Jaargang 110, nummer 3, juni 2009 - Theosofische Vereniging in ...

THEOSOFIAnr 3 • juni 2009 • jaargang 110In dit nummer:De macht van geluid – Radha BurnierRuimte en denkvermogen – Edi D. BilimoriaDe innerlijke reis – Erica LetzerichVerkenningen met betrekking tot de leringen vanJ. Krishnamurti – P. KrishnaHet ontdekken van de verborgen volmaaktheid – Ricardo LindemannKosmische evolutieBewustzijn voorbij de grenzen – Peter J. SmitWie was... Gustav Meyrink

Vrijheid van denkenDe Theosophical Society heeft zich wijd enzijd over de wereld verspreid en leden vanalle religies zijn en worden er lid van zonderdat ze de speci eke dogma’s, leringen engeloofsovertuigingen van hun eigen geloofopgeven. Daarom is het wenselijk het feit tebenadrukken dat er geen enkele lering, geenenkele mening is, door wie ook onderwezenof gekoesterd, die in enig opzicht voor eniglid van de Vereniging bindend is, dat er geenlering, mening is die niet vrijelijk door eniglid mag worden aangenomen of verworpen.Instemming met haar drie doeleinden is deenige voorwaarde voor lidmaatschap.Geen leraar of schrijver, van H.P. Blavatsky totnu toe, heeft enige autoriteit om zijn leringenof opvattingen op te leggen aan leden. Elk lidheeft evenveel recht om zich te verbindenaan elke school van denken welke hij/zijwenst te kiezen, maar hij/zij heeft geen rechtom die keuze aan een ander op te dringen.Noch een kandidaat voor enig werk, nochenige stemgerechtigde kan onverkiesbaarworden gemaakt of het stemrecht verliezenwegens enige opvatting die hij/zij heeft ofwegens het lid zijn van een school vandenken waartoe hij/zij zou behoren.Meningen of opvattingen geven geen recht opvoorrechten en kunnen evenminaanleiding zijn om strafmaatregelen te nemen.De leden van de ‘GeneraI Council’ vragen elklid van de Theosophical Society ernstig omdeze fundamentele principes van deTheosophical Society te verdedigen, tehandhaven en ernaar te handelen, en ookonbevreesd zijn eigen recht te doen geldenop vrijheid van denken en van meningsuiting,binnen de grenzen van hoffelijkheid enrekening houdend met anderen.

THEOSOFIAJaargang 110 nummer 3, juni 2009Tweemaandelijks tijdschrift van deTheoso sche Vereniging in NederlandISSN 0040-5868Redactie:Anne Myrthe Iken,Elly Kooijman,Wies Kuiper,Els Rijneker (hoofdred.)Peter SmitSecretariaat redactie:Toltraat 154,1074 VM AmsterdamAbonnementen:Nederland en België voor2009: € 25,-Daarbuiten worden verzendkostenextra in rekeninggebracht. Administratiekostenbij herinnering bedragen € 5,-Losse nummers € 4,25excl. evt verzendkosten.Zetwerk:Willy van VledderOmslag en kleur:Richard van DijkDruk: A-D Druk bv / Zeist© 2009Theoso sche Vereniging inNederland / AmsterdamInhoudDe macht van geluidRadha BurnierRuimte en denkvermogenEdi D. BilimoriaDe innerlijke reisErica LetzerichVerkenningen met betrekking totde leringen van J. KrishnamurtiP. KrishnaHet ontdekken van de verborgenvolmaaktheidRicardo LindemannKosmische evolutieBewustzijn voorbij de grenzenPeter J. SmitWie was… Gustav MeyrinkVerenigingsnieuwsAdressen Theoso sche Vereniging919598101107114116123127131Niets uit deze uitgave mag wordenverveelvoudigd en/of openbaarworden gemaakt door middel vandruk, fotokopie, of op enig anderewijze, zonder voorafgaandetoestemming van de uitgever.De Theoso sche Vereniging is niet verantwoordelijk voorenigerlei mening in dit tijdschrift tot uitinggebracht, tenzij vervat in een of cieel document.

The Theosophical SocietyDe Theosophical Society (waarvan de Theoso sche Vereniging in Nederland deNederlandse afdeling is) is op 17 november 1875 te New York opgericht doorH.P. Blavatsky, H.S. Olcott en anderen. Zij heeft haar internationale hoofdkwartierte Adyar, Chennai, India en 49 afdelingen over de gehele wereld.De Theosophical Society bestaat uit studenten die bij eender welke religie aangeslotenkunnen zijn of bij geen enkele. De leden hebben met elkaar gemeen dat zede drie doeleinden van de vereniging (zie achterkant omslag) onderschrijven, datze religieuze tegenstellingen willen oplossen, dat ze mensen van goede wil bijeenwillen brengen ongeacht hun religieuze overtuiging en dat zij religieuze waarhedenwillen bestuderen en de resultaten van die studie met anderen willen delen. Zijzijn niet door een gemeenschappelijk geloof met elkaar verbonden, maar door hetgezamenlijk zoeken en streven naar Waarheid. Zij zijn van mening dat Waarheidgevonden kan worden door studie, door re ectie, door zuiverheid van leven endoor toegewijd te zijn aan hoge idealen. Zij zien de Waarheid als dat wat de moeitewaard is om naar te streven, niet als een dogma opgelegd door een autoriteit.Zij vinden dat een overtuiging het resultaat zou moeten zijn van individuele studieof intuïtie, en niet daaraan vooraf zou moeten gaan, en gebaseerd zou moeten zijnop kennis, niet op aanname. Zij zijn tolerant jegens allen, ook jegens hen dieintolerant zijn, niet als een voorrecht om te verlenen, maar omdat ze dat als hunplicht beschouwen.Zij trachten onwetendheid weg te nemen in plaats van deze af te straffen.Zij zien elke religie als een uitdrukking van de Goddelijke Wijsheid. Zij geven er devoorkeur aan om religies te bestuderen in plaats van deze te veroordelen, omGoddelijke Wijsheid in praktijk te brengen in plaats van mensen ertoe te bekeren.Zoals Waarheid het doel is, is Vrede het wachtwoord.Theoso e is de belichaming van waarheden die aan de basis liggen van elke religieen waarop geen enkele godsdienst het alleenrecht kan doen gelden.Theoso ebiedt een loso e die het leven begrijpelijk maakt en die laat zien dat de evolutiegeleid wordt door rechtvaardigheid en liefde. Zij geeft de dood haar juiste plek,als een steeds terugkerende gebeurtenis die de poort opent naar een voller enstralender bestaan in een leven dat geen einde heeft. Theoso e geeft de wereldde Wetenschap van de Geest terug, door de mens te Ieren de Geest te zien alszijn werkelijk zelf en zijn denkvermogen en het lichaam als de dienaren daarvan.Theoso e verheldert de geschriften en leringen van religies door hun verborgenbetekenis te ontsluieren, en aldus de juistheid ervan aan het denkvermogen aan tetonen zoals de gegrondheid ervan altijd bewezen is in de ogen van de intuïtie.Leden van de Theoso sche Vereniging bestuderen deze waarheden en theosofentrachten ernaar te leven. Iedereen die bereid is te studeren, tolerant te zijn,naar het hoogste te streven en volhardend te werken, is welkom als lid.Het is aan elk lid zelf om een ware theosoof te worden.

De macht van geluid– Radha BurnierDe ervaring toont aan dat geluid enspraak invloed hebben op het bewustzijn,niet alleen op het menselijkbewustzijn, maar zelfs op dat vandieren en planten. Zelfs één enkelelettergreep of één enkel zinsdeel kaneen storend effect hebben op eenluisteraar wanneer het beladen ismet trillingen van woede of afkeer.Aan de andere kant kan een eenvoudigwoord of geluid troost en hoopgeven als liefde en sympathie er dekrachten achter zijn.Het universum is samengesteld uittrillingen die zich aan ons openbarenals geluid, kleur, vorm of heel subtieleschokeffectjes op het bewustzijn. Hetaloude Indiase gedachtegoed en deocculte leringen verwijzen naar hetbestaan van geluid in vier dimensies,waarvan de laagste is wat wij normalitergeluid noemen. In De Geheime Leerschrijft mevrouw Blavatsky (HPB) datde hele ‘cosmos’ bestaat uit dit laagstegeluidsniveau dat bekend staat alsvaikhari (Ganesha: het gesprokene); ophet subtielere niveau van madhyama(Ganesha: het midden, de relatie tussenhet goddelijke en het menselijke) isgeluid het licht van de Logos (of Isvara);op een nog subtieler niveau wordtgeluid pasyanti genoemd, dat de Logoszelf is; en voorbij dit alles ligt para, geluidals de Opperste Realiteit, descheppende kracht van de Realiteit diemanifestatie in beweging brengt en vanenergie voorziet. Zoals de christelijkemanuscripten het verwoorden: ‘In hetbegin was het woord, en het woord wasbij God, en het woord was God.’ Hiernaarwordt in andere religies op anderemanieren verwezen. Er wordt bijvoorbeeldgezegd dat Shiva en ShaktiTheosofia 110/3 juni 2009 91

één zijn, waarbij Shiva het bewustzijnsaspectvormt en Shakti de scheppendekracht die onlosmakelijke geïntegreerdis met dat bewustzijn.Er zijn andere interessante beweringenvan Blavatsky. Zij zegt dat geluidzo’n overweldigende kracht heeft datdegenen die occulte kennis bezittengeluid kunnen produceren dat de piramidevan Cheops in de lucht zou kunnenverheffen of een stervende mandie zijn laatste adem uitblaast nieuwleven in kan blazen en hem van nieuwelevenskracht kan voorzien. Dit is misschienhet soort kracht die rishi’s zoudenkunnen uitoefenen, want er wordtwel gezegd dat een verwensing, uitgesprokendoor een rishi,enorme krachtbezit; evenzo een zegen die hij kanuitspreken.Alle religies hebben heilige woordengebruikt, zoals aum en amen, waarvangezegd wordt dat ze fonetisch lijken op‘één van de geheime namen van deEne Eeuwige, Altijd Aanwezige Godheid’.De mantra’s of spreuken wordengezien als combinaties van geluid metgetallen en cijfers die een respons oproepenvan de hogere werelden wanneerde combinatie gemaakt wordt metkennis. Mevrouw Blavatsky verklaartdat waar de bekende zin Om mani padmehum door gewone mensen geïnterpreteerdwordt als ‘het juweel in de lotus’zij esoterisch verwijst naar de Godin ons hart, de eenheid tussen mens enuniversum. De lotus is het universelesymbool van de cosmos als absolutetotaliteit; het juweel is de spirituelemens, of God. Deze woorden vanBlavatsky geven ook een aanwijzingom de grote eerbied en het geloof tebegrijpen dat gehecht wordt aan hetgebruik van het heilige woord aum, datde diepe affiniteit aanduidt tussenmicrokosmos en macrokosmos.Het is echter belangrijk het verbandte beseffen tussen het uitspreken vandeze speciale combinaties van geluidenen de zuiverheid of anderszins van depersoon die ze gebruikt. ‘Uitgesprokendoor een heel heilig en zuiver mens’,kan het woord aum hogere machtenomlaag roepen; wanneer een gemiddeldgoed mens het woord op de juistemanier uitspreekt, zal het hem helpenom moreel sterker te worden, vooralals hij mediteert op de onuitsprekelijkeglorie in hemzelf; maar ‘wee de mensdie het uitspreekt na het plegen vaneen verstrekkende misdaad’. Ook in deYoga Sutras wordt gezegd dat aumbetekent Isvara (Logos), maar de herhalingvan het woord (japa) moet vergezeldgaan van meditatie over hetbelang ervan.De ethische en religieuze leringenvan de wereld hebben vaak het belangbenadrukt van juist spreken en juistegedachten. Juist spreken moet waar,helpend en vriendelijk zijn. Aangezienspreken en denken innig verbondenzijn, geldt dit ook voor juist denken.Ieder woord en iedere gedachte dieiemand uit moet noodzakelijkerwijsjuist in bovengenoemde zin zijn, als hetdoel is om werkelijk nut voor zichzelfalsook voor anderen teweeg te brengen.‘Aum betekent juist handelen, nietalleen maar lippenklank. U moet het indaden zeggen’ (HPB in De GL). Hetbelang hiervan wordt duidelijk uit hetcommentaar over hoe verschillend deeffecten zijn wanneer deze heilige lettergreepgezongen wordt door eenzuiver en heilig mens, een gewoonmens, of iemand die een misdaad ofernstige fouten begaan heeft. Het levenvan een zuiver leven impregneerthet geluid met een energie die eenonnadenkende levenswijze niet kanopwekken. Om te leren zuiver te zijn,92 Theosofia 110/3 juni 2009

hetgeen betekent volstrekt zonderzelfzucht, zijn ervaringen in deze moeilijkefysieke wereld noodzakelijk. Hierbeneden is het gevoel van afgescheidenheidheel sterk, hetgeen leidt totillusies die moeilijk te verdrijven zijn.Dus worden wij beproefd wat onmogelijkis in de ijlere werelden. Vooraanstaandehelderzienden vermeldendat er in de ijlere werelden een begrijpenis van fysieke levenservaringen watwij niet kunnen hebben zolang wij inhet fysieke lichaam leven. Verdriet endegradatie worden bijvoorbeeld herkendals zijnde van voorbijgaande aarden zelfs van de laagste of ruwste mensenwordt erkend dat zij goddelijkemogelijkheden hebben. Dit maaktgroot verschil voor ons gedrag en onzerelaties.Advies om naar aanleiding van onshuidige gezichtspunt geen conclusiesover anderen te trekken is van het allergrootstebelang. We begrijpen datwat lelijk in iemands karakter lijktalleen maar een stadium kan zijn datdoorgemaakt moet worden voordat deschoonheid van de ziel geopenbaardwordt. Er is een hoger gezichtspuntvan waaruit alle dingen anders gezienkunnen worden. Wanneer wij anderszien, handelen wij beter en zal alleswat wij denken en zeggen welwillendzijn.Moraliteit, welvarendheid en politiekIn één van haar voordrachten steldeAnnie Besant dat politiek één van demethoden moet zijn waardoor de natiesgelukkiger en voorspoediger kunnenworden. Toen zij onderwijswerk opzich nam, na haar aankomst in India,probeerde zij het fundament te leggenvoor een vrije natie door te trachteneen gevoel van waarden op te bouwenin de jonge mannen en vrouwen dienaar haar onderwijsinstellingen toestroomden.Zij benadrukte een nobelkarakter als de grondslag om het landop te bouwen en dit diende niet alleenbereikt te worden door formele lessen,maar door het voorbeeld van de leraren,op het sportveld, door de beoefeningvan de kunsten die de psyche gevoeligermaken enzovoort. Zo werdpolitiek, zoals de woordenboekbetekenishet formuleert, ‘de wetenschap enkunst van het besturen’, hetgeen nietalleen sociale en materiële voorspoedverzekert, maar ook morele en spiritueleontwikkeling.Zo’n verheven idee bestond als deelvan de sociale orde in het aloude Griekenland,India en andere landen meteen grootse cultuur. Helaas is in dehuidige tijd de politiek verworden toteen spel om macht te winnen, omweelde te verwerven en zonder scrupulesmensen en gelegenheden voorzelfpromotie uit te buiten. Op zijn bestis het doel van het politieke spel hetverkrijgen van materiële voorspoed,maar vaak scheidt het de rijken opdrastische wijze van de armen. Net alsAnnie Besant legde de heer Gandhi demensen van India een concept voorvan de ideale staat, of Rama-Rajya,waar de mensen welvaart genotenomdat welwillendheid en rechtvaardigheidde bestuursprincipes waren envan de heerser en de edelen verwachtwerd dat zij het goede voorbeeld zoudengeven.Ook Plato schreef erover dat de staateen instrument was om vanuit eenmededogende zienswijzeplannen temaken voor ontwikkeling: ‘Als een deelvan het lichaam lijdt, voelt het gehelelichaam de pijn en sympathiseert hetvolkomen met het aangedane deel.’ Depolitici en de bestuurders zijn verantwoordelijkvoor de voorspoed van deTheosofia 110/3 juni 2009 93

