijn doorgevoerd in de vergelijkende cijfers over 2006.Grondslagen voor de balansAlgemeenDe beleggingen zijn gewaardeerd op marktwaarde, tenzij hierna anders is vermeld.Per categorie is aangegeven hoe deze waarde is bepaald. De overige balansposten zijngewaardeerd tegen nominale waarde, tenzij anders vermeld. Alle bedragen in de balansluiden in miljoenen euro’s.OmrekeningskoersenIn de balans zijn alle niet-euro bedragen naar euro’s omgerekend tegen de valutakoersenaan het einde van het jaar.BeleggingenDe beleggingen zijn gerubriceerd naar de aard van de financiële instrumenten. In detoelichting is de aansluiting op de indeling volgens het strategisch beleggingsbeleidvan het fonds weergegeven. Deze laatste indeling is gehanteerd in de kerncijfers enhet bestuursverslag. De beleggingen zijn inclusief de beleggingen voor risico vandeelnemers aan het vrijwillige product Pensioenbeleggen. In de toelichting op debalans (6) is de splitsing van het totaal belegd vermogen in beleggingen voor risicovan het pensioenfonds respectievelijk voor risico van deelnemers vermeld.Vastrentende waardenDe post vastrentende waarden bestaat uit:• Obligaties, leningen op schuldbekentenis en andere waardepapieren met eenvariabele of vaste rente. Hierbij zijn ook inflatiedekkende contracten verantwoord;• Participaties in beleggingsinstellingen die beleggen in vastrentende waarden;• Deposito’s.

54 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringObligaties, leningen en andere waardepapierenObligaties zijn gewaardeerd tegen de beurskoers op balansdatum inclusief de lopendeinterest ultimo jaar. Leningen op schuldbekentenis en inflatie dekkende contracten zijngewaardeerd tegen marktwaarde op basis van de contante waarde van toekomstigekasstromen.BeleggingsinstellingenParticipaties in beleggingsinstellingen worden gewaardeerd tegen de beurskeurs opbalansdatum. Voor niet aan een beurs genoteerde fondsen betreft het de marktwaardeop basis van de netto contante waarde van toekomstige kasstromen of netto vermogenswaarde.Deposito’sDeposito’s zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.AandelenOnder de post aandelen zijn verantwoord:• Beursgenoteerde aandelen;• Participaties in beleggingsinstellingen die beleggen in aandelen.Beursgenoteerde aandelen zijn gewaardeerd tegen de beurskoers op balansdatum.Aan deze beurswaarde worden de ultimo jaar betaalbaar gestelde maar nog nietontvangen dividenden toegevoegd. Niet aan een beurs genoteerde fondsen waarinbeleggingsinstellingen beleggen, zijn gewaardeerd hetzij tegen marktwaarde op basisvan de netto contante waarde van toekomstige kasstromen hetzij op netto vermogenswaarde.Onder de aandelen is tevens opgenomen de deelneming in Mn Services n.v. Waarderingvindt plaats tegen netto vermogenswaarde, conform artikel 379 bw 2. Omdat er geensprake is van overheersende zeggenschap heeft geen consolidatie plaatsgevonden.VastgoedbeleggingenOnder de post vastgoedbeleggingen zijn opgenomen:• Directe vastgoedbeleggingen;• Indirecte vastgoedbeleggingen.De vastgoedbeleggingen in ontwikkeling zijn van te verwaarlozen betekenis en wordenom die reden niet apart toegelicht, maar verantwoord bij directe vastgoedbeleggingen.Directe vastgoedbeleggingenDe waardering van directe vastgoedbeleggingen vindt plaats tegen marktwaarde opbasis van de contante waarde van toekomstige kasstromen. Hierbij wordt veronderstelddat het desbetreffende object aan het einde van het tiende jaar wordt verkocht. Eenuitzondering betreft woningen. Hierbij wordt òf de eerder vermelde methode gebruiktvan verkoop na afloop bij tien jaar doorexploiteren, òf “uitponden”, dat wil zeggenhet verkopen van de woningen in een periode van tien jaar volgens een vooraf bepaaldschema. Deze methodiek is in overeenstemming met de richtlijnen van roz-ipd.Alle directe vastgoedbeleggingen worden tenminste eenmaal in de drie jaar externgetaxeerd. Ultimo verslagjaar is circa 33 procent van de directe vastgoedbeleggingengewaardeerd op grond van een externe taxatie.

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 55Indirecte vastgoedbeleggingenDe indirecte vastgoedbeleggingen betreffen de participaties in vastgoedmaatschappijenof vastgoedbeleggingsinstellingen. Deze aandelen worden gewaardeerd tegenmarktwaarde, gebaseerd op de beurskoers per balansdatum, inclusief de ultimo jaartoegezegde maar nog niet verrekende dividenden.Ook de belangen in niet-beursgenoteerde vastgoedmaatschappijen of vastgoedbeleggingsinstellingenzijn onder deze post opgenomen. Waardering daarvan vindtplaats tegen de netto vermogenswaarde.Alternatieve beleggingenOnder de alternatieve beleggingen zijn opgenomen Private Equity en Hedge Funds.Private Equity en Hedge Funds worden gewaardeerd tegen netto vermogenswaarde,zijnde een benaderde marktwaarde.DerivatenDerivaten zijn financiële instrumenten die zijn afgeleid van meer traditionele productenals aandelen en obligaties. Het betreft valutatermijncontracten, interest rate swaps,futures, swaptions, credit default swaps, contracts for differences en commodities.Positieve posities uit hoofde van derivatencontracten ultimo verslagjaar wordengepresenteerd onder derivaten. Negatieve posities uit hoofde van derivatencontractenultimo verslagjaar worden gepresenteerd onder verplichtingen uit hoofde van debeleggingen. Onder deze laatste post zijn ook creditposities uit hoofde van creditsupport annexen (csa) verantwoord.De nominale waarde van derivaten geeft het bedrag aan waarover het contract isafgesloten. De marktwaarde is de waarde als het contract ultimo jaar zou wordenverkocht of teruggedraaid.De csa-contracten hebben betrekking op illiquide producten. De openstaande vorderingenen verplichtingen van illiquide producten worden maandelijks per tegenpartijgesaldeerd. Bij een saldo boven de contractueel vastgestelde grens vindt verrekeningmet de tegenpartij plaats. De ultimo jaar bestaande rechten en verplichtingen wordenper tegenpartij gesaldeerd, waarbij een positief saldo per tegenpartij op de debetzijdevan de balans terechtkomt en een negatief saldo per tegenpartij op de creditzijde vande balans.Vorderingen uit hoofde van beleggingenDe post vorderingen uit hoofde van beleggingen betreft vooral de waarde vanonderhanden beleggingstransacties.Overige vorderingen en overlopende activaDe overige vorderingen en overlopende activa omvatten onder meer de te vorderenpremiebijdragen op werkgevers. De te vorderen premies zijn gewaardeerd tegennominale waarde, onder aftrek van een voorziening voor mogelijke oninbaarheid.Tevens is onder de overige vorderingen en overlopende activa een langlopendevordering opgenomen die is gewaardeerd tegen de aflossingswaarde volgens deafgesproken annuïteit.

56 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringLiquide middelenDe liquide middelen betreffen positieve rekening-courantposities bij bancaireinstellingen die zijn gewaardeerd tegen nominale waarde.PensioenvermogenHet pensioenvermogen is volledig beschikbaar voor de uitvoering van de pensioenregeling.Het pensioenvermogen bestaat uit de algemene reserve en de voorzieningpensioenverplichtingen.Voorziening pensioenverplichtingenDe omvang van de voorziening pensioenverplichtingen wordt gebaseerd op decontante waarde van de verwachte toekomstige uitkeringen. Deze zijn gebaseerd opde ultimo verslagjaar opgebouwde pensioenen van de actieven, slapers en pensioengerechtigden,alsmede de totaal te bereiken pensioenopbouw van arbeidsongeschiktedeelnemers met een premievrije pensioenopbouw, alsmede het ten behoeve vanpensioenbeleggen opgebouwde kapitaal van de actieven. Tevens is in de voorzieningopgenomen de contante waarde van de verwachte toekenning van de overgangsregelingenvervroegd ouderdomspensioen aan personen die hier in 2008 gebruik vankunnen maken onder aftrek van de geschatte premiebaten die voor dit doel in 2008worden geheven. Voornoemde aftrek is maximaal gelijk aan de voor de overgangsregelingbenodigde contante waarde. De voorziening voor pensioenbeleggen is gelijkaan de som van de bij pmt aangehouden saldi per deelnemer.RekenrenteVoor de rekenrente wordt uitgegaan van de marktrente afgeleid van de actuelerentetermijnstructuur zoals gepubliceerd door De Nederlandsche Bank.SterftekansenDe sterftekansen zijn ontleend aan de overlevingstafel Gehele Bevolking Mannen2000–2005 en Gehele Bevolking Vrouwen 2000–2005 zoals gepubliceerd doorhet Actuarieel Genootschap. Hierbij wordt voor mannen een leeftijdsterugstellingvan twee jaar en voor vrouwen een leeftijdsterugstelling van één jaar gehanteerd.In aanvulling daarop is tevens rekening gehouden met de sterftetrend. Hiervooris een opslag van drie procent toegepast.Veronderstellingen partnerpensioenBij de berekening van de voorziening voor het partnerpensioen wordt veronderstelddat een (gewezen) deelnemer bij overlijden vóór pensioeningang altijd een partnerheeft. Voor gepensioneerden wordt alleen een voorziening voor het partnerpensioenberekend, indien en zolang zij een partner hebben. Met betrekking tot de voorzieningvan het partnerpensioen wordt verondersteld dat de man drie jaar ouder is dan devrouw.ArbeidsongeschiktheidVoor de arbeidsongeschikte deelnemers in het eerste of tweede ziektejaar wordt eenvoorziening gevormd voor het premievrijstellingsrisico. Deze voorziening is gelijk aantwee maal 0,6 procent van de premiegrondslag voor ouderdoms- en partnerpensioen.Omdat de wachttijd in de Wet Inkomen op Arbeid (wia) twee jaar is, worden er tweejaarpremies voorzien. Tot 2007 werd voor dit doel een percentage van 1,0 gehanteerd.Op grond van nieuwe instroomcijfers is het percentage verlaagd.

