Dans en drama - 10 voor de leraar

dans en dramaBelang van het vakDans en drama op tv zijn hot, met name de programma’sdie een selectief element in zich dragen.Dat geldt overigens ook voor muziek. Jongerendie uitverkoren willen worden voor een rol in eenmusical, een Michael Jackson willen zijn of hunzang, dans en spel ter beoordeling aan een vakjuryvoorleggen. En laagdrempelig zijn die uitingen tebewonderen op YouTube. Dat alles kan rekenenop de interesse van een groot en breed publiek.Die belangstelling moet te verklaren zijn uit hetgegeven dat deze uitingsvormen dicht bij de mensstaan, bijdragen aan het zelfbewustzijn en hetwezen van mensen raken. Mensen dansen zelf enspelen rollen, maar voor de kunstvakken dans endrama gaat het uiteraard om meer. Jongeren gaanaan de slag met dans en drama binnen een socialeen educatieve context. Beide vakken leveren eenbijdrage aan hun kunstzinnige en culturele ontwikkeling.De kunstzinnige en culturele ontwikkeling zoals diebinnen het onderwijs vorm wordt gegeven, kan beschrevenworden vanuit drie invalshoeken en elk meteigen doelstellingen.1. Als cultuurgoedJongeren verwerven kennis, vaardigheden entechnieken om door middel van dans en dramavorm en betekenis te creëren. Ze ontwikkeleneigen vaardigheden als danser/choreograaf enspeler/regisseur, leren hierop te reflecteren enkunnen dit relateren aan professionele kunstvormen.Ze krijgen inzicht in de maatschappelijkebetekenis van dans en drama in heden en verledenen ontdekken hoe dans en drama eenverbindende rol kunnen spelen in onze maatschappij.Dit vormt de jongeren tot toekomstigeculturele burgers die kennis hebben van het verleden,actief deelnemen aan kunst en cultuur vannu en die de kunst van morgen mede vormgeven.2. Als didactisch middelDans en drama worden ingezet als didactischmiddel voor andere vakken met gunstige effectenop de (blijvende) verwerving van leerstof.3. Als pedagogisch middelDans en drama bevatten rijke leercontexten diebij kunnen dragen aan de sociale, morele en intellectueleautonomie en voor belangrijke, vakoverstijgendecompetenties en kwalificaties alscreatief en kritisch denken, probleemoplossenddenken en werken, en sociale vaardigheden.Structuur van het vakDe kennisbasis ‘dans en drama’ maakt voor debeschrijving van zijn inhoud gebruik van het modelMVB, materie-vorm-betekenis. Voor de toepassingvan dit model wordt een thema of onderwerp procesmatiguitgewerkt wat resulteert in een productwaarbij de persoonlijke verbinding met een themaof onderwerp in een presentatie zichtbaar moetworden. In termen van het model: vanuit ‘materie’wordt geleerd binnen dans en drama zelf materiaalte maken. Vervolgens moeten reflectie en analyse opdeze ‘vorm’-geving de inhoud ‘betekenis’ verlenen.Voor dans ziet het model er als volgt uit:Kennisbasis dans en drama op de Pabo

Materie: gaat over het gebruik maken vanbewegings- en uitdrukkingsmogelijkheden vanhet lichaam zoals coördinatie, spierbeheersing,oriëntatie in de ruimte, verfijning en nuanceringvan eigen bewegingen. Onder materie horen begrippenals het lichaam als instrument, ordening enhet gebruik de danselementen als ruimte, tijd enkracht en de danskwaliteiten ( d.w.z. de dynamischekwaliteit van een beweging, bijvoorbeeld zwevenglijden, stoten).Vorm: verwijst naar vormgevingsprincipes zoalsherhaling, contrast, articulatie, frasering. Hierbijgaat het om de afstemming van vorm en inhoud.In vormgeving onderscheiden we fysieke,beeldende, dramatische en muzikale dans.Ook dansante dramaturgie (spanningsopbouw )is een onderdeel van vorm.Betekenis: richt zich op vormgeven in dans aande persoonlijke verbinding met een onderwerpof thema waardoor zeggingskracht ontstaat.Voor drama ziet het model er als volgt uit:Centraal in het MVB model staat creativiteit. Datkomt tot uiting in verschillende waarneembarehandelingen. Voor dans zijn deze: dansen, beschouwen,ontwerpen en vormgeven, choreograferen enpresenteren. Voor drama: spelen, beschouwen, ontwerpenen vormgeven, regisseren en presenteren.Deze onderdelen wisselen elkaar af en vullen elkaaraan, en geen ervan kan gemist worden. Hierdoor kangeleerd worden dat opvattingen oorspronkelijkkunnen zijn, verassend en inspirerend. Deze waarneembarehandelingen worden gekoppeld aan vakinhoudelijkeindicatoren waarbij zowel voor dansals voor drama een onderscheid wordt gemaakt invaardigheden en kennis naar de volgende indeling: eigen vaardigheden didactische vaardigheden danskennis en drama/theaterkennis didactische kennis.De basisstructuur van het Materie-Vorm-Betekenismodelbehoort tot de kennis en vaardigheden vaneen leraar. De verworven kennis en vaardighedenkan hij zowel productief, receptief als reflectief toepassen.Verder heeft de leraar zich de vakinhoudelijkeindicatoren eigen gemaakt om deze vervolgensadequaat te kunnen toepassen bij de ontwikkelingin dans en drama van kinderen.Materie: gaat over de uitdrukkingsmogelijkhedenvan het lichaam, zoals houding, beweging, mimiek,stem en het verkennen van de basis spelelementen:wie, wat, waarom, waar en wanneer.Vorm: verwijst naar de dramatische lijn (spanningsopbouw)en uitdrukkingsvormen zoals speltechniekenen spelstijlen om kleur te geven aan eenboodschap.Betekenis: richt zich op vormgeven in drama aande persoonlijke verbinding met een onderwerp ofthema waardoor zeggingskracht ontstaat.Het vak en de leerlingenSpel en beweging zijn voor het kind weliswaar vanlevensbelang, maar het gaat om het plezier. Diecombinatie maakt het moeilijk spel en beweging inéén theoretisch kader te vangen (Kohnstamm, 1998).Het spelen van kinderen staat vooral in dienst van deverstandelijke ontwikkeling (Piaget, 1972). Door tespelen met dingen leert het kind vooral assimileren,de dingen naar de hand te zetten. In het spelendimiteren van andere mensen leert het echter ookaccommoderen: helemaal zijn als de ander. In hetspeels bezig zijn heeft assimilatie de overhand.Vygotsky (1978) daarentegen stelt dat spel eenleidende activiteit is voor kinderen, een door devolwassenen gestuurd leerproces. Bruner sluithierbij aan en ziet het belang van het spel in hetbevorderen van de sociale omgang. Een veiligerelatie, competentie en autonomie zijn drie voor-Kennisbasis dans en drama op de Pabo