natie en moeten de juiste filosofischeen morele principes vinden en alleendaardoor kan dit worden bereikt. Jammergenoeg is op het politieke vlakmoraliteit nauwelijks waarneembaar,zozeer dat in de meeste, zo niet allelanden de mensen politici niet vertrouwenen evenmin geloven wat zijzeggen. Over het stellen van een voorbeeldbestaan er hoegenaamd geenverwachtingen.De vooraanstaande geleerde professorP.V. Kane heeft eens gezegd: ‘Deregeringsfuncties [in het aloude India]mochten niet eindigen bij het handhavenvan vrede en orde, maar de regeringmoest een instrument zijn voor deverspreiding van cultuur… bovendienzijn er historische bewijzen die aantonendat deze denkbeelden in feite in praktijkgebracht werden door koningen van hetaloude India zoals Asoka [gezien alseen vroegere incarnatie van kolonelOlcott].’De filosofie achter de regering wasdat de mens een spirituele entiteit is,niet alleen maar een lichaam, die anderedimensies bergt in zijn wezen, enhiermee dient rekening te worden gehoudenin de regeringsstructuur, dewetten en de regeringsinstituties. Politicimoeten ophouden met hun machtshongeren in plaats daarvan zich wijdenaan wijsheid, om de staat te ontwikkelen.Een universele blik, respectvoor morele waarden en een oprechtverlangen de mensen te dienen moetende aanvaarde vereisten zijn, niet eenvermogen tot het verwerven van gelden dit te gebruiken om stemmen tewinnen en een leven vol voorrechten teleiden.De filosofische idealen die het politiekegebied in perspectief zetten kunnennatuurlijk niet statisch zijn. Er zijndramatische veranderingen in de wereldopgetreden, zoals verbeteringen inde communicatiemiddelen en de snelheidvan reizen en handelen. De wereldnatieszijn onderling verbonden alsnooit tevoren, maar zij werken nietmet elkaar samen voor het welzijn vande wereld als geheel. De tijd is gekomenom een stevige basis van essentiëlewaarden en moraliteit in internationalerelaties te vestigen, hetgeenin vroeger jaren geen probleem was.Internationale wetten moeten wereldwijderechtvaardigheid bewerkstelligenen niet functioneren ten bate van derijken en machtigen. Aan de anderekant mag er ook geen monolithische,inflexibele sociale orde zijn. Wij moetende gevarieerde culturen van de wereldtoestaan hun eigen genialiteit teberde te brengen om de cultuur en dewelvarendheid van de hele wereldpopulatiete vergroten. Deze welvarendheidmoet alomvattend zijn, niet alleeneconomisch en materieel, maar ookmoreel, cultureel en spiritueel.Ook de technologie heeft een nieuwesituatie geschapen die dringend deaandacht van politieke denkers vereist.Globale en holistische zorg om de aardete behoeden voor ernstige milieuverslechteringis vereist om geschiktepolitieke beleidslijnen te formuleren,gebaseerd op ethische principes. Universelesamenwerking, onderbouwddoor wetten die geschikt zijn voor dewederopbouw van gelijkwaardige internationalerelaties, en snelle milieutechnischehervormingen kunnen onzeplaneet misschien nog behoeden vooreen ramp.Uit: The Theosophist, mei 2006Vertaling: A.M.I.94 Theosofia 110/3 juni 2009

Ruimte en denkvermogen– Edi D. BilimoriaPaul Brunton:Wij moeten beginnen met het vergeestelijkenvan de Ruimte en hetruimtelijk maken van het Denkvermogen.Ludwig van Beethoven:Brahma; zijn geest is in zichzelf gewikkeld.Hij, de machtige, is aanwezig in iederdeel van de ruimte.Dr. Edi D. Bilimoria israadgevend ingenieur,musicus en een welbekendlid van de TS in hetVerenigd Koninkrijk.Bovenstaande twee aanhalingen – deeerste van een transcendent filosoof 1en de tweede van een subliem componist– vatten de kern van deze kortedissertatie samen. Als er voldoendecontemplatie en meditatie gegevenwordt aan deze verheffende passages,hoeven hier geen woorden meer aantoegevoegd te worden. Het volgendekan de lezer echter helpen bij het begrijpenwaarom de esoterische wetenschappenconsistent bevestigen datRuimte en Tijd tegelijkertijd bestaan,pari passu.Het is axiomatisch dat manifestatie,op elk niveau, gaat om een drievoudigheidals product van een tweevoudigheid.Net zoals elektrische stroom dederde factor is die voortkomt uit detwee polariteiten, de positieve en denegatieve, zo gaat manifestatie over deinteractie van geest, de positieve pool,en materie, de negatieve pool. Soortgelijketermen als geest en materie zijnde termen mannelijk en vrouwelijk,zaad en grond, leven en vorm enzovoort.Dit zijn alle gegeneraliseerdeabstracte termen, die niet begrepenmoeten worden in enige fysieke zin.Hier lopen wij dus onmiddellijk hetTheosofia 110/3 juni 2009 95

isico dat we vast komen te zitten interminologie. Daarom is het essentieelom het fundamentele principe te begrijpen.Met ‘geest’ bedoelen wij hetuniversele bewustzijn, of denkvermogen.Met ‘materie’ bedoelen wij zekerniet fysieke stof, maar veeleer dat materieprincipe(soms bedoeld als substantie)dat het veld biedt waarin degeest uitgedrukt kan worden. Aldus isde actie van de geest centrifugaal, daarzijn actie middelpuntvliedend is, en dievan materie centripetaal daar zijn actieinperking (vandaar middelpuntzoekend)van de naar buiten gerichte impulsvan de geest inhoudt. Met anderewoorden, materie is de uitdrukking vangemanifesteerde geest; geest is de veroorzakeren materie het gevolg. Allemanifestatie is het resultaat van eensamenspel tussen de primaire dualiteitvan geest en materie, een feit dat ondubbelzinnigwordt verklaard doorfilosofen en mystieke wetenschapperssinds onheuglijke tijden. 2Wat is nu ‘ruimte’? Het is de bekledingof het kleed van het denkvermogen3 . Met andere woorden, de materievan het denkvermogen. Laten wij eenskijken waarom. Het woord ‘brahma’komt uit het Sanskriet brh, dat betekent‘expansie’. De creatieve impulsexpandeert, of ademt uit als de uitgestrekteexpansie van Kosmos-Ruimte.Let op dat de expansie zich voordoetals de ‘ruimte’, niet in de ruimte, wantde ruimte is geen doos of containerwaarin brahma zijn expansie verricht,veeleer vormt zijn expansie de Ruimte.4 De ruimte (kosmos) is zijn uitdrukkingen veld van manifestatie, waarbijzijn bekleding getrokken is uit zijneigen essentie die geest is, of het denkvermogenzelf. Ook hier moeten wijoppassen niet de vergissing te begaanhet denkvermogen en de ruimte te zienals een te onderscheiden dualiteit. Datzijn ze niet. Het zijn twee aspecten vanéén principe: net als een spin zijn webweeft uit zijn eigen lichaamsuitscheiding,zo is de ruimte de ‘uitscheiding’of projectie van het denkvermogen,zijn gemanifesteerde uit-drukking. 5Maar waarom zouden wij de ‘ruimte’vergeestelijken? Dit is een manier omons bewust te worden dat de ruimtedie geschapen wordt door de activiteitvan het denkvermogen, dat wil zeggenhet veld van het denkvermogen, dezelfdeaard heeft als het denkvermogen.In Beethovens woorden, dat‘Brahma … aanwezig is in ieder deelvan de ruimte’, zoals ook Beethoven,of liever zijn bewustzijn, aanwezig is inelke noot van zijn muziek. Dan wordenwij door het verruimtelijken van hetdenkvermogen eraan herinnerd dat hetdenkvermogen, juist door zijn geaardheid,zijn uitgaande zelfexpressie moetnastreven en zichzelf manifesteren endaardoor de sfeer van zijn eigen activiteitomwikkelt en zich bezielt.Als wij tenslotte diep in de Ruimtekijken verandert zijn karakter van devertrouwde verschijning van een uitgaandfeit dat door de fysieke zintuigenherkend wordt tot wat in feite eenmentale factor is. Ook al lijkt het zo tezijn, de ‘ruimte’ is geen intrinsiekeeigenschap van de uiterlijke wereld,maar een innerlijk gericht, subjectiefelement dat ons hele perspectief vande zogenaamde objectieve wereld conditioneert.96 Theosofia 110/3 juni 2009

Verwijzingen1 Paul Brunton, The Hidden Teaching BeyondYoga, Century, 1987, p.185.2 Bijvoorbeeld kan worden aangetoond dathet gehele werk van Newton, van zijn mechanica,optiek, alchemie, kerkgeschiedenisen chronologie, één gedachtegoedvormt waarin hij twee fundamentele krachtenin de natuur identificeert: de samentrekkende,middelpuntzoekende zwaartekracht,en één enkele expanderende krachtdie niet alleen werkt in de uitstraling vanlicht, in chemische samenstelling en biologischegroei, maar ook het denkvermogenen gedrag van mensen bestuurt.3 Preciezer geformuleerd is het deRuimte-Tijd dualiteit die het materiaal vande Kosmos weeft: Ruimte als schering enTijd als inslag op ‘het brullende weefgetouwvan de Tijd’ in de woorden van Beethovensgrote bewonderaar, Goethe. Maarzulke technische zaken voeren te ver voordeze korte uiteenzetting en worden in detailverklaard in het artikel van Edi Bilimoria,‘Het kleed van de Kosmos’ in hetdecembernummer 1999 en het oktobernummer2000 van Theosofia.4 Er bestaat een merkwaardige overeenkomstmet de oerknaltheorie die stelt dathet vroege universum bestond als een bijnadimensieloos punt dat daarna expandeerde(na de oerknal) als ruimte. Maar er wordtbenadrukt dat de esoterische leerstellingengeen letterlijke, fysieke interpretatie vande oerknaltheorie ondersteunen, want deexpansie is een verandering van toestanden niet van volume.5 Expres voorzien van een afbrekingsstreepjeom de innerlijke betekenis ‘eruitdrukken’ naar voren te brengen.Uit: The Theosophist, mei 2005Vertaling: A.M.I.Vrij zijn van elk gezag, van het eigene of van datvan een ander, is sterven voor alles van gisteren,zodat je geest altijd fris is, altijd jong,onschuldig, vol kracht en hartstocht.Het is alleen in die staat dat men leert enopmerkt. Hiervoor is veel gewaar-zijn nodig,daadwerkelijk gewaarzijn van wat er omgaat injezelf, zonder dit te verbeterenof te zeggen wat het wel of niet had moeten zijn,want op het moment dat je het verbetert, heb jeeen ander gezag gevestigd, een censor.Uit: J. Krishnamurti, Laat het verleden losTheosofia 110/3 juni 2009 97

De innerlijke reis– Erica LetzerichWanneer wij waarnemen, is er altijdde waarnemer. De waarnemer metzijn vooroordelen, conditioneringen,angst, schuld enzovoort, is ook decensor. Hoewel zijn ogen kijken, kijkthij in werkelijkheid helemaal niet,maar komt tot conclusies diegebaseerd zijn op zijn ervaringen enkennis uit het verleden.Erica Letzerich is lid vande Theosophical Societyin Brazilië en woont ophet ogenblik inGriekenland.Kennis verhindert dat we zien, zegtKrishnamurti. De waarnemer is depersoonlijkheid, het samengesteld geheelvan onze emoties en gedachten endaardoor kunnen we niet echt zien.Krishnamurti merkt op, dat de waarnemeren het waargenomene niet twee,maar één zijn. De Mahatma K.H. beschrijftdeze geestestoestand ook: Dewerkelijke kennis waarvan hier sprake is,is geen mentale maar een geestelijke toestand,die volkomen eenwording van dekenner met het gekende impliceert.(De Mahatma Brieven nr. 69)Men kan geen spiritualiteit verwervenof bewustzijn kennen als het denkenvan een mens niet in staat is dediepten van het zelf te onderzoeken.Het proces van zelfkennis, dat gebaseerdis op een diepgaand onderzoeken een innerlijke verandering als gevolgdaarvan, is een fundamentele stapop het pad van de theosofie en het occultisme.Ook Jezus herinnert ons hieraan:Waarlijk, ik zeg jullie, als je nietverandert en wordt als kinderen, kom jehet koninkrijk der hemelen nooit binnen.Wie nederig wordt als dit kind, is degrootste in het koninkrijk der hemelen.98 Theosofia 110/3 juni 2009

Wie één zo’n kind verwelkomt in mijnnaam, verwelkomt mij. (Mat. 18: 3-5)Een denkvermogen dat niet verlichtwordt door buddhi zal geen wijsheid,maar slechts verstand uitdrukken. Hetzal de leerling confronteren met degrote draak, arrogantie. Als je weigertdit onder ogen te zien, dan zal dedraak je in de toekomst in de val latenlopen. Als je denkt, dat je al gewonnenhebt, dan heeft hij je al verslonden.Nederigheid is een innerlijke toestanddie open staat voor de mogelijkheiddat je fouten kan maken en staat altijdopen voor het nieuwe. De wijze weethoe onwetend hij is. Een denken datvol verwachting onderzoekt is nietnederig of eenvoudig. Het is onderhevigaan eerdere conditioneringen niet in staat om de waarheid te begrijpen,niet in staat om echt te onderzoeken.Het zoekproces naar de waarheidvereist een denken dat vrij van conditioneringis. Hoe zou het eeuwige zichanders door het niet-eeuwige kunnenuitdrukken, of het ware zich kunnenuitdrukken door het niet-ware? Hoekan het niet-ware zelfs maar vermoedendat het ware bestaat? Wat veroorzaaktgebondenheid aan de persoonlijkheid,het fysieke leven, de dierbarenen aan leringen of geloof? Het zijn allemaalprojecties van een denkvermogendat probeert het ego te plezierenen het angstige denken, dat in illusieen uitvluchten ondergedompeld is,gerust te stellen. Zo’n denkvermogenkan de waarheid niet onderzoeken.Wetenschappelijke theorieën zijnslechts beelden van de werkelijkheid,een manier om de natuur te zien en teinterpreteren. Theorieën zijn niet dewerkelijkheid zelf. Zelfs resultaten vanexperimenten zijn antwoorden opvragen die door wetenschappersgeformuleerd zijn en de aard van zo’nantwoord is gebaseerd op de aard vande vraag. Een gefragmenteerde vraaggeeft een gefragmenteerd antwoord.Wat is de grootste illusie, gezien inhet licht van de theosofie? Het is afgescheidenheidof verdeeldheid. Degrootste uitdaging voor de leerling isniet alleen om Eenheid in theoretischezin te verwerkelijken, maar om dit ookin de praktijk te doen. Het is niet alleeneen uitdaging, maar veeleer eenstap die men uiteindelijk zal zetten endie innerlijke verandering, regeneratievereist.Onze reflexen, reacties en ons denkenzijn verbonden met de ervaringendie we eerder hebben opgedaan. Alsonderzoek het denkvermogen niet bovenzijn conditionering uittilt, dan fungereniemands verwachtingen als eenfilter en levert onderzoek niets op. Hetonderzoekproces vereist een denkendat volledig vrij is van verwachtingen,van zoeken naar voldoening enantwoorden die het ego bevredigen.Alleen wanneer het denken vrij is vanhet verlangen om iets te bereiken enresultaat te krijgen en dientengevolgezonder angst is, kan het een bewustzijnstoestandbereiken.Het pad naar de waarheid is bedektmet stenen, het is een weg die weinigenkunnen betreden, omdat er geenschijnheiligheid moet zijn en geen gehechtheidaan erediensten, geloofsbelijdenissen,geloven of systemen. Hetproces moet van binnenuit beginnen.Aan het begin van De Stem van deStilte, zegt mevrouw Blavatsky:Onverschillig geworden voor alles watwaarneembaar is, moet de leerling de rajahvan de zinnen leren onderkennen, devoortbrenger van gedachten diebegoocheling wekt (fragment 1:3).Theosofia 110/3 juni 2009 99