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 57Voor arbeidsongeschikte deelnemers voor wie de pensioenopbouw premievrij wordtvoortgezet, wordt voorzichtigheidshalve verondersteld dat zij niet zullen revalideren.Om die reden wordt de contante waarde van de in de toekomst te verwerven aansprakennu reeds als voorziening opgenomen.ToeslagenDe per 1 januari van het volgende jaar toegezegde toeslagen op de aansprakenzijn opgenomen in de voorziening pensioenverplichtingen.Dekking excassokostenTer dekking van excassokosten van ingegane pensioenen is in de voorzieningpensioenverplichtingen een opslag van twee procent opgenomen.Risico’s en herverzekeringpmt draagt alle risico’s voor de basisregeling (ouderdoms-, partner- en vroegpensioen)voor eigen rekening. Het overlijdensrisico van het anw Pensioen is volledig herverzekerd.Tijdens de uitkeringsperiode worden alle risico’s gedragen door het fonds. Tijdens deopbouwperiode liggen risico’s (waaronder het rendementsrisico) van pensioenbeleggenbij de deelnemer. Bij pensionering wordt het saldo omgezet in pensioenaanspraken,waarna alle risico’s worden gedragen door het fonds.Algemene reserveDe algemene reserve dient als ‘buffer’ ter dekking van algemene risico’s, zoals hetrisico van een toenemende levensverwachting van de deelnemers. Tevens dient dealgemene reserve als ‘buffer’ voor opvang van jaarlijkse schommelingen in de batenen lasten, vooral de beleggingsopbrengsten.Grondslagen voor de staat van baten en lastenAlgemeenDe baten en lasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop ze betrekkinghebben, tenzij anders vermeld. Alle bedragen in de staat van baten en lasten luidenin miljoenen euro’s.OmrekeningskoersenDe ontvangsten en uitgaven in de loop van het jaar worden omgerekend tegende dagkoers. Valutaresultaten zijn verantwoord onder de beleggingsopbrengsten.PremiebijdragenAls premiebijdragen is vermeld het totaal van de in het verslagjaar gefactureerdepremies, rekening houdend met per balansdatum nog te factureren premies.BeleggingsopbrengstenOnder de beleggingsopbrengsten zijn opgenomen de directe en de indirecte beleggingsopbrengsten,onder aftrek van de kosten van vermogensbeheer. Tevens zijn opgenomende koersresultaten op de beleggingen voor risico van deelnemers aan het vrijwilligeproduct Pensioenbeleggen. Deze beleggingsopbrengsten voor risico van deelnemerszijn in de toelichting op de staat van baten en lasten apart vermeld.

58 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringDirecte beleggingsopbrengstenAls directe beleggingsopbrengsten zijn verantwoord:• de aan het verslagjaar toe te rekenen interest, (netto)huren en dergelijke;• de in het verslagjaar gedeclareerde dividenden.Indirecte beleggingsopbrengstenAls indirecte beleggingsopbrengsten zijn verantwoord:• alle gerealiseerde en ongerealiseerde waarderingsverschillen;• alle gerealiseerde en ongerealiseerde valutaverschillen;• gerealiseerde resultaten op derivaten per de vervaldatum van de desbetreffendeovereenkomsten, dan wel op het moment dat de openstaande posities wordengeneutraliseerd;• ongerealiseerde resultaten op derivaten per balansdatum.Kosten vermogensbeheerOnder de kosten van vermogensbeheer zijn opgenomen de aan beleggingsactiviteitentoe te rekenen kosten. Performance vergoedingen zijn verrekend met de indirectebeleggingsopbrengsten.Inkomende en uitgaande waardeoverdrachtenDe bij overdrachten van pensioenen bepaalde overdrachtwaarden zijn gebaseerd opde wettelijke berekeningsgrondslagen. De waardeoverdrachten worden toegerekendaan het verslagjaar waarin de bijbehorende pensioenaanspraken zijn verwerkt.UitkeringenDe uitkeringen betreffen de opeisbare uitkeringen inzake het ouderdomspensioen-,het vervroegd ouderdomspensioen, partner- en vroegpensioen en de afkopen.Mutatie voorziening pensioenverplichtingenVoor de berekening van toegekende overgangsregelingen wordt een rekenrente vanvier procent gehanteerd. Ten aanzien van toeslagen en wijziging rentevoet geldt demarktrente ultimo verslagjaar. Voor alle overige mutatiesoorten van de voorzieningpensioenverplichtingen geldt dat de marktrente primo verslagjaar wordt gehanteerd.De omrekening van de waarde van de verplichtingen naar de marktwaarde ultimoverslagjaar wordt gerealiseerd via de post wijziging rentevoet.PensioenuitvoeringskostenVoor pensioenuitvoeringskosten die hun oorsprong in het verleden hebben, maarwaarvan de uitgaven pas in de toekomst zullen plaatsvinden, is een reserveringgetroffen.Grondslagen voor het kasstroomoverzichtHet kasstroomoverzicht is bepaald volgens de indirecte methode, waarbij onderscheidis gemaakt tussen kasstromen uit pensioen- en beleggingsactiviteiten. De aan- enverkopen uit hoofde van valutamanagement zijn in het kasstroomoverzicht afzonderlijkvan de overige aan- en verkopen van beleggingen verantwoord. De geldmiddelenbestaan hierbij uit de posten liquide middelen en verplichtingen aan bancaireinstellingen.

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 59RisicoparagraafIn het bestuursverslag is ingegaan op de strategische en operationele risico’s en op hetbeleid ter beheersing van de risico’s. Onderstaand wordt meer kwantitatieve informatiebetreffende de risico’s weergegeven.SolvabiliteitsrisicoHet belangrijkste risico voor fonds en deelnemers betreft het solvabiliteitsrisico, ofwel hetrisico dat het fonds niet beschikt over voldoende vermogen ter dekking van de pensioenverplichtingen.Indien de solvabiliteit van pmt zich negatief ontwikkelt, bestaat het risicodat het fonds de premie moet verhogen en dat er geen ruimte is voor (volledige) toeslagverlening.In het uiterste geval kan het noodzakelijk zijn dat pmt verworven pensioenaansprakenen pensioenrechten moet verminderen.Voldoende vermogen houdt niet alleen in dat het vermogen ten minste gelijk is aan deverplichtingen. Er moet ook sprake zijn van een toereikende algemene reserve voor hetopvangen van tegenvallers. Die tegenvallers kunnen te maken hebbenmet de ontwikkeling van de rente en de koersen op de financiële markten, maarook met actuariële zaken (zoals de levensverwachting van deelnemers) of de inflatie(bij oplopende inflatie nemen de kosten toe om de pensioenen waardevast te houden).Toezichthouder dnb heeft een standaardmethode vastgesteld om te toetsen of in het fondsvoldoende vermogen aanwezig is om beschermd te zijn tegen genoemde risico’s. In destandaardmethode wordt elk risico omgerekend naar een bepaalde vermogenseis. Decombinatie van deze factoren geeft de vereiste solvabiliteit.Omdat de risico’s onderling gecorreleerd zijn – sommige risico’s zullen zich simultaan manifesterenterwijl andere risico’s dat nu juist niet doen – vindt nog een aftrek vanwegediversificatie plaats.Onderstaande tabel laat de uitkomsten zien van het dnb standaard risicomodel voor pmt:Vereist eigen vermogenRisicofactor (x 1 miljoen euro) 2007 2006S1 Renterisico (inclusief inflatie)S2 AandelenrisicoS3 ValutarisicoS4 GrondstoffenrisicoS5 KredietrisicoS6 Verzekeringstechnisch risicoSubtotaal van alle risico’sDiversificatie-effectVereist eigen vermogenAanwezige algemene reserve3.6873.9515714193147339.675- 2.9746.70110.0573.1244.1291.1912222107019.577- 3.1576.4206.976Saldo 3.356 556Op basis van het standaard risicomodel dient pmt ultimo 2007 een eigen vermogen te hebbenter grootte van minimaal 27,2 procent van de voorziening pensioenverplichtingen.

60 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringRenterisicoHet renterisico is het risico dat de waarde van de portefeuille vastrentende waardenen de pensioenverplichtingen verandert als gevolg van veranderingen in de marktrente.De rentegevoeligheid wordt uitgedrukt in de zogenoemde ‘duration’. De duration isde gewogen gemiddelde resterende looptijd in jaren. Ultimo 2007 bedraagt de durationvoor de vastrentende waarden 5,8 jaar. De duration van de totale beleggingsportefeuillebedraagt 1,9 jaar. De duration van de verplichtingen bedraagt 16,2 jaar. Er is derhalvesprake van een ‘duration mismatch’. Dit houdt in dat de waarde van de verplichtingengevoeliger is voor renteontwikkelingen dan de waarde van de beleggingen. Door middelvan renteswaps, swaptions en langlopende inflatiegerelateerde obligaties met in totaaleen duration van 0,9 jaar is de duration van de beleggingen verlengd van 1,9 tot 2,8 jaar.Hierdoor wordt het risico op een daling van de dekkingsgraad voortvloeiend uit eenrentedaling en stijging van de inflatie verkleind.Duration balanspositiesDuration (jaar)Duration beleggingen exclusief rentederivatenDuration rentederivatenDuration beleggingen inclusief rentederivatenDuration pensioenverplichtingen1,90,92,816,2Het verschil in rentegevoeligheid tussen de beleggingen en de verplichtingen kan ookzichtbaar worden gemaakt door de invloed op de dekkingsgraad van een renteschokvan 100 basispunten (= één procentpunt):Gevoeligheid dekkingsgraad voor veranderingen in de marktrenteRenteschok 1% daling Stand 31-12-2007 1% stijgingDekkingsgraad 121,9% 140,8% 160,8%AandelenrisicoHet aandelenrisico heeft te maken met het risico van een afname van de marktwaardevan de zakelijke waarden zoals aandelen en vastgoedbeleggingen. Het aandelenrisicowordt voornamelijk gemitigeerd door het diversificeren van de beleggingsportefeuilleofwel het spreiden van de beleggingen over sectoren en regio’s. Het percentagezakelijke waarden in de beleggingsportefeuille van pmt is circa 60 procent.Een waardeverandering van de zakelijke waarden binnen een periode van één jaarvan tien procent of meer is een volstrekt normaal te achten ontwikkeling. Een waarde-

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 61vermindering van de zakelijke waarden met tien procent houdt in dat het vermogenmet circa zes procent daalt. Bij de huidige financiële positie daalt de dekkingsgraadvan het fonds dan met bijna negen procentpunt.ValutarisicoHet valutarisico betreft het risico dat de waarde van de beleggingen die in vreemdevaluta luiden vermindert als gevolg van veranderingen van vreemde valutakoersen.Aangezien de pensioenverplichtingen van pmt in euro luiden en een aanzienlijk deelvan de beleggingsportefeuille in vreemde valuta, loopt pmt valutarisico. De voor pmtbelangrijkste valuta zijn de Amerikaanse Dollar, het Britse Pond en de Japanse Yen.Het strategisch beleid van pmt is om valutaposities in de Amerikaanse Dollar en hetBritse Pond volledig af te dekken. Bovendien wordt voor de Europese aandelen eenimpliciete us Dollar exposure van 25 procent verondersteld. Ook deze wordt afgedekt.De valuta exposures met de bijbehorende afdekking worden in onderstaande tabelweergegeven. De categorie ‘overig’ betreft voor een groot deel aandelen opkomendemarkten.Valuta-exposureValuta Positie voor afdekking Valuta-afdekking Positie na afdekkingEuro 42,9% 44,7% 87,6%US Dollar 29,8% - 36,0% - 6,2%Britse Pond 8,3% - 8,7% - 0,4%Japanse Yen 1,2% 1,2%Zwitserse Frank 0,9% 0,9%Overig 16,9% 16,9%Totaal 100% 0% 100%GrondstoffenrisicoGrondstoffen ofwel commodities vormen een beleggingscategorie waarin veelal viaindexfutures en swaps wordt geïnvesteerd in energie (olie), metalen, edelmetalen enagroprodukten. De marktwaarde ultimo 2007 van de derivatenpositie in commoditiesbedraagt 0,3 miljard euro. De onderliggende waarde van de beleggingen in grondstoffenis 1,6 miljard euro ofwel circa vijf procent van de totale beleggingen. Het grondstoffenrisicobetreft het risico op fluctuaties in grondstoffenprijzen.KredietrisicoKredietrisico is het risico dat een tegenpartij in gebreke blijft om aan haar verplichtingente voldoen. Dit kunnen verplichtingen zijn tot het betalen van rente, maar hetkan ook om de terugbetaling van de uitgeleende bedragen zelf gaan. Het kredietrisicowordt primair beperkt door te beleggen in bedrijven of staten met een hoge kredietwaardigheid.

