Naar een robuuste verbinding voor het ... - Vlindernet

Naar een robuuste verbindingvoor het gentiaanblauwtje in deGelderse Vallei

Naar een robuuste verbindingvoor het gentiaanblauwtjein de Gelderse Vallei

Naar een robuuste verbinding voor het gentiaanblauwtje in deGelderse ValleiTekst:Michiel Wallis de VriesMet medewerking van:Dr. Roland Bobbink – B-WARE Research Centre B.V., NijmegenRapportnummer:VS2007.046Projectnummer:2006.113Productie:De VlinderstichtingPostbus 5066700 AM Wageningentelefoon: 0317-467346fax: 0317-420296e-mail: info@vlinderstichting.nlhomepage: www.vlinderstichting.nlOpdrachtgever:Provincie UtrechtBegeleiding:Ron Beenen (Provincie Utrecht – Afdeling Groen)Deze publicatie kan worden geciteerd als:Wallis de Vries, M.F. (2007). Naar een robuuste verbinding voor hetgentiaanblauwtje in de Gelderse Vallei. Rapport VS2007.046. DeVlinderstichting, Wageningen.Trefwoorden:inrichting, natuurontwikkeling, reconstructie, natte heide,gentiaanblauwtje, Maculinea alconNiets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, doormiddel van druk, microfilm, fotokopie of op welke andere wijze ook zondervoorafgaande schriftelijke toestemming van De Vlinderstichting en deopdrachtgever.December 2007DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 1

SamenvattingHet gentiaanblauwtje is een doelsoort voor het natuurbeleid. Devlinder is landelijk bedreigd en komt in Utrecht nog op één plekvoor. Voor een duurzame instandhouding is uitwisseling metandere populaties noodzakelijk. Dit rapport brengt daartoe dekansrijke gebieden in en nabij de robuuste verbinding tussenHeuvelrug en Veluwe in kaart en doet aanbevelingen voorherstel.Het gentiaanblauwtje is een kenmerkende dagvlinder van goedontwikkelde natte heide en blauwgrasland. De soort is afhankelijk van hetvoorkomen van klokjesgentianen en bepaalde knoopmieren. Doordat devlinders weinig mobiel zijn is een samenhangend netwerk vanleefgebieden van groot belang.Op basis van veldbezoeken en kaartmateriaal zijn potentiële locaties voorde ontwikkeling van de verbindingszone in kaart gebracht. Voor elkelocatie is een korte omschrijving gemaakt en een aanbeveling voor debenodigde maatregelen voor inrichting en beheer. Op een aantal locatieszal toetsing van de matregelen aan de Flora- en Faunawet en aan deBoswet nodig zijn. Voorafgaand aan de inrichting van (voormalige)landbouwgrond zullen de potenties nader onderzocht moeten worden doorbodemchemische analyses van m.n. de stikstof- en fosfaatverzadiging.Er zijn 43 locaties geselecteerd voor de invulling van de verbindingszonevoor het gentiaanblauwtje. Het leefgebied op de Utrechtse Heuvelrug(Landgoed Den Treek) kan nog sterk worden uitgebreid. De voorgesteldeverbinding door de Gelderse Vallei loopt benoorden de Heiligenbergerbeekvia Voskuilen naar Groot Zandbrink en eindigt bij Achterveld. Naderonderzoek is raadzaam naar de mogelijkheden om de dispersie van hetgentiaanblauwtje te bevorderen via bloemrijke corridors.De hier gepresenteerde verbindingszone biedt mogelijkheden vooruitwisseling van populaties van het gentiaanblauwtje op de middellangetermijn. De voorgestelde ontwikkelingen vergen veel tijd en middelen.Voor een functionerende verbindingszone is het wenselijk om ook in hetaansluitende Gelderse deel een voor het gentiaanblauwtje geschikteverbinding te ontwikkelen.DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 3

Hoofdstuk 1 / InleidingHet gentiaanblauwtje is een doelsoort voor het natuurbeleid. Devlinder is landelijk bedreigd en komt in Utrecht nog op één plekvoor. Voor een duurzame instandhouding is uitwisseling metandere populaties noodzakelijk. Dit rapport brengt daartoe dekansrijke gebieden in en nabij de robuuste verbinding tussenHeuvelrug en Veluwe in kaart en doet aanbevelingen voorherstel.Het gentiaanblauwtje (Maculinea alcon) is een landelijk bedreigdedagvlinder (Van Swaay, 2006). De toestand en perspectieven voor desoort in de Provincie Utrecht zijn eerder in kaart gebracht (Wallis de Vries& Rossenaar, 2000). Sindsdien worden in het kader van het landelijkBeschermingsplan Gentiaanblauwtje 2003–2007 (Wallis de Vries, 2003)maatregelen voor herstel, uitbreiding en ontwikkeling van leefgebiedvoorgesteld en uitgevoerd.In de Provincie Utrecht komt het gentiaanblauwtje nog maar met éénpopulatie voor, op Landgoed Den Treek. Maatregelen voor de uitbreidingvan deze populatie zijn sinds enige jaren in uitvoering. De dichtstbijzijndepopulaties zijn te vinden in de Gelderse Vallei bij Voorthuizen. Tot in dejaren ’80 kwam de soort nog op diverse andere plaatsen in de GelderseVallei voor, zoals Groot Zandbrink, landgoed Erica, Meeuwenkampje enSlaperdijk (Wallis de Vries & Rossenaar, 2000).Voor een duurzaam behoud van het gentiaanblauwtje in de ProvincieUtrecht is uitwisseling met andere populaties nodig. Het reconstructieplanvoor de realisatie van de robuuste verbinding tussen Heuvelrug en Veluwekan hiervoor een oplossing bieden (Anonymus, 2005). Daartoe is eenuitwerking van maatregelen op locatieniveau vereist. Dit rapport brengt,binnen de grenzen van de voorgestelde robuuste verbinding en de randendaarvan, de kansrijke locaties voor leefgebied van het gentiaanblauwtje inkaart en doe aanbevelingen voor herstelmaatregelen. Het werkgebiedbeperkt zich tot het grondgebied tussen landgoed Den Treek en landgoedErica: hier bevindt zich de belangrijkste uitdaging voor de verwezenlijkingvan de robuuste verbinding. Het project heeft een enigszins verkennendkarakter omdat vooral bij natuurontwikkeling niet vooruit gelopen kanworden op de mogelijkheden voor verwerving van gronden,vergunningverlening vanwege Flora- en Faunawet en Boswet, en voortsde abiotische condities van de betrokken locaties (zoals defosfaatverzadiging van de bodem) nader vastgesteld dient te worden.DoelstellingHet aanwijzen van kansrijke locaties voor de inrichting van een robuusteverbinding voor het gentiaanblauwtje tussen landgoed Den Treek enlandgoed Erica.DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 4