Dit heeft betrekking op de illusie vanhet individuele bestaan, de illusie vaneen ik. Dit stadium kan men nietbereiken door het beoefenen van deeen of andere techniek. Als dat wel zozou zijn, zou, zoals een Mahatmaopmerkte, heel India nu verlicht zijn.Voor veel mensen begint de innerlijkereis met een crisis en metconflicten in het ego. In anderegevallen hoort de ziel de tonen van dezachte en nauwelijks waarneembareeeuwige klank. De innerlijke reisbegint naar aanleiding van een bepaaldeinspirerende oorzaak, één van tallozeoorzaken. De neofiet wordt dangeconfronteerd met innerlijke demonen.En terwijl hij de weg kwijt is in hetlabyrint van zijn ziel, zwerft hij daar involstrekte eenzaamheid rond, op zoeknaar het licht. Dit is de donkere nachtvan de ziel, die een leven lang of velelevens lang kan duren. Voor sommigenkan dit in een tragedie eindigen, in hetverliezen van evenwicht en balans.Voor weer anderen resulteert dit inverlichting. Iedereen zal uiteindelijk ophet juiste moment van zijn of haar ontwikkelingswegmet deze test wordengeconfronteerd.Hoe worden we ongevoelig voor dedingen die we waarnemen en hoe kunnenwij de voortbrenger van gedachtenlokaliseren, wanneer wij ons daarmeeidentificeren? Het is noodzakelijk hetego te overstijgen. Het is noodzakelijkom iedere innerlijke barrière, iedereconditionering en iedere overtuiging tevernietigen. De zandkastelen die doorgedachten en emoties zijn opgebouwdmoeten instorten.Uit: The Theosophist, oktober 2004Vertaling: EKBNiets op aarde is blijvend hetzelfde,want niets is zonder verandering – ofblijft gelijk - gedurende het kleinste deelvan een seconde, en het gevoeldat we hebben van de werkelijkheid als wehet hebben over het heden,komt slechts voort uit die korte flitsof opvolging van flitsen van dingendie onze zintuigen ons geven...H.P. Blavatsky, De Geheime Leer100 Theosofia 110/3 juni 2009

Verkenningen met betrekkingtot de leringenvan J. KrishnamurtiDe kunst van het leren (deel 1I)– P. KrishnaEr zijn een heleboel illusies waaruiteen hoop geweld voortkomt zonderdat men zich ervan bewust is datmen gewelddadig is.Dit artikel is (het tweedegedeelte van) detweede lezing door professorP. Krishna op hetITC in Naarden, maart2005. De lezingenseriehad als thema ‘Verkenningenmet betrekkingtot de leringen van J.Krishnamurti’.Er was zelfs een tijd dat mensen accepteerdendat er meesters en slaven waren.In India zie je dat nog steeds.Iemand uit een lagere kaste heeft geenrechten, omdat daar voor hen een langeuitgebreide theorie over karma achterzit, waarin gesteld wordt dat hij ineen vorig leven gezondigd moet hebben,daarom in deze familie is geïncarneerd,daarom ook zijn plaats verdientin de maatschappij en dat een slechtebehandeling gerechtvaardigd is! Het iseen illusie, het is onwaar, maar het ismaatschappelijk aanvaard. Die persoonzelf accepteerde het en de brahmaanaccepteerde het ook, maar alleenomdat iedereen het accepteert wordthet nog niet waar. Waarheid is niet eenkwestie van democratisch stemmen enzeggen, is dit waar of niet waar. Eénmens kan zeggen dat dit onwaar is endaarin gelijk hebben en een miljoenTheosofia 110/3 juni 2009 101

mensen kunnen zeggen dat het welwaar is en zij kunnen ongelijk hebben.Je kunt dus geen democratisch besluitnemen over waarheid en onwaarheiddoor erover te stemmen.Al onze nationalistische verdelingen,onze religieuze verdelingen, alleoorlogen, het geweld dat eruitvoortkomt,dat alles is gebaseerd opculturele illusies.De vormen van religieuze verdeeldheiddie in onze tijd in de wereld heersen,van hindoes tegen moslims, vanjoden tegen arabieren, berusten eveneensop illusie. Het is een culturele illusie.Een moslim weet niet wat Godis, evenmin als een hindoe weet watGod is. De moslim herhaalt echter watzijn ouders en zijn boeken hem verteldhebben, zonder te weten of dat waar is.De hindoe herhaalt iets anders, wathem door zijn boeken en zijn grootoudersis verteld. Hij noemt het zijnidee van God en hij levert er strijd om,over die gehechtheid – is dat niet allemaalgeworteld in illusie? Feitelijk is ergeen verdeeldheid tussen de twee mensen.Beiden geloven in God, beidenaanbidden, beiden zijn bang, beidenhebben verlangens en frustraties, beidenhebben het probleem van gehechtheid.Het menselijk bewustzijn werktop precies dezelfde manier in eenchristen als in een islamiet. De laatstgenoemdeheeft zijn eigen illusies overGod en over sommige denkbeeldigezaken die hem verteld zijn en de eerstgenoemdeheeft sommige andere illusiesin zijn hoofd. Het zijn deze illusiesdie hen gescheiden houden. Zij zorgenervoor dat ik het gevoel heb totaal anderste zijn dan hij, terwijl je in feiteniet verschillend bent. Noch wat je lichaambetreft, noch in je bewustzijnben je anders. Alleen een of ander ideein je hoofd is anders en je hebt geweldigveel belang gehecht aan verschillendedenkbeelden. Zoiets kan alleeneen mens doen, een ander mens slaanalleen maar omdat die een ander ideein zijn hoofd heeft. Geen hond, geendier kan zoiets doen. De mens slaat diepersoon zonder hem zelfs maar te kennen.Er is geen twistappel, er is geenpersoonlijke ruzie, maar je hoort alleendat die mensen moslims zijn, dushaat je ze al, omdat jij een hindoe benten je denken is geconditioneerd ommoslims te haten. Een hond zal vechtenom een bot, maar wij zullen vechtenom een denkbeeld. Dat is ons probleem,het probleem van het menselijkbewustzijn. Kan ik daarover iets lerenen mijn denken ervan bevrijden of isdat iets onvermijdelijks?Al onze nationalistische verdelingen,onze religieuze verdelingen, alle oorlogen,het geweld dat eruit voortkomt,het ontstaat door zulke illusies. Hoeveeloorlogen zijn er al uitgevochtenover religieuze verschillen? Die helezaak is gebaseerd op culturele illusies.Als je niet onderzoekt waar dit vandaankomt, waarom deze verschillenverdeling veroorzaken, dan accepteerje ze dus gewoon. Ze worden wáárvoor jou, omdat je ze accepteert. Weleven temidden van geweldig veel cultureleillusies. Daaruit komt een heleboelwanorde voort. Natuurlijk moet jehierbij nog een andere vraag stellen.Zelfs als ik het gevoel heb dat een andermens een ander idee of een andergeloof heeft, waarom brengt dat eenscheiding tussen ons aan? Waarom kanik dat niet gewoon zien als een verschil,net zoals een verschil in lengte,102 Theosofia 110/3 juni 2009

of een verschil in kennis, of een verschilvan lichaam en vorm? Verschillenhoeven ons niet te verdelen. We hebbengeen oorlogen gehad tussen langemensen en kleine mensen, tenminstetot nu toe, we zijn nog niet zo dom omdat te doen, of tussen mensen met grijshaar en mensen met zwart haar! Wezien dat als een verschil, maar hetschept geen verdeeldheid. Waaromschept het dan wel verdeeldheid wanneerde ene mens in een moskee gaatbidden en een ander in een tempel?Vraag jezelf dat af! Als je dit niet begrijpt,dan zul je morgen verdeeldheidscheppen vanuit een of ander verschil,dat is wat we aan het doen zijn!We moeten onszelf dus die fundamentelevraag stellen: waarom zie ikverschillen niet gewoon als verschillen?Waarom leiden sommige verschillentot verdeeldheid? Alleen wanneer zijtot verdeeldheid leiden, komt er gewelden haat, minderwaardigheid ensuperioriteit, een soort evaluatie enveroordeling en al dat soort dingen uitvoort. Dat is namelijk wat verdeeldheidinhoudt. Als we alleen maar ziendat iemand uit Afrika zwart is en iemanduit Europa wit, dan maakt datdeel uit van ons gewaar- zijn, van onsbegrijpen. Het zou stom zijn om hetniet te zien. Als je echter vervolgensgaat denken dat blanken superieur zijnaan zwarten en als je daarom zwartengaat haten, dan word je een racist. Ditproces van een verschil als een verschilte zien, waarna ons denken dat verschilomzet in verdeeldheid en haat vooreen medemens, is een ernstig probleemvoor de mensheid. Het is eenschepping van ons eigen denken. Alswe dit doorzien, dan kunnen we onservan los maken. Er ligt dus een helelading culturele illusies binnenin ons,die hun eigen wanorde veroorzaken.Dan, op een nog dieper niveau, zijner de psychologische illusies. Een jongeman wordt in de liefde bedrogen doorzijn vriendin en nu haat hij vrouwen.Hij zegt ‘nu weet ik uit eigen ervaringdat je vrouwen niet kunt vertrouwen’en nu zit hij vol angsten. Hij heeft vanuiteen concrete ervaring gegeneraliseerden heeft daardoor een complexontwikkeld. Het is een psychologischcomplex. Iemand kan opgegroeid zijnin een situatie van angst en onderdrukking;dan zul je zien dat het denken deherinnering aan die angst vasthoudt endat die tevoorschijn komt door associatie,enzovoort. De psychologen duidenze aan als complexen. Zij komenook voort uit ervaringen in het verledenen daar zitten ze nu, in mijn geheugen,en er komen allerlei reactiesuit voort die leiden tot het iets wel ofniet prettig vinden. Ze zorgen voorangst, negatieve emoties, enzovoort.Psychologische illusies zijn dus eenbelangrijke bron van wanorde in onsbewustzijn.Psychologische illusies zijn eenbelangrijke bron van wanordein ons bewustzijn.Als je nog dieper gaat, zegt Krishnamurti,is ook het gevoel dat je een afzonderlijkindividu bent, afgescheidenvan de rest van de wereld, een illusie.In werkelijkheid ben je niet een afzonderlijkwezen, je maakt deel uit van dithele cosmische proces dat bezig is. Jescheidt jezelf echter af omdat je hetcentrum wordt van je gedachten enverlangens en dat schept een ik, en dieik scheidt zichzelf af van alle anderemensen. Die verdeeldheid veroorzaaktconflict en onheil. In onze volgendeTheosofia 110/3 juni 2009 103

lezing zullen we daar wat meer in detailop ingaan, wanneer we gaan kijkennaar problemen binnen relaties ennaar wat we liefde noemen.Krishnamurti zei dat als je conflict,geweld, verdeeldheid, binneninjezelf waarneemt, je dan moet onderzoekenwat de diepe wortelservan binnenin jezelf zijn.Wat we ons in deze lezing afvroegenis: in dit proces van leren over onszelf,wat moeten we daarin leren? Zoals ikzei, zijn er ook vandaag de dag nogallerlei soorten illusies die in ons geheugenworden vastgehouden. Dieveroorzaken wanorde, haat, conflict,gevoelens van minder - en meerderwaardigheid;zij zijn de bron van al diewanorde in ons bewustzijn. We moeteninzien dat dit onware zaken zijn die wijons in de loop van ons leven eigengemaakten als waar geaccepteerd hebben.Ik hoef mij niet van al mijn conditioneringente bevrijden. Ik kan mijnconditionering accepteren, net zoals ikmijn lichaam en de kleur van mijn haarof huid kan accepteren. Natuurlijk kanhet zijn dat je dat niet accepteert endan maak je er een probleem van als jezegt, ik ben niet mooi, enzovoort. Wekunnen dus altijd problemen creëren,maar het is betrekkelijk eenvoudig teaccepteren. Zo kun je ook accepterendat je niet gevoelig bent voor westerseklassieke muziek. Je bent gevoelig voorIndiase klassieke muziek omdat jedaarmee opgegroeid bent. Dat levertgeen conflict of grote problemen op,dus is het ook niet noodzakelijk omdaar verandering in aan te brengen. Jezou dat kunnen veranderen als je wilt,maar het hoeft niet. Ik werd opgevoedals vegetariër. Ik werd grootgebrachtmet gedachten van mededogen voordieren. Ik ben misschien nog niet zoverdat ik mededogen voel voor iedereen,maar ik voel tenminste mededogenvoor dieren. Dat komt misschien voortuit mijn conditionering, omdat mij datvanaf mijn jeugd verteld werd. Ik ziegeen reden om daar verandering in aante brengen. Dus dat wat geen conflictveroorzaakt, noch met anderen, nochmet jezelf, kun je gewoon laten zoalshet is, daar hoef je niet aan te werken.Wat Krishnamurti zei was dat als jeconflict, geweld, verdeeldheid, binneninjezelf waarneemt, je dan moet onderzoekenwat de diepe wortels ervanbinnenin jezelf zijn en ontdekken doorwelke illusies ze ontstaan. Als je onderscheidtwat waar is en wat onwaar indat waaraan je vasthoudt, dan kun jejezelf van de illusie bevrijden en kan ereen einde komen aan die wanorde inhet bewustzijn. Dat is alles waar hetom draait bij bewustzijnstransformatie.Natuurlijk zitten illusies heel diep, dusmisschien zal ik er nooit helemaal vrijvan worden; misschien zal ik me nooitéén voelen met die boom, zover kom ikmisschien niet. Je kunt je echter welbevrijden van zoveel culturele vooroordelen.Je bent wijzer als je geenracist bent, als je geen moslim haat,uitsluitend omdat hij anders bidt danjij. Dan ben je al wijzer. Groei in wijsheidkomt dus door het waarnemenvan zulke diepe waarheden die eeneinde maken aan illusies in ons denkenen die daardoor ook een einde makenaan de wanorde in het bewustzijn.Dat is waar het in de religieuze zoektochtom gaat. De religieuze zoektochtis in wezen een zoeken naar het beëindigenvan wanorde in het bewustzijn.Die wanorde is de bron van alle kwaadbinnenin ons en natuurlijk is de groot-104 Theosofia 110/3 juni 2009

ste bron van het kwaad binnenin onshet ego dat ook een illusie is, in die zindat het ook slechts een constructie isdat door ons gedachteproces tot standis gebracht. Het is een aanname die weniet ter discussie gesteld hebben. Zoalsik Krishnamurti’s leringen begrijp, zegthij dus: je kunt jezelf niet veranderendoor oefening, door inspanning. Je bewustzijnwerkt zo vanwege al die aannamesdie daar opgeslagen zijn, dat isde inhoud van je bewustzijn. Als dieinhoud zichzelf niet leegt, als je deillusies die je geleerd hebt niet afleert,zullen ze werkzaam blijven en zullen zefunctioneren zoals ze altijd al deden.Hitler koesterde een illusie: hij geloofdewaarschijnlijk dat de joden buitengewoonslecht waren en dat ze uitgeroeidmoesten worden. Zoals wij slangenen schorpioenen beschouwen, zobeschouwde hij hen. Het is niet waar,hij generaliseerde misschien alleenvanuit ervaringen, of zijn denken wasgevangen in een bepaalde vorm vanpropaganda, maar kijk eens naar dehoeveelheid verwoesting en geweld dieuit die illusie in zijn denken voortkwam.Nu hebben wij ook illusies en uit dieillusies komt een hoop kwaad binneninons voort. Als we hierin geen inzichtverwerven, houden we onszelf alleenmaar onder controle. Dat betekent datwe in een voortdurende strijd leven,omdat dat geweld vroeg of laat naarbuiten zal komen, aangezien de oorzaakvoor dat geweld in de illusieschuilt. Die illusie bestaat, daaromkomt de haat en ik zeg ‘ik zou zelf nietmoeten haten’. Ik gebruik mijn wil omde haat onder controle te houden en ikslaag erin de haat niet naar buiten toete tonen, maar morgen borrelt zij weerop, omdat de oorzaken niet weggenomenzijn. Zo wordt het leven dus eenslagveld; je worstelt voortdurend metjezelf. Een deel van jou reageert, eenander deel zegt ‘ik zou niet zo moetenreageren’ en vecht ertegen en dat isniet een religieus leven, zo leven in eenvoortdurende strijd met jezelf. Dat opzich verwoest de gemoedsrust. Daaromleerde Krishnamurti: Schep niet hettegenovergestelde als deugd en probeerdat in praktijk te brengen. Jeschept daarmee alleen maar conflict.Ontdek de oorzaak van haat en elimineerdie haat. Zeg niet ‘er is haat,maar ik moet liefhebben’. Dan zul jehypocriet zijn. Dan zul je naar buitentoe proberen iemand lief te hebben,terwijl je in feite geen liefde voelt. Datis wat er meestal gebeurt wanneer jeeen deugd rechtstreeks in praktijk probeertte brengen. Accepteer echter datwat er is, kijk ernaar en zeg ‘waar komtdie haat binnenin mij vandaan?’ Er isiets wat het veroorzaakt en dat moetweggenomen worden. Als er luiheid is,moet je ontdekken wat die luiheid veroorzaakt.Als dat wat het veroorzaaktweggenomen is, zal ook de luiheid ophouden.Dat is een heel pragmatische,praktische, wetenschappelijke benaderingom het probleem te benaderen.Deugd is een bijproduct van hetjezelf begrijpen, omdat je doorjezelf te begrijpen en jezelf tebevrijden van illusieswijsheid verwerft.Wanneer ik de oorzaak elimineer, danzal het symptoom verdwijnen; andersben ik slechts bezig de symptomenonder controle te houden. Krishnamurtiwaarschuwde tegen dit bezig zijnmet proberen om geleidelijk aandeugdzaam te worden. Deugd is nietTheosofia 110/3 juni 2009 105