62 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringIn onderstaande tabel is de verdeling naar kredietwaardigheid weergegeven zoalsdeze door internationale rating agencies wordt toegekend. Het betreft de portefeuillevastrentende waarden.Kredietwaardigheid portefeuille vastrentende waardenRating categorie 2007 2006aaaaaabbb>bbb38%17%13%10%22%51%7%12%12%18%Totaal 100% 100%Het kredietrisico hoeft niet alleen te worden beperkt door de keuze van de bedrijvenwaarin wordt belegd. Het is ook mogelijk om het risico af te dekken door de aanschafvan credit default swaps (cds). Een cds is een soort kredietverzekering. Tegen betalingvan een bepaald bedrag garandeert de ene partij jegens de andere dat hij het kredietrisicoover een afgesproken hoofdsom overneemt. pmt treedt ultimo 2007 zowel opals koper als verkoper van cds. Per saldo heeft pmt ultimo 2007 doormiddel van cdsvoor 329 miljoen euro extra kredietrisico genomen.Posities in Credit Default Swaps(x 1 miljoen euro) ExposureProtectie gekocht met behulp van cdsProtectie verkocht met behulp van cds197- 526Per saldo protectie verkocht - 329Een laatste vorm van kredietbescherming speelt bij zogeheten ‘over the counter’ (otc)derivaten. Dit zijn financiële instrumenten waarbij een afspraak wordt gemaakt meteen tegenpartij zonder tussenkomst van een beursinstantie. De marktwaarde van otcderivaten is niet gegarandeerd. Er is sprake van een kredietrisico tussen beidepartijen. Dit risico wordt beperkt door zogeheten ‘collateral management’ waarbijliquide middelen of obligaties worden gebruikt als onderpand ter bescherming tegenhet kredietrisico.Verzekeringstechnische risico’sHet verzekeringstechnisch risico bestaat uit risico’s van negatieve resultaten op deverzekeringstechnische (actuariële) grondslagen die worden gebruikt voor de vaststellingvan de technische voorzieningen en de hoogte van de premie.pmt keert ouderdoms- en partnerpensioen levenslang uit. Daarom is de gemiddeldelevensverwachting van de actieven, slapers en pensioengerechtigden een zeer belangrijkgegeven voor het fonds.

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 63De levensverwachting van de Nederlandse bevolking is de afgelopen decennia gestaagomhoog gegaan. pmt houdt rekening met deze ontwikkeling door de omvang van deverwachte uitkeringen steeds af te stemmen op recente informatie inzake de levensverwachting.Daarnaast doet pmt regelmatig onderzoek naar de sterfteontwikkelingspecifiek in de bedrijfstak Metaal en Techniek.Op dit moment hanteert pmt overlevingstafels zoals gepubliceerd door het ActuarieelGenootschap over de periode 2000 tot en met 2005. Deze tafels gelden voor de geheleNederlandse bevolking. Uit onderzoek is gebleken dat deelnemers in de Metaal enTechniek een hogere levensverwachting hebben dan de gemiddelde Nederlander.Om voor dit verschil in sterftekansen te corrigeren hanteert pmt een leeftijdsterugstellingvan twee jaar voor mannen en van één jaar voor vrouwen. Om rekening tehouden met een voorzienbare sterftetrend (verwachte toekomstige sterfteverbeteringen)hanteert pmt voorts een opslag van 3 procent in de actuariële grondslagen.Omdat pensioenen veelal worden uitgekeerd vanaf de 65-jarige leeftijd is het interessantom de verwachte gemiddelde levensduur voor een 65-jarige nader te bekijken. Volgensde actuariële grondslagen van het fonds wordt een 65-jarige man gemiddeld 82,9 jaaroud en een 65-jarige vrouw gemiddeld 85,9 jaar.

64 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringToelichting op de balans per 31 decemberActiva(1) Vastrentende waardenDe post vastrentende waarden bestaat uit:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Obligaties, leningen op schuldbekentenis enandere waardepapierenBeleggingsinstellingen vastrentendewaarden13.367 11.488300 149Deposito’s 1.080 769Waarde 31 december 14.747 12.406De balanswaarde van obligaties (en ander rentedragend waardepapier) per 31 decemberbestaat voor 23 miljoen euro uit inflatie dekkende contracten (2006: 80 miljoen euro)en voor 73 miljoen euro uit leningen op schuldbekentenis (2006: 96 miljoen euro).Ultimo 2007 waren obligaties uitgeleend met een beurswaarde van 2.539 miljoen euro(2006: 2.673 miljoen euro). Voor het risico van niet-teruglevering worden adequatezekerheden gevraagd en verkregen. Deze zekerheden worden niet in de balansopgenomen.De totale waarde van vastrentende waarden is inclusief de lopende interest ultimo2007 ad 242 miljoen euro (2006: 220 miljoen euro).Obligaties, leningen op schuldbekentenis en andere waardepapierenHet verloop van de post Obligaties, leningen op schuldbekentenis en anderewaardepapieren is als volgt:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Waarde 1 januari 11.488 11.153Aankopen 12.954 9.249Verkopen en ontvangen aflossingen - 10.251 - 8.378Waarderingsverschillen en verkoopresultaten - 846 - 554Overige mutaties 22 18Waarde 31 december 13.367 11.488

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 65Beleggingsinstellingen vastrentende waardenHet verloop van de post Beleggingsinstellingen vastrentende waarden is als volgt:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Waarde 1 januari 149 140Aankopen 153 10Verkopen en ontvangen aflossingen - -Waarderingsverschillen en verkoopresultaten -2 -1Waarde 31 december 300 149Deposito’sDe deposito’s die ultimo verslagjaar zijn uitgezet hebben allemaal een looptijd vankorter dan één jaar en kennen een hoge omloopsnelheid. Om die reden wordt hetverloop van de deposito’s niet nader gespecificeerd.(2) AandelenDe post aandelen bestaat uit:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Beursgenoteerde aandelen 11.700 12.227Beleggingsinstellingen aandelen 729 456Waarde 31 december 12.429 12.683Ultimo 2007 waren aandelen uitgeleend met een beurswaarde van 1.377 miljoen euro(2006: 145 miljoen euro). Voor het risico van niet terug levering worden adequatezekerheden gevraagd en verkregen. Deze zekerheden worden niet in de balansopgenomen. De waarde van aandelen is inclusief de ultimo 2008 nog te ontvangendividenden ad 3 miljoen euro (2006: 5 miljoen euro).Onder de aandelen is opgenomen het 83 procent belang in Mn Services n.v. gevestigdte Rijswijk.Beursgenoteerde aandelenHet verloop van de post Beursgenoteerde aandelen is als volgt:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Waarde 1 januari 12.227 10.651Aankopen 3.668 1.630Verkopen - 4.407 - 1.114Waarderingsverschillen en verkoopresultaten 214 1.064Overige mutaties - 2 - 4Waarde 31 december 11.700 12.227

66 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringBeleggingsinstellingen aandelenHet verloop van de post Beleggingsinstellingen aandelen is als volgt:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Waarde 1 januari 456 406Aankopen 551 170Verkopen - 200 - 194Waarderingsverschillen en verkoopresultaten - 78 74Waarde 31 december 729 456(3) VastgoedbeleggingenOnder vastgoedbeleggingen zijn per 31 december begrepen:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Directe vastgoedbeleggingen 3.092 2.560Indirecte vastgoedbeleggingen 1.205 1.515Waarde 31 december 4.297 4.075Directe vastgoedbeleggingenHet verloop van de directe beleggingen in vastgoed is als volgt:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Waarde 1 januari 2.560 2.327Investeringen en aankopen 440 267Verkopen - 204 - 254Waarderingsverschillen en verkoopresultaten 296 220Waarde 31 december 3.092 2.560Indirecte vastgoedbeleggingenHet verloop van de indirecte beleggingen in vastgoed is als volgt:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Waarde 1 januari 1.515 1.174Aankopen 299 261Verkopen - 258 - 296Waarderingsverschillen en verkoopresultaten - 351 376Waarde 31 december 1.205 1.515

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 67De waarde van indirecte vastgoedbeleggingen is inclusief de ultimo 2007 nog teontvangen dividenden ad 2 miljoen euro (2006: 2 miljoen euro).(4) Alternatieve beleggingenOnder vastgoedbeleggingen zijn per 31 december begrepen:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Private equity 1.615 1,289Hedge funds 1.382 969Waarde 31 december 2.997 2.258Private equityHet verloop van de post Private equity is als volgt:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Waarde 1 januari 1.289 1.227Investeringen 561 474Verkopen - 545 - 542Waarderingsverschillen en verkoopresultaten 310 130Waarde 31 december 1.615 1.289Hedge fundsHet verloop van de post Hedge funds is als volgt:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Waarde 1 januari 969 923Investeringen 541 327Verkopen - 140 - 284Waarderingsverschillen en verkoopresultaten 12 3Waarde 31 december 1.382 969

68 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaring(5) DerivatenDe door middel van derivaten verkregen posities zijn in de balans gesplitst weergegeven.De positieve posities uit hoofde van derivatencontracten zijn opgenomenonder de post Derivaten (als onderdeel van de Beleggingen). De negatieve positieszijn opgenomen onder de post Verplichtingen uit hoofde van beleggingen.Per 31 december betreft het de volgende posities:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Derivaten (5) 1.836 737Verplichtingen inzake derivaten (13) - 356 - 314Saldo positie in derivaten 1.480 423Het verloop van de per saldo posities in derivaten is als volgt:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Waarde 1 januari 423 -794Aankopen 19.432 17.598Verkopen - 19.740 - 16.738Waarderingsverschillen en verkoopresultaten 1.385 358Overige mutaties -20 - 1Waarde 31 december 1.480 423De getoonde aan- en verkopen inzake derivaten bestaan vrijwel geheel uit transactiesin verband met de portefeuillebrede afdekking van de Amerikaanse Dollar en deBritse Pond. Per saldo bedragen de totale aan- en verkooptransacties inzake derivatenin 2007 308 miljoen euro negatief (2006: 860 miljoen euro positief).Voor de uitvoering van het beleggingsbeleid maakt pmt gebruik van financiëlederivaten. Derivaten worden in beginsel defensief gebruikt om risico’s af te dekken,maar in toenemende mate worden afgeleide instrumenten ingezet ten behoeve vande asset allocatie en het snel en flexibel (tijdelijk) kunnen inspelen op veranderendemarktomstandigheden.Voor wat betreft de risicoafdekking worden derivaten specifiek ingezet ten behoevevan afdekking van het renterisico (rente swaps en swaptions) en afdekking van hetvalutarisico (valutatermijncontracten). De omvang waarin deze instrumenten zijningezet blijkt uit de navolgende tabel.

