Beelden bij de taalniveaus - Beleid taal en rekenen vo
11.07.2015 • Views
Share Embed Flag

Beelden bij de taalniveaus - Beleid taal en rekenen vo

Beelden bij de taalniveaus - Beleid taal en rekenen vo

Beelden bij de taalniveaus - Beleid taal en rekenen vo

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
steunpunttaalenrekenenmbo.nl

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

APS is e<strong>en</strong> toonaangev<strong>en</strong>d on<strong>de</strong>rwijsadviesbureau op het gebied vanler<strong>en</strong>, on<strong>de</strong>rwijs<strong>vo</strong>rmgeving, schoolontwikkeling <strong>en</strong> lei<strong>de</strong>rschap.Via advies, training, coaching <strong>en</strong> projectleiding werk<strong>en</strong> we met doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong><strong>en</strong> leidinggev<strong>en</strong><strong>de</strong>n aan duurzame vernieuwing.Onze aanpak is geënt op wet<strong>en</strong>schappelijke inzicht<strong>en</strong>, <strong>de</strong>elname aaninnovatieproject<strong>en</strong> <strong>en</strong> ervaring in <strong>de</strong> praktijk van alledag.We werk<strong>en</strong> met 120 trainers/adviseurs.ColofonTitel<strong>Beel<strong>de</strong>n</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong>Activiteit<strong>en</strong> <strong>en</strong> i<strong>de</strong>eën <strong>bij</strong> <strong>de</strong> posters refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong>Auteurs Leontine van <strong>de</strong>n Berg, Geppie Bootsma, Annelies Kappers,Hella Kroon, Ebeli<strong>en</strong> Nieman, Atty Tordoir, Bert <strong>de</strong> VosVormgeving APS, Marketing & CommunicatieDrukDrukkerij T<strong>en</strong> Brink, MeppelBestelnummer 962040Bestell<strong>en</strong> Deze publicatie is te bestell<strong>en</strong> <strong>bij</strong> BDC Meppel,0522 - 237555. Bestell<strong>en</strong> kan ook via www.aps.nl.© APS Utrecht, januari 2011

InleidingDeze publicatie hoort <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong>taal</strong>posters <strong>en</strong> <strong>de</strong> kaart Spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s,die door APS zijn ontworp<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitgegev<strong>en</strong> in opdracht van het Steunpunt<strong>taal</strong> <strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>vo</strong>. De set van vier posters <strong>en</strong> <strong>de</strong> kaart Spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>shor<strong>en</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong> die wettelijk zijn vastgelegd in het Refer<strong>en</strong>tieka<strong>de</strong>r<strong>taal</strong> <strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.De posters gev<strong>en</strong> per niveau, 1F, 2F, 3F <strong>en</strong> 4F, in woord <strong>en</strong> beeld weer watleerling<strong>en</strong> moet<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> op het gebied van lez<strong>en</strong>, sprek<strong>en</strong>/gesprekk<strong>en</strong> <strong>vo</strong>er<strong>en</strong>/luister<strong>en</strong> <strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong>. De kaart geeft <strong>de</strong> drie niveaus<strong>vo</strong>or spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s inzichtelijk weer aan <strong>de</strong> hand van <strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>n.De inhoud van <strong>de</strong> posters <strong>en</strong> <strong>de</strong> kaart is gebaseerd op <strong>de</strong> beschrijving<strong>en</strong> zoalsdie zijn weergegev<strong>en</strong> in het rapport Over <strong>de</strong> drempels met <strong>taal</strong> <strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong> van<strong>de</strong> commissie-Meijerink. De tekst op <strong>de</strong> posters is e<strong>en</strong> beknopte weergavevan <strong>de</strong> oorspronkelijke tekst. De <strong>vo</strong>lledige tekst van het rapport is te vin<strong>de</strong>n(<strong>en</strong> te downloa<strong>de</strong>n) op <strong>de</strong> website www.<strong>taal</strong><strong>en</strong>rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.nl.De posters <strong>en</strong> <strong>de</strong> kaart zijn e<strong>en</strong> concretisering van <strong>de</strong> niveaubeschrijving<strong>en</strong><strong>en</strong> te gebruik<strong>en</strong> door ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> die zich meer wil verdiep<strong>en</strong> in het Refer<strong>en</strong>tieka<strong>de</strong>r<strong>taal</strong>. Ze kunn<strong>en</strong> <strong>bij</strong>drag<strong>en</strong> aan het realiser<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> grotere bek<strong>en</strong>dheidmet <strong>en</strong> e<strong>en</strong> beter begrip van <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus. Ook kunn<strong>en</strong> ze in<strong>de</strong> les gebruikt