iets wat je geleidelijk aan in jezelf kuntcreëren door oefening; het is een bijproductvan het jezelf begrijpen, omdatdoor jezelf te begrijpen en jezelf te bevrijdenvan illusies, je wijsheid verwerft.Wijsheid heeft te maken met de manierwaarop je met mensen in relatiestaat, met de wijze waarop je het levenbeschouwt, met de wijze waarop je jewerk benadert. Alles verandert en omdathet verandert, omdat je bewustzijnnu veranderd is, daarom vallen de problemenweg die immers gecreëerdwerden door de wijze waarop je hetleven benaderde. Dat is zelf- kennis.De religieuze zoektocht kan dus ookbeschouwd worden als de zoektochtom te leren hoe je op de juiste wijzegebruik kunt maken van al deze vermogensvan het denken, van de verbeeldingen zo verder die we in de loopvan de evolutie hebben verworven.Uiteindelijk zou het toch mogelijkmoeten zijn om, als er overal ordeheerst in het universum, ook orde teverkrijgen in het bewustzijn. De vraagwaar het eigenlijk om gaat is, dat ikvoor mezelf wil ontdekken wat hetbetekent te leven met een bewustzijndat in harmonie is met de cosmischeorde om ons heen. Nu is het niet inharmonie, het veroorzaakt onenigheid.Daarom is er wanorde, conflict. Het ismogelijk te leven zonder een enkelconflict, dat is wat Krishnamurti heeftduidelijk gemaakt. We moeten dit nietaccepteren, maar het als een vraag opvattenen zelf ontdekken. Als je eeneinde kunt maken aan een conflict, dankun je ook een einde maken aan alleconflicten. Als je een einde kunt makenaan een illusie, dan kun je ook eeneinde maken aan alle illusies. Als jeeen gewoonte kunt doorbreken, dankun je je van alle gewoonten ontdoen.De mogelijkheid is binnenin ons aanwezig,maar we geven het op omdat wezeggen ‘ik ben met dit beetje al tevreden,ik wil niet alles doen’. We moetendoorgaan met dit te onderzoeken enniet opgeven; niet jezelf met een bepaaldniveau tevreden stellen, of meteen bepaalde uitdrukkingsvorm, ofzeggen ‘het is onmogelijk’, want als jedat doet, dan blokkeert dat je. Dus hijzei: leg jezelf geen beperkingen op. Beginvanuit waar je nu bent, benaderjezelf op een eenvoudige wijze, kijk,observeer, leer over jezelf. Ontdek aldie oorzaken van onenigheid. Aangeziende oorzaak in illusie schuilt, kanaan die illusie daarom ook een eindegemaakt worden, door waar te nemenwat waar is en wat onwaar is. Wanneerer een einde komt aan de illusie, dan iser orde. Je kunt geen orde opleggenaan een bewustzijn vol onenigheid. Datis de kunst van het leren. De kunst vanhet leren is niet een gevecht met jezelfaangaan. Het is jezelf zijn, volkomeneerlijk zijn, kijken en leven met dezevragen. Vraag jezelf: waar komt dieonenigheid in mijn bewustzijn vandaan?Ergens ben ik bezig aan te nemendat iets waar is, of verschrikkelijkbelangrijk, wat niet het geval is en duskomt uit die illusie het conflict, dewanorde, te voorschijn. Als ik de waarheidontdek zal daar een einde aan komenzonder enige inspanning van dewil. Dat is de schoonheid van dezevorm van leren.Vertaling: Louis Geertman106 Theosofia 110/3 juni 2009

Het ontdekken van deverborgen volmaaktheid– Ricardo Lindemann‘Luister naar de zang van het leven.Bewaar in je geheugen de melodie dieje hoort. Leer daaruit de les van harmonie.’1 Zo luidt de oproep waarmeeLicht op het Pad ons uitdaagt: ‘Hetleven zelf heeft het vermogen te sprekenen zwijgt nimmer. En wat het tengehore brengt is niet, zoals jij die doofbent misschien veronderstelt, eenkreet: het is een gezang. Leer daaruitdat je een deel bent van de harmonie;leer daaruit te gehoorzamen aan dewetten van de harmonie.’ 2Ricardo Lindemann isingenieur en wasvoorzitter van de TheosophicalSociety inBrazilië.Het is merkwaardig dat ons denkvermogenzo ongevoelig kan zijn dat hetdeze harmonie, deze verborgen volmaaktheiddie achter het leven en denatuur zelf ligt, niet opmerkt. Tallozewetenschappers onderzoeken de wettenvan de natuur zonder het op temerken, zoals bewezen wordt doorwetenschappelijke theorieën over deoorsprong van het leven.De vooraanstaande fysicus Sir FredHoyle, oprichter van het CambridgeInstitute of Theoretical Astronomy,zegt hierover in zijn boek The IntelligentUniverse: ‘De waarschijnlijkheid dater spontaan leven op aarde verschijnt iszo klein dat het heel moeilijk te bevattenis zonder het te vergelijken met iets datmeer vertrouwd is. Stelt u zich iemandmet een blinddoek voor die probeert dekubus van Rubik, die sinds kort weer inde mode is, op te lossen … De kans datiedere beweging leidt tot een volmaaktekleuraanpassing op alle facetten van dekubus is ongeveer50.000.000.000.000.000.000 tegen 1.Theosofia 110/3 juni 2009 107

De waarschijnlijkheid hiervan is ongeveerdezelfde als bij het idee dat maaréén van onze lichaamseiwitten willekeuriggeëvolueerd is, door toeval. Maar wijgebruiken ongeveer 200.000 typen eiwitin onze cellen. Als de waarschijnlijkheidvoor de willekeurige schepping van ééneiwit hetzelfde is als die van de kubusvan Rubik, dan zijn de kansen voor dewillekeurige schepping van alle 200.000bijna onvoorstelbaar groot …Wanneer de meeste chemische reactiesdie van belang zijn in de biologie aanhun lot worden overgelaten, zouden ze zolangzaam vooruitgaan dat het leven onmogelijkzou zijn. Het eten dat we nuttigenzou nutteloos voor ons zijn omdat dechemische componenten en de energieervan niet snel genoeg afgegeven kondenworden om ons in leven te houden. Enzymenbespoedigen deze processenenorm.In totaal zijn er misschien 2.000 vandeze enzymen en hun structuur is basaalhetzelfde in de hele levende wereld – eenenzym van een bacterie kan gebruiktworden in de cel van een mens. De kansdat we ieder individueel enzym vindendoor willekeurig aminozuurkralen aanelkaar te rijgen is weer alsof de kubusvan Rubik opgelost wordt door een geblinddoektepersoon. Ofschoon de kansop het vinden van alle 2.000 enzymendoor willekeurige processen bij benaderingniet zo klein is als de kans op hetvinden van alle 200.000 eiwitten waarophet leven gebaseerd is, is de kans nogsteeds miniem klein. Noem dit x tegen 1.Als u met de hand begon x uit de schrijven,beginnende met het cijfer 1 en alsmaarnullen toevoegend, zou u wel eenpaar uur werk te doen hebben –1.000.000.000.000.000.000.000.000.000en zo nog ongeveer 40 pagina’s voort, intotaal ongeveer 40.000 nullen. Het isongeveer hetzelfde als de kans dat u eenononderbroken rij van 50.000 zessengooit met onverzwaarde dobbelstenen!Dit is een cruciale statistiek, omdat hetlijkt alsof, wanneer deze 2.000 enzymenniet op precies dezelfde correcte maniergevormd worden, complexe levendeorganismen eenvoudigweg niet kunnenfunctioneren.Ofschoon de waarschijnlijkheid van dewillekeurige oorsprong van ‘alleen maar’deze 2.000 enzymen minuscuul is, zijn erveel wetenschappers die deze berekeningniet beschouwen als feit dat het idee dathet leven toevallig ontstond, te verwerpenis. 3 Zelfs al beschouwde dr. Karnap, degrote kennistheoreticus, wetenschappelijketheorieën als ‘waarschijnlijkegevolgtrekkingen’, verschaft dit dantoch geen duidelijk bewijs van deweerstand of ongevoeligheid van hetmenselijk denkvermogen jegens deverborgen universele perfectie en harmonie?De meeste wetenschappersgeven er de voorkeur aan de oorsprongvan het universum en de evolutie vanhet leven toe te schrijven aan toeval,zelfs wanneer aangetoond wordt datdat onredelijk of onwaarschijnlijk is.Zoals mevrouw Blavatsky schreef, ‘Hetdenken is de grote doder van het werkelijke’.4Aan de andere kant is Albert Einstein,misschien wel de grootste wetenschappervan de vorige eeuw, coherenten logisch als hij zegt: ‘Ik geloof in God… die zichzelf openbaart in de ordelijkeharmonie van het universum. Ik geloofdat intelligentie zich manifesteert in dehele natuur. De basis van wetenschappelijkwerk is de overtuiging dat de wereldeen geordende en begrijpelijke eenheid isen niet iets dat op toeval berust.’ 5De wijsheidstraditie zegt dat sindsonheuglijke tijden het universum cyclischis, dat het zich uitzet vanuit een108 Theosofia 110/3 juni 2009

punt van oorsprong en terug zal gaannaar dat punt waarbij het zich samentrekten waarbij de cyclus steeds opnieuwbegint. De wetenschap komtlangzamerhand ook tot deze conclusiewanneer zij zegt dat het universumvoortkomt uit een oerknal, wanneer dekrachten van uitbreiding of afstotingwerkzaam zijn (overeenstemmend metde handeling van Brahma, de Schepper,in het hindoeïsme). Geleidelijkworden er nieuwe sterren geborendoor de aantrekkingskracht van massa’skosmische poeder die voortkomenuit die grote ontploffing, met een relatiefevenwicht tussen de krachten vanaantrekking en afstoting (corresponderendmet de actie van Vishnoe, deBewaarder).De zwaartekrachten worden zo grootdat zij resulteren in ‘zwarte gaten’,waaruit zelfs geen licht kan ontsnappen,gegeven het bestaan van fotonenmet een piepkleine massa in hun constitutie.Deze ‘zwarte gaten’ beginnenhele zonnestelsels te absorberen (overeenkomendmet de handeling vanShiva, de Verwoester, Veranderaar ofBevrijder), totdat hun kern een kritiekemassa bereikt die ervoor zorgt datzij weer gaan ontploffen, volgens dehuidige wetenschappelijke beweringen.Dit is ook hoe de wet van periodiciteitzich manifesteert, of de universele cycliciteitwaarnaar Blavatsky verwees inde tweede grondstelling van de inleidingvan haar werk De Geheime Leer,uitgegeven in 1888.Het hindoe-standpunt met betrekkingtot de Godheid – Brahman, metzijn drie aspecten (Trimurti) is fundamenteeleen symbolische afschilderingvan de drie stadia van de universelecyclische manifestatie. Deze drie aspectenvan de Logos verschijnen onderverschillende namen als de drie-eenhedenin allerlei religies; bijvoorbeeldIsis, Horus en Osiris in de Egyptischetraditie en de Vader, de Zoon en deHeilige Geest in de christelijke traditie.Helaas verbergt het gewicht vanantropomorfisme, dogma en bijgeloofmeestentijds de logische gedachtegangachter deze aloude concepten. ZoalsAan de voeten van de Meester het formuleert:‘Want God heeft een plan, datplan is Evolutie. Als iemand dit eensingezien heeft, en het waarlijk kent, dankan hij niet nalaten ervoor te werken, enzich er één mede te maken, omdat het zogroots en schoon is.’ 6Het oosterse concept dat hier vertaaldwordt als God komt niet preciesovereen met het westerse standpunt,omdat het zowel spiritueel als materieelis. Het is de intelligente wet, dieaanwezig is in de materie zelf, die dereden vormt voor de geordendheid vande materie. Blavatsky stelde: ‘Een alomtegenwoordig,eeuwig, grenzenloos enonveranderlijk principe, waarover allespeculatie onmogelijk is, daar het dekracht van het menselijke voorstellingsvermogenoverstijgt en alleen maar verkleindkon worden door enige menselijkeuitdrukking of vergelijking. Het ligt voorbijhet bereik van het denkvermogen – inde woorden van de Mandukya Upanishad,‘ondenkbaar en onuitsprekelijk’. 7Dan komt de cruciale vraag: Als hetuniversum en het leven hun oorsprongvinden in die Absolute Volmaaktheid,waarom is er dan zoveel onvolmaaktheid,beperking, tegenstelling en lijdenom ons heen? Misschien omdat hetgemanifesteerde universum is samengestelduit deeltjes die nog aan hetevolueren zijn, daar zij alleen nog maareen potentiële of verborgen perfectiebezitten. Met betrekking hierop vraagtAnnie Besant zich af in haar wonderbaarlijkeboek Dharma: ‘Maar hoe kanTheosofia 110/3 juni 2009 109

dat wat beperkt is, dat wat partieel is,Isvara [de Logos van het zonnestelsel]verbeelden? Door de veelzijdigheid vandelen die samenwerken in één harmonieusgeheel.’ 8‘U begrijpt dus waarom er variëteitmoet zijn: omdat geen beperkt iets allesover hem [Isvara] kan zeggen, omdatgeen beperkte vorm hem volledig kanuitdrukken. Maar naarmate alles volmaaktwordt in zijn soort, kan alles bijelkaar hem gedeeltelijk openbaren. Aldusis de volmaaktheid van het universumvolmaaktheid in verscheidenheid enin de harmonie van de onderling verbondendelen.’ 9Alles lijkt aan te geven dat deessentie van het spirituele levenalleen maar hierin bestaat deverborgen volmaaktheid diealomtegenwoordig is te ontdekken.Daarom lijkt alles aan te geven datde essentie van het spirituele leven eralleen maar hierin bestaat deze verborgenvolmaaktheid die alomtegenwoordigis te ontdekken.De wetenschap is begonnen de holografischenatuur van het universum teontdekken. Hermes Trismegistus zei al:‘Zo boven, zo beneden.’ 10 Evenzo wordende drie aspecten van de godheidweerspiegeld in de geest of de menselijkemonade als respectievelijk sat, chiten ananda.De godheid is de Zon wiens lichtweerspiegeld wordt in de monade. Alsdoor een tweede spiegel weerspiegeltde monade zichzelf in het Hoger Zelfof de Onsterfelijke Triade van de MenselijkeIndividualiteit als atma of spirituelewil, buddhi of spirituele liefde enmanas of spirituele intelligentie. In elkweerspiegeld beeld is er verlies van deoorspronkelijke schittering en een beperkingin het voertuig. Er is een derdespiegel die de verborgen perfectie vande godheid weerspiegelt in een nogbeperkter voertuig genaamd het lagerzelf, de sterfelijke of menselijke persoonlijkheid.Aldus weerspiegelt Gods alwetendheidzich in de hogere aard van demens als spirituele intelligentie; in hetlager mentaal als intellect, eruditie engeheugen; en verwordt zij tot trots,afgunst, hebzucht enzovoort. Precieszo wordt Gods alomtegenwoordigheidweerspiegeld in de ware individualiteitvan de mens als spirituele liefde; in hetastraal lichaam als emoties of zelfshartstochten; en dan verwordt zij totvleselijke begeerte, woede, hebberigheidenzovoort. Gods almacht verschijntook als spirituele wil; dan alslevenskracht in het etherisch dubbel;en als de vitaliteit van de spieren inactie. De constitutie van de persoonlijkheidof het lagere viertal is zodanigdat zij zonder eigen energie, niet instaat de oceaan van de dood over testeken en de discontinuïteit en de vergankelijkheidvan de tijd te transcenderen,afgescheiden is van anderen.Zoals Krishnamurti zegt: ‘Het persoonlijkeof toevallige duurt slechts een ogenblik,ofschoon dat ogenblik een levenlangkan duren… Het persoonlijke is hettoevallige; en met het toevallige bedoel ikde omstandigheden van geboorte, hetmilieu waarin we toevallig opgevoed zijn,met zijn nationalisme, bijgeloof, klassenverschilen vooroordelen.’ 11De sterfelijke persoonlijkheid is devrucht van de spiegelachtige weerspiegelingvan het denkvermogen, datmeestal lijdt aan de misvatting genaamd‘de grote ketterij’ 12 of Attavada,het geloof in de afgescheidenheid van110 Theosofia 110/3 juni 2009