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 69De met betrekking tot de beleggingsportefeuille door middel van derivaten verkregenposities op balansdatum zijn als volgt te specificeren naar onderliggende waarde:(x 1 miljoen euro)Beleggingscategorie en soort instrumentVastrentende waardenRenteswapsSwaptionsCredit default swapsUltimo 2007 Ultimo 2006Nominalewaarde 13.66013.000- 329Marktwaarde2- 195702Nominalewaarde 14.982-278Marktwaarde2- 32-- 3Aandelen (excl. indirect vastgoed)Contract for differences- 5011172- 26Alternatieve beleggingenIndex futures (commodities)1.4182691.012- 173ValutaValutatermijncontracten11.9311.3337.610657Totaal derivaten (per saldo)1.480 4231De nominale waarde geeft het absolute bedrag aan waarover het contract is afgesloten.2De marktwaarde is de waarde als het contract ultimo jaar zou worden verkocht of teruggedraaid.(6) Totaal beleggingenDe totale beleggingen bestaan uit:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Beleggingen voor risico pensioenfonds 36.240 32.091Beleggingen voor risico deelnemers 66 68Totaal 36.306 32.159De beleggingen voor risico van deelnemers bestaat volledig uit het productpensioenbeleggen. Het betreft 0,2 procent van de totale beleggingen.

70 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringPensioenbeleggenIn de totale beleggingen van 36.306 miljoen euro zijn begrepen beleggingen voor risicovan de deelnemers aan het vrijwillige product Pensioenbeleggen voor een bedragvan 66 miljoen euro (2006: 68 miljoen euro). Het betreft voor 64 miljoen euro (2006:66 miljoen euro) beleggingen in een individuele leeftijdsafhankelijke mix van aandelenenobligatiefondsen. Deze hebben een omvang van respectievelijk 36 miljoen euroen 28 miljoen euro. Daarnaast is 2 miljoen euro (2006: 2 miljoen euro) belegd in eenrentespaarfonds en de pmt-mix.Relatie jaarrekening en beleggingsbeleidDe beleggingscategorieën zoals opgenomen in de jaarrekening wijken af van decategorieën zoals die worden gehanteerd in het beleggingsbeleid van pmt. In dejaarrekening worden de beleggingen gepresenteerd naar de aard van de financiëleinstrumenten. In de kerncijfers en het bestuursverslag worden de beleggingscategorieëngepresenteerd conform de wijze waarop het (strategisch) beleggingsbeleidwordt vormgegeven. Het grootste verschil betreft de liquide middelen. In hetstrategisch beleggingsbeleid is een nulweging toegekend aan de liquide middelen.Uiteraard heeft het fonds wel altijd de beschikking over een bepaalde positie inliquide middelen. Voor het beleggingsbeleid worden deze liquide posities toegewezenaan de beleggingscategorieën waar wel een strategische weging aan is toegekend.In de jaarrekening staan de liquide middelen als een aparte post (9) verantwoord,buiten de beleggingen. Uit het volgende overzicht blijkt de aansluiting tussen dejaarrekening enerzijds en het beleggingsbeleid anderzijds.(x 1 miljoen euro)JaarrekeningBeleggingsbeleidTotaalVastrentendewaardenAandelenVastgoedbeleggingenAlternatievebeleggingenVastrentende waardenAandelenVastgoedbeleggingenAlternatieve beleggingenDerivatenVorderingen*Verplichtingen*Liquide middelen14.74712.4294.2972.9971.836190- 2.0044313.514516511454753- 1.919555-11.889- 5-55752- 52- 522-224.297-3211-31.2332-2.88341184- 337Totaal34.535 13.385 11.919 4.644 4.587Portefeuillesamenstelling ultimo 2007Portefeuillesamenstelling ultimo 200638,8%37,9%34,5%38,3%13,4%13,5%13,3%10,3%* Vorderingen respectievelijk verplichtingen uit hoofde van beleggingen. De verplichtingen zijn inclusief negatieve posities uit hoofde vanderivatencontracten.(7) Vorderingen uit hoofde van beleggingenOnder de post vorderingen uit hoofde van beleggingen zijn per 31 december opgenomen:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Kortlopende vorderingen 175 70Verplichtingen inzake Credit Support Annexen 15 -Totaal 190 70

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 71(8) Overige vorderingen en overlopende activaOnder de post overige vorderingen en overlopende activa zijn per 31 decemberbegrepen:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Langlopende vorderingen 11 11Te vorderen premiebijdragen op werkgevers 76 70Overige overlopende activa 142 23Totaal 229 104Langlopende vorderingenEr is één langlopende annuïtaire vordering ad 11 miljoen euro (2006: 11 miljoen euro)inzake de afkoop van een herverzekeringsovereenkomst. De oorspronkelijke looptijdis 23 jaar en de resterende looptijd 11 jaar. De annuïteit is bepaald op basis van eenrekenrente van vier procent.Te vorderen premiebijdragen op werkgeversDe samenstelling per 31 december is als volgt:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Te vorderen van werkgevers ultimo jaar 84 80Af: Voorziening voor oninbare vorderingen -8 -10Bedrag van de vorderingen nà aftrek van de voorziening 76 70Het verloop van de voorziening voor oninbare vorderingen is als volgt:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Voorziening 1 januari 10 11Mutatie vanwege oninbaarheid -4 -Mutatie via resultaat 2 -1Voorziening 31 december 8 10De te vorderen premies en de toevoeging aan de voorziening voor oninbare premievorderingenzijn exclusief de hef­fingen waarvan de werkgever de verplichtstellingbetwist ad 62 miljoen euro (2006: 53 miljoen euro).

72 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringOverige overlopende activaPer 31 december bestaan de overige overlopende activa uit:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Nog te ontvangen inzake waardeoverdrachten 138 1Nog te verrekenen premieontvangsten met Mn Services 1 16Diverse vorderingen en overlopende activa 3 6Totaal 142 23Ten aanzien van waardeoverdrachten is 135 miljoen euro te ontvangen van éénoverdragende partij. Het betreft een grote collectieve waardeoverdracht waarvande eindafrekening in maart 2008 volgt.(9) Liquide middelenDe liquide middelen ad 43 miljoen euro betreffen posities in rekening-courant bijbancaire instellingen. De schulden in rekening-courant aan bancaire instellingenzijn verantwoord onder de verplichtingen uit hoofde van beleggingen.Passiva(10) Algemene reserveHet verloop van de algemene reserve is als volgt:(x 1 miljoen euro) 2007 2006BeginstandCorrectie inzake stelselwijziging Pensioenwet en RJ610Gecorrigeerde beginstandSaldo van baten en lasten6.976-6.9763.0815.360-1.9333.4273.549Totaal 10.057 6.976Op basis van het besluit ftk is het minimaal vereiste vermogen vijf procent van devoorziening pensioenverplichtingen, zijnde 1.232 miljoen euro. Het vereiste vermogenvolgens de solvabiliteitstoets bedraagt 27,2 procent van de voorziening pensioenverplichtingen,zijnde 6.701 miljoen euro. De algemene reserve ultimo 2007 bedraagt10.057 miljoen euro, zodat het aanwezige vermogen ruim hoger is dan het vereistevermogen.pmt verantwoordt ongerealiseerde waardestijgingen van niet beursgenoteerdefinanciële instrumenten (vooral vastgoedbeleggingen, private equity, hedgefondsenen derivaten) als beleggingsopbrengsten. Ultimo 2007 bedragen deze ongerealiseerdewaardestijgingen in totaal circa 1.909 miljoen euro (ultimo 2006: circa 2.149 miljoeneuro).

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 73(11) Voorziening pensioenverplichtingenDe voorziening pensioenverplichtingen is in 2007 toegenomen met 72 miljoen euro(2006: - 283 miljoen euro). De samenstelling en de ontwikkeling van de voorzieningis als volgt nader toe te lichten.Voorziening pensioenverplichtingen per groep van deelnemersDe voorziening pensioenverplichtingen kan als volgt worden gespecificeerd naargroep van deelnemers:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Werknemers 10.408 10.877Arbeidsongeschikten 338 317Pensioenbeleggen 66 68Actieve deelnemers 10.812 11.262Pensioengerechtigden 10.177 9.593Slapers 3.651 3.713Totaal 24.640 24.568Per 31 december 2007 is de voorziening pensioenverplichtingen berekend met eenmarktrente van 4,85 procent (2006: 4,26 procent).Ontwikkeling van de voorziening pensioenverplichtingenDe ontwikkeling van de voorziening pensioenverplichtingen in het verslagjaar kan alsvolgt worden gespecificeerd:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Stand 1 januari 24.568 22.918Correctie inzake stelselwijziging Pensioenwet en RJ610 - 1.933Gecorrigeerde stand 1 januari 24.568 24.851Pensioenopbouw 918 954Toeslagen per 01/01/2008 resp. 01/01/2007 614 592Toekenning overgangsregelingen 420 330Rentetoevoeging 1.056 888Onttrekking voor uitkeringen - 1.059 - 922Wijziging marktrente - 2.399 - 2.094Wijziging uit hoofde van waardeoverdrachten 601 109Overige mutaties -79 -140Mutatie van de voorziening 72 - 283Voorziening 31 december 24.640 24.568

74 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringDe verwachte toekenning van de overgangsregelingen vervroegd ouderdomspensioenaan deelnemers die hier in 2008 gebruik van kunnen maken (in totaal: 420 miljoeneuro), wordt volledig gefinancierd uit de premie die voor dit doel in 2008 wordtgeheven.(12) PensioenvermogenUltimo 2007 bedraagt het pensioenvermogen 34.697 miljoen euro (2006: 31.544miljoen euro). Op basis van het pensioenvermogen en de voorziening pensioenverplichtingenkan de dekkingsgraad als volgt worden berekend:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Pensioenvermogen 34.697 31.544Voorziening pensioenverplichtingen 24.640 24.568Dekkingsgraad 140,8% 128,4%(13) Verplichtingen uit hoofde van beleggingenOnder de post verplichtingen uit hoofde van beleggingen zijn per 31 decemberopgenomen:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Verplichtingen inzake Credit Support Annexen 1.424 255Verplichtingen inzake derivaten 356 314Kortlopende schulden 58 67Bancaire instellingen 166 83Totaal 2.004 719(14) Overige schulden en overlopende passivaOnder de post overige schulden en overlopende passiva zijn per 31 decemberopgenomen:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Verschuldigde loonhef­fing 24 21Af te rekenen met Mn Services 21 22Nog toe te kennen rechten inzake waardeoverdrachten 11 9Te betalen aan externe vermogensbeheerders 4 15Diverse schulden en overlopende passiva 7 6Totaal 67 73