waarden die de motivatie tot leren stimuleren.Ervaren dat je zelf mag kiezen en beslissingen kuntnemen, motiveert kinderen (Stevens, 1998). De drievoorwaarden sluiten aan bij de basisvoorwaardenvoor de lessen dans en drama.Om deze informatie te vertalen naar de eigen lessituatie,passend bij thema’s en onderwerpen uitde omringende wereld van de leeftijdsgroep is dewebsite Tule SLO behulpzaam. Er worden voor dansen drama ontwikkelingslijnen uitgezet voor het kindin de onderbouw, het kind in de middenbouw, en hetkind in de bovenbouw. In elk van de beschrijvingenper basisschoolperiode wordt stilgestaan bij defysieke ontwikkelingen van kinderen en hunmotorische mogelijkheden, en de verstandelijkeen emotionele ontwikkeling met hun expressieveen communicatieve mogelijkheden.Kennisbasis dans en drama op de Pabo

Het kerndeel1. Algemeen1.1 De student kan verschillende functies en betekenissenvan dans en theater in de samenlevingbenoemen en kan dit aantonen met voorbeelden.1.2 De student kan de specifieke bijdrage van devakken dans en drama aan het leren en ontwikkelenvan leerlingen verwoorden en kan dezeillustreren aan de hand van voorbeelden.1.3 De student kan aangeven welke bijdrage devakken dans en drama kunnen leveren aan derealisatie van de kerndoelen voor het primaironderwijs en hoe dit aansluit bij de voorschoolseontwikkeling en de kerndoelen kunst en cultuurin het voortgezet onderwijs.1.4 De student kan de relatie tussen onderwijs indans en drama en cultuuronderwijs toelichten.2. Structuur van het vak2.1 De student kan de kern van het onderwijs in dansen drama herkennen en toelichten aan de handvan: het MVB model voor Dans (Materie-Vorm-Betekenis) met de verschillende vormenvan dansant gedrag (dansen-beschouwenontwerpen&vormgeven-choreograferenpresenteren) het MVB model voor Drama (Materie-Vorm-Betekenis) met de verschillende vormen vandramatisch gedrag (spelen-beschouwen-ontwerpen&vormgeven-regisseren-presenteren).2.2 De student beschikt over kennis van de basalemethodische vaardigheden van dans (hetlichaam als instrument, dansaspecten endanskwaliteiten) en van drama (het lichaamals instrument en de basis spelelementen) inrelatie tot het thema/onderwerp.2.3 De student kan de begrippen productie, receptieen reflectie in relatie brengen met de vakkendans en drama en illustreren aan de hand vanvoorbeelden.2.4 De student kan de opbouw van veel gebruiktlesmateriaal voor de vakken dans en drama ingrote lijnen beschrijven en verbinden met (vak)didactische keuzes en leerlijnen.3. Het vak en de leerlingen3.1 De student kan beargumenteren dat dans endrama bijdraagt aan zowel de creatieve ontwikkelingals psychomotorische- en zintuiglijkeontwikkeling, cognitieve- en sociaal-emotioneleontwikkeling.3.2 De student kan inhoudelijke keuzes voor dansen drama activiteiten verantwoorden op basisvan kenmerken van de betreffende leeftijdsgroep.3.3 De student kan keuzes maken voor het gebruikvan digitaal beeld- en geluidsmateriaal en software,vanuit de relevantie voor de betreffendeleeftijdsgroep.4. De samenhang met andere vakken4.1 De student kan op basaal niveau stadia van ontwikkelingvolgens Piaget relateren aan stadiavan dansante en dramatische ontwikkeling.4.2 De student kan de samenhang tussen dans endrama en andere vakken in de leergebiedenKunstzinnige Oriëntatie en Oriëntatie op Jezelfen de Wereld illustreren aan de hand van thema’s.4.3 De student kan taal- en rekenonderwijs op eenbetekenisvolle manier en rekening houdendmet het leerling niveau, verbinden met dans endrama en dit illustreren met voorbeelden.Kennisbasis dans en drama op de Pabo