het zelf van het Universele Zelf of deVerborgen Perfectie.Mevrouw Blavatsky schrijft: ‘Hetdenkvermogen is als een spiegel; hetvangt stof terwijl het weerspiegelt. Hetbehoeft de zachte briesjes van Ziele-Wijsheidom het stof van onze illusies weg teblazen.’ 13 Krishnamurti zei ook: ‘Wanneerer zelfkennis is, stopt het vermogenom illusies te scheppen, en alleen dan ishet mogelijk dat de realiteit of God eris.’ 14 Stof is het gewicht van het verleden,residuen van onvolledige ervaringenin het psychologisch geheugen, diemechanisch op zoek zijn naar genot enontsnappen aan pijn. Maar, zoalsKrishnamurti zegt: ‘Een denkvermogendat voortdurend genot zoekt moet onvermijdelijkde schaduwzijde daarvan tegenkomen,pijn. Zij kunnen niet gescheidenworden, ofschoon wij plezier najagenen pijn trachten te vermijden. …Juist het verlangen naar de herhaling vangenot veroorzaakt pijn, omdat zij niethetzelfde is als gisteren … Leven in hetnu is de onmiddellijke waarneming vanschoonheid en de grote vreugde daarinzonder er genot in te zoeken.’ 15Daardoor is het alleen in het hedendat de schoonheid van de verborgenperfectie te vinden is, niet wanneer hetstof uit het verleden de gevoeligheidverdooft en de ontdekking van deGoddelijke Perfectie in alle wezensblokkeert.Toch ligt zelfs in de meest gedegenereerdemens de goddelijke volmaaktheidverborgen. Vandaar dat Sri Krishnain de Bhagavad Gita verklaart: ‘Ikben het gokken van de valsspeler en ikben ook de schittering van schitterendedingen.’ 16 Of zoals G. Arundale zei:‘Een zwakheid is een kracht in wording.Een ondeugd is een deugd in wording.Een kracht is een macht in wording. Eendeugd is glorie in wording. Haat is liefdein wording. Hartstocht is mededogen inwording. Trots is begrijpen in wording.Zelfzucht is ruimhartigheid in wording.’ 17Bij iedere evolutiefase moeten webeginnen op het huidige moment inhet stadium waar we nu in zitten. Dusmoeten we vlieglessen nemen om eenvliegtuig te kunnen besturen, waarbijwe beginnen met een zweefvliegtuig ofzelfs met een vluchtsimulator. Wie zouhet intelligent vinden om iemand dieniet kan vliegen het commando overeen vliegtuig te geven? Toch zijn diegenendie de krachtige kundalinienergieen psychische krachten willenopwekken, voordat zij de energie vanhun persoonlijkheid in harmonie gebrachthebben, net zo onverstandig.Naarmate bij ieder stadium de sluierwordt weggetrokken, worden eennieuw niveau van zelfkennis en eennieuwe kwaliteit van perfectie geopenbaard.Licht op het Pad zegt hierover:‘Het is onbereikbaar, omdat het steedsterugwijkt. Je zult het licht binnengaan,maar je zult nooit de vlam aanraken.’ 18Denk ook aan de woorden van AnnieBesant: ‘Als wij geen grote dingen kunnendoen, laten we dan kleine dingenhelemaal goed doen: want perfectie ligtin de perfecties van ieder detail en niet inhet formaat van de handeling. Vanuit hetstandpunt van het Zelf is er niets grootsen niets kleins. De daad van de Koningwiens wil een natie vormt is evenmingroots vanuit het standpunt van het Zelfals de handeling van de moeder die eenhuilend kind troost. Elk van beide isnoodzakelijk, is een deel van de goddelijkeactiviteit. Omdat zij noodzakelijk is,is zij groots op haar eigen plek, en hetgeheel, niet enig afzonderlijk deel, is hetleven van het Zelf. Zij is als een machtigmozaïek en enig deeltje dat niet op zijneigen plek zit is een smet op de perfectievan het geheel. Ons leven is volmaaktTheosofia 110/3 juni 2009 111

naarmate het de bestemde opening in hetgrote mozaïek opvult, en als wij ons werkonafgemaakt achterlaten terwijl we naariets anders verlangen, kunnen er misschientwee plaatsen onvervuld blijven,en het geheel is dan onaf … 19 Er komtallerlei lijden voort uit het grijpen naarhet fruit voordat het fruit rijp is … U zoude voortgang van een mens kunnen beoordelennaar zijn bereidheid met denatuur mee te werken en zich te onderwerpenaan de wet … Dit verklaartwaarom moraliteit relatief is, waaromplichtsbetrachting verschillend moet zijnvoor iedere ziel, naar gelang het stadiumvan zijn evolutie. 20De verborgen volmaaktheid die al inons is schijnt alleen zonder enigebelemmering als wij stil worden engeen wanorde scheppen met onzeeigen gedachten.Mevrouw Blavatsky zegt ook: ‘Kijknaar binnen: gij zij de Boeddha.’ 21 Deparadox is dat wij geen volmaaktheidkunnen bereiken tot op een bepaaldmoment in de toekomst. Toch moetenwij dit in het heden bereiken; dit kanmisschien beter begrepen worden alswe bedenken dat wij nooit buiten hethuidige moment geweest zijn. Hetdenkvermogen projecteert misschieneen beeld uit het verleden of één in detoekomst, maar die zijn niet reëel.Maar wij, die goddelijke monaden zijn,zijn nooit buiten het huidige momentgestapt. Terwijl wij ons met het denkvermogenvereenzelvigen, verbeeldenwij ons dat wij in tijd evolueren. Maarhet is niet het lager zelf dat evolueert.In werkelijkheid is het de waarnemingvan de grenzen van het zelf en zijnbewegingen, die zelfkennis is, die onsbevrijdt van die misvatting.Zoals Krishnamurti zegt: ‘Hoe kan ikwanorde ontkennen als ik wanorde ben?Ik ben de natie, ik ben het geloof, dewanorde. Als het ‘ik’ wanorde ontkent,dan zal juist dat ‘ik’ weer een anderevorm van wanorde creëren… Het denkenis ik en het ‘ik’ is wanorde. Dus wanneermen dit ontkent, ontkent men hetdenken, niet wanorde: niet ‘ik’ ontkenthet… Dus als het denken beseft dat wathet ook doet, welke beweging het ookmaakt, wanorde is … dan is er stilte…Het is stilte die orde teweegbrengt, niethet denken.’ 22De verborgen volmaaktheid die al inons is schijnt alleen zonder enige belemmeringals wij stil worden en geenwanorde scheppen met onze eigen gedachten.Lijden is een tijdelijke wanordedie aangeeft dat wij afgedwaaldzijn van de harmonie en ons instrumentniet goed bespeeld hebben. In delaatste paragraaf over onderscheidingsvermogenin Aan de voeten van deMeester lezen wij: ‘Leer God in alles eniedereen erkennen, hoe slecht hij oppervlakkigook moge lijken. Gij kunt uwbroeder helpen door dat wat gij met hemgemeen hebt, en dat is het GoddelijkLeven; leer hoe dat in hem wakker temaken, leer hoe gij daarop een beroepkunt doen in hem, dan zult gij uw broederbevrijden van het kwade.’ 23Maar om dat echt te kunnen doenmoeten wij eerst ontdekken hoe wijons eigen denkvermogen tot stilte kunnenbrengen door contemplatieve innerlijkestilte. Zoals hetzelfde boek aleerder zegt: ‘Als uw lichaam iets verlangt,wacht dan even, en denk na, of gijhet werkelijk verlangt’. 24 Dus als wij stilstaanen ons afvragen, ‘Wie ben ik?’ 25 ,wat de meditatieve benadering is vanSri Ramana, zouden wij in staat moe-112 Theosofia 110/3 juni 2009

ten zijn ons af te stemmen op ons hogerzelf, en dit door ons heen te latenwerken. Hetzelfde advies wordt gegevenin Licht op het Pad: ‘Sta terzijde inde komende strijd, en hoewel je vecht,wees niet jij de strijder. Zoek naar deStrijder en laat hem in je vechten. Neemzijn bevelen aan voor de slag en volg zeop. Gehoorzaam hem niet alsof hij eengeneraal is, maar alsof hij en jezelf éénen dezelfde persoon zijn, en alsof de doorhem gesproken woorden jouw eigen geheimewensen tot uiting brengen; wanthij is jijzelf, maar toch oneindig veelwijzer en sterker dan jij. Zie naar hemuit, anders zou je hem in het vuur en deopwinding van het gevecht voorbij kunnengaan; en hij zal jou niet kennen,tenzij jij hem kent.’ 26Degenen die dit niveau van beheersingbereiken bij het vinden van hetGoddelijk Leven hebben geleerd altijd,van moment tot moment, de VerborgenPerfectie te ontdekken, het AlomAanwezig Goddelijk Leven, waarvanSri Krishna in de Bhagavad Gita zegt:‘Hij die mij overal ziet, en alles in mijziet, hem zal ik nooit loslaten, en hij zalmij nooit loslaten.’ 27Verwijzingen1. Collins, Mabel, Light on the Path, The TheosophicalPublishing House (TPH), Chennai,1996, pp.51-4 (II.5-7).2. Ibid., p.56 (II.8).3. Hoyle, Fred, The Intelligent Universe, MichaelJoseph Ltd., London, 1985, pp.16-17.4. Blavatsky, H.P., The Voice of the Silence, TPH,Chennai, 1983,p.2.5. Hodson, Geoffrey, The Kingdom of the Gods,TPH, Chennai, 1987, p.17.6. Krishnamurti, J.[Alcyone], At the Feet of theMaster, TPH, Wheaton, 1974, p.7.7. Blavatsky, H.P., The Secret Doctrine, TPH,Chennai, 1978, deel I, p.148. Besant, Annie, Dharma, TPH, Chennai, 1977,p.10.9. Ibid., p.12.10. Blavatsky, H.P. Foundations of Esoteric Philosophy,TPH, Chennai, 1993, p.65.11. Krishnamurti,J., Education and the Significanceof Life, Victor Gollancz Ltd., Londen,1966, p.12.12. Blavatsky, op.cit, noot 4, p.7.13. Ibid., pp.48-9.14. Krishnamurti, J. op.cit., noot 11, p.47.15. Krishnamurti, J., Freedom from the Known,Victor Gollancz Ltd., Londen, 1969, pp.35,37-8.16. Bhagavadgita, TPH, Chennai, 1987, p.122(X.36).17. Arundale, G.S., The Lotus Fire, TPH,Chennai, 1976, p.108.18. Collins, op.cit., p,25-6.19. Besant, Annie, The Theosophic Life, TPH,Chennai, 1995,p.53-5.20. Besant, op.cit., noot 8, pp.18-19.21. Blavatsky, op.cit., noot 4, p.49.22. Krishnamurti, J., You Are the World, PerennialLibrary/Harper & Row, New York, 1973,pp.107-8.23. Krishnamurti, J., op.cit., noot 6, p.15.24. Ibid., p.9.25. Maharshi, Sri Ramana, Words of Grace, SriRamanasramam, Tiruvannamalai, 1969, p.1.26. Collins, op.cit., pp.49-50.27. Bhagavadgita, op.cit., p.85 (VI.30).Uit: The Theosophist, augustus 2003Vertaling: A.M.I.De hoofdoorzaak van de wanorde in onszelf is het zoekennaar een werkelijkheid die een ander ons heeft beloofd.Uit: J. Krishnamurti, Laat het verleden losTheosofia 110/3 juni 2009 113

Kosmische evolutieIn zeven stanza’s, vertaald uit het Boek van DzyanSTANZA III1. … DE LAATSTE TRILLING VAN DE ZEVENDE EEUWIGHEID DOORDRINGT DEONEINDIGHEID. DE MOEDER ZWELT, ZET ZICH VAN BINNEN NAAR BUITEN UIT,ZOALS DE KNOP VAN DE LOTUS.2. DE TRILLING SNELT VOORT EN RAAKT MET HAAR SNELLE VLEUGEL HETHELE HEELAL EN DE KIEM DIE IN HET DUISTER WOONT: DE DUISTERNIS DIEADEMT OVER DE SLUIMERENDE WATEREN VAN HET LEVEN …3. DE DUISTERNIS STRAALT LICHT UIT EN HET LICHT LAAT ÉÉN ENKELESTRAAL VALLEN IN DE MOEDER-DIEPTE. DE STRAAL SCHIET DOOR HETMAAGDELIJKE EI, DE STRAAL LAAT HET EEUWIGE EI TRILLEN EN DIT LAATDAARDOOR DE NIET-EEUWIGE KIEM VALLEN, DIE ZICH VERDICHT TOT HETWERELD- EI.4. DAN VALLEN DE DRIE IN DE VIER. DE STRALENDE ESSENTIE WORDT ZEVENVAN BINNEN EN ZEVEN VAN BUITEN. HET LICHTGEVENDE EI, DAT IN ZICHZELFDRIE IS, STOLT EN VERSPREIDT ZICH IN MELKWIT STREMSEL DOOR DE DIEPTENVAN DE MOEDER HEEN, DE WORTEL DIE GROEIT IN DE DIEPTEN VAN DEOCEAAN VAN HET LEVEN.5. DE WORTEL BLIJFT, HET LICHT BLIJFT, HET STREMSEL BLIJFT EN NOG ALTIJDIS OEAOHOO ÉÉN.6. DE WORTEL VAN HET LEVEN WAS IN IEDERE DRUPPEL VAN DE OCEAAN VANONSTERFELIJKHEID EN DE OCEAAN WAS STRALEND LICHT, DAT VUUR, WARMTEEN BEWEGING WAS. DE DUISTERNIS VERDWEEN EN WAS NIET MEER; ZIJ VER-DWEEN IN HAAR EIGEN ESSENTIE, HET LICHAAM VAN VUUR EN WATER, OFVADER EN MOEDER.7. ZIEDAAR, O LANOO! HET STRALENDE KIND VAN DE TWEE, DE ONGEËVE-NAARDE SCHITTERNDE HEERLIJKHEID: HELDERE RUIMTE , ZOON VAN DON-KERE RUIMTE, DIE UIT DE DIEPTEN VAN DE GROTE DONKERE WATEREN TEVOORSCHIJN KOMT. HET IS OEAOHOO, DE JONGERE, DE *** HIJ VERTOONT ZICHSTRALEND ALS DE ZOON; HIJ IS DE VLAMMENDE GODDELIJKE DRAAK VAN DEWIJSHEID. DE EEN IS VIER, EN VIER NEEMT DRIE TOT ZICH EN HUNVERENIGING BRENGT DE SAPTA VOORT, IN WIE DE ZEVEN ZIJN DIE DE TRIDASA(OF DE MENIGTEN EN DE MASSA’S) WORDEN. ZIE HEM DE SLUIER OPLICHTENEN DEZE VAN OOST NAAR WEST ONTROLLEN.114 Theosofia 110/3 juni 2009