wor<strong>de</strong>n om met leerling<strong>en</strong> te sprek<strong>en</strong> over wat zij moet<strong>en</strong>k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> op het gebied van <strong>taal</strong>vaardigheid. De posters, <strong>de</strong> kaart<strong>en</strong> <strong>de</strong>ze publicatie zijn gericht op het gebruik in zowel po, <strong>vo</strong> als mbo. Hetsubdomein ‘lez<strong>en</strong> van literaire tekst<strong>en</strong>’ is niet opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong> in <strong>de</strong>ze uitwerking,omdat dit subdomein niet van toepassing is in het mbo.In <strong>de</strong>ze publicatie pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> wij i<strong>de</strong>eën, suggesties <strong>en</strong> werk<strong>vo</strong>rm<strong>en</strong> <strong>vo</strong>orhet gebruik van <strong>de</strong> posters. De i<strong>de</strong>eën kom<strong>en</strong> <strong>vo</strong>ort uit ervaring<strong>en</strong> die wij,<strong>de</strong> <strong>taal</strong>experts van APS-Taal, hebb<strong>en</strong> opgedaan in ons werk op schol<strong>en</strong> metleerkracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>.U kunt <strong>de</strong> activiteit<strong>en</strong> zelf uit<strong>vo</strong>er<strong>en</strong>, maar uiteraard kunt u ook sam<strong>en</strong> metAPS aan het werk om uw on<strong>de</strong>rwijs teg<strong>en</strong> het licht van <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveauste hou<strong>de</strong>n, uw <strong>taal</strong>tak<strong>en</strong> <strong>en</strong> toets<strong>en</strong> ‘refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveau-proof’ te mak<strong>en</strong>, of ominleiding3

<strong>de</strong> aandacht <strong>vo</strong>or <strong>taal</strong> schoolbreed te versterk<strong>en</strong> door <strong>bij</strong><strong>vo</strong>orbeeld <strong>taal</strong>beleidte ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> concreet <strong>vo</strong>rm te gev<strong>en</strong>.Voor meer informatie kunt u contact opnem<strong>en</strong> met <strong>de</strong> auteurs, door e<strong>en</strong>e-mail te stur<strong>en</strong> naar: tal<strong>en</strong>@aps.nl. Zo kunt u ook <strong>de</strong> posters <strong>en</strong> <strong>de</strong>ze publicatiebestell<strong>en</strong>. Wij w<strong>en</strong>s<strong>en</strong> u veel plezier <strong>en</strong> succes met <strong>de</strong> in<strong>vo</strong>ering van<strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong> op uw school <strong>en</strong> hop<strong>en</strong> dat <strong>de</strong> posters, <strong>de</strong> kaart <strong>en</strong><strong>de</strong>ze publicatie u daar<strong>bij</strong> kunn<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong>. Wij zijn erg b<strong>en</strong>ieuwd naaruw ervaring met het gebruik van <strong>de</strong>ze mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>en</strong> stell<strong>en</strong> het zeer op prijsals u die aan ons laat wet<strong>en</strong>. Alvast bedankt!Leontine van <strong>de</strong>n BergGeppie BootsmaAnnelies KappersHella KroonEbeli<strong>en</strong> NiemanAtty TordoirBert <strong>de</strong> VosAPS, januari 20114 <strong>Beel<strong>de</strong>n</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong>

Inhoud1. De posters als oriëntatie op <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus 72. De posters om collega's te informer<strong>en</strong> 93. Zelf posters vull<strong>en</strong> met eig<strong>en</strong> <strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>n 114. Doorlop<strong>en</strong><strong>de</strong> leerlijn <strong>taal</strong> analyser<strong>en</strong> 135. Werk<strong>en</strong> met leerling<strong>en</strong>: reflecter<strong>en</strong>, uitdag<strong>en</strong> <strong>en</strong>resultat<strong>en</strong> vastlegg<strong>en</strong> 156. Uitwisseling <strong>en</strong> afstemming tuss<strong>en</strong> schooltyp<strong>en</strong> 177. Taalbeleid ontwikkel<strong>en</strong> 198. Determiner<strong>en</strong> met behulp van <strong>de</strong> posters 219. Werk<strong>en</strong> met <strong>de</strong> kaart Spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s 23inhoud5

