beleidsnota - Gemeente Boxtel

Nota gemeentelijk archeologiebeleid Boxtelcomponent kunnen hebben) is een beknopte studie gemaakt van enkele historische kaarten eneen aantal overzichtswerken zoals Coenen 2004 25 , Pel 2007 26 , Grote historische atlas Noord-Brabant ca. 1836 27 en Bonnebladen ca. 1900 28 , alsmede diverse kaartbladen van Verhees.Hierna volgt een overzicht van de toegevoegde objecten:1. Diverse bruggen en waterovergangenDe Dommel, de Essche Stroom en de Aa zijn alle belangrijke waterlopen binnen degemeente Boxtel. Reeds op de oudste, nog beschikbare kaarten (zijnde de kaart vanHendrik Verhees uit 1794) zijn op diverse plaatsen bruggen en overgangen tebemerken. Dergelijke objecten zijn doorgaans op gunstige locaties gebouwd, zoals eenknijpend beekdal of een doorwaadbare plek. Op plekken dus die waarschijnlijk vanoudsher -mogelijk al in de prehistorie- deze functie bekleedden.2. Diverse molens (water- en oliemolens)Langs de verschillende waterlopen binnen de gemeente lag een groot aantalwatermolens, maar ook oliemolens, zoals de Antelse molen, de Kasterense molen, enz.Ook deze objecten zijn op de oudste kaarten terug te vinden en zullen naar allewaarschijnlijkheid hun oorsprong in de (late) middeleeuwen hebben.3. Diverse kerken en kapellenKerken en kapellen zijn van oudsher stabiele objecten in een landschap, vaak vergezeldvan een begraafplaats. Ze vormen doorgaans ook een centrum of aanwijzing voor eenbewoningscluster. Ook deze objecten kennen naar alle waarschijnlijkheid een oorsprongin de (late) middeleeuwen.4. Redoutes of veldwerken uit 1839In de woelige jaren 1830-1839 is op bevel van kroonprins Willem II, die rondom 's-Hertogenbosch vertoefde en vreesde voor een Belgische inval, een stelling aangelegdtussen Cromvoirt en Sint Oedenrode. Boxtel was eveneens een onderdeel van dezeverdedigingslinie. De Boxtelse stelling bestond uit twaalf redoutes en loopgravenwaarvan er momenteel nog slechts twee zichtbaar zijn. Opmerkelijk is echter dat deBoxtelse redoutes nooit gefunctioneerd hebben, enkele maanden na de oprichting werdde vrede met België getekend.Deze objecten zijn na uitgebreide studie door de Heemkundevereniging Boxtel in kaartgebracht.5. Historische (land)huizen en kastelenAls er sociale differentiatie bestaat binnen een maatschappij, is deze differentiatie ookzichtbaar in het landschap. Vanaf de middeleeuwen woont het merendeel van debevolking in bescheiden huizen of boerderijen. De iets rijkeren hebben een(here)boerderij en de top van de maatschappij is gehuisvest in landhuizen of kastelen.Van het merendeel van de kleine huizen (van voor de kartografische weergaven) isbuiten de latere woonkernen weinig of niets meer op kaarten terug te vinden.25 Coenen J., 2002, Baanderheren, boeren en burgers. Een overzicht van de geschiedenis van Boxtel,Liempde en Gemonde, Boxtel.26 Pel H., 2007, Op de Kaart gezet; Hendrik Verhees. Politicus, kaartenmaker en waterstaatkundige 1744 -1813, Boxtel.27 Historische topografische atlas Noord-Brabant 1836-1843, 1/25000.28 Grote historische topografische atlas Noord Brabant 1905, 1/25000 en www. archis2.nl.68