HIJ SLUIT HET HOGERE BUITEN EN LAAT HET LAGERE ZIEN ALS DE GROTEILLUSIE. HIJ GEEFT DE PLAATSEN VOOR DE STRALENDEN AAN EN VERANDERTHET BOVENSTE IN EEN OEVERLOZE ZEE VAN VUUR, EN HET ENE GEMANI-FESTEERDE IN DE GROTE WATEREN.8. WAAR WAS DE KIEM EN WAAR WAS NU DE DUISTERNIS? WAAR IS DE GEESTVAN DE VLAM DIE BRANDT IN UW LAMP, O LANOO? DE KIEM IS DAT EN DAT ISLICHT, DE WITTE SCH ITTERENDE ZOON VAN DE DONKERE VERBORGEN VADER.9. LICHT IS KOUDE VLAM EN VLAM IS VUUR EN VUUR BRENGT WARMTEVOORT, DIE WATER OPLEVERT: HET LEVENSWATER IN DE GROTE MOEDER.10. VADER-MOEDER SPINNEN EEN WEB DAT VAN BOVEN AAN DE GEEST ISBEVESTIGD - HET LICHT VAN DE ENE DUISTERNIS - EN VAN ONDEREN AAN ZIJNIN SCHADUW GEHULDE EINDE , DE STOF; EN DIT WEB IS HET HEELAL,GESPONNEN UIT DE TWEE SUBSTANTIES DIE TOT ÉÉN ZIJN GEMAAKT , DATSVÂBHÂVAT IS.11. HET ZET UIT ALS DE ADEM VAN HET VUUR EROP IS GERICHT; HET TREKTSAMEN ALS DE ADEM VAN DE MOEDER HET AANRAAKT. DAN GAAN DE ZONENUITEEN EN VERSPREIDEN ZICH, OM TERUG TE KEREN IN HUN MOEDERSSCHOOT AAN HET EINDE VAN DE GROTE DAG EN OM MET HAAR WEER ÉÉN TEWORDEN; WANNEER HET AFKOELT WORDT HET STRALEND EN DE ZONENZETTEN UIT EN TREKKEN SAMEN DOOR HUN EIGEN ZELF EN HART ; ZIJ OM-SLUITEN DE ONEINDIGHEID.12. SVÂBHÂVAT ZENDT DAN FOHAT OM DE ATOMEN TE VERHARDEN. ELK ISEEN DEEL VAN HET WEB. ELK WEERKAATST ALS EEN SPIEGEL DE ‘ZELF-BESTAANDE HEER’ EN WORDT OP ZIJN BEURT EEN WERELD.(Uit H.P. Blavatsky, De Geheime Leer, deel I,Het ontstaan van de kosmos,Theosophical University Press)Theosofia 110/3 juni 2009 115

Bewustzijnvoorbij de grenzenbijna-doodervaringen in perspectief, deel 1– Peter J. SmitEindeloos Bewustzijn is de titel vanhet boek van Pim van Lommel overbijna-doodervaringen (BDE). DeVrije Universiteit te Amsterdamwijdde er op 28 februari 2009 eenconferentie aan. Daar sprak VanLommel zelf. Hij is door het onderzoeknaar BDE geïnteresseerd geraaktin de verhouding tussen bewustzijnen materie en de rol die dehersenen daar wel of niet in spelen.Zijn inzichten raken nauw aan theosofischeleringen omtrent bewustzijnen dood. De Oude Wijsheid blijkt altijdweer een nieuwe vorm te kunnenvinden.Peter Smit is sinds oktober2005 lid van deTheosofische Verenigingin Nederland. Hij studeerdefilosofie en pedagogiekin Groningenen Amsterdam.Onderzoek van Van Lommel:bijna-doodervaringenDe nog jonge cardioloog Van Lommelmaakte in 1969 mee dat een patiënteen hartstilstand kreeg. Na hartmassage,beademing en defibrillatie van hethart (een stroomstoot op de borst) hersteldehet hartritme zich. De patiëntwas gereanimeerd, maar teleurgesteld!Hij vertelde over een tunnel, kleuren,over een licht en andere zaken. Hij waser emotioneel over. Hij had iets meegemaaktwat we tegenwoordig eenbijna-doodervaring noemen. Van Lommelwas het incident nooit vergetenmaar had er niets mee gedaan, totdathij in 1986 het boek Terugkeer uit dedood van George Ritchie las waarinRitchie zijn eigen BDE beschreef. Eenstudent van Ritchie was RaymondMoody. Van Moody verscheen al in1975 het boek Leven na dit leven. Moodyheeft voor het eerst de term ‘NearDeath Experience’ gebruikt, die in het116 Theosofia 110/3 juni 2009

Nederlands is vertaald als ‘bijna-doodervaring’,afgekort BDE.Als wetenschappelijk materialistischgeschoold arts vroeg Van Lommel zichaf hoe het mogelijk was dat iemandtijdens een hartstilstand nog bewustzijnkon ervaren. In zijn woorden:“Patiënten zijn tijdens een hartstilstandnamelijk klinisch dood. Dat wil zeggendat zij bewusteloos zijn ten gevolge vanonvoldoende bloedvoorziening van dehersenen, door het wegvallen van een adequatebloedstroom en/of ademhaling,zoals veroorzaakt wordt door een hartstilstandbij patiënten met een hartinfarct.”Als in een dergelijke situatieniet wordt gereanimeerd kunnen hersencellentussen 5-10 minuten onherstelbareschade oplopen.Van Lommel ging daarom in 1986 opzijn polikliniek systematisch alle patiëntendie in het verleden waren gereanimeerdvragen of zij zich iets herinnerdenvanuit de periode van hun hartstilstand.Hij dacht dat niet zo zou zijn:volgens de moderne medische inzichtenis het niet mogelijk bewustzijn teervaren als je hart stilstaat. Maar totzijn verbazing hoorde hij in twee jaartijd twaalf verhalen van mensen dieeen BDE hadden gehad. Zij beschreveneen zeer heldere toestand van bewustzijn,soms met uittredingservaringen.Daarop besloot Van Lommel omnog veel systematischer onderzoeknaar dit fenomeen te gaan doen. Hijzette met een paar collega-artsen eenwetenschappelijk volstrekt methodischdeugdelijk onderzoek naar dit fenomeenop. De resultaten van die studieverschenen in 2001 in het zeer gerenommeerdemedische blad ‘The Lancet’1 .Van Lommel heeft in medische kringenzowel lof als verguizing meegemaaktvoor zijn onderzoek en classificatievan BDE’s. Van Lommel isgaan nadenken over dood, hersendood,bewustzijn, onbewustzijn, deverhouding tussen bewustzijn en hersenenen de rol die BDE’s speelt in hetleven van degenen die een dergelijkeervaring hebben meegemaakt. Hetging hem om de duiding van de BDE’s.Dat resulteerde in zijn boek Eindeloosbewustzijn 2 . Dit boek beleeft inmiddelsal vele herdrukken en zal in diversetalen worden vertaald.De Vrije Universiteit te Amsterdamorganiseerde hierover, in samenwerkingmet de Antroposofische Verenigingin Nederland, de Soefibeweging,de Elisabeth Kübler-Ross Stichting ende Stichting Merkawah (een stichtingdie het fenomeen BDE als bestaansrechten voornaamste studieobjectheeft), op 28 februari 2009 een conferentiete Amsterdam: ‘Bewustzijnvoorbij de grenzen’. Daar spraken nietalleen van Lommel, maar ook interviewdeRia Bremer twee aan het VUMedisch Centrum verbonden artsen.In de middag waren er vele workshops.Priester Bastiaan Baan van de Christengemeenschapbesloot de dag meteen voordracht over “belevenisssenmet bestervenissen”.Authentieke ervaringenMaterialistische wetenschappers denkenvaak dat BDE’s voortkomen uitverwarde hersenprocessen. Van Lommelheeft dat echter in zijn gepubliceerdeonderzoek kunnen uitsluiten.Daardoor is aannemelijk geworden dathet gaat om authentieke ervaringen dieniet zijn te herleiden tot fantasieën,psychoses of zuurstoftekorten in dehersenen. Daarbij komt dat een BDEdegenen die dit overkomt meestalblijvend verandert, als een soort van‘inwijding’ tegen wil en dank. VanTheosofia 110/3 juni 2009 117

Lommel interviewde de door hem onderzochtepatiënten na twee jaar en naacht jaar: hun leven was daadwerkelijkin vele opzichten veranderd.In zijn ochtendlezing legde VanLommel het nog eens haarfijn en duidelijkuit in een voordracht die de contourenvan zijn boek nauw volgde.Hij begon te spreken over de definitievan klinisch dood: bewusteloosheidin de hersenen ten gevolge van onvoldoendebloedvoorziening. Van degenendie dit in zijn onderzoek overkwamhad 82% geen herinneringenaan die periode; 6% van de patiëntenhad ‘enige’ herinnering, een lichteBDE; 18% had een matig diepe BDEmeegemaakt; 7% had een diepe BDEmeegemaakt en 6% een zeer diepeBDE. In zijn voordracht gaf Van Lommelde criteria om de diepte van de ervaringweer te geven. Ik verwijs hiernaar zijn boek voor die criteria en ooknaar de elementen die zo’n BDE kenmerken.50% van degenen die eenBDE had meegemaakt had ook daadwerkelijkhet besef gestorven te zijn.Ook kinderen kunnen BDE’s meemakenen daar zeer coherent en levendigover vertellen, ondervond Van Lommel.Dood: een andere vorm van levenVan Lommel is tot de slotsom gekomendat dood niet ‘dood’ bleek te zijn,maar een andere vorm van ‘leven’. Ondanksde overigens meestal positieveinhoud van een BDE (het is een overhet algemeen verheffende, spiritueleervaring voor degenen die het hebbenmeegemaakt) komt een enkele keerook een angstwekkende, duistere ervaringvoor. Belangrijker is echter dateen BDE iemand toch blijkt te kunnentraumatiseren. Mensen komen na hunBDE, als zij weer tot leven komen,vaak in een crisis terecht. Zij wordendikwijls niet begrepen. Familieleden(en zeker medisch personeel) denkendat hun ervaringen geen werkelijkheidsgehaltehebben. Maar degenendie een BDE hebben meegemaaktgeven aan dat niets in het leven daarvóórzo werkelijk, authentiek en reëelvoelde. Daardoor duurt het soms jarenvoordat iemand zijn of haar BDE kanaccepteren en kan integreren in hetverdere leven. Uiteraard liet Van Lommelin zijn voordracht ook de theorieenen mogelijke verklaringen de revuepasseren: BDE’s zouden voortkomenuit doodsangst, uit een fysiologischzuurstofkort of worden veroorzaaktdoor de medicijnen, uit een fysiologischzuurstoftkort. Al deze factorenheeft hij echter kunnen uitsluiten. Dezogenaamde continuïteitshypothesekon hij echter niet uitsluiten: de hypothesedat het bewustzijn daadwerkelijkonafhankelijk van het lichaam kanfunctioneren en dus niet hersengebondenis.Betekenis van BDEVan Lommel wijst erop dat BDE’swetenschappelijk van belang zijn, ookde mogelijke implicaties die deze ervaringenmet zich meebrengen, en danmet name de hypothese van het tot nutoe veronderstelde maar nooit bewezenconcept dat bewustzijn en herinneringhet product zijn van en gelokaliseerdzouden zijn in de hersenen. Datconcept wordt door de BDE gefalsificeerd:mensen hebben uittredingservaringen,zij horen soms wat in de operatiekamersgezegd wordt en wat hetmedische personeel heeft gedaan. Ditterwijl zij officieel enige tijd even doodzijn en logischerwijze geen bewustzijnzouden kunnen hebben van wat er omhen heen is gebeurd. Deze uittredings-118 Theosofia 110/3 juni 2009

mogelijk zouden zijn, maar toch wordenwaargenomen.Bewustzijn is een anomalieVelen denken dat bewustzijn een subjectieveervaring is die voortkomt uitde materie waaruit de hersenen zijnopgebouwd. Met de huidige wetenschapis de inhoud van het bewustzijnechter niet te meten of aan te tonen.Magnetische en electrische stroompjesen bloedactiviteit: die zijn in de hersenenaan te tonen en te meten. Dat zijnechter correlaties of samenhangen dieoptreden bij ervaringen van bewustzijn.We kunnen die dingen meten terwijlmensen bepaalde ervaringen hebben,maar dat wil niet zeggen dat bloedtoevoeren magnetische en/of electrischestromingen de oorzaken van het bewustzijnzouden zijn. Met evenveelrecht kunnen we veronderstellen datbewustzijn deze fenomenen in de hersenenoproept.Bij de beschrijving van een eerdereconferentie 5 kwamen al de voorwaardenvan wetenschappelijke revolutiester sprake. Meestal worden verklarendetheorieën ondergraven door fenomenendie als anomalieën worden ervaren.Van Lommel noemt BDE eenanomalie voor het huidige ‘denkraam’van de wetenschap. Een BDE geeftnamelijk de mogelijkheid om niet-lokalefenomenen te beleven (niet lokaal,dat wil zeggen niet gelokaliseerdin plaats en tijd) in de vorm van eennaschouw op het leven en soms ookeen voorschouw op het leven dat nogdoorgaat.Hier verwees Van Lommel naar devragen die BDE opriepen en zijn eigengedachten daaromtrent. De hersenenlijken eerder een soort van communicatiestationte zijn om een deel van hettotale (mogelijke) bewustzijn als waakbewustzijnte ontvangen, maar ook metde mogelijkheid om te zenden. Denon-lokaliteit van bewustzijnsfenomenenheeft, naar Van Lommel meent,geen materiële basis. Het doorbreektimmers de tijdruimte van materie. Hierkwam Van Lommel met vergelijkingentussen kwantumfysica en bewustzijnzoals hij dat ook in zijn boek beschrijft(met name in hoofdstukken 11 tot enmet 14).Niet nieuwVan Lommel wijst er ook op dat dezefenomenen (BDE) eigenlijk in alleculturen vanaf de oudheid al werdengerapporteerd, soms wat herkenbaarderen soms wat minder herkenbaar.Ook Plato beschrijft al de ervaringenvan een soldaat, Er, die terugkeerdevanuit de dood. We kennen de dodenboeken(Egyptisch en Tibetaans) en wekennen ook ervaringen van bijvoorbeeldchristelijke mystici die iets dergelijkshebben meegemaakt. Het komt inalle tijden en culturen voor, ongeachtleeftijd, geslacht, opleidingen of (geloofs)overtuigingen.Pas sinds de 70erjaren van de vorige eeuw heeft het fenomeende naam bijna-doodervaringgekegen. Ook niet oninteressant is hetfeit dat deze ervaringen lijken op deinwijdingen zoals die in de oude mysteriecultussenin Egypte en Griekenlandworden beschreven. Van Lommeltoonde nog een illustratie van RobertFludd (1574-1637), een Engelse natuurkundige,astroloog en occultist.Fludd speelde een rol in de Rozenkruisersbewegingdoor met zijn in 1617verschenen Tractatus apologeticus hetgedachtegoed van de Societas RosaeCrucis te verdedigen 6 . Een tamelijkbekende afbeelding uit een boek vanFludd toont een hoofd met daarbuitenafgebeeld dingen die in het hoofd of120 Theosofia 110/3 juni 2009