Hoofdstuk 2 / WerkwijzeOp basis van veldbezoeken en kaartmateriaal zijn potentiëlelocaties voor de ontwikkeling van de verbindingszone in kaartgebracht. Voor elke locatie is een korte omschrijving gemaakt eneen aanbeveling voor de benodigde maatregelen voor inrichtingen beheer.Eerst is een selectie gemaakt van kansrijke gebieden in het zoekgebiedDen Treek–Erica (binnen de Provincie Utrecht) op basis van aanwezigeinformatie over:• groeiplaatsen van de klokjesgentiaan• vindplaatsen van kenmerkende soorten van natte heide ennat schraalland• recente en historische (uitgave ca. 1905) topografischekaarten• hoogtekaart (AHN) (Bijlage 3)• relevante informatie over ruimtelijke planvormingDaartoe is gebruik gemaakt van beschikbaar kaartmateriaal van deProvincie Utrecht over hoogteligging en ruimtelijke planvorming, metname het Ontwerp Natuurgebiedsplan Gelderse Vallei (Provincie Utrecht,2006; Figuur 1).Figuur 1: Ontwerp voor natuurbestemmingenin de GelderseVallei rond Leusden (ProvincieUtrecht / DLG, 2006)Vervolgens heeft een beoordeling van mogelijke locaties in het veld plaatsgevonden. Daarbij is het advies ingewonnen van Dr. R. Bobbink (B-WARE,Nijmegen) als deskundige op het gebied van heidevegetatie en abiotischherstel. Er is bij het veldbezoek gelet op:• vegetatietype en structuur• kenmerkende plantensoorten• grondwaterstand en kwelindicatiesDE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 5

• landgebruik en beheer• ligging in het landschap• randvoorwaarden gentiaanblauwtjeDe vereiste kenmerken van het leefgebied voor het gentiaanblauwtje zijnontleend aan bestaande kennis over de soort (o.m. Wallis de Vries, 2003).De beoordeling van de terreinen is omgezet in een aanbeveling voorherstelmaatregelen, dan wel het voortraject daartoe wanneer demaatregelen pas te omschrijven zijn na verder abiotisch onderzoek (zoalsvaststelling van het fosfaatprofiel).DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 6

Hoofdstuk 3 / Profiel van het gentiaanblauwtjeHet gentiaanblauwtje is een kenmerkende dagvlinder van goedontwikkelde natte heide en blauwgrasland. De soort isafhankelijk van het voorkomen van klokjesgentianen enbepaalde knoopmieren. Doordat de vlinders weinig mobiel zijn iseen samenhangend netwerk van leefgebieden van groot belang.B. FransenHet gentiaanblauwtje komt in Utrecht alleen nog met een kleine populatievoor in het Hazenwater op Landgoed Den Treek. De laatste waarnemingvan eitjes dateert uit 2006. Het is mogelijk dat de populatie de nattezomer van 2007 niet heeft overleefd. In de Gelderse Vallei komt hetgentiaanblauwtje alleen nog maar voor in Gelderland, op diverse plekkenop de Appelsche en Kruishaarsche heide. De vlinder is uit hettussenliggende gebied verdwenen maar kwam daar in elk geval voor in deterreinen:− Groot Zandbrink (laatste waarneming 1984)− Landgoed Erica (laatste waarneming 1993)− Akkerweg (laatste waarneming 1993)Landelijk gezien komt het gentiaanblauwtje vooral voor op natte heide,maar zeker in de Gelderse Vallei werden ook blauwgraslanden alsleefgebied benut, o.m. in de Bennekomse Meent, Allemanskampje enMeeuwenkampje.De soort legt haar eitjes uitsluitend op de bloemknoppen van deklokjesgentiaan. Deze mooi blauw bloeiend plant komt voor op vochtigeheideterreinen met veel dophei en veenbies, maar ook opblauwgraslanden. De rupsen van het gentiaanblauwtje leven van dezachte bloemdelen van de klokjesgentiaan. Doordat de waardplanten wel30 jaar oud kunnen worden, kan de plant (en in beperkte mate de vlinder)zich lang handhaven, maar maatregelen zijn dringend nodig voorverjonging en uitbreiding van de populaties gentianen. Klokjesgentianenzijn zeldzaam geworden doordat de heide als gevolg van verdroging,vermesting en verzuring steeds meer vergrast.Na enkele weken verlaten de rupsen de klokjesgentiaan en laten ze zich inde herfst op de grond laten vallen om te worden meegenomen door debossteekmier of moerassteekmier (een soort knoopmieren). In hetmierennest worden de rupsen gevoerd. In ruil daarvoor scheiden ze eenzoete stof af. Aan het begin van de zomer verpoppen de rupsen zich. Drieweken later vliegen de vlinders uit en begint de cyclus weer opnieuw.De waardmieren komen voor in een structuurrijke vegetatie met pollenwaarin de nesten worden gemaakt. Ze vestigen zich pas ca. 15 jaar naplaggen, dus voor het gentiaanblauwtje is kleinschalig plaggen essentieel.De knoopmieren zijn gevoelig voor een zware begrazingsdruk enlangdurige inundatie in de zomer.Op basis van onderzoek zijn onderstaande randwaarden voor hetleefgebied van het gentiaanblauwtje opgesteld. Deze zijn gebruikt bij hetformuleren van de adviezen voor uitvoering.DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 7