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 75Toelichting op de staat van baten en lastenBaten(15) PremiebijdragenVoor de vaststelling van de verschuldigde premie gelden twee premiepercentages,afhankelijk van de hoogte van het pensioengevend salaris. In 2007 is over hetpensioengevend jaarsalaris tot het grensbedrag van 70.108 euro (2006: 69.242 euro)minus de franchise ad 14.224 euro (2006: 13.965 euro) 26,0 procent premie geheven(2006: 26,8 procent). Voor het deel van het pensioengevende jaarsalaris boven hetgrensbedrag van 70.108 euro was dat 17,0 procent.Premies die zijn gefactureerd aan werkgevers die de verplichte aansluitingbij pmt betwisten, zijn niet opgenomen in de post premiebijdragen.De inleg ten behoeve van het product Pensioenbeleggen ad 4 miljoen euro(2006: 5 miljoen euro) is tevens onder de premiebijdragen verantwoord.Kostendekkende premiepmt hanteert in haar beleid een gedempte premie, dat wil zeggen dat voor debepaling van de kostendekkende premie wordt uitgegaan van een gemiddeldvoor de komende jaren verwachte marktrente. Deze rente is gesteld op vijf procentvoor de reguliere pensioenaanspraken en vier procent voor de kosten van deovergangsregelingen.De kostendekkende premie voor 2007 kan achteraf als volgt worden becijferd:(x 1 miljoen euro)Op basis van defeitelijke marktrenteOp basis van eengedempte marktrenteTotale lasten pensioenopbouwKostenopslagSolvabiliteitsopslag1.356433651.20643324Totaal 1.764 1.573De premie op basis van de feitelijke marktrente is bepaald met de rente primo2007 van 4,26 procent (afgeleid van de rentetermijnstructuur per 1 januari 2007).De gedempte kostendekkende premie gaat uit van de hiervoor genoemde rekenrentevan vijf procent voor de reguliere pensioenaanspraken en vier procent voor detoegekende overgangsregelingen.

76 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringIn de totale lasten pensioenopbouw zijn opgenomen de jaarinkoop, kosten overgangsregelingenen de risicopremies. De solvabiliteitsopslag zorgt ervoor dat door de inkoopvan nieuwe aanspraken de dekkingsgraad niet verwatert, maar op het benodigde peilblijft. Deze solvabiliteitsopslag hangt af van het vereiste vermogen en bedraagt voorpmt afgerond 27 procent.De feitelijke premie 2007, exclusief de premie ten behoeve van het vrijwillige productanw Pensioen ad 23 miljoen euro, bedraagt 1.578 miljoen euro. Dit is vrijwel exactgelijk aan de kostendekkende premie 2007 op basis van de gedempte marktrentead 1.573 miljoen euro.(16) BeleggingsopbrengstenDe beleggingsopbrengsten bestaan uit:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Beleggingsresultaat risico pensioenfonds 1.911 2.590Beleggingsresultaat risico deelnemers - 6Totaal 1.911 2.596Beleggingsresultaat risico pensioenfondsDe beleggingsopbrengsten (op de fondsportefeuille) kunnen als volgt wordengespecificeerd:(x 1 miljoen euro)2007 2006BeleggingscategorieDirectresultaatIndirectresultaatKostenDirectresultaatIndirectresultaatKostenTotaalresultaatTotaalresultaatVastrentende waardenAandelenDirecte vastgoedbeleggingenIndirecte vastgoedbeleggingenAlternatieve beleggingenDerivaten61625112948- 1- 24- 839172305- 3523301.336- 14- 29- 8- 2- 7-- 237394426- 3063221.31253922612544-5- 5491.144226376162351- 11- 34- 7- 1- 6-- 211.336344419156356Totaal1.019 952 - 60 1.911 939 1.710 - 59 2.590pmt past een portefeuillebrede valuta-afdekking van de Amerikaanse dollar ende Britse pond toe. De bijbehorende resultaten en het resultaat op andere valutaafdekkingenen andere derivaten zijn verantwoord onder de categorie ‘Derivaten’.Dit geldt voor alle derivaten (ook als de positie negatief is).

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 77Relatie jaarrekening en beleggingsbeleidIn de jaarrekening zijn de beleggingen gerubriceerd naar de aard van de financiëleinstrumenten. De beleggingsresultaten worden op overeenkomstige manier verantwoord.In de kerncijfers en het bestuursverslag worden de beleggingscategorieënen de resultaten daarop gepresenteerd conform de wijze waarop het (strategisch)beleggingsbeleid wordt vormgegeven. Uit het volgende overzicht blijkt de aansluitingtussen de jaarrekening enerzijds en het beleggingsbeleid anderzijds.(x 1 miljoen euro)JaarrekeningBeleggingsbeleidTotaalVastrentendewaardenAandelenVastgoedbeleggingenAlternatievebeleggingenVastrentende waardenAandelenDirecte vastgoedbeleggingenIndirecte vastgoedbeleggingenAlternatieve beleggingenDerivaten- 237394426- 3063221.312- 249----14312466-- 151-466-- 5426- 155-99-- 67--322604Totaal1.911 - 106 793 365 859Rendement 2007Rendement 20065,9%9,1%-0,3%0,2%8,7%15,2%6,3%22,9%25,3%7,6%Beleggingsresultaat risico deelnemersHet koersresultaat voor risico van deelnemers betreft volledig het product Pensioenbeleggen.Het resultaat van 0,5 miljoen euro (2006: 6 miljoen euro) betreft vrijwelgeheel de resultaten die zijn behaald op het aandelenfonds (2,8 procent rendement)en het obligatiefonds (-0,1 procent) waarin wordt belegd voor deelnemers die sparenvia de individuele leeftijdsafhankelijke mix van aandelen en obligaties. Het per deelnemerdaadwerkelijk gerealiseerde rendement is hierbij afhankelijk van de persoonlijkemix waarin wordt belegd. Voor deelnemers die rentesparen gelden over 2007gerealiseerde rentepercentages (op jaarbasis) die oplopen van 2,95 procent per1 januari 2007 tot 3,80 procent per 31 december 2007.(17) Inkomende waardeoverdrachtenDe post inkomende waardeoverdrachten is in 2007 relatief hoog. Dat wordt vooralveroorzaakt door een grote inkomende waardeoverdracht van één overdragendepartij betreffende meer dan honderd werkgevers. Het betreft een overdracht van591 miljoen euro.

78 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaring(18) Overige batenDe post overige baten bestaat uit:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Interest 45 13Claims herverzekering anw pensioen 10 9Opgelegde boete 5 3Totaal 60 25Onder de interest is verantwoord de rente inzake inkomende waardeoverdrachten ende rente die is ontvangen van werkgevers in verband met de premiehef­fing. De renteinzake inkomende waardeoverdrachten is in 2007 relatief hoog door een grotecollectieve overdracht.Lasten(19) UitkeringenDe post uitkeringen is als volgt opgebouwd:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Ouderdomspensioen 404 353Vroegpensioen 351 413Vervroegd ouderdomspensioen 146 10Partnerpensioen 138 121Wezenpensioen 3 3anw Pensioen 8 7Subtotaal uitkeringen 1.050 907Afkoopsommen 15 13Totaal 1.065 920(20) Mutatie voorziening pensioenverplichtingenIn 2007 is de voorziening pensioenverplichtingen met 72 miljoen euro toegenomen(2006: -283 miljoen euro). Twee onderdelen van de mutatie van de voorzieningkunnen als volgt worden toegelicht.De grootste invloed op de mutatie van de voorziening betreft de wijziging van demarktrente. Het gaat hierbij om de omrekening van de marktrente primo verslagjaarnaar de marktrente ultimo verslagjaar. Voor wat betreft 2007 betreft het de omrekeningvan een marktrente van 4,26 procent naar 4,85 procent ad 2.399 miljoen euro (baten).In 2006 is dat de omrekening van 3,70 procent naar 4,26 procent ad 2.094 miljoeneuro (baten).

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 79De voorziening is ultimo jaar verhoogd met de toeslagen die primo het volgendeverslagjaar zijn toegekend. De pensioenen van pensioengerechtigden en slaperszijn ultimo 2007 verhoogd met de prijsinflatie van 1,29 procent en daarnaast met eeninhaaltoeslag van 1,50 procent. Ultimo 2006 betrof dat een toeslag van 1,72 procenten een inhaaltoeslag van 0,99 procent. De opgebouwde pensioenen van actievedeelnemers zijn verhoogd met de looninflatie van 1,0 procent en een inhaaltoeslagvan 1,36 procent. Ultimo 2006 betrof dat 1,25 procent en een inhaaltoeslag van0,95 procent. De toeslagen worden toegepast indien en voor zover de middelenvan het fonds dit naar het oordeel van het bestuur toelaten. Jaarlijks neemt hetbestuur hieromtrent een besluit. Met de verleende toeslag per 1 januari 2008 zijnalle in het verleden niet toegekende toeslagen ingehaald. De verleende toeslagenprimo het volgende verslagjaar leiden tot een verhoging van de voorzieningpensioenverplichtingen ultimo 2007 met 614 miljoen euro (2006: 592 miljoen euro).(21) PensioenuitvoeringskostenDe kosten van de pensioenuitvoering ad 51 miljoen euro (2006: 47 miljoen euro) zijnexclusief de beleggingskosten. De uitvoering van het vermogensbeheer en de pensioenregelingis net als voorgaande jaren uitbesteed. Het fonds heeft een eigen bezettingvan twintig werknemers (2006: zes). De uitbreiding betreft de pensioenconsulenten.Onder de kosten zijn opgenomen de bezoldiging van bestuurders ad 114.250 euro(2006: 143.158 euro) en de personeelskosten ad 1.921.496 euro (2006: 770.543 euro).De stijging van de personeelskosten houdt direct verband met de uitbreiding van debezetting.(22) Overige lastenOnder de overige lasten zijn opgenomen:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Herverzekeringspremie anw pensioen 17 16Mutatie van de voorziening voor oninbare vorderingen 2 -1Overige 4 2Totaal 23 17

80 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringActuariële analyseDe actuariële resultaten over het verslagjaar kunnen als volgt worden gespecificeerd:(x 1 miljoen euro) 2007 2006Premies ten behoeve van pensioenopbouw 1.517 1.452Pensioenopbouw - 918 - 954Toekenning overgangsregelingen - 420 - 330Resultaat op premie 179 168Beleggingsopbrengsten 1.911 2.596Rentetoevoeging - 1.056 - 888Toeslagen per 01/01/2008 resp. 01/01/2007 - 614 - 592Resultaat op beleggingen 241 1.116Resultaat op sterfte en gezinssamenstelling - 4 48Resultaat op arbeidsongeschiktheid 43 59Resultaat op kosten 14 14Werkelijke uitkeringen - 1.065 - 920Onttrekking voor uitkeringen 1.059 922Resultaat op uitkeringen - 6 2Resultaat op waardeoverdrachten 160 - 7Wijziging marktrente 2.399 2.094Overige resultaten 55 55Saldo van baten en lasten 3.081 3.549