eweging/vereniging de inzichten vanVan Lommel benutten om ook haar(oude) inzichten in eeuwige wijsheidweer wat actueler over het voetlicht tebrengen. Uit de opkomst op dit congresbleek dat daar een grote behoefteaan is.In het tweede deel van dit artikel zalik nader ingaan op de verhouding tussenbewustzijn en leven, op BDE bijkinderen, op een workshop die ik in denamiddag op het congres heb gevolgd.Dat artikel zal ook een korte schetsgeven van de voordracht die BastiaanBaan, priester in de antroposofischgeïnspireerde Christengemeenschap,over dit thema ten beste gaf.tegelijkertijd ver van het hoofd vandaanzouden plaatsvinden. Van Lommelconcludeerde hier uit dat Fluddhet gevoelsleven, het voorstellingsvermogen,intellect, denkprocessen, herinneringenen visioenen buiten de hersenenplaatste. Ook refereerde VanLommel nog kort aan Plato die al opmerktedat tijd niet zou bestaan in deonstoffelijke wereld. Van Lommelwijst erop dat ook in vele hedendaagsespirituele tradities deze fenomenenbekend zijn. Mystieke en/of occulteervaringen zijn vaak een bron van inzichtover de dood, of over de verhoudingtussen dood en leven. Ook zijn erverslagen van BDE uit de achtste en denegende eeuw bekend. Van Lommelgeeft in zijn boek tevens twee medischeverslagen van een BDE uit de negentiendeeeuw.Voor theosofen is dit natuurlijk allemaalniet nieuw. Nieuw is nu weer weldat Van Lommel met zijn boek blijkbaareen zeer breed publiek weet tetrekken. Hopelijk kan de theosofischeNoten1. Lommel, P. van; Wees R. van, Meyers,V.; Elfferich, I. (2001). Near-death experiencein survivors of cardiac arrest: a prospectivestudy in The Netherlands, The Lancet358, 2039-2045.2. P. van Lommel: Eindeloos bewustzijn,Een wetenschappelijke visie op debijna-doodervaring, Uitgeverij Ten Have,Kampen, 2007, een recensie van dit boekzal verschijnen in een volgend nummer vanTheosofia.3. Vergelijk wat Rupert Sheldrake over hetthema van ‘Extended consciousness’ zei ophet Gouden Jubileumcongres van StichtingProklos, zie Theosofie 109/5, van oktober2008, pp. 212-214.4. H.P. Blavatsky (HPB) heeft in haar werkregelmatig over dit soort vraagstukkengeschreven. Kort en bondig vind jeinformatie in De sleutel tot de theosofie,hoofdstuk VI (over de zevenvoudigenatuur van de mens), VII (over deverschillende toestanden na de dood) enIX (over kama-loka en devachan), TUP,Den Haag, 1985. In dit verband is eenstudie van de ‘Devachan-brief’ uit DeMahatmabrieven aan A.P. Sinnet (TUP, DenHaag, 1979, brief 16, pp. 108-124 of brief68 in de Engelstalige chronologischeeditie) zeer leerzaam. Deze brief was eenTheosofia 110/3 juni 2009 121

eactie op een door HPB in The Theosophistgeplaatst stuk van Éliphas Lévi (zieook HPB: Collected Writings III, pp.287-299).5. Zie de verslaglegging rond het eerstegedeelte van de Proklos Jubileumconferentie, Theosofia 109/4 van augustus2008, pp. 171-172 waarin meer informatiete vinden is over de voorwaardenwaaronder wetenschappelijke revolutiesplaatsvinden.6. Op internet, met name bij de EngelseWikipedia is informatie over Fludd tevinden (zie en ook over deze link vanFludd met de zeventiende eeuwseRozenkruisers).Nu we ons gerealiseerd hebben, dat wij ons op geenuiterlijk gezag kunnen verlatenbij het teweegbrengen van een totale omwenteling in destructuur van onze eigen psychestaan we voor een onmetelijk veel grotere moeilijkheidons te ontdoen van ons eigen innerlijk gezag,het gezag van onze eigen speciale kleine ervaringenen verzamelde meningen, kennis, denkbeelden en idealen.Je had gisteren een ervaring die je iets leerde en wat jegeleerd hebt wordt een nieuw gezag -en dat gezag van gisteren werkt even vernietigendals het gezag van duizend jaar.Uit: J. Krishnamurti, Laat het verleden los122 Theosofia 110/3 juni 2009

W i e w a s . . .Gustav MeyrinkGustav Meyrink, aanvankelijkbankier, legde zichmeer en meer toe op hetschrijversvak en ontwikkeldeeen grote interesse voorocculte en mystieke fenomenen.In al zijn romans en in veelartikelen spelen esoterischmystiekeinvloeden een groterol. Elementen uit het boeddhisme,joodse en christelijkemystiek, uit de theosofie,maar ook uit de alchemieen de oude Rozenkruisersmystiekspelen in zijnwerk een grote rol.Hij was de oprichter vande eerste Tsjechische theosofischeloge, de loge “Zumblauen Stern”.De eerste theosofische logein Praag, de loge “Zumblauen Stern”, werd in 1891opgericht door Gustav Meyrink.Zijn verhalend proza evolueerdevan griezelverhalennaar occulte verhalen meteen spirituele boodschap.Gustav Meyrink is korte tijdlid geweest van de DuitseTheosofische Vereniging, enbleef zijn leven lang geïnteresseerdin het menselijkebewustzijn en occulte verschijnselenen verklaringen.In 1927 zei Meyrink hetDuitse protestantisme vaarwelen bekeerde hij zich tothet Mahayana-boeddhisme.Op 19 januari 1868 werdGustav Meyrink om half twee’s nachts te Wenen geborenals Gustav Meyer. Hij waseen buitenechtelijk kind vande Duitse baron Karl vonVarnbüler von und zu Hemmingen,tevens minister vanStaat van het vorstendomWürttemberg, en van deactrice Maria Meyer. Haarfamilie kwam oorspronkelijkuit Steiermark in Oostenrijken had als oorspronkelijkenaam Meyrink. Zijn moedervoedde hem op en zijn vaderbetaalde zijn scholing enopleiding. Meyrink was eenOostenrijks schrijver. Decentra van zijn literaire productiewaren Praag en München.Met beide steden hadhij gedurende zijn leven eenhaat-liefde verhouding.Omdat zijn moeder voorhaar beroep vaak speelde inde steden München, Hamburgen Praag heeft Meyrinkaldaar ook zijn schoolopleidinggenoten. Na het Praagsegymnasium deed hij daar nogde Handelsacademie. Al in1888 vestigde hij zich alsbankier in Praag. Eerst alsmedefirmant samen met eenneef van de dichter C. Morgenstern,en later als enigefirmant van de bank “Meyer& Morgenstern”. Meyrinkstond al vanaf zijn jeugd kritischten opzichte van gangbaremaatschappelijke conventies.Hij rebelleerde bewusttegen de zogenaamde‘eerbare burgers’ door zijnals snobistisch ervaren kleedstijl,zijn occulte hobby’s, zijnhang naar duelleren en dooreen turbulent nachtleven inde Praagse cafés. Zijn rol vankritische observator in demaatschappij weerspiegeltzich eigenlijk in de hoofdpersonenvan al zijn romans ende meeste van zijn verhalen.Daarnaast had hij sinds zijnkindertijd al ‘visioenen’. Laterleerde hij vanuit die visioenende overstap naar ‘bewustschouwen’ te maken.In 1891 deed hij uit wanhoopover een liefdesaffaireeen poging tot zelfmoord.Dit werd verhinderd dooreen door Meyrink als occultervaren fenomeen. Hij stondop het punt de trekker vaneen pistool over te halen enhoorde iets ritselen. Er werdiets onder zijn deur doorgeschoven:een drukwerkjeover het leven na de dood.Deze gebeurtenis beschreefTheosofia 110/3 juni 2009 123

W i e w a s . . .hij later in zijn verhaal “DerLotse” (de loods/begeleider).Hierdoor werd Meyrinksinteresse in occulte en mystiekefenomenen gewekt.Nog geen jaar later stichttehij de eerste Tsjechischetheosofische loge, de loge“Zum blauen Stern”. In 1893ging hij ook zijn eerstehuwelijk, met Hedwig Certl,aan. Dat bleek door de jareneen minder gelukkige keuze.Tussen 1893 en 1896 hieldhij zich uitvoerig bezig methet bestuderen van theosofischleergoed, met spiritistischeverschijnselen. Ookexperimenteerde hij met hetgebruik van drugs en zelfhypnose.Wellicht stamt uitdie tijd ook een eerste interessevoor alchemie, eenveld dat hem zijn verdereleven zou bezighouden. Vanzijn kennis op dit gebiedmaakte hij een tamelijk beeldendgebruik in de vertelling“Der Mönch Laskaris” (Laskaris,de monnik). Ookkabbala, esoterisch christelijkestromingen en velevormen van Oosterse wijsheidbehoorden tot zijn interessegebied.Tot zijn doodbeoefende hij yoga en diversevormen van meditatie.Volgens de Engelse Wikipediazou hij ook een tijdje lidzijn geweest van de HermeticOrder of the GoldenDawn in Londen. Dat zoublijken uit een brief van WilliamWynn Westcott, éénvan de oprichters van diemagische orde, uit 1893. Inzijn thematiek is Meyrinkdaarnaast beïnvloed door deDuitse auteur E.Th.A. Hoffmannen de Amerikaanseschrijver E.A. Poe.Meyrink had in Praag eenuitgebreide vrienden- enkennissenkring. Daartoebehoorden o.a. Max Brod,Alexander Roda Roda, FranzWedekind, Heinrich Mannen Hermann Hesse. In augustus1896 leerde hij MenaBernt kennen, een nichtjevan de dichter Rainer MariaRilke. Hij verloofde zich heimelijkmet haar in de herfstvan datzelfde jaar. Ze trouwdenpas in 1905, nadat Meyrinkvan zijn eerste vrouwwas gescheiden. Het huwelijkvond plaats in Dover,Engeland, om een al te grootschandaal in het eigen landte vermijden.In 1902 was Meyrink betrokkenbij een proces datleidde tot het bankroet vanzijn bankiershuis. De oorzaakvan een en ander wasgelegen in het feit dat hij eensterk ontwikkeld eergevoelhad. Op enig moment werdzijn vrouw tijdens een wandelingmet hem niet gegroetdoor een bepaalde reserveofficier.Hij ervoer dat alseen affront. Zo kwam hettot beledigingen over enweer. Meyrink eiste een duelmet deze officier. Dit duelkwam niet tot stand: demilitair was door beroepsverplichtingenverhinderd enmaakte hem bovendienduidelijk dat hij Meyrink nieteen geschikte duelpartnervond, omdat deze een buitenechtelijkkind van eenactrice was. Dat was natuurlijkeen voltreffer op eenoude psychische wond. Hetgevolg was dat Meyrink bijzonderheftig reageerde ende zaak escaleerde. AangezienMeyrink al sedert 1901was gaan schrijven voor hetsatirische tijdschrift “Simplicissimus”,behoorde hij toteen meer links-liberale groepin de samenleving. In de cafésgenoot men van zijn mysterieuzevertellingen en ‘spookverhalen’,waarvan hij er laterook vele publiceerde. Daardoorwerden echter ook in1902 geruchten de wereld ingeholpen dat hij met occultismeen spiritisme zijn bankiersvakfrauduleus zou bedrijven.In elk geval kwamMeyrink in opspraak, enmoest hij naar de gevangenis,waaruit hij twee maandenlater echter al weer werdvrijgelaten. Zijn bank moesthij wegens faillissement sluiten.Al met al ging hij zich meeren meer richten op hetschrijversvak. Vanaf 1901schreef hij regelmatig voorhet satirische tijdschrift Simplicissimus.In 1903 verscheenzijn eerste boek “Derheisse Soldat und andereGeschichten”, ‘de hete soldaaten andere verhalen’. In1904 vestigde Meyrink zich inWenen waar hij hoofdredacteurwerd van het blad “Derliebe Augustin”. In deze periodeheeft hij veel contactmet zijn vakbroeders enandere kunstenaars die aan124 Theosofia 110/3 juni 2009

W i e w a s . . .het blad bijdragen.Van 1905-1906 leefdeMeyrink met zijn nieuwevrouw Mena gedurende eenjaar in Montreux. Daar wordtzijn dochter Sibylle Felizitasgeboren. In 1907 verhuisdehij met zijn familie naar München.Hij verkreeg het Beiersestaatsburgerschap. Beierenwas nog een apart vorstendom.Dit is ook het jaarwaarin weer een bundel verhalenvan hem verscheen:“Das Wachsfigurenkabinett”(De kast met poppen vanwas). In hetzelfde jaar begonhij al te werken hij aan zijneerste roman “Der Golem”(de golem). In 1908 werd zijnzoon Harro Fortunat geboren.In het seizoen 1909-1910 werd zijn theaterstuk“Der Albino” in Wenen enlater in München opgevoerd.Tussen 1909 en 1914 vertaaldehij zestien dikke delenromans en werken van deEngelse auteur Charles Dickens.In 1911 vestigde Meyrinkzich aan het meer inStarnberg, in de buurt vanMünchen.Tijdens de eerste Wereldoorlog,in 1915, verscheenzijn eerste esoterische romanDer Golem. De titel van dezeroman is geworteld in eenzeventiende-eeuwse Joodselegende over een rabbijn dievan klei een levend wezenschiep, de golem, dat deJoodse gemeenschap beschermdeals er weer pogromswaren. De rabbijn haddit wezen met kabbalistischemagie tot leven gewekt. InDer Golem is de hoofdpersoonAthanasius Pernath.Een verteller die – mooi enomsluierd beschreven –eigenlijk een tweede persoonin zichzelf gewaar wordt metdezelfde naam: een symboolvan het hogere Ego. Tijdenseen visionaire droom verkrijgtde verteller de identiteitvan Pernath van dertigjaar daarvoor. Een droom diewerd opgewekt doordat hijper ongeluk zijn hoed ruildemet die van de oude Pernath.Het is een expressionistisch,bizar boek, spelend in deJoodse gemeenschap in Praagaan het einde van de 19 eeeuw.Het tweede esoterischeboek verscheen in 1916: Dasgrüne Gesicht (het groenegezicht), dat zich voornamelijkin Amsterdam afspeelt.Ook hier spelen elementenuit het jodendom, maar ookvanuit het christendom eenbelangrijke rol. Duidelijkerdan in Der Golem is hiersprake van een hoofdpersoondie een mystieke ontwikkelingdoormaakt. Inbeide boeken is ook eenongelukkige liefdesgeschiedenisdie de handeling ondersteunten is er sprake vaneen mystieke vereniging vanhet vrouwelijke en het mannelijke;een proces dat leidttot verlichting. Hierin kanmen ook het alchemistischestreven zien om in zichzelf devereniging van vrouwelijk enmannelijk te laten optredenen men tot de esoterischehermafrodiet wordt.Tijdgenoten spraken vanmagische boeken of ‘magisch-realistische’boekenomdat Meyrinks werkenhandelden over buitenzintuiglijkefenomenen en duidelijkook de vraag stellennaar de metafysische zin vanhet leven. Hermann Hessewees er echter op dat hettoch duidelijk om esoterischeromans gaat: romans waarinde hoofdpersonen een occulteen later meer mystiekeontwikkeling doormaken.Dit geldt nog in sterkeremate voor het in 1921 verschenenwerk “Der weisseDominikaner” (de witte dominicaan)en voor zijn laatstegrote roman: “Der Engelvom Westlichten Fenster”(de engel van het westelijkevenster). Dit laatste werkschreef hij in samenwerkingmet zijn vriend SchmidNoerr.In 1917 verscheen de roman“Walpurgisnacht”, eennaam van de oude heksennacht.Ook dit boek speeltweer in Praag en toont hetverval van de decadenteoude aristocratie. Het is eenboek waarin het volk in opstandkomt, gedreven doorkwade machten, en in destad Praag een bloedbadaanricht. In datzelfde jaarwordt Meyrink voorwerp vaneen tegen hem gerichte antisemitischelastercampagne.Meyrink was echter – andersdan zijn lezers dachten – nietjoods.In 1918 werd hij 50: in hetMünchener SchauspielhausTheosofia 110/3 juni 2009 125