PopulatiegrootteDe eitjes van het gentiaanblauwtje zijn makkelijker te vinden dan devlinders, vandaar dat populaties doorgaans door eitellingen wordengevolgd. Een vrouwtje van het gentiaanblauwtje legt tussen 50 en 100eitjes. Een gezonde deelpopulatie gentiaanblauwtjes is minimaal 2500eitjes groot, maar voor een totale populatie moet eerder een aantal van12.500 eitjes als criterium voor een duurzame populatie wordenaangehouden.Kwaliteit leefgebiedEen leefgebied moet minimaal 0,2 ha groot zijn voor een deelpopulatie enminimaal 2 ha voor een totale populatie.Op een geschikte plek moeten in de periode half juli-half augustusminimaal 10 bloeistengels van klokjesgentianen per 100 m 2 te vinden zijn.Daarnaast moeten er binnen 1-2 m rond bloeiende gentianen minimaal openkele plekken knoopmieren van de goede soort worden gevonden.(Knoopmieren kunnen gelokt worden door in het zomerseizoen schaaltjesmet suikerklontjes uit te leggen. Dit werkt niet tijdens of kort na eendroogteperiode!)Ruimtelijke samenhangDe kans op een duurzame populatie is hoger in aaneengeslotennatuurgebieden van meer dan 25 ha. De vlinders zijn weinig mobiel.Afstanden van meer dan enkele honderden meters worden zeldenafgelegd, maar afstanden van enkele kilometers (tot 5 km) kunnen inuitzonderlijke gevallen worden overbrugd. Dit mag vooral wordenverwacht wanneer de bronpopulatie groot is.In een verbindingszone wordt aanbevolen om opeenvolgendeleefgebieden niet verder van 500 m van elkaar in te richten.Nader onderzoek is nodig om vast te stellen in hoeverre bloemrijkecorridors (zonder de waardplant) de dispersie bevorderen.DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 8

Hoofdstuk 4 / Type maatregelenEr zijn verschillende maatregelen mogelijk om deverbindingszone voor het gentiaanblauwtje vorm te geven.Daarbij gaat het vooral om de ontwikkeling van een keten vanstapstenen met leefgebied, hetzij natte heide, hetzij natsoortenrijk grasland.Beheer van natte heideBij het beheer van bestaande natte heide is een stabiel en voldoende hoogwaterpeil van groot belang. Inundatie in de periode mei-september moetzo veel mogelijk worden vermeden. Massale opslag van den en berk moetgeregeld worden verwijderd (voor andere soorten is het niet wenselijk omalle opslag te verwijderen!).Voor uitbreiding van een groeiplaats met klokjesgentianen is kleinschaligplaggen naast zaadzettende planten effectief. Eenmalige bekalking (2 tondolokal/ha = 200 g/m 2 ) is wenselijk voor een betere kans op vestiging vande kiemplanten. Voor de knoopmieren is het vooral belangrijk dat zij zichkunnen vestigen in bestaande vegetatie, bijv. in pollen pijpestrootje,veenbies of veenmos.Wanneer er in het geheel geen gentianen voorkomen kan er zaad wordenverzameld uit een naburige populatie en kan dit worden uitgestrooid opeen plagplek.Herstel van nat soortenrijk graslandOp enkele plaatsen is nat schraalland in een soortenarme vorm aanwezig.Verschraling daarvan door maaien en afvoeren kan de soortenrijkdomdoen toenemen. Voor het vaststellen van de potenties voor eenblauwgrasland waarin ook de klokjesgentiaan kan voorkomen, kan hetzinvol zijn om een bodemchemische analyse uit te voeren. Wanneer decondities voldoende voedselarm zijn, kunnen ontbrekende plantensoortenvia hooi uit een geschikt brongebied worden geïntroduceerd.Omvorming van bos tot natte heideNatuurontwikkeling tot natte heide is goed mogelijk. Omvorming van bostot heide heeft het voordeel dat de bodem in de regel al voedselarm is. Inverband met de Boswet kan compensatie worden gezocht in de bebossingvan uit productie genomen akkers of grasland (die dan niet hoeven teworden ontgrond vanwege de hoge voedselrijkdom). Toetsing aan deFlora- en Faunawet zal nodig zijn vanwege de kans op voorkomen vanbeschermde soorten.Stabilisatie van de hydrologie is uiteraard belangrijk. Na het kappen vanhet bos, is verwijdering van de strooisellaag door plaggen nodig. Wanneerer nog een zaadbank van heide wordt vermoed (m.n. doordatheidesoorten nog in de ondergroei worden aangetroffen), kan men devestiging door heidesoorten afwachten. Anders is uitstrooien vanheidemaaisel uit een geschikt brongebied wenselijk. Klokjesgentianenkomen niet in de zaadbank en zelden in heidemaaisel voor, en zullendaarom afzonderlijk moeten worden geïntroduceerd door uitzaaien.De knoopmieren vestigen zich na verloop van tijd spontaan viaaanvliegende individuen, maar voldoende nesten mogen pas in eenvegetatie van 10-15 jaar oud worden verwacht.DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 9