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 81Niet in de balans opgenomen verplichtingenUltimo 2007 bedroegen de niet in de balans opgenomen beleggingsverplichtingeninzake alternatieve beleggingen 1.215 miljoen euro (2006: 964 miljoen euro).Deze verplichtingen zijn maximale bedragen die op basis van afgesloten contractenkunnen worden gevraagd te storten. De uiteindelijk hieruit voortvloeiende beleggingenzijn onzeker voor wat betreft werkelijke omvang en moment van opvragen.Daarnaast staan ultimo 2007 voor 914 miljoen euro aan toekomstige verplichtingenuit in verband met vastgoedbeleggingen(2006: 765 miljoen euro).Rijswijk, 25 maart 2008Het bestuurJ. Berghuis, voorzitter namens werknemersP.C. van der Linden, voorzitter namens werkgevers

82 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringAccountantsverklaringAan het bestuur van de Stichting Pensioenfonds Metaal en TechniekVerklaring betreffende de jaarrekeningWij hebben de jaarrekening van Stichting Pensioenfonds Metaal en Techniek teRijswijk bestaande uit de balans per 31 december 2007 en de staat van baten enlasten over 2007 met de toelichting gecontroleerd.Verantwoordelijkheid van het bestuurHet bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekeningdie het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor hetopstellen van het bestuursverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 bwen Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 610 Pensioenfondsen. Deze verantwoordelijkheidomvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een internbeheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in dejaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen vanmaterieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen vanaanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingendie onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.Verantwoordelijkheid van de accountantOnze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening opbasis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming metNederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor onsgeldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen enuit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekeninggeen afwijkingen van materieel belang bevat.Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controleinformatieover de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van deuit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming vande accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingenvan materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt deaccountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in dejaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem,teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamhedendie onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebbeneen oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van destichting. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheidvan de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheidvan schattingen die het bestuur van de stichting heeft gemaakt, alsmede eenevaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening.Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoendeen geschikt is als basis voor ons oordeel.

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 83OordeelNaar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en desamenstelling van het vermogen van Stichting Pensioenfonds Metaal en Techniekper 31 december 2007 en van het resultaat over 2007 in overeenstemming metTitel 9 Boek 2 bw en met Richtlijn voor de Jaarverslaggeving 610 Pensioenfondsen.Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriftenvan regelgevende instantiesOp grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e bw meldenwij dat het bestuursverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is metde jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 bw.Den Haag, 25 maart 2008Ernst & Young Accountantsnamens dezew.g. dr. N.G. de Jager RA

84 | Balans per 31 december | Staat van baten en lasten | Kasstroomoverzicht | Algemene toelichting | RisicoparagraafToelichting op de balans per 31 december | Toelichting op de staat van baten en lasten | Actuariële analyseNiet in de balans opgenomen verplichtingen | Accountantsverklaring | Actuariële verklaringActuariële verklaringOpdrachtDoor Stichting Pensioenfonds Metaal en Techniek te Den Haag is aan MercerCertificering b.v. de opdracht verleend tot het afgeven van een actuariële verklaringals bedoeld in de Pensioenwet over het boekjaar 2007.GegevensDe gegevens waarop mijn onderzoek is gebaseerd, zijn verstrekt door en tot standgekomen onder de verantwoordelijkheid van het bestuur van het pensioenfonds.Voor de toetsing van de fondsmiddelen en voor de beoordeling van de vermogenspositieheb ik mij gebaseerd op de financiële gegevens die ten grondslag liggen aande jaarrekening.In overeenstemming met de richtlijn ‘Samenwerking tussen accountant en actuarister zake van de controle van verantwoordingen van verzekeringsinstellingen’ heeftde accountant van het pensioenfonds mij geïnformeerd over de betrouwbaarheid ende volledigheid van de administratieve basisgegevens en de overige uitgangspuntendie voor mijn oordeelsvorming van belang zijn.WerkzaamhedenTer uitvoering van de opdracht heb ik onderzocht of is voldaan aan de artikelen126 tot en met 140 van de Pensioenwet. Als onderdeel daarvan:• heb ik ondermeer onderzocht of de technische voorzieningen, het minimaal vereisteigen vermogen en het vereist eigen vermogen toereikend zijn vastgesteld, en• heb ik mij een oordeel gevormd over de vermogenspositie van het pensioenfonds.Mijn onderzoek heb ik zodanig uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheidwordt verkregen dat de resultaten geen onjuistheden van materieel belang bevatten.Ik heb mij een oordeel gevormd over de waarschijnlijkheid waarmee het pensioenfondsde tot balansdatum aangegane verplichtingen zal kunnen nakomen.De beschreven werkzaamheden en de uitvoering daarvan zijn in overeenstemmingmet de binnen het Actuarieel Genootschap geldende normen en gebruiken, en vormennaar mijn mening een deugdelijke grondslag voor mijn oordeel.OordeelDe bevindingen van de accountant ten aanzien van de door het fonds verstrekteadministratieve basisgegevens zijn zodanig dat ik die gegevens als uitgangspuntheb aanvaard.Met inachtneming van het navolgende ben ik van oordeel dat is voldaan aan deartikelen 126 tot en met 140 van de Pensioenwet.De technische voorzieningen zijn, overeenkomstig de beschreven berekeningregelsen uitgangspunten, toereikend vastgesteld. Het eigen vermogen van het pensioenfondsis op de balansdatum ten minste gelijk aan het wettelijk minimaal vereisteigen vermogen.

Jaarverslag 2007 | Jaarrekening | 85Het eigen vermogen van het pensioenfonds is op de balansdatum ten minste gelijkaan het wettelijk vereist eigen vermogen.De vermogenspositie van Stichting Pensioenfonds Metaal en Techniek is naar mijnmening goed, mede gelet op de ruime mogelijkheden tot toeslagverlening. Daarbij isbepalend de mate van waarschijnlijkheid dat het pensioenfonds zal kunnen voldoenaan de verplichtingen, aangegaan tot balansdatum, in aanmerking nemend hetstreven inzake toeslagen, zoals aan verzekerden meegedeeld en de in wet- enregelgeving opgenomen criteria.Amstelveen, 25 maart 2008Drs W. Brugman aagverbonden aan Mercer Certificering b.v.

Jaarverslag 2007 | In gesprek met | 87→ In gesprek met Miep van der Linden-Hondeman en Henk van de GraafGoed nieuws iswél nieuws→ Wat was het pensioennieuws in 2007?‘Slechte nieuws krijgt altijd meer aandachtdan goed nieuws,’ opent Van deGraaf. ‘Het nieuws ging in 2007 vooralover de torenhoge kosten van koopsompolissen,dubieuze beleggingen enfiscalisering van de aow. Jammer, wantde negatieve berichten worden ookgeprojecteerd op ons pensioenfonds.’Van der Linden ziet ook een positiefeffect: ‘Voor sommigen was het juist eenextra zetje om eens goed naar hun eigenpensioen en pensioenfonds te kijken.’Van de Graaf is het ermee eens datwerknemers er bewuster door (kritischervan) worden. ‘Het ‘Zwitserleven gevoel’?De meeste deelnemers weten wel dat dáteen luchtkasteel is. Als pensioenfondszijn we veel reëler in onze beloftes dancommerciële partijen.’→ Deelnemers zijn behoorlijk tevredenover de informatievoorziening. Doet pmthet goed? Of leunen deelnemers achterover,met het volste vertrouwen in hunpensioenfonds?Van der Linden: ‘De meeste leunen invertrouwen achterover. Je hebt ook nietzelf gekozen voor dit pensioenfonds,maar neemt verplicht deel. De informatievoorzieningvan pmt is goed, maar hetkan altijd beter. Voor jongeren kunnenwe de belangrijkste vragen echter nietbeantwoorden. Met welke leeftijd kunje straks stoppen met werken?Ontvang je dan nog een aow? En wordtdie fiscaal belast? We zijn afhankelijkvan de Haagse politiek.’ ‘En die is grillig,’zegt Van de Graaf. ‘Maar dat is geenexcuus om achterover te leunen.We hebben een pensioenplanner waarmeeje je eigen pensioenopbouw kuntbekijken. Maar als je ziet hoe weinigdeelnemers die gebruiken, valt daar nogveel te bereiken!’→ Moet het pensioenfonds wel energiesteken in communicatie naar de jongeregeneratie?Van de Graaf: ‘Dat is belangrijker danooit. Jongeren geven hun geld liever uitaan een hypotheek dan aan pensioenpremie.Ons draagvlak kan straks eenprobleem worden. De pensioenregelingis gebouwd op een fundament vansolidariteit en die vertoont barsten.We moeten het belang van de collectieveregeling duidelijk blijven maken. Verteljongeren dat we hun pensioenopbouwvoortzetten als ze arbeidsongeschiktworden. Dat er voor hun gezin eennabestaandenpensioen bestaat. En bijalles rekenen we slechts enkele procentenbeheerkosten, terwijl commerciëleinstellingen soms 25% rekenen!’Van der Linden vult aan: ‘Juist jongerenmoet je benaderen op de belangrijkemomenten. Als ze een huis kopen,trouwen, kinderen krijgen; dan willenze hun zaken goed regelen.’