W i e w a s . . .werd een feestelijke dag terere daarvan voor hem gehouden.In 1919 en 1920 ginghij ook aan filmscripts werken.Speciale vermelding verdientzijn samen met SchmidtNoerr geschreven verzameling“Goldmachergeschichten”(goudmakersverhalen),alchemistische verhalen. Ookvertaalde hij een aan Thomasvan Aquino toegeschrevenverhandeling over de Steender Wijzen.Vanaf 1927 nam Meyrinksgezondheid af. In 1932 kreegzijn zoon Harro een ski-ongelukdat zijn ruggengraat zoernstig beschadigde dat hijzijn leven lang aan een rolstoelgekluisterd zou blijven.Harro kon die gedachte nietverdragen en pleegde zelfmoord.Meyrink hersteldeemotioneel niet meer vandeze slag en begon zelf wegte kwijnen totdat hij op 4 december1932 overleed.In al zijn romans en in veelartikelen spelen esoterischmystiekeinvloeden een groterol. Elementen uit het boeddhisme,joodse en christelijkemystiek, uit de theosofie,maar ook uit de alchemie ende oude Rozenkruisersmystiekspelen in zijn werk eengrote rol. Het merendeel vanzijn romans is in hetNederlands vertaald enuitgegeven bij de RozekruisPers van het LectoriumRosicrucianum.Bronnen:Frans Smit: Gustav Meyrink,Deventer 1986Theodor Harmsen: Dermagische SchriftstellerGustav Meyrink, seineFreunde und sein Werk, Amsterdam,2009Artikelen over Meyrink op deDuitse en Engelse sites vanWikipedia.PJSLiefde is niet het product van het denken dat hetverleden is. Het denken kan onmogelijk liefde kweken. …De liefde is steeds werkzaam aanwezig. …Waar liefde is, kan daar vergelijking zijn?Wanneer je iemand liefhebt met je ganse hart,je ganse geest, je ganse lichaam, met je ganse wezen,is daar vergelijking? Als je jezelf geheel overgeeftaan die liefde, dan is er geen ander.Uit: J. Krishnamurti, Laat het verleden los126 Theosofia 110/3 juni 2009

V e r e n i g i n g s n i e u w s- Naar elkaar luisteren, datwas deze keer heel sterkaanwezig.- Het doel van de dag wasniet duidelijk omschreven inhet foldertje.- Het leren van lichaamstaal,je bewust maken daarvoor.- Ik heb het belang geleerdvan het kiezen van de juistewoorden- Leuk om weer eens vanuiteen andere hoek te kijkennaar dezelfde onderwerpen.- De presentatie van allegroepen was origineel; iederegroep had zijn eigen onderwerp- De verwachting bij diversemensen over de inhoud vandeze dag bleek niet te kloppen.Hier kan beter overgecommuniceerd wordennaar de leden- Grappig is dat er echt vijfverschillende presentatieswaren. Hieruit valt veel teleren.- Het zou ook wel goed zijnom individueel wat feedbackte krijgen- In eerste instantie vond ikde opdracht wat over de kopgetild. Toch verbaasde hetme dat het mogelijk is omfictief een symposium teorganiseren in zo’n korte tijd.WKNaarden, voorjaarsdagTVN op 4 april 2009Scheppende krachten inde natuur en in de mens.Een verslag van de lezing vanGert Jan van der Steen:Schepping en Transformatie:verschillende referentiekaders.Gert Jan wil tijdens zijnlezing onderzoeken wat deesoterische benadering vande schepping en de scheppendekrachten zou kunnenzijn. Wat heb je er aan enhoe kan je er iemand meehelpen?Schepping is iets nieuwsvoortbrengen. De vraagwordt gesteld of er ietsnieuws wordt voortgebracht,wordt het geschapen, doorwie, door God? Zijn scheppendekrachten eenmalig ofwerken ze door? Gert Jan wilvia de esoterie naar dezevragen kijken, dat betekentdat hij van de ene laag naarde andere gaat.Trilling en resonantie komenoveral voor. Het eenneemt de trilling van de anderover. Schepping kan uitgeluid ontstaan. Computerprogramma’skunnen weerandere computerprogramma’sdoen ontstaan. De vraagis: wat is eigenlijk het eindevan al deze mogelijkheden?Er zijn altijd meer problemendan je kunt oplossen. VolgensGert Jan is dit terug te gelei-Agenda buitenlandjuni 200911-13 Parijs, nationale conventieFranse TS, TheMusic of the Universe- TheHarmony of the Soul, metHalldor Haraldsson(IJsland)25-29 de zomerschool van deTS in IJsland wordt of inIJsland, of op het ITC inNaarden gehoudenjuli 20099-15 Lippstadt (Duitsland),Duitse zomerschool ToLive Theosophy, mogelijkmet Mary Andersonaugustus 20091 Nottingham (VerenigdKoninkrijk), Engelsezomerschool, SpiritualAwareness in the 21stCenturyU kunt schenkingen doen aan de TVN, aftrekbaar voor uw aangifte inkomstenbelasting.Ook legateren aan de TVN is een mogelijkheid.Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de penningmeester van de TVN.128 Theosofia 110/3 juni 2009

V e r e n i g i n g s n i e u w sden door getallen. Hij noemtook de generatieve taalkunde,waarin een zin gaandewegwordt geschapen volgenseen grammatica. Vaakheeft een zin twee (of meer)betekenissen; zodoende kanspraakverwarring ontstaan.Deze spraakverwarring zalwaarschijnlijk altijd wel blijvenbestaan, omdat mensenverschillend naar de dingenkijken.De dieptepsychologie gaatvan het onbewuste naar hetbewuste. Dit zou je eenvorm van scheppen kunnennoemen. In de cosmogoniezien we het gaan van lichtnaar duisternis.In scheppingsrituelen (onderandere bij wicca-groepenen vrouwengroepen) wordenritualen gebruikt waardoorde schepping tot zijn beginwordt teruggevoerd.Er zijn allerlei theorieënover de schepping – zie bijvoorbeeldde kwantumcosmologie.De mythische visielaat een beweging zien vanchaos naar orde.De Edda – een oud mythischgedicht over de scheppinglaat een onderwereld eneen bovenwereld zien. Ookkomt in diverse religieuzestelsels het creationisme ofde doorgaande evolutie voor.Vanuit de esoterie belichtkunnen we een zevenvoudigegelaagdheid constateren. Eris emanatie van binnen uit.Alles is levend, mineraal,plant, dier, mens, deva,engel, aartsengel enzovoort.Verschillende gedachtendoen zich voor, onder anderein de joodse kabballa (zie deSefer Yetzirah). De Gnosiskent de val, Plato sprak overde idee: er is iets wat een bewegeris. Proclus was vanmening dat er eerst onzichtbarecirkels zijn, daarnazichtbare cirkels. Rozenkruisersvoegen de geest toe aande materie en transformerendeze naar spirituele energie.Mevrouw Blavatsky is bekendgeworden door haarCosmogonie (zie de Stanza’s),Leadbeater heeft hetover de emanaties van deDrie- Eenheid (welke in feitede grondslag van alle godsdienstenis).In vele stelsels kan eenopenbaring in de scheppinggezien worden van het goddelijkenaar het stoffelijke.Esoterische ideeën over deschepping.Er wordt wel gesproken overde schepping van het kwaad.Door verschillende trillingen(hoe die ook beschrevenworden) eindigt deze scheppingbij Liefde en Bestemming.De krachten op hetene gebied werken door ophet andere gebied (zie ookSteiner); er is als het wareAgenda loges en centraVoor nadere inlichtingen kunt ucontact opnemen met debetreffende loges/centra(zie adressenpagina).juni 2009Arnhem8 De Geheime Leer, studiegroep,Ineke VrolijkDen Haag13 De Geheime Leer, cursus,Ineke VrolijkRotterdam2 Mystagogie, lezing, BepMeereboer9 Mozart en Die Zauberflöte,lezing, Adri vanHouten16 De Stem van de Stilte,studieavond, RonaldEngelseZuid-Limburg4 Astrologiecursus, IneHoeymakers14 Morfogenetische velden:wetenschappelijke,filosofische en spiritueleaspecten, lezing, prof.Hans Gerding18 De Geheime Leer deel I,cursus, David Roef20 Karmische astrologie enhet systeem van Carteret,workshop, Bastiaan vanWingerden 24De Stem van de Stilte,cursus, David Roef25 Astrologiecursus, IneHoeymakersWist u dat in de Tolstraat 154 te Amsterdam niet alleen het het hoofdkantoor van de TVNis gevestigd, maar ook de ‘theosofische boekhandel Adyar’ en de ‘theosofische bibliotheek’met een unieke collectie theosofische, religieuze en esoterische literatuur?Theosofia 110/3 juni 2009 129

V e r e n i g i n g s n i e u w seen netwerk van scheppendekrachten. De Nieuw- ZeelanderGeoffrey Hodson heeftdeze krachten uitgebreid engoed beschreven. Hij schreefongeveer vijftig boeken,waarvan vijf door bemiddelingvan een engel. Zijn cosmologiesluit aan bij de kabballa.Creatie is voor hememanatie (van hoog naarlaag) onder leiding van intelligentekrachten. Rudolf Steinerheeft de krachten verbondenmet de kosmos, ontwikkelingsfysiologie,occultgezien. Dion Fortune spreektmet mentale abstractie overeen allereerste creatie alsbeweging in ruimte. Dezebeweging wordt tot cycli diealle ritmes in de kosmos bepalen.Het creatieve vuurdaalt neer in de stof; daardoorontstaan creatieve processen,die chaos transformerenin kosmos. Het creatievevuur gaat zich dan inperken(de cosmische Christusgaat gekruisigd worden).De zonnelogos ademt in enuit (ritmisch). De scheppendegoden transformeren diekracht van hoog naar laag. Deschepping gaat door, totdatde kosmos zo complexwordt dat zij terugkeert inhet ongemanifesteerde.Ons bewustzijn is creatiefwanneer het, door onverdeeldeaandacht, een subjectiefervaren objectief maakt.Er zijn negen hiërarchieën;deze brengen engelen voort,in alle mogelijke combinaties,onder andere bouwers vanmenselijke of dierlijke vormen.Ook godsdiensten,groepszielen van dieren,planten en mineralen worden‘gebouwd.’ Energie wordtook uitgestort in de oceanen.Er is kundalini- energie.De creatieve energieënmet zelfbewustzijn zijn gebouwdvan licht of materiaaldat licht geeft. Zij manipulerenals het ware krachten. Zijzien onze gedachteprocessenen emoties. Zij zijn altijd bewustvan eenheid. Zij dienende wereld door hulp aanmensen te geven, iederekracht heeft daarbij zijn eigenspecialisatie.Met betrekking tot mensenkunnen we zeggen dat er eenzaad- atoom is; een Ego datindaalt heeft een volledigbeeld in zich van vorige incarnaties.Bij de conceptielaat het Ego al een ‘woord’horen.Er is ook ritme in het lichaam.Wanneer een lichaamziek is kan het ritmisch hersteldworden.Met betrekking tot natuurwezenskunnen we zeggendat elk onderdeel van eenplant een eigen noot heeft.Die roept etherische wezens,zij deponeren als het waremateriaal in de plant.Met betrekking tot demensen kunnen we zeggendat het geestelijk wezen indaaltin het menselijk wezen.Er is een toon (eenakkoord) voor alles, dus ookvoor goud en zilver en ookvoor deva’s. Er is een evolutionairplan voor alles; ditplan kan door bewustzijnontwikkeld worden. Doelvan de mens is om met decreatieve kracht (God) samente werken. Dat kanonder andere door rituelen.De mens is in feite eenzonnelogos in wording. Eengoddelijke schepper moetzelf elke vorm bewonen diehij schept, hij moet daarmeeals het ware eeuwig verbondenzijn. Uiteindelijk zal demens tot aan de Godheidgaan – dat wil zeggen bewustzijn met de Zonnelogos.EKBAlleen wanneer wij zien zonder enig vooraf gevormd begrip,zonder enig beeld, kunnen wij met alles in het levenin direct contact komen.Uit: J. Krishnamurti, Laat het verleden los130 Theosofia 110/3 juni 2009

90 6175 088 1Blavatsky, Collins, Alcyone (Krishnamurti)Drie Wegen, één Pad (g) € 20,5090 6175 086 5 - Mills, JoyOp de Drempel van het Heilige Pad(p) € 13,5090 6175 082 2 - OlcottBoeddhistische catechismus (g) € 17,5090 6175 081 4 - VarmaLeringen over Leerlingschap (g) € 15,7590 6175 078 4 - Subba RowStudies in de Bhagavad Gita (g) € 15,7590 6175 075 x - TaimniDe yoga-sutra’s van Patanjali(g - 5e dr) € 22,5090 6175 076 8 - TaimniZelfrealisatie door Liefdede Bhakti-Sutra van Narada (p) € 13,5090 6175 073 3 - TaimniHet geheim van Zelf-realisatiede pratyabhijna hridayam van ksemaraja(p) € 11,0090 6175 074 1 - LeadbeaterDe chakra’s (p - 7e dr) € 15,7590 6175 070 9 - Visser Zeven sferentheosofie als leidraad voor psychologie enlevensbeschouwing (p - 2e dr) € 11,0090 6175 072 5 - JansenEen kern van broederschap - 100 jaarTheosofische Vereniging in Nederland(g) € 17,509061750830 - Mills, JoyFrom inner to outer Transformation (p) € 7,259061750717 - Krishna, PRight Living in Modern Society (p) € 8,859061750687 - Mills, JoyLiving in wisdom (p) € 6,7590 6175 069 5 - Burnier, RadhaRegeneratie van de mens (p) € 7,9590 6175 066 0 - LemkowHet heelheid-principe (p) € 15,0090 6175 067 9 - Hoskins Grondslagen vanesoterische filosofie (p) € 5,6590 6175 065 2 - SmithWaarheid is een land zonder padenreis met Krishnamurti € 13,009061750644 - Burnier, RadhaHuman Regeneration (p) € 10,5090 6175 063 6 - Algeo, JohnReincarnatie in kaart gebracht (p) € 10,5090 6175 062 8 - AudoinEen benadering van theosofie (p) € 7,9590 6175 061 x - Mills Leven in wijsheidlezingen over “de Geheime Leer” (p) € 7,9590 6175 060 1 - TaimniEen weg tot zelfontdekking (p) € 15,7590 6175 059 8 - NicholsonOude wijsheid, modern inzicht (p) € 13,0090 6175 085 7 - Sanat, AryelHet innerlijke leven van Krishnamurti(p) € 19,50Drawing the Lightfrom WithinKeys to Awaken YourCreative PowerJudith CornellQuest BooksISBN 978 0 8356 0756 8235 pages, paperbackPrice € 20,50Drawing From the HeartA Seven-Week Program toHeal Emotional Pain and Lossthrough Expressive ArtBarbara GanimQuest BooksISBN 978 0 8356 0832 9117 pages, paperbackPrice € 22,50Tarot for LifeReading the Cards for EverydayGuidance and GrowthPaul QuinnForeword by Rachal PollackQuest Books, 2009ISBN 978 0 8356 0879 4296 pages, paperbackPrice € 17.50

Theososcheboekhandel AdyarTolstraat 154, 1074 VM Amsterdamtel. (020) 676 56 72; fax (020) 675 76 57e-mail: books@theosofie.nl; website: www.theosofie.nlopeningstijden: di. t/m vr. 13.00-17.30, za. 13.00-17.00 uureen boekenlijst wordt u op aanvraag toegestuurdFeasts of LightCelebrations for the Seasons of LifeBased on the Egyptian GoddessMysteriesNormandi EllisQuest BooksISBN 978 0 8356 0744 5192 pages, paperbackPrice € 20,50MandalaLuminous Symbols for Healing(with CD) Judith CornellQuest BooksISBN 978 0 8356 0847 3175 pages, paperbackPrice € 26,00The Personal Aurawith 19 full Color IllustrationsDora van Gelder KunzQuest BooksISBN 978 0 8356 0671 4211 pages, paperbackPrice € 19,50MandalaStralende symbolen voorzelfontplooiing en helingAltamira-BechtISBN 978 90 6963593 4173 blz., paperbackPrijs € 25,00Visual JournalingGoing Deeper than WordsBarbara Ganim and Susan FoxQuest BooksISBN 978 0 8356 0777 3192 pages, paperbackPrice € 22,50Deze titels zijn ook verkrijgbaar bij boekhandel Au Bout du Monde, Singel 313, 1021 WJ Amsterdam, tel. (020) 625 13 97

Doeleinden van deTheosofische Vereniging:Het vormen van een kern van deuniversele broederschap der mensheidzonder onderscheid van ras, geloof,geslacht, kaste of huidskleur.Het aanmoedigenvan de vergelijkende studievan godsdienst, wijsbegeerteen wetenschap.Het onderzoeken van deonverklaarde wetten in de natuuren van de vermogens die in de menslatent aanwezig zijn.