Omvorming van landbouwgrondNatuurontwikkeling op landbouwgrond is goed mogelijk wanneer destikstof- en fosfaatlast voldoende kan worden afgevoerd. In de regel isdaar plaggen of ontgronden voor nodig. De diepte van de af te voerenlaag dient vooraf door chemische analyse van het bodemprofiel te wordenvastgesteld. Wanneer de hydrologie kan worden gestabiliseerd en toevoervan voedselrijk oppervlaktewater kan worden voorkomen, dan zijn dekansen op succes behoorlijk, omdat de horizontale mobiliteit van fosfaat inde bodem gering is.Na ontgronding is het aanvoeren van zaad van hetzij natte heide hetzij –op nattere locaties – nat soortenrijk grasland (=nat schraalland) via resp.heidemaaisel of hooi de volgende cruciale stap. Klokjesgentianen horendaar ook bij.Een bemonstering na 10 tot 15 jaar kan uitsluitsel geven of er eensuccesvolle kolonisatie door knoopmieren heeft plaatsgevonden. Omdat demieren niet echt zeldzaam zijn, mag dit wel worden verwacht. Wanneerdit ondanks een gunstige ontwikkeling van de vegetatie toch niet hetgeval is, zou introductie van nesten met knoopmieren kunnen wordenoverwogen.Ontwikkeling bloemrijke corridorHet is niet bekend of gentiaanblauwtjes gebruik maken van ‘ecologischeverbindingszones’ bij hun dispersie. Daar is nader onderzoek voor nodig.De mogelijkheid moet echter niet worden uitgesloten. Het talud van degoederenspoorweg biedt een kans om zo’n bloemrijke corridor teontwikkelen. Is het niet voor het gentiaanblauwtje, dan wel voor anderesoorten. De kansen zijn hiervoor het beste aan de zonnige en warmereZW-kant van het talud. De schaduwrijkere NO-kant kan zich dan verderontwikkelen tot struweel en houtwal en daarmee ruimte bieden voorsoorten die daarvan afhankelijk zijn.Voor de ontwikkeling van een bloemrijke corridor is het nodig dat opslagover het grootste deel worden verwijderd(voor de variatie kan 20% gespaardblijven). Braamstruweel is een belangrijkenectarbron en habitat voor veel anderesoorten en kan gedeeltelijk ook wordenbehouden. Voor het overige kan doormaaien en afvoeren een bloemrijkevegetatie worden ontwikkeld. Bij eengefaseerde aanpak van het maaien –waarbij delen blijven overstaan tot hetvolgende jaar, of bij ruigte nog langer –kan de meeste variatie worden bereikt.Sterk verruigde, door grassengedomineerde vegetatie kan doortweemaal per jaar te maaien (met afvoervan het maaisel) worden verschraald.DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 10

Hoofdstuk 5 / Locaties voor de verbindingszoneEr zijn 43 locaties geselecteerd voor de invulling van de robuusteverbindingszone voor het gentiaanblauwtje. Het leefgebied op deUtrechtse Heuvelrug (Landgoed Den Treek) kan nog sterkworden uitgebreid. De voorgestelde verbinding door de GelderseVallei loopt benoorden de Heiligenbergerbeek via Voskuilen naarGroot Zandbrink en eindigt bij Achterveld.Achtergrond en selectiecriteriaHet is niet helemaal duidelijk hoe de historische verbinding tussen depopulaties van het gentiaanblauwtje op de Utrechtse Heuvelrug en deVeluwe eruit heeft gezien. De bekende populaties suggereren eenverbinding van Landgoed Den Treek via de heuvelrug naar het LeersumseVeld en dan de Gelderse Vallei in langs twee banen: oostwaarts via deblauwgraslanden bij Veenendaal naar de Bennekomse Meent ennoordwaarts via de heiden en graslanden langs de dekzandruggen vanScherpenzeel en Renswoude, tussen Achterveld en Barneveld door naarde heidegebieden van de Appelsche en Kruishaarsche heide en Oldenallerbenoorden Voorthuizen. Van daar zal er zeer waarschijnlijk aansluiting zijngeweest op de Veluwse populaties bij Garderen en Kootwijk.De robuuste verbindingszone wordt binnen het Natuurgebiedsplan gezochtvia een kortere route bezuiden Leusden langs via het Valleikanaal naar deModderbeek bezuiden Achterveld.Voor de verbindingszone voor het gentiaanblauwtje is gekozen voor eenzo kort mogelijke oversteek van het natte gebied van deHeiligenbergerbeek en het Valleikanaal naar het dekzandruggengebied tenoosten daarvan. Een deel van de locaties valt daarom buiten hetzoekgebied voor de robuuste verbinding uit het Natuurgebiedsplan.Voor de meeste locaties wordt de ontwikkeling van geschikt leefgebiednagestreefd: voor de nattere locaties omvorming naar nat schraalland metklokjesgentianen, voor de iets hoger gelegen locaties omvorming tot natteheide met klokjesgentianen. Onder welke voorwaarden dit realistisch is zalmoeten worden vastgesteld door nader onderzoek aan debodemvruchtbaarheid (stikstof en fosfaat) en de hydrologie.Buiten de Utrechtse Heuvelrug kan voor de verbindingszone voor hetgentiaanblauwtje maar zeer beperkt gebruik gemaakt worden vanbestaande natuurgebieden. Klokjesgentianen en natte heide of schraallandkomen maar in een enkel terrein voor. Voor de meeste locaties zullendaarom ingrijpende inrichtingsmaatregelen nodig zijn. Om de kansen tevergroten is zoveel mogelijk gekozen voor:a) terreinen die op de topografische kaart van ca. 1905 als heide ofnatte laagte zijn gekarteerd, enb) op de Utrechtse Heuvelrug: laagten en terreingedeelten langseen hoogtegradiënt, enc) percelen bos; deze zijn vanwege hun lagere nutriëntenbelastinggemakkelijker om te vormen tot schrale vegetatie dan de meestalzwaar bemeste weilanden of akkers. Bovendien is het mogelijkdat zich nog een zaadbank met heidezaad in de bospercelenbevindt (klokjesgentianen vormen geen zaadbank en zullendaarom altijd extra moeten worden uitgezaaid).DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 11