Deze poster is e<strong>en</strong> weergave van <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong>. De inhou<strong>de</strong>lijke beschrijving<strong>en</strong> zijn ontle<strong>en</strong>d aan <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus zoals die in <strong>de</strong> wet zijn vastgelegd (zie www.<strong>taal</strong><strong>en</strong>rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.nl).De niveaus <strong>vo</strong>or fictionele, narratieve, literaire tekst<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrij schrijv<strong>en</strong> zijn niet opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. De <strong>vo</strong>lledigheid van <strong>de</strong> tekst<strong>en</strong> wordt niet gegaran<strong>de</strong>erd. Raadpleeg <strong>vo</strong>or <strong>de</strong> oorspronkelijke tekst<strong>en</strong> het originele Refer<strong>en</strong>tieka<strong>de</strong>r <strong>taal</strong> <strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.Deze poster is e<strong>en</strong> weergave van <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong>. De inhou<strong>de</strong>lijke beschrijving<strong>en</strong> zijn ontle<strong>en</strong>d aan <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus zoals die in <strong>de</strong> wet zijn vastgelegd (zie www.<strong>taal</strong><strong>en</strong>rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.nl).De niveaus <strong>vo</strong>or fictionele, narratieve, literaire tekst<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrij schrijv<strong>en</strong> zijn niet opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. De <strong>vo</strong>lledigheid van <strong>de</strong> tekst<strong>en</strong> wordt niet gegaran<strong>de</strong>erd. Raadpleeg <strong>vo</strong>or <strong>de</strong> oorspronkelijke tekst<strong>en</strong> het originele Refer<strong>en</strong>tieka<strong>de</strong>r <strong>taal</strong> <strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.www.aps.nl/tal<strong>en</strong>www.aps.nl/tal<strong>en</strong>ler<strong>en</strong>inspirer<strong>en</strong>ler<strong>en</strong>inspirer<strong>en</strong>www.<strong>taal</strong><strong>en</strong>rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.nlwww.<strong>taal</strong><strong>en</strong>rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.nlgesprekk<strong>en</strong>Deelnem<strong>en</strong> aan discussie <strong>en</strong> overleg, uitwissel<strong>en</strong> van informatie• meedo<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> discussie <strong>en</strong> vertell<strong>en</strong> waarom je iets vindt• luister<strong>en</strong> naar wat e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r vindt <strong>en</strong> daarop antwoor<strong>de</strong>n• informatie vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> gev<strong>en</strong>• beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> of <strong>de</strong> informatie kloptAfstemming op doel• in gesprekk<strong>en</strong> informatiegev<strong>en</strong> <strong>en</strong> krijg<strong>en</strong>, ietsuitlegg<strong>en</strong> of e<strong>en</strong> uitlegbegrijp<strong>en</strong>Beurt<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>bij</strong>drag<strong>en</strong> aan sam<strong>en</strong>hang • wet<strong>en</strong> hoe je e<strong>en</strong> gesprek• e<strong>en</strong> gesprek beginn<strong>en</strong> <strong>en</strong> eindig<strong>en</strong><strong>vo</strong>ert in verschill<strong>en</strong><strong>de</strong>situatiesAfstemming op gesprekspartner(s)• <strong>de</strong> an<strong>de</strong>r meestal kunn<strong>en</strong> <strong>vo</strong>lg<strong>en</strong>• gebar<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezichtsuitdrukking pass<strong>en</strong> <strong>bij</strong>het gesprekVloei<strong>en</strong>dheid, verstaanbaarhei<strong>de</strong>n grammaticale beheersing• verstaanbaar, maar somsge<strong>en</strong> goe<strong>de</strong> of slordigeWoordgebruik <strong>en</strong> woor<strong>de</strong>nschat uitspraak• veel gewone woor<strong>de</strong>n • weinig fout<strong>en</strong> ingebruik<strong>en</strong> die overe<strong>en</strong><strong>vo</strong>udige zinn<strong>en</strong>vertrouw<strong>de</strong> ding<strong>en</strong> gaan• nog niet veel verschill<strong>en</strong><strong>de</strong>woor<strong>de</strong>n gebruik<strong>en</strong> <strong>en</strong> somsnaar woor<strong>de</strong>n zoek<strong>en</strong>wat moet e<strong>en</strong> leerling kunn<strong>en</strong>luister<strong>en</strong>Begrijp<strong>en</strong>• hoofdzak<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> teksthal<strong>en</strong>• belangrijke informatie uit <strong>de</strong>Luister<strong>en</strong> naar instructies, radio-, tv- <strong>en</strong> internetprogramma’stekst hal<strong>en</strong><strong>en</strong> pres<strong>en</strong>taties• op verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> manier<strong>en</strong> luister<strong>en</strong>• tekst niet langer dan 10 minut<strong>en</strong>• dui<strong>de</strong>lijke opbouw• <strong>de</strong> informatie wordt e<strong>en</strong><strong>vo</strong>udig verteld• niet te veel informatie tegelijkInterpreter<strong>en</strong>• wet<strong>en</strong> wat er met <strong>de</strong>informatie bedoeld wordt• e<strong>en</strong> verband legg<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong>wat je al weet <strong>en</strong> wat je in <strong>de</strong>tekst hoortsprek<strong>en</strong>Monoloog hou<strong>de</strong>n• over