88 | Pensioenregeling in de Metaal en Techniek | Klanten | Organisatie van pmt | Bestuur en functionarissen per 31 december 2007Werkgeversvertegenwoordigers in het Bestuur | Werknemersvertegenwoordigers in het Bestuur | Begrippenlijst

Jaarverslag 2007 | Profiel | 89ProfielPensioenregeling in de Metaal en Techniekpmt biedt deelnemers in de bedrijfstak Metaal en Techniek een ouderdomspensioenen een partnerpensioen. Naast deze verplichte basisonderdelen, die gelden vooralle deelnemers, kent pmt een aantal vrijwillige onderdelen: Pensioenbeleggen,anw Pensioen en het herschikken van pensioen. Deelnemers kunnen met één of meervan deze onderdelen zelf de pensioendatum en de hoogte van het pensioeninkomenbepalen. Dit en meer staat omschreven in het pensioenreglement dat is ingegaan op1 januari 2006.Verplichte onderdelenOuderdomspensioenHet ouderdomspensioen gaat in op 65-jarige leeftijd en is gebaseerd op het gemiddeldverdiende salaris. De jaarlijkse opbouw van het ouderdomspensioen is afhankelijkvan de hoogte van het pensioengevend inkomen. Tot het zogeheten grensbedrag(2007: € 70.108) onder aftrek van een franchise (2007: € 14.224) is de jaarlijkse opbouwgelijk aan 2,236%. Voor het deel van het pensioengevend salaris boven het grensbedragis de opbouw 1,75%. Voor de opbouw van het ouderdomspensioen geldtgeen maximumsalaris.PartnerpensioenIn geval van overlijden van de (gewezen) deelnemer bestaat doorgaans recht opeen partnerpensioen. De hoogte van het partnerpensioen hangt af van het momentwaarop de deelnemer overlijdt. Indien hij overlijdt vóór pensioeningang, is hetpartnerpensioen 50% van het ouderdomspensioen. Indien de deelnemer overlijdt nápensioeningang is het partnerpensioen in principe 70% van het ouderdomspensioenvanaf 65 jaar, tenzij een andere verdeling van het pensioen met de partner is overeengekomen.OvergangsbepalingenDe pensioenregeling kent een tweetal overgangsbepalingen. Dit zijn de compensatieregelingen de overbruggingsregeling.CompensatieregelingDeelnemers die op 1 januari 1999 ouder dan 25 jaar waren, kunnen geen volledigpensioen vanaf 62 jaar opbouwen, omdat tot die datum uitsluitend werd opgebouwdvoor een pensioen ingaande op 65 jaar. Om deze deelnemers toch een volledig

90 | Pensioenregeling in de Metaal en Techniek | Klanten | Organisatie van pmt | Bestuur en functionarissen per 31 december 2007Werkgeversvertegenwoordigers in het Bestuur | Werknemersvertegenwoordigers in het Bestuur | Begrippenlijstpensioen te kunnen bieden is de compensatieregeling in het leven geroepen.De compensatieregeling vult het opgebouwde pensioen aan tot de tussencao-partijen afgesproken niveaus.OverbruggingsregelingDe overbruggingsregeling zorgt ervoor dat oudere deelnemers al eerder dan op 62 jaarmet pensioen kunnen. Voor 2007 gold een uittreedleeftijd van 60 jaar en 8 maanden.In 10 jaar loopt de uittreedleeftijd op naar 62 jaar.Voor zowel de compensatieregeling als de overbruggingsregeling geldt dat hier slechtsaanspraak op kan worden gemaakt indien:• een deelnemer voldoet aan de voorwaarden zoals deze in het reglement zijnbeschreven;• voor zover de middelen van het fonds dit naar het oordeel van het bestuur toelaten.Vrijwillige elementenPensioenbeleggenMet Pensioenbeleggen legt de deelnemer via zijn werkgever periodiek geld in voor hetverbeteren van zijn pensioen. De ingelegde bedragen worden belegd in een beleggingsmixmet een bepaalde verhouding aandelen en obligaties, afhankelijk van de leeftijdvan de deelnemer. Het opgebouwde saldo is niet vrij opneembaar, maar wordt bijpensioeningang of bij tussentijds vertrek omgezet in pensioen.anw PensioenHet anw Pensioen is een vrijwillige overlijdensverzekering. Als de deelnemer komtte overlijden is zijn/haar partner verzekerd van extra inkomen tot de partner 65 jaarwordt en een aow-uitkering ontvangt.HerschikkenHet opgebouwde pensioen kan flexibel worden ingevuld. Het is mogelijk om een deelvan het ouderdomspensioen naar voren te halen. Daarnaast kan (een deel) van hetpartnerpensioen worden uitgeruild tegen een hoger of eerder ingaand ouderdomspensioen.Hier dient de partner mee in te stemmen. Ook kan het pensioen na de65-jarige leeftijd in twee perioden gesplitst worden, waarbij de hoogte varieert.Het saldo van Pensioenbeleggen wordt bij herschikken meegenomen. Herschikkenkan éénmalig en niet onbeperkt. Er zijn fiscale beperkingen.Toeslagverleningpmt streeft ernaar om de pensioenen waardevast te laten blijven. Daarom probeertpmt de opgebouwde pensioenen jaarlijks met een bepaald percentage te verhogen.Deze verhoging wordt ook wel ‘toeslag’ genoemd. Er is geen recht op de jaarlijksetoeslag. Toeslagverlening vindt alleen plaats wanneer de financiële situatie vanpmt dit naar de mening van het bestuur toelaat. Toeslagverlening heeft betrekkingop het ouderdoms- en het nabestaandenpensioen (partner en wezenpensioen) enhet anw Pensioen. Voor actieve deelnemers probeert het pensioenfonds ieder jaar

Jaarverslag 2007 | Profiel | 91het pensioen te verhogen met de algemeen voor de Metaal en Techniek geldendeloonontwikkelingen volgens de betreffende cao’s, zoals opgegeven door de VakraadMetaal en Techniek (de loonindex).Voor gepensioneerden en rustende deelnemers worden de pensioenen zo mogelijkverhoogd met het Consumentenprijsindexcijfer voor alle huishoudens (afgeleid)(de prijsindex).pmt heeft geen geld gereserveerd of een premie gevraagd om de pensioenen in detoekomst te verhogen. Verwacht mag worden dat de verhoging van de pensioenen inde komende jaren een groot deel van de loonindex respectievelijk prijsindex zal zijn.De verhoging kan per jaar verschillen.In de afgelopen drie jaar zijn de pensioenen van de actieve deelnemers met 2,2% (2007),3,72% (2006), respectievelijk 1,875% (2005) verhoogd.De pensioenen van de rustende deelnemers en de pensioenuitkeringen van degepensioneerden zijn in de afgelopen drie jaar met 2,71% (2007), 1,88% (2006),respectievelijk 0,485% (2005) verhoogd.

92 | Pensioenregeling in de Metaal en Techniek | Klanten | Organisatie van pmt | Bestuur en functionarissen per 31 december 2007Werkgeversvertegenwoordigers in het Bestuur | Werknemersvertegenwoordigers in het Bestuur | BegrippenlijstKlantenDe klanten van Pensioenfonds Metaal en Techniek zijn de werkgevers en werknemersdie vallen onder de verplichtstellingsbeschikking.De werkgevers worden vertegenwoordigd door de volgende brancheorganisaties:• de Nederlandse vereniging van ondernemers in het carrosseriebedrijf (focwa)• uneto-vni• de Nederlandse vereniging van ondernemingen op het gebied van de koudetechnieken luchtbehandeling nvkl• de Vereniging Edelmetaalindustrie• de Vereniging Goud- en Zilversmeden• de Nederlandse Vereniging van Ondernemers in het Thermisch Isolatiebedrijf (vib)• de Koninklijke Metaalunie, Nederlandse organisatie van ondernemers in hetmidden- en kleinbedrijf in de metaal• de Nederlandse vereniging van Modelmakerijen• Vereniging van ondernemingen in de Galvano-technische industrie ngo-sbg• de Nederlandse Vereniging van Ondernemers in het Graveerbedrijf• de bovag• Nederlandse Vereniging van Bergingsspecialisten• Vereniging van Rolluiken-, Markiezen-, en Zonweringbedrijven (romazo)• de Vereniging van werkgevers in de diamantindustrie• Stichting Scheepsbenodigdhedenhandelaren, zeilmakers en scheepstuigers• Nederlandse vereniging van Orthopedisten en bandagisten OrthobandaPer branche zijn de werkgevers aangesloten bij werkgeversorganisaties, die weerzijn verenigd in de Federatie Werkgeversorganisaties Metaal & Techniek (fwm).De werknemers worden vertegenwoordigd door de volgende vakorganisaties:• fnv Bondgenoten• cnv Bedrijvenbond• De Unie vakbond voor industrie en dienstverleningDe Vakraad Metaal en Techniek is de overkoepelende organisatie van werkgevers enwerknemers voor alle branches in de sector. Binnen de Vakraad wordt periodiek hetcao-overleg gevoerd.

Jaarverslag 2007 | Profiel | 93Organisatie van pmtPensioenfonds Metaal en Techniek heeft een bestuur, een deelnemersraad en eenbestuursbureau. Het bestuur bestaat uit tien leden, met een gelijk aantal vertegenwoordigersvan werkgevers en werknemers. Dit bestuur is verantwoordelijk voorbeleidsbepaling en dagelijks toezicht. Uit en door het bestuur zijn drie commissiesgevormd: de commissie beleggingen (cbl), de commissie pensioenen (cps) en decommissie uitbestedingen (cub).De deelnemers van pmt hebben een eigen stem in de vorm van een adviesorgaan:de Deelnemersraad. Deze raad telt veertien afgevaardigden, naar evenredigheidverdeeld over actieve deelnemers en pensioengerechtigden. In 2007 is een nieuwedeelnemersraad geïnstalleerd.Het bestuur wordt ondersteund door een bestuursbureau, dat bestaat uit deskundigenop de gebieden vermogensbeheer, pensioenbeleid, actuariaat, financiën en communicatie.Aan het bestuursbureau zijn tevens werkgevers- en werknemerspensioenconsulentenverbonden. De leiding van het bestuursbureau ligt bij de directeur vanhet pensioenfonds, die tevens optreedt als dagelijkse representant van het bestuur.De uitvoering van de pensioenregeling en het vermogensbeheer zijn vollediguitbesteed aan Mn Services n.v. Ofschoon de uitvoering is uitbesteed, blijft hetfonds eindverantwoordelijk.

94 | Pensioenregeling in de Metaal en Techniek | Klanten | Organisatie van pmt | Bestuur en functionarissen per 31 december 2007Werkgeversvertegenwoordigers in het Bestuur | Werknemersvertegenwoordigers in het Bestuur | BegrippenlijstBestuur en functionarissen per 31 december 2007Leden van werkgeverszijdeP.C. van der Linden Federatie Werkgeversorganisaties Metaal & Techniekvoorzitter namens werkgeversH.J. KeijerFederatie Werkgeversorganisaties Metaal & TechniekM. Kortbeek Federatie Werkgeversorganisaties Metaal & TechniekH.J. Van Luunen Federatie Werkgeversorganisaties Metaal & TechniekJ. Naborn Federatie Werkgeversorganisaties Metaal & TechniekLeden van werknemerszijdeJ. Berghuis fnv Bondgenotenvoorzitter namens werknemersE.H.W. Bosman fnv BondgenotenJ.P.M. Brocken fnv BondgenotenE.J. JansenDe Unie, vakbond voor industrie en dienstverleningP. Swart cnv BedrijvenbondCommissie BeleggingenJ. Berghuis voorzitter namens werknemersM. Kortbeek voorzitter namens werkgeversE.J. JansenP.C. van der LindenH.J. van LuunenP. SwartCommissie PensioenenE.H.W. Bosman voorzitter namens werknemersH.J. Keijervoorzitter namens werkgeversE.J. JansenH.J. van LuunenJ. NabornP. SwartCommissie UitbestedingJ. Naborn voorzitter namens werkgeversP. Swart voorzitter namens werknemersJ. BerghuisE.H.W. BosmanP.C. van der LindenH.J. van Luunen

Jaarverslag 2007 | Profiel | 95DeelnemersraadDe heer T. Holster, voorzitterDe heer P.D. AmelsDe heer A.K. AttaDe heer W.A. BeijerDe heer W. BeljaarsDe heer H.F. van de GraafDe heer P.A.J. de JongDe heer C. de KleineMevrouw M. van der Linden-HondemanDe heer C. van RijswijkDe heer N.W. SneeuwDe heer J.P.T. StappersDe heer H.J. de WaalDe heer H.C. Wienesenfnv Bondgenotencnv Bedrijvenbondfnv Bondgenotenfnv Bondgenotenfnv Bondgenotenfnv BondgenotenDe Uniefnv Bondgenotenfnv Bondgenotencnv Bedrijvenbondcnv Bedrijvenbondfnv Bondgenotencsofnv BondgenotenDirectieB. van de BeltUitvoerende organisatieMn Services n.v.