De omschrijving van de locaties is opgenomen in Bijlage 1 en de figuurmet de ligging in Bijlage 2. Voor de volledigheid geeft Bijlage 3 deinformatie van de hoogtekaart.Utrechtse Heuvelrug (Den Treek)Hier zijn dertien locaties geselecteerd. Het betreft voor een belangrijk deelgebieden met bestemming Bestaande Bos en Natuurgebieden (1-3, 4b, 5,7, 11b, 13), maar ook Nieuwe Natuur (4a, 6, 8-10); langs de flank van deHeuvelrug ligt één locatie met bestemming Zoekgebied Nieuwe Natuur(11a).Het is belangrijk dat aan dit westelijk einde van de verbindingszone eenaantal kerngebieden voor het gentiaanblauwtje worden ontwikkeld. Dit isuiteraard ook nodig aan de oostelijke zijde van de verbindingszone. Voorzover mogelijk zal ook op en rond Groot Zandbrink een kerngebiedmoeten worden hersteld. Alleen bij de ontwikkeling van kerngebieden metsterke bronpopulaties kunnen de stapstenen langs de verbindingszone ookdaadwerkelijk als zodanig functioneren.Er wordt daarom voorgesteld om niet alleen het leefgebied rond hetHazenwater (1 en 2) verder uit te breiden (hetgeen al volop gebeurt),maar ook om de laagten van de Droogmakerij (6), ’t Waswater (8) en hetLangeveen (9) weer terug te brengen tot vennen met oevers van natteheide; ook de boslocatie langs de Waterlooweg lijkt op grond van dehoogtekaart kansrijk voor omvorming tot natte heide. De uitbreiding vande heide rond het Hazenwater en herstel van de voormalige ontginningenbij de Ringheuvels (inclusief verbinding) passen in het beleid voorheideherstel (Provincie Utrecht, 2004).Bij Ingeborg en langs deBuurtweg zijn kleine stukkennatte heide, waar soms ookklokjesgentianen groeien (linkslocatie 4b, rechts locatie 3)Locaties 3-5 kunnen in de toekomst als stapstenen voor hetgentiaanblauwtje fungeren. Bij Ingeborg en langs de Buurtweg bevindenzich twee kleine locaties (3 en 5) waar al kleine groeiplaatsen metklokjesgentianen aanwezig zijn, inclusief enige verjonging metkiemplanten. Herstelbeheer heeft hier al plaatsgevonden. Op Locatie 4b isook sprake van een kleine oppervlakte natte heide, maar zijn geenklokjesgentianen gevonden. Op alle drie locaties is beenbreek aanwezig,wat wijst op gunstige hydrologische omstandigheden (kwel). Het natteschraalland bij Ingeborg (4a) met soorten als Veldrus, echtekoekoeksbloem, kale jonker, moerasrolklaver en tormentil kan verderworden hersteld tot een soortenrijkere vegetatie, op den duur mogelijkmet klokjesgentiaan, wanneer er voldoende verschraald kan worden.Locaties 10, 11 en 13 zijn kansrijke locaties voor de ontwikkeling vanleefgebied op de flank van de heuvelrug, aansluitende op de GelderseVallei. De boslocaties zouden kunnen worden omgevormd tot natte heideen de graslanden of akkers tot vochtig schraalland. Deze locaties zijn nietDE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 12

onderscheiden in de Notitie Heideherstel (2004) omdat deze meer gerichtis op de ontwikkeling van de verbinding tussen Den Treek en deLeusderheide, dan op die tussen Den Treek en de Gelderse Vallei.Langs de HeiligenbergerbeekDe geselecteerde locaties langs de Heiligenbergerbeek vallen deels onderde bestemming Nieuwe Natuur (14, 15 aan de voet van de Heuvelrug en19-20 op Landgoed De Boom). Percelen 16 en 18 liggen dicht langs debeek en daarom binnen het Zoekgebied Nieuwe Natuur. Perceel 17 valtbuiten de begrenzing van de verbindingszone, maar lijkt door de ligginglangs een hoogtegradiënt wel kansrijk.Het herstelde nat schraalland bij Huize Den Treek (14) met o.m. veldrusen grote ratelaar toont net als het grasland bij Ingeborg (4a) de potentiesvoor ontwikkeling tot blauwgrasland. Het is echter nog te soortenarm ente voedselrijk voor een blauwgrasland met klokjesgentiaan. Naderonderzoek naar de nutriëntenhuishouding in de bodem en naar dewaterkwaliteit is nodig om te beoordelen hoe ver deze ontwikkeling naareen schralere vegetatie kan doorzetten. Uit het gebied is geen historischeblauwgraslandvegetatie bekend, maar dit hoeft niet te betekenen dat dezeer nooit geweest is of er alsnog ontwikkeld zou kunnen worden: daarvooris het historische beeld niet compleet genoeg.Dit geldt eveneens voor de andere geselecteerde locaties langs deHeiligenbergerbeek (12, 15-20). Al deze locaties bestaan nu uitsoortenarm cultuurgrasland. Dit kan door ontgronding en het opbrengenvan maaisel uit schraallanden worden omgevormd tot nat schraalland.Herstel van een bijbehorend waterpeilregime is van groot belang, evenalshet omleiden van sloten met voedselrijk water.VoskuilenRond Voskuilen liggen vijf geselecteerd locaties (21-25) buiten de in hetNatuurgebiedsplan voorgestelde verbindingszone. De in het planaangegeven verbindingszone loopt noordwaarts langs het Valleikanaal,maar dat gebied is te venig voor het gentiaanblauwtje. Daarom is hier eenmeer directe aansluiting op het oostelijker gelegen complex vandekzandruggen voorgesteld.Alle vijf locaties betreffen soortenarm cultuurgrasland. De meeste locatiesworden intensief als weiland benut. Alleen locatie 25 benoorden deVoskuilerdijk werd in 2007 extensief gebruikt. Locatie 23 was in 1905 nogheide en heeft daarom wellicht goede potenties voor herstel. Dit geldtwellicht ook voor locatie 24, die grenst aan een elzenbroek met flinkekweldruk vanuit de aangrenzende hoge rug. Het elzenbroek stond in 1905nog als heide aangeduid. Percelen 21 en 22 zijn weliswaar thans ergintensief gebruikt, maar vanwege hun ligging langs een hoogtegradiëntliggen hier wel kansen voor natuurontwikkeling.MoorsterbeekgebiedHet Moorsterbeekgebied is een kleinschalig landschap met bosjes enagrarisch gebied op dekzandruggen die zijn doorsneden door diversebeken. In dit gebied ligt het natuurreservaat Groot Zandbrink (34) waarhet gentiaanblauwtje tot 1988 nog voorkwam op de natte heide enmogelijk ook het aangrenzende blauwgrasland. De bermen zijn in ditgebied nog opmerkelijk schraal; zo komt onder eikensingels nog veelhengel voor. Naast Groot Zandbrink zijn in dit gebied dertien locaties (26-38) geselecteerd. Daarvan hebben er drie de bestemming Bestaand Bosen Natuurgebied (38a, 33 en 34; naast Groot Zandbrink ook tweeboslocaties). Het grootste deel heeft de bestemming Zoekgebied NieuweNatuur (26 [deels], 27, 28b-31, 36-38). Een aantal locaties heeft debestemming Nieuwe Natuur (26 [deels], 32 en 35).DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 13