alledaagse ding<strong>en</strong> vertell<strong>en</strong>• vertell<strong>en</strong> wat er is gebeurd <strong>bij</strong> jezelf of <strong>bij</strong> an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>• korte pres<strong>en</strong>tatie hou<strong>de</strong>n <strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> beantwoor<strong>de</strong>nSam<strong>en</strong>hang• dui<strong>de</strong>lijk mak<strong>en</strong> wat je wiltzegg<strong>en</strong>• soms nog niet logisch verteldAfstemming op doel• wet<strong>en</strong> waarom je iets wiltzegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> daar niet vanafwijk<strong>en</strong>• soms met hulp van an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>Ik kan korte <strong>en</strong> e<strong>en</strong><strong>vo</strong>udige tekst<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong>,sprek<strong>en</strong>, lez<strong>en</strong> of ernaar luister<strong>en</strong>. De tekst<strong>en</strong>gaan over bek<strong>en</strong><strong>de</strong> <strong>en</strong> begrijpelijkeon<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> in <strong>en</strong> buit<strong>en</strong> school.Evaluer<strong>en</strong>• m<strong>en</strong>ing gev<strong>en</strong> over e<strong>en</strong>radio- of tv-programmaSam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>• aantek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>• informatie navertell<strong>en</strong>Afstemming op publiek• <strong>taal</strong> past <strong>bij</strong> <strong>de</strong> m<strong>en</strong>s<strong>en</strong> dieluister<strong>en</strong>• dui<strong>de</strong>lijke plaatjes,<strong>vo</strong>orwerp<strong>en</strong> of filmpjesgebruik<strong>en</strong> om het verhaaldui<strong>de</strong>lijk te mak<strong>en</strong>Woordgebruik <strong>en</strong> woor<strong>de</strong>nschat• zie <strong>bij</strong> ‘gesprekk<strong>en</strong>’Vloei<strong>en</strong>dheid, verstaanbaarhei<strong>de</strong>n grammaticale beheersing• zie <strong>bij</strong> ‘gesprekk<strong>en</strong>’• gebar<strong>en</strong> <strong>en</strong> gezichtsuitdrukkinggebruik<strong>en</strong> om <strong>de</strong>betek<strong>en</strong>is dui<strong>de</strong>lijk te mak<strong>en</strong>• hakkelt soms ev<strong>en</strong> <strong>en</strong> moetsoms <strong>de</strong> zin opnieuwbeginn<strong>en</strong>Techniek <strong>en</strong> woor<strong>de</strong>nschat• vlot lez<strong>en</strong>• <strong>de</strong> meeste gewone woor<strong>de</strong>n Begrijp<strong>en</strong>zijn bek<strong>en</strong>d• informatie begrijp<strong>en</strong> <strong>bij</strong>• e<strong>en</strong> moeilijk woordbek<strong>en</strong><strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong>begrijp<strong>en</strong> door ev<strong>en</strong> terug • belangrijke informatie uitof ver<strong>de</strong>r in <strong>de</strong> tekst te <strong>de</strong> tekst hal<strong>en</strong>kijk<strong>en</strong>• op verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> manier<strong>en</strong>lez<strong>en</strong>: precies of alle<strong>en</strong>doorkijk<strong>en</strong>lez<strong>en</strong>Instructies, informatieve <strong>en</strong> betog<strong>en</strong><strong>de</strong> tekst<strong>en</strong> lez<strong>en</strong>• korte zinn<strong>en</strong>• alinea’s <strong>en</strong> kopjes• niet te veel informatie tegelijk• belangrijke <strong>de</strong>l<strong>en</strong> vall<strong>en</strong> op of wor<strong>de</strong>n herhaald• bek<strong>en</strong><strong>de</strong> woor<strong>de</strong>n1FEngDe eerste dag op school,Je komt met moeite uit je bed,Je b<strong>en</strong>t moe <strong>en</strong> bang,De eerste dag op school,Je b<strong>en</strong>t vlak <strong>bij</strong> die <strong>de</strong>ur,D eerste stap in school,D eerste dag op school,In <strong>de</strong> aula hoor je je naam,En je mag ver<strong>de</strong>r gaan,D eerste dag op school,Je hebt <strong>de</strong> school gezi<strong>en</strong>,En je mag <strong>bij</strong>na naar huis,D eerste dag op school,Je b<strong>en</strong>t <strong>de</strong> <strong>de</strong>ur uit,Was het allemaal echt zo erg,Of was het e<strong>en</strong> droom.Kim (b1c)Leesbaarheid• e<strong>en</strong> titel gebruik<strong>en</strong>Interpreter<strong>en</strong>• wet<strong>en</strong> waar in e<strong>en</strong> brief <strong>de</strong> datum,• wet<strong>en</strong> wat er met <strong>de</strong>het adres, <strong>de</strong> aanhef <strong>en</strong> on<strong>de</strong>rtek<strong>en</strong>ingmoetinformatie bedoeldwordtEvaluer<strong>en</strong>• <strong>de</strong> tekst netjes mak<strong>en</strong> <strong>en</strong>• <strong>de</strong> m<strong>en</strong>ing van <strong>de</strong> • e<strong>en</strong> m<strong>en</strong>ing gev<strong>en</strong> over e<strong>en</strong>goed leesbaarschrijver uit <strong>de</strong> tekst tekst <strong>en</strong> die kunn<strong>en</strong> uitlegg<strong>en</strong>hal<strong>en</strong>Opzoek<strong>en</strong>• informatie opzoek<strong>en</strong> in‘opzoekboek<strong>en</strong>’ zoals e<strong>en</strong>woor<strong>de</strong>nboek of e<strong>en</strong> atlas• schema’s lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitlegg<strong>en</strong>Woordgebruik <strong>en</strong> woor<strong>de</strong>nschat• <strong>vo</strong>oral woor<strong>de</strong>n gebruik<strong>en</strong> die veel<strong>vo</strong>orkom<strong>en</strong>Spelling, leestek<strong>en</strong>s <strong>en</strong> grammatica• niet te lange zinn<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong>• <strong>de</strong> meeste zinn<strong>en</strong> klopp<strong>en</strong>• zie ver<strong>de</strong>r <strong>de</strong> kaart ‘Spelling <strong>en</strong>leestek<strong>en</strong>s’Sam<strong>en</strong>hang• e<strong>en</strong> tekst schrijv<strong>en</strong> die goedte <strong>vo</strong>lg<strong>en</strong> is• <strong>de</strong> woor<strong>de</strong>n <strong>en</strong>, maar, want,omdat goed gebruik<strong>en</strong>• soms nog fout<strong>en</strong> <strong>bij</strong>verwijswoor<strong>de</strong>n• <strong>de</strong> opbouw is niet altijddui<strong>de</strong>lijkAfstemm<strong>en</strong> op publiek• wet<strong>en</strong> hoe je e<strong>en</strong> brief hoort teschrijv<strong>en</strong>• goed gebruik<strong>en</strong> van Geachte,Beste, Hoogacht<strong>en</strong>d <strong>en</strong> Metvri<strong>en</strong><strong>de</strong>lijke groet• <strong>vo</strong>or bek<strong>en</strong><strong>de</strong>n <strong>en</strong>vreem<strong>de</strong>n schrijv<strong>en</strong>schrijv<strong>en</strong>Correspon<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, formulier invull<strong>en</strong>, bericht, verslag, werkstuk,sam<strong>en</strong>vatting, verhaal, gedicht schrijv<strong>en</strong>, aantek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>• e<strong>en</strong><strong>vo</strong>udig briefje, kaart of e-mail• kort berichtje• makkelijk formulier invull<strong>en</strong>• opschrijv<strong>en</strong> wat er is gebeurd• werkstuk met informatie uit meer bronn<strong>en</strong>• zelf e<strong>en</strong> verhaal of gedicht be<strong>de</strong>nk<strong>en</strong>gesprekk<strong>en</strong>Deelnem<strong>en</strong> aan discussie <strong>en</strong> overleg, uitwissel<strong>en</strong> van informatie• besprek<strong>en</strong> wat er moet gebeur<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>bij</strong>drag<strong>en</strong> aan planning• probleem verhel<strong>de</strong>r<strong>en</strong> in discussie• overtuiging of m<strong>en</strong>ing gev<strong>en</strong>• instemming of afkeuring uitdrukk<strong>en</strong>• comm<strong>en</strong>taar gev<strong>en</strong> op visie van an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>• informatie vrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> gev<strong>en</strong>• informatie verzamel<strong>en</strong> <strong>en</strong> verwerk<strong>en</strong>via e<strong>en</strong> interviewAfstemming op doel• eig<strong>en</strong> gespreksdoeldui<strong>de</strong>lijk mak<strong>en</strong>Beurt<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> • doelgericht doorvrag<strong>en</strong>om gew<strong>en</strong>ste<strong>bij</strong>drag<strong>en</strong> aan sam<strong>en</strong>hang• <strong>de</strong> juiste woor<strong>de</strong>ninformatie bov<strong>en</strong>gebruik<strong>en</strong> om aan het tafel te krijg<strong>en</strong>woord te kom<strong>en</strong>• eerst <strong>de</strong> reactie van <strong>de</strong>an<strong>de</strong>r interpreter<strong>en</strong> <strong>en</strong>beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong>, <strong>vo</strong>ordat jereageertVloei<strong>en</strong>dheid, verstaanbaarhei<strong>de</strong>n grammaticalebeheersing• dui<strong>de</strong>lijk verstaanbaar,Begrijp<strong>en</strong>Woordgebruik <strong>en</strong>soms e<strong>en</strong> hapering of• hoofdgedachtewoor<strong>de</strong>nschatverkeer<strong>de</strong> uitspraakweergev<strong>en</strong>• <strong>vo</strong>ldo<strong>en</strong><strong>de</strong> woor<strong>de</strong>n• ev<strong>en</strong>tuele fout<strong>en</strong> of• hoofd- <strong>en</strong> <strong>bij</strong>zak<strong>en</strong>om te vertell<strong>en</strong> watAfstemming opverspreking<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>non<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>nje wiltgesprekspartner(s)hersteld• verban<strong>de</strong>n tuss<strong>en</strong>• onbek<strong>en</strong><strong>de</strong> woor<strong>de</strong>n• spreekdoel van an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>tekst<strong>de</strong>l<strong>en</strong> legg<strong>en</strong>ev<strong>en</strong>tueel