Het profieldeel1. Algemeen1.1. De student heeft kennis van visies (en doelen)voor de vakken dans en drama en kan een relatieaangeven met cultuuronderwijs.3.2 De student kan vragen en ideeën van leerlingenverbinden aan dansante en dramatische aspectenen kan anticiperen op respectievelijk leer- enondersteuningsbehoeften in de verschillendeleeftijdscategorieën.1.2. De student heeft inzicht in de consequentiesvan gangbare en vernieuwende onderwijsvisiesvoor de wijze waarop het onderwijs in dans endrama wordt benaderd.1.3. De student kan praktijkgericht onderzoek doennaar het effect van (eigen) didactische aanpak(inzet van strategieën, benadering van leerlingen,interactie, samenwerkend leren etc.) en keuzesvoor didactisch materiaal in samenhang met deeigen onderwijsvisie, de visie van collega’s envan de school.2. Structuur van het vak2.1 De student heeft inzicht in de principes vanleerstofordening in relatie tot de leerlijnen voorde vakken dans en drama.2.2 De student is in staat om op schoolniveaude inhoud voor de vakken dans en drama teordenen in leerlijnen van onderbouw naarbovenbouw en daarbij het Materie-Vorm-Betekenis model voor dans en drama tehanteren in relatie met Tussendoelen enLeerlijnen (TULE).2.3 De student kan onderwijs in dans en dramakoppelen aan relevante culturele thema’s en isin staat om (voor diverse groepen) n.a.v. actuelegebeurtenissen dans en drama activiteiten teontwikkelen.3. Het vak en de leerlingen3.1 De student kan binnen dans- en dramalessenvariëren in manieren van oriënteren, begeleidenen evalueren/nabespreken en daarbij reflecterenop de verschillen.3.3 De student kan dans en muziekactiviteitenzodanig op maat maken dat leerlingen metbepaalde leerproblemen, dan wel talenten en/of leerstijlen, de aan hen aangeboden leeractiviteitenop een adequate, en op een bij henpassende manier of niveau kunnen uitvoeren.3.4 De student kan inspelen op het gegeven datleerlingen buiten de basisschool mede gevormdworden door dans en drama/theater op televisie,internet en via andere media.4. De samenhang met andere vakken4.1 De student kan visies op het onderwijs in dansen drama en cultuur koppelen aan visies op lerenvan leerlingen (zoals leren in een rijke leeromgeving,sociaal constructivisme, de leerstijlenvan Kolb, meervoudige intelligenties) en de visievan de school.4.2 De student kan de stadia van ontwikkeling volgensPiaget relateren aan stadia van dansante endramatische ontwikkeling en op basis daarvanhet onderwijsprogramma verantwoorden.4.3 De student kan in afstemming met de jaarplanningeen onderwijsprogramma (bijvoorbeeldeen project, thematisch onderwijs of onderwijsarrangement)ontwerpen waarin één of meervakken uit het leergebied Kunstzinnige oriëntatie(dans, drama en/of muziek of beeldend), envakken uit andere leergebieden in samenhangaan de orde komen.Kennisbasis dans en drama op de Pabo

4.4 De student is bekend met culturele instellingenrond de scholen (musea, theaterpodia, centravoor kunst en cultuur, buitenschoolse opvang)met een relevant buitenschools kunst- en cultuuraanboden kan dit aanbod inpassen in ofafstemmen op het onderwijsprogramma vande school.ReferentiesKohnstamm, R. (1998).Kleine Ontwikkelings psychologie1, Houten,Bohn Stafleu Van Loghum.Piaget, J/Inhelder B.(1972).De psychologie van het kind, Rotterdam,Lemniscaat.Stevens, L. (1998).Omgaan met verschillen, ProcesmanagementPrimair OnderwijsVygotsky, L.S. (1978).The role of play in development. In L.S. VygotskyMind in Society. Cambridge: Harvard UniversityPress. Website www.Tule.SLO.nl › kerndoelenKunstzinnige OriëntatieMet dank aan de opstellers van de eerstekennisbasis:E. Heydanus-de BoerB. CorbeyA. van NunenA. RietKennisbasis dans en drama op de Pabo