Deze locaties liggen tussen twee nattere delen van de verbindingszone in:Heligenbergerbeek-Voskuilen aan de zuidkant en Modderbeek aan denoordkant. Vermoedelijk zal het moeilijker zijn om op deze natte locatiesgeschikt leefgebied te ontwikkelen dan op de dekzandruggen. Het isdaarom belangrijk om Groot Zandbrink als kerngebied te herstellen endaar omheen een aantal goede leefgebieden te ontwikkelen, zodat hiereen versterkte kern in de verbindingszone komt te liggen.In samenwerking met de Provincie Gelderland zou kunnen wordenoverwogen om de verbindingszone van hieruit oostelijker te laten lopen, inplaats van via Achterveld, waar de mogelijkheden voor natuurontwikkelingveel geringer zijn.Groot Zandbrink heeft veel potentieom hersteld te worden als leefgebiedvoor het gentiaanblauwtje. Uitbreidingvan de populatie klokjesgentianen isdaarvoor dringend gewenst.Op Groot Zandbrink (34) zou er veel aandacht moeten gaan naaruitbreiding van natte heide met klokjesgentianen. De heide is in hetverleden deels vrij grootschalig geplagd en daardoor óf vrij monotoon ófsterk vergrast (m.n. in het noordoosten). Het is van belang om depopulatie klokjesgentianen goed in kaart te brengen en vervolgens doorgericht kleinschalig plaggen uit te breiden. Het belangrijksteblauwgrasland ziet er goed uit, maar lijkt nauwelijks nog gentianen teherbergen. De overige schraallandjes zijn soortenarmer. Onderzocht moetworden welke maatregelen voor versterking van de schraallanden mogelijkzijn en hoe de gentianen zich hier kunnen uitbreiden. Beschaduwing dooromringend bos zou één van de problemen kunnen zijn (maar zeker niethet enige).Rond Groot Zandbrink zou, zoals ook voorgesteld in hetNatuurgebiedsplan, een hydrologische bufferzone moeten wordeningesteld. Locatie 35 was in 1905 nog heide en kan daarbij als nieuwenatuur tot nat schraalland of natte heide worden ontwikkeld.Ook locaties 27, 28 en (het zuidelijk deel van) 37 stonden in 1905 nog alsheide gekarteerd en bieden kansen voor natuurontwikkeling. Op locaties27 en 28a zal daartoe een bosje tot heide moeten worden omgevormd.Dit geldt ook voor locatie 33. Dit bos bij Hardeveld lijkt goede potenties tebieden voor een kerngebied, omdat het wat groter is. Er is een kleinevijver in gegraven en de aanwezigheid van pijpestrootje geeftmogelijkheden voor heideherstel aan. Voorgesteld wordt om alleen hetnaaldbos om te vormen en het omringende loofbos te behouden.Locatie 30 bestaat uit een klein stukje ruigte met o.m. moerasspirea,kattestaart en moerasrolklaver. Deze locatie zou door gefaseerd ofeventueel laat te maaien als nectarbron en stapsteen voor vlinders kunnenfungeren.De overige locaties (26, 29, 31, 32, 36 en 38) betreffen soortenarmcultuurgrasland en maïsakkers die potenties hebben om tot natschraalland te worden omgevormd na ontgronding.DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 14

ModderbeekLangs de Modderbeek is vanuit het Natuurgebiedsplan een ecologischeverbindingszone voorzien met aandacht voor ontwikkeling van nattenatuur, waaronder ook nat soortenrijk grasland. Er zijn daartoe driepercelen geselecteerd met bestemming Zoekgebied Nieuwe Natuur (39)en Nieuwe Natuur (40-41). Locaties 39 en 41 bestaan thans uitsoortenarm cultuurgrasland en locatie 40 uit maïsakker. Omdat dezepercelen temidden van intensief agrarisch gebied liggen, zal er een flinkeinvestering nodig zijn om hier geschikt leefgebied te ontwikkelen.Daarmee is dit waarschijnlijk een zwakke schakel in de verbinding.Langs de Modderbeek vormt deintensieve landbouw vooralsnogeen grote barrière voor hetgentiaanblauwtje.AchterveldDe directe omgeving van Achterveld is geen onderdeel van de in hetNatuurgebiedsplan voorgestelde verbindingszone. Er is hier één perceelgeselecteerd (42). Dit was in 1905 nog een heidegebied. Het bestaat nudeels uit een cultuurgrasland en deels uit een crossbaan. Het lijkt watdroog voor de ontwikkeling van natte heide, maar het heeft wel potentiesvoor droge heide en bloemrijk grasland. De hoogteligging suggereert dater misschien toch mogelijkheden liggen voor de ontwikkeling van geschiktleefgebied met klokjesgentianen, zeker wanneer er eerst wordt ontgrond.De ligging van het perceel aan de rand van de bebouwde kom enrecreatiegebied maakt een bestemming natuur echter minder realistisch.Ponlijn (goederenspoorlijn)De Ponlijn is grotendeels begrensd als Zoekgebied EcologischeVerbindingszone. Het talud van de goederenspoorwegbiedt een kans om een bloemrijke corridor teontwikkelen. Daarvoor is een actief vegetatiebeheernodig dat zich richt op de ontwikkeling van bloemrijkegraslanden en ruigte, m.n. aan de warme ZW-kantvan het talud. Het is onduidelijk of de Ponlijn ook voorhet gentiaanblauwtje van betekenis zal kunnen zijn,aangezien de combinatie met leefgebied, metuitzondering van de omgeving van De Boom, hier nietkansrijk is. Maar voor veel andere soorten zal eendergelijke corridor zeker wel waardevol kunnen zijn.Het talud van de Ponlijn biedt veel mogelijkhedenvoor een bloemrijke corridor.DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 15