omschrijv<strong>en</strong>herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>• informatie or<strong>de</strong>n<strong>en</strong>• reacties van an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> inschatt<strong>en</strong>• betek<strong>en</strong>is van onbek<strong>en</strong><strong>de</strong>• omgaan met verschil tuss<strong>en</strong>woor<strong>de</strong>n aflei<strong>de</strong>ninformele <strong>en</strong> formele situaties• beeldspraak herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>• <strong>taal</strong> aanpass<strong>en</strong> aan• verband tuss<strong>en</strong> tekst <strong>en</strong> beeld zi<strong>en</strong>gesprekspartnerswat moet e<strong>en</strong> leerling kunn<strong>en</strong>Interpreter<strong>en</strong>• informatie <strong>en</strong> m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong>interpreter<strong>en</strong>• bedoeling van <strong>de</strong> spreker(s) ofprogrammamaker(s) uitlegg<strong>en</strong>luister<strong>en</strong>Luister<strong>en</strong> naar instructies, radio-, tv- <strong>en</strong> internetprogramma’sof pres<strong>en</strong>taties• tekst<strong>en</strong> tot 20 minut<strong>en</strong>• hel<strong>de</strong>re structuur• verban<strong>de</strong>n <strong>en</strong> <strong>de</strong>nkstapp<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk aangegev<strong>en</strong>• re<strong>de</strong>lijk veel informatie tegelijksprek<strong>en</strong>Monoloog hou<strong>de</strong>n• re<strong>de</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> verklaring<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or eig<strong>en</strong> m<strong>en</strong>ing,plann<strong>en</strong> <strong>en</strong> han<strong>de</strong>l<strong>en</strong>• kort verhaal vertell<strong>en</strong>• informatie verzamel<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>vo</strong>orberei<strong>de</strong> pres<strong>en</strong>tatiegev<strong>en</strong>• vrag<strong>en</strong> beantwoor<strong>de</strong>n naar aanleiding van pres<strong>en</strong>tatieSam<strong>en</strong>hang• e<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk <strong>en</strong> sam<strong>en</strong>hang<strong>en</strong>dverhaal vertell<strong>en</strong>• het belangrijkste puntdui<strong>de</strong>lijk mak<strong>en</strong>• korte, e<strong>en</strong><strong>vo</strong>udige zinn<strong>en</strong>• <strong>vo</strong>egwoor<strong>de</strong>n juist gebruik<strong>en</strong>Afstemming op doel• spreekdoel <strong>vo</strong>or <strong>de</strong>luisteraar(s) dui<strong>de</strong>lijk mak<strong>en</strong>Afstemming op publiek• omgaan met verschil tuss<strong>en</strong>formele <strong>en</strong> informele situaties• <strong>taal</strong> aanpass<strong>en</strong> aan publiek• luisteraar(s) boei<strong>en</strong> metconcrete <strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>n <strong>en</strong>ervaring<strong>en</strong>Woordgebruik <strong>en</strong> woor<strong>de</strong>nschat• zie ‘gesprekk<strong>en</strong>’Vloei<strong>en</strong>dheid, verstaanbaarhei<strong>de</strong>n grammaticalebeheersing• zie ‘gesprekk<strong>en</strong>’Ik kan tekst<strong>en</strong> lez<strong>en</strong> of beluister<strong>en</strong> overinteressante, bek<strong>en</strong><strong>de</strong> of onbek<strong>en</strong><strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong>uit <strong>de</strong> wereld om mij he<strong>en</strong>. Ik kan schrijv<strong>en</strong>,sprek<strong>en</strong> <strong>en</strong> gesprekk<strong>en</strong> <strong>vo</strong>er<strong>en</strong> over on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong>uit <strong>de</strong> (beroeps)opleiding of vanmaatschappelijke aard.2FEvaluer<strong>en</strong>• waar<strong>de</strong> van (e<strong>en</strong> <strong>de</strong>el van) e<strong>en</strong>tekst of van e<strong>en</strong> tv- of radioprogramma<strong>vo</strong>or zichzelf beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>en</strong>het oor<strong>de</strong>el toelicht<strong>en</strong>Sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>• e<strong>en</strong><strong>vo</strong>udige tekst beknoptsam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or zichzelfSam<strong>en</strong>hang• veel <strong>vo</strong>orkom<strong>en</strong><strong>de</strong> verbindingswoor<strong>de</strong>ngebruik<strong>en</strong>• inleiding, kern, slot• dui<strong>de</strong>lijke alinea’s <strong>en</strong>inhou<strong>de</strong>lijke verban<strong>de</strong>n• soms nog ondui<strong>de</strong>lijkeverwijzing<strong>en</strong> <strong>en</strong>fout<strong>en</strong> in structuurAfstemming op doel• houdt het doel goedin <strong>de</strong> gat<strong>en</strong>Afstemming op publiek• woordgebruik <strong>en</strong> toonaanpass<strong>en</strong> aan publiekTechniek <strong>en</strong> woor<strong>de</strong>nschat• woor<strong>de</strong>n <strong>vo</strong>rm<strong>en</strong> ge<strong>en</strong>Begrijp<strong>en</strong>probleem <strong>bij</strong> tekstbegrip• hoofdgedachte weergev<strong>en</strong>• betek<strong>en</strong>is van onbek<strong>en</strong><strong>de</strong>• hoofd- <strong>en</strong> <strong>bij</strong>zak<strong>en</strong>woor<strong>de</strong>n aflei<strong>de</strong>n (uiton<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n<strong>vo</strong>rm, woordsoort,• verban<strong>de</strong>n legg<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong>sam<strong>en</strong>stelling of context)tekst<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>en</strong> tekst<strong>en</strong>• informatie or<strong>de</strong>n<strong>en</strong>• beeldspraak herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>lez<strong>en</strong>Instructies, informatieve <strong>en</strong> betog<strong>en</strong><strong>de</strong> tekst<strong>en</strong> lez<strong>en</strong>• hel<strong>de</strong>re structuur• dui<strong>de</strong>lijke verban<strong>de</strong>n• niet te veel informatie tegelijk• niet te langInterpreter<strong>en</strong>• verband legg<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong>algem<strong>en</strong>e k<strong>en</strong>nis <strong>en</strong> Evaluer<strong>en</strong>informatie in <strong>de</strong> tekst • verband tuss<strong>en</strong> <strong>en</strong> binn<strong>en</strong>• bedoeling van tekst-tekst<strong>en</strong> evaluer<strong>en</strong> <strong>en</strong> beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong>ge<strong>de</strong>eltes <strong>en</strong> specifiekeformulering<strong>en</strong> uitlegg<strong>en</strong> Sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>• bedoeling van <strong>de</strong> schrijver • e<strong>en</strong><strong>vo</strong>udige tekst<strong>en</strong> sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>uitlegg<strong>en</strong>Opzoek<strong>en</strong>• systematisch informatie zoek<strong>en</strong>met behulp van trefwoor<strong>de</strong>nWoordgebruik <strong>en</strong> woor<strong>de</strong>nschat• variatie in woordgebruik• soms nog fout<strong>en</strong> inuitdrukking<strong>en</strong>Spelling, interpunctie <strong>en</strong> grammatica• re<strong>de</strong>lijk goed lop<strong>en</strong><strong>de</strong> zinn<strong>en</strong>• zie kaart Spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>sLeesbaarheid• titel <strong>en</strong> tuss<strong>en</strong>kopjes• <strong>bij</strong> langere tekst<strong>en</strong>on<strong>de</strong>rsteuning nodig<strong>bij</strong> lay-outschrijv<strong>en</strong>Correspon<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, formulier invull<strong>en</strong>, bericht, verslag, werkstuk,sam<strong>en</strong>vatting, artikel schrijv<strong>en</strong>, aantek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>• m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> ge<strong>vo</strong>el<strong>en</strong>s weergev<strong>en</strong>• standaardformulering<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong> in e<strong>en</strong><strong>vo</strong>udige zakelijke briev<strong>en</strong>• verzoek<strong>en</strong> opstell<strong>en</strong>• notities, bericht<strong>en</strong> <strong>en</strong> instructies opschrijv<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or vri<strong>en</strong><strong>de</strong>n, doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>,an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>• advert<strong>en</strong>tie opstell<strong>en</strong> om iets te verkop<strong>en</strong>• aantek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> tij<strong>de</strong>ns uitleg• verslag<strong>en</strong> <strong>en</strong> werkstukk<strong>en</strong> mak<strong>en</strong> <strong>en</strong> daar<strong>bij</strong> meer<strong>de</strong>re bronn<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>• on<strong>de</strong>rhou<strong>de</strong>n<strong>de</strong> tekst<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong>• overtuig<strong>en</strong> met argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>6 <strong>Beel<strong>de</strong>n</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong>