96 | Pensioenregeling in de Metaal en Techniek | Klanten | Organisatie van pmt | Bestuur en functionarissen per 31 december 2007Werkgeversvertegenwoordigers in het Bestuur | Werknemersvertegenwoordigers in het Bestuur | BegrippenlijstWerkgeversvertegenwoordigers in het BestuurH.J. KeijerLeeftijd 57 in bestuur sinds 1993 beroep Directeur Koninklijke Metaalunienevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Bestuurslid van diverse stichtingengerelateerd aan de MetaalunieM. KortbeekLeeftijd 56 in bestuur sinds 2004 beroep Voorzitter Raad van Bestuur Gebr. Nefkensn.v. nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Lid Raad van CommissarissenAannemingsbedrijf H.J. Jurriëns b.v., Lid Raad van Commissarissen Innovam,Lid Raad van Toezicht Cartesius UtrechtP.C. van der LindenLeeftijd 54 in bestuur sinds 2006 beroep President Directeur Batenburg Beheer n.v.H.J. van LuunenLeeftijd 59 in bestuur sinds 2002 beroep Secretaris Federatie WerkgeversorganisatiesMetaal & Techniek nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Werkgeversvoorzittervan de Vakraad Metaal en Techniek, Eerste onderhandelaar cao-Metaal en Techniek,Bestuurslid van de diverse sociale fondsen binnen de Metaal en TechniekJ. NabornLeeftijd 69 in bestuur sinds 1995 beroep Lid dagelijks bestuur van de StichtingJong Ondernemen nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Bestuurslid cini(Stichting Commissie Isolatie Nederlandse Industrie)

Jaarverslag 2007 | Profiel | 97Werknemersvertegenwoordigers in het BestuurJ. BerghuisLeeftijd 56 in bestuur sinds 2002 beroep Landelijk Bestuurder fnv Bondgenoten voorMetaal en Techniek en Metalektro nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctieWerknemersvoorzitter Vakraad Metaal en Techniek, Bestuurslid PensioenfondsMetalektro (pme), Bestuurslid Stichting Raad van Overleg voor de Metalektro (rom),Bestuurslid Kenteq, Bestuurslid Europese Metaal Bond (emb), Bestuurslid InternationaleMetaal Bond (imb)E.H.W. Bosman actuarisLeeftijd 41 in bestuur sinds 2006 beroep Directeur Pensum b.v. Actuaris/adviseurnevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Bestuurslid pensioensectie ActuarieelGenootschap, Bestuurslid Pensioenfonds Metalektro (pme)J.P.M. BrockenLeeftijd 49 in bestuur sinds 2006 beroep Landelijk Bestuurder fnv Bondgenotenvoor Metaal en Techniek en Metalektro nevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctieBestuurslid Vakraad Metaal en Techniek, Werknemersvoorzitter Raad van Overlegin de Metalektro (rom), Werknemersvoorzitter Pensioenfonds Metalektro (pme),Bestuurslid Europese Metaal Bond (emb)E.J. JansenLeeftijd 39 In bestuur sinds 2006 beroep Stafmedewerker Pensioenen – De Unienevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Bestuurslid in een 9-tal pensioenfondsen,waaronder Pensioenfonds Metalektro (pme), Bestuurslid Vereniging vanBedrijfstakpensioenfondsen (vb)P. SwartLeeftijd 59 in bestuur sinds 1990 beroep Vakbondsbestuurder cnv Bedrijvenbondnevenfunctie(s) relevant voor bestuursfunctie Bestuurslid Pensioenfonds Metalektro(pme), Bestuurslid Pensioenfonds Beroepsvervoer over de Weg

98 | Pensioenregeling in de Metaal en Techniek | Klanten | Organisatie van pmt | Bestuur en functionarissen per 31 december 2007Werkgeversvertegenwoordigers in het Bestuur | Werknemersvertegenwoordigers in het Bestuur | BegrippenlijstBegrippenlijstAsset & Liability Management (alm)Het op elkaar afstemmen van de beleggingen, de verplichtingen en het premieentoeslagbeleid. Een alm-studie wordt gebruikt om het meerjarig financieelbeleid te optimaliseren uitgaande van verschillende economische scenario’s.anw PensioenVrijwillige overlijdensverzekering (keuze uit drie vaste pensioenbedragen),onderdeel van de pensioenregeling Metaal en Techniek.Asset mixSamenstelling van de beleggingsportefeuille; bijvoorbeeld aandelen, obligatiesen onroerend goed.BenchmarkEen objectieve meetlat waarmee het beleggingsresultaat wordt vergeleken.CommoditiesBeleggingscategorie gericht op grondstoffen zoals graan, metalen en voedsel.csoDe Centrale Samenwerkende Ouderenorganisaties.DekkingsgraadDe dekkingsgraad is de verhouding tussen het vermogen (= beleggingen) en depensioenverplichtingen. Een dekkingsgraad van 100% wil zeggen dat het fondsprecies aan zijn pensioenverplichtingen van dat moment kan voldoen.De Nederlandsche Bank (dnb)dnb verzorgt het onafhankelijk (prudentieel) toezicht op pensioenfondsen.GrensbedragEen op gehele euro’s naar boven afgerond bedrag dat jaarlijks door het Bestuur wordtvastgesteld. Indien het pensioengevend salaris hoger is dan het grensbedrag geldteen ander premiepercentage. Daarnaast bepaalt het grensbedrag de maximalewaarde waarvoor overgangsregelingen worden toegekend.FranchiseEen op gehele euro’s naar boven afgerond bedrag dat jaarlijks wordt vastgesteld.Pensioenopbouw vindt plaats over het loon bóven de franchise.Financieel Toetsingskader (ftk)Het financieel toetsingskader is onderdeel van de Pensioenwet en stelt voorschriftenaan premiehoogte en de omvang van de aan te houden reserves.

Jaarverslag 2007 | Profiel | 99Hedge FundsBeleggingscategorie waarbij gebruik wordt gemaakt van een brede selectie vanbeleggingsstrategieën en -instrumenten om onder alle (markt-)omstandighedeneen positief rendement te halen.Internal Rate of Return (irr)De Internal Rate of Return, ofwel interne rentevoet, is een risicovrije aan de marktontleende ‘rentevoet’ voor de pensioenverplichtingen, die rekening houdt met deverschillende aanvangsmomenten en verwachte looptijden van de uitkeringen.LoonindexHet peil van de lonen op 1 januari van enig jaar ten opzichte van 1 januari van hetdaaraan voorafgaande jaar. Deze index wordt gebaseerd op de voor de Metaal enTechniek geldende loonontwikkeling volgens de cao.PartnerpensioenLevenslange uitkering aan een nabestaande partner, vanaf het overlijden van dedeelnemer.PensioenbeleggenVrijwillig onderdeel van de pensioenregeling Metaal en Techniek. Met Pensioenbeleggenkan worden gespaard voor extra of eerder ingaand pensioen.PensioengrondslagPensioengevend jaarsalaris minus franchise.PensioenrichtdatumDe eerste dag van de maand waarin de (gewezen) deelnemer of gepensioneerde65 jaar wordt.PensioeningangsdatumDe eerste dag van de maand waarop een pensioenuitkering aan een (gewezen)deelnemer van het Fonds ingaat.Pension Fund Governance (pfg)Pension Fund Governance ofwel goed pensioenfondsbestuur. pfg stelt pensioenfondseneisen op het gebied van transparantie, verantwoording, intern toezichten zeggenschap.PrijsindexHet peil van de prijzen op 1 juli van enig jaar ten opzichte van 1 juli van het daaraanvoorafgaande jaar, blijkens de cbs-opgave van de consumenten prijsindex voor allehuishoudens (afgeleid).Private EquityBeleggingscategorie waarbij wordt geïnvesteerd in aandelen van niet-beursgenoteerdebedrijven.

100 | Pensioenregeling in de Metaal en Techniek | Klanten | Organisatie van pmt | Bestuur en functionarissen per 31 december 2007Werkgeversvertegenwoordigers in het Bestuur | Werknemersvertegenwoordigers in het Bestuur | BegrippenlijstPrinciples for Responsible Investment (pri)Deze Principes richten zich op Environmental, Social en Corporate Governance (esg)factoren. Het gaat om globale richtlijnen (best-practices), die ingevuld worden metverschillende maatregelen.sas70Internationaal geaccepteerde auditing standaard van het American Institute ofCertified Public Accountants (aicpa). Met een sas70-verklaring wordt aangegevendat het interne beheersproces adequaat is vormgegeven (verklaring type I) enfunctioneert (verklaring type II).Service Level Agreement (sla)In een Service Level Agreement worden afspraken gemaakt over het niveau vande dienstverlening.Z-scoreEen maatstaf voor de mate waarin het werkelijk rendement van een pensioenfondsafwijkt van het rendement van de door het bestuur vastgestelde normportefeuille.Een positieve z-score geeft aan dat het rendement hoger was dan dat van denormportefeuille. De performance-toets betreft de cumulatieve Z-score overde laatste vijf jaar.

Jaarverslag 2007 | Profiel | 101

102 | ColofonContactPensioenfonds Metaal en TechniekTreubstraat 1B2288 EG RijswijkTelefoon (070) 319 84 61Fax (070) 319 84 70E-mail info@bpmt.nlInternet www.bpmt.nlOntwerpProforma ontwerpers en adviseurs, Rotterdam(Thoas Hooning van Duyvenbode, Joke ter Harmsel, Stoffel den Drijver)FotografieIlona Kamps, RotterdamRealisatieBestuursbureau Pensioenfonds Metaal en techniekDrukDen Haag Offset b.v. , Rijswijk

ColofonInhoud → Pensioenfonds Metaal en TechniekOntwerp → Proforma, Ontwerpers en adviseurs, RotterdamFotografie → Ilona KampsDrukwerk → Den Haag OffsetDisclaimerHoewel wij er naar streven om correcte en actuele informatie te verschaffen, kunnen wij niet garanderen dat de informatieuit deze brochure correct is op het moment waarop deze wordt ontvangen of dat de informatie na verloop van tijd nogsteeds juist is.Aan deze brochure kunnen dan ook geen rechten ontleend worden. Aanspraken op nog niet ingegane pensioenuitkeringenen rechten op ingegane pensioenuitkeringen kunnen alleen aan het Pensioenreglement en Verplichte regeling vanPensioenfonds Metaal en Techniek ontleend worden.Februari 2008

PMT000 AA 000000