Hoofdstuk 6 / ConclusieDe hier gepresenteerde verbindingszone biedt mogelijkhedenvoor uitwisseling van populaties van het gentiaanblauwtje op demiddellange termijn. De voorgestelde ontwikkelingen vergenveel tijd en middelen. Voor een functionerende verbindingszonezal ook in het aansluitende Gelderse deel een robuusteverbinding moeten worden ontwikkeld.In dit rapport is een voorstel gedaan voor een robuuste verbinding vannatte heide en nat schraalland voor het gentiaanblauwtje. De verbindingvoert door de Provincie Utrecht van Landgoed Den treek op de UtrechtseHeuvelrug naar de Gelderse Vallei tot de omgeving van Achterveld. Vandaaruit zal aansluiting gevonden moeten worden op de Geldersepopulaties van het gentiaanblauwtje op de Appelsche en Kruishaarscheheide. Stapstenen aan de Gelderse kant zijn o.m. Landgoed Erica en natteheide bij de Akkerweg.Voor de ontwikkeling van de verbinding is op de Utrechtse Heuvelrugversterking en uitbreiding van natte heide nodig tot een aantal belangrijkekerngebieden. In de Gelderse Vallei worden stapstenen met leefgebiedvoorgesteld. Daarbij zal landbouwgrond en op sommige plekken bos totnat schraal grasland en natte heide moeten worden omgevormd. GrootZandbrink kan daarin als kerngebied in de Gelderse Vallei wordenhersteld.De ontwikkeling van de verbindingszone zal in belangrijke mate afhangenvan de mogelijkheden voor verwerving. Daarnaast zal toetsing aan deFlora- en Faunawet en de Boswet nodig zijn. Bij de definitieve keuze voorverwerving en inrichting van landbouwgrond tot voedselarme natuurzullen de potenties daarvoor eerst vastgesteld dienen te worden doornader bodemchemisch onderzoek.Het is niet goed bekend hoe de dispersie van het gentiaanblauwtje kanworden bevorderd door een landschap waarin leefgebied ontbreekt. Naderonderzoek is wenselijk om vast te stellen of bloemrijke corridors hierin eenfunctie kunnen vervullen en welke afstanden dan overbrugbaar zijn.De verbinding tussen Groot Zandbrink aan de Utrechtse kant en LandgoedErica aan de Gelderse kant is via de Modderbeek en Achterveld moeilijk terrealiseren. Het lijkt kansrijker om de verbinding oostelijker over hetcomplex van dekzandruggen te laten verlopen. Het is raadzaam demogelijkheden hiervoor in de provincie Gelderland te onderzoeken.DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 16

LiteratuurAnonymus (2005) Reconstructieplan Gelderse Vallei / Utrecht-Oost: vanwet naar werkelijkheid. Provincie Gelderland, Arnhem / Provincie Utrecht,Utrecht.Provincie Utrecht (2004) Notitie Heideherstel – Beleidskader vooromvorming van bos naar open natuur in de provincie Utrecht. ProvincieUtrecht, Sector Landelijk Gebied Ontwikkeling, Utrecht.Provincie Utrecht (2006) Ontwerp Natuurgebiedsplan Gelderse Vallei –Herziening 2006. Utrecht.Van Swaay, C.A.M. (2006) Basisrapport Rode lijst dagvlinders. RapportVS2006.002, De Vlinderstichting, Wageningen.Wallis de Vries, M.F. (2003) Beschermingsplan Gentiaanblauwtje 2003-2007. Rapport EC-LNV nr. 2003/230, Ministerie van Landbouw,Natuurbeheer en Visserij, ‘s Gravenhage.Wallis de Vries, M.F. & Rossenaar, A.J.G.A. (2000) Toekomstperspectiefvoor het heidegentiaanblauwtje in de Provincie Utrecht. RapportVS2000.017, De Vlinderstichting, Wageningen.DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 17

Bijlage 1 / Locaties voor de robuuste verbindingNr GebiedStatus Natuurgebiedsplan FunctieOmschrijvingVoorstel maatregelengentiaanblauwtje1 Hazenwater Bestaande natuur Kerngebied Natte heide Verdere uitbreiding gentianengroeiplaats;afronding omvorming bos tot heide2 Laagte bij Hazenwater Bestaande natuur Potentieel leefgebied Natte heide Kleinschalig plaggen + bekalken3 Ven Ingeborg Bestaande natuur Potentieel leefgebied Ven geen (periodiek opslag verwijderen)4a Grasland Ingeborg Nieuwe natuur Te ontwikkelen Soortenarm nat schraalland Maaien en afvoeren; herstel hydrologieleefgebied4b Heitje Paradijsweg Bestaande natuur Potentieel leefgebied Natte heide Kleinschalig plaggen + bekalken; gentianenuitzaaien5 Ven Buurtweg Bestaande natuur Potentieel leefgebied Ven Opslag berken verwijderen; uitzaaien gentianen6 Droogmakerij Nieuwe natuur Te ontwikkelenkerngebied7 Laagte Waterlooweg Bestaande natuur Te ontwikkelenleefgebied8 ‘t Waswater Nieuwe natuur Te ontwikkelenkerngebied9 Langeveen Nieuwe natuur Te ontwikkelenkerngebied10 Grasland/akker De Troet Nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied11a Grasland/akker bijOoyevaarshorstZoekgebied nieuwe natuurTe ontwikkelenleefgebiedGrasland in laagteNaaldbos in laagteGrasland in laagteGrasland in laagteGradiënt hoog-laag vanmaïsakker tot vochtig graslandGradiënt hoog-laag vanmaïsakker tot vochtig graslandHerstel hydrologie; afplaggen; heidemaaiselopbrengenBos kappen 1 ; afplaggenHerstel hydrologie; afplaggen; heidemaaiselopbrengenHerstel hydrologie; afplaggen; heidemaaiselopbrengenMaaien en afvoeren; herstel hydrologie; akkerontgrondenMaaien en afvoeren; herstel hydrologie; akkerontgronden11b Bos bij Ooyevaarshorst Bestaande natuur Te ontwikkelen Naaldbos langs hoogtegradiënt Bos kappen; afplaggenleefgebied12 Weiland Ooyevaarshorst Zoekgebied nieuwe natuur Te ontwikkelen Soortenarm cultuurgrasland Ontgronden; omvormen tot nat schraallandleefgebied13 Bos Treekerweg Bestaande natuur Te ontwikkelen Naaldbos langs hoogtegradiënt Bos kappen 1 ; afplaggenleefgebied14 Schraal grasland Den Treek Nieuwe natuur Potentiële stapsteen Recent hersteld nat schraalland Voortzetting maaien en afvoeren15 Weiland_15 Nieuwe natuur Te ontwikkelen Soortenarm cultuurgrasland Ontgronden; omvormen tot nat schraallandDE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 18

Nr GebiedStatus Natuurgebiedsplan Functiegentiaanblauwtjeleefgebied16 Weiland Het Blok Zoekgebied nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied17 Weiland Burgwal Geen Te ontwikkelenleefgebied18 Weiland Mofterbrug Zoekgebied nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied19 Grasland De Boom_19 Nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied20 Grasland De Boom_20 Nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied21 Weiland Voskuilerweg Geen Te ontwikkelenleefgebied22 Weiland Voskuilerbeek Geen Te ontwikkelenleefgebied23 Weiland Nattegat Geen Te ontwikkelenleefgebied24 Weiland Nieuw Sniddelaar Geen Te ontwikkelenleefgebied25 Weiland Voskuilerdijk Geen Te ontwikkelenleefgebied26 Weiland Kolfschoterdijk Nieuwe natuur + zoekgebied Te ontwikkelenleefgebied27 Bosje Kolfschoterdijk Zoekgebied nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied28a Bosje bij Romselaarsche beek Bestaande natuur Te ontwikkelenleefgebied28b Weiland bij RomselaarschebeekZoekgebied nieuwe natuurTe ontwikkelenleefgebied29 Weiland/akker Siberienbeek Zoekgebied nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebiedOmschrijvingSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm, extensief gebruiktcultuurgraslandSoortenarm, extensief gebruiktcultuurgraslandNaaldbos op voormalige heideLoofbos op voormalige heideSoortenarm cultuurgrasland opvoormalige heideSoortenarm cultuurgrasland enmaïsakker30 Nat graslandje Moorsterweg Zoekgebied nieuwe natuur Potentiële stapsteen Ruig graslandje met o.m.moerasspirea31 Akker Midder Moorst Zoekgebied nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebiedMaïsakkerVoorstel maatregelenOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot natte heideOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot nat schraallandBos kappen 1 ; afplaggen (ontwikkeling natte heide)Bos kappen 1 ; afplaggen (ontwikkeling natte heide)Ontgronden; omvormen tot natte heideOntgronden; omvormen tot nat schraallandGefaseerd maaien en afvoerenOntgronden; omvormen tot nat schraallandDE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 19

Nr GebiedStatus Natuurgebiedsplan Functiegentiaanblauwtje32 Weiland Moorsterweg Nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied33 Bos Hardeveld Bestaande natuur Te ontwikkelenkerngebied34 Groot Zandbrink Bestaande natuur Te herstellenkerngebied35 Weiland Groot Zandbrink Nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied36 Weiland/akker Roffelaar Zoekgebied nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied37 Weiland De Mheent Zoekgebied nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied38 Weiland_38 Zoekgebied nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied39 Weiland_39 Zoekgebied nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied40 Akker Modderbeek Nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebied41 Weiland Modderbeek Nieuwe natuur Te ontwikkelenleefgebiedOmschrijvingSoortenarm, extensief gebruiktcultuurgraslandNaaldbos met vijver enondergroei pijpestrootjeNatte heide + schraallandSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm cultuurgraslandSoortenarm cultuurgraslandMaïsakkerSoortenarm cultuurgraslandVoorstel maatregelenOntgronden; omvormen tot nat schraallandBos kappen 1 ; afplaggen (ontwikkeling natte heide)Kleinschalig plaggen en uitzaaien gentianenOntgronden; omvormen tot natte heideOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot natte heideOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot nat schraallandOntgronden; omvormen tot nat schraalland42 Weiland/crossbaan Achterveld Geen Potentiële stapsteen Soortenarm cultuurgrasland Ontgronden; omvormen tot heide en bloemrijkgrasland43 Ponlijn (taludgoederenspoorweg)Zoekgebied ecologischeverbindingszonePotentiële corridor Stakenbos en ruigte ZW-kant van talud omvormen tot bloemrijkgrasland en bloemrijke ruigte (opslag verwijderen,maaien en afvoeren)1 onder voorbehoud van vergunning na toetsing Flora- en Faunawet en BoswetDE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 20

Bijlage 2 / Ligging van de locaties30DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 21

Bijlage 3 / Hoogtekaart van het gebied (AHN)DE VLINDERSTICHTING 2007 | ROBUUSTE VERBINDING GENTIAANBLAUWTJE GELDERSE VALLEI 22