1. De posters als oriëntatie op<strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveausDoelK<strong>en</strong>nismak<strong>en</strong> met <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong>.Om k<strong>en</strong>nis te mak<strong>en</strong> met <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong> kunt u het Refer<strong>en</strong>tieka<strong>de</strong>rdownloa<strong>de</strong>n (www.<strong>taal</strong><strong>en</strong>rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.nl) <strong>en</strong> bestu<strong>de</strong>r<strong>en</strong>. Dat valt niet mee, wanthet gaat om veel tekst <strong>en</strong> e<strong>en</strong> soms abstracte inhoud. U kunt ook <strong>de</strong> posterser<strong>bij</strong> nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> structuur, opbouw <strong>en</strong> inhoud van <strong>de</strong> posters e<strong>en</strong>s goed opu lat<strong>en</strong> inwerk<strong>en</strong>. Zo krijgt u ook zicht op <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus. Hoe zitt<strong>en</strong><strong>de</strong> posters in elkaar?• Er zijn vier posters – 1F, 2F, 3F <strong>en</strong> 4F – <strong>vo</strong>or vier niveaus. 1F beschrijfthet basisniveau eind basisschool; 2F is het basisniveau <strong>vo</strong>or eind vmbo,mbo 1/2 of eind on<strong>de</strong>rbouw ha<strong>vo</strong>/vwo; 3F beschrijft het basisniveau eindha<strong>vo</strong> <strong>en</strong> eind mbo 3/4; 4F beschrijft het basisniveau eind vwo.• Elke poster beschrijft vijf <strong>taal</strong>vaardighe<strong>de</strong>n, <strong>vo</strong>rmgegev<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> vijfhoek:begrijp<strong>en</strong>d lez<strong>en</strong>, schrijv<strong>en</strong>, luister<strong>en</strong>, pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong> <strong>en</strong> gesprekk<strong>en</strong> <strong>vo</strong>er<strong>en</strong>.• Het domein ‘<strong>taal</strong>verzorging’ is apart weergegev<strong>en</strong> op <strong>de</strong> kaart Spelling <strong>en</strong>leestek<strong>en</strong>s.• Het domein ‘lez<strong>en</strong> van literaire, narratieve <strong>en</strong> fictionele tekst<strong>en</strong>’ staat nietop <strong>de</strong> poster.• De inhou<strong>de</strong>lijke beschrijving<strong>en</strong> <strong>de</strong>kk<strong>en</strong> <strong>de</strong> in het rapport beschrev<strong>en</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus,maar zijn niet precies hetzelf<strong>de</strong>. De beschrijving<strong>en</strong> op <strong>de</strong>posters zijn toegankelijker wat betreft <strong>taal</strong>gebruik, <strong>en</strong> zodanig dat leerling<strong>en</strong>van het betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> niveau <strong>de</strong> posters ook zelfstandig kunn<strong>en</strong>lez<strong>en</strong>. Dus <strong>de</strong> poster 1F is op het <strong>taal</strong>niveau 1F beschrev<strong>en</strong>, <strong>en</strong>zo<strong>vo</strong>ort.• Bij <strong>de</strong> beschrijving<strong>en</strong> staan beel<strong>de</strong>n die e<strong>en</strong> indicatie van het uit<strong>vo</strong>eringsniveaugev<strong>en</strong>.Werk<strong>vo</strong>rm<strong>en</strong>Neem <strong>de</strong> posters er<strong>bij</strong> <strong>en</strong> bestu<strong>de</strong>er ze aan <strong>de</strong> hand van het lijstje punt<strong>en</strong>hierbov<strong>en</strong>. Stel jezelf of elkaar vrag<strong>en</strong> om e<strong>en</strong> beter begrip van <strong>de</strong> posters tekrijg<strong>en</strong>. Mogelijke vrag<strong>en</strong> daar<strong>bij</strong> zijn:• Voordat je <strong>de</strong> posters bekijkt: wat zijn je eig<strong>en</strong> beel<strong>de</strong>n <strong>bij</strong> <strong>taal</strong>?• Bij welk doel hoort welk (<strong>vo</strong>or)beeld? Waarom?1. De posters als oriËntatie op <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus7

Deze poster is e<strong>en</strong> weergave van <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong>. De inhou<strong>de</strong>lijke beschrijving<strong>en</strong> zijn ontle<strong>en</strong>d aan <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus zoals die in <strong>de</strong> wet zijn vastgelegd (zie www.<strong>taal</strong><strong>en</strong>rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.nl).De niveaus <strong>vo</strong>or fictionele, narratieve, literaire tekst<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrij schrijv<strong>en</strong> zijn niet opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. De <strong>vo</strong>lledigheid van <strong>de</strong> tekst<strong>en</strong> wordt niet gegaran<strong>de</strong>erd. Raadpleeg <strong>vo</strong>or <strong>de</strong> oorspronkelijke tekst<strong>en</strong> het originele Refer<strong>en</strong>tieka<strong>de</strong>r <strong>taal</strong> <strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.www.aps.nl/tal<strong>en</strong>ler<strong>en</strong>inspirer<strong>en</strong>www.<strong>taal</strong><strong>en</strong>rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.nl• Wat zijn <strong>de</strong> overe<strong>en</strong>komst<strong>en</strong> <strong>en</strong> verschill<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> vier niveaus?• Plak het mid<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> poster af. Hang <strong>de</strong> posters dan op <strong>en</strong> bepaalwelke poster <strong>bij</strong> welk niveau hoort. Beargum<strong>en</strong>teer je keuze.Het bestu<strong>de</strong>r<strong>en</strong> van <strong>de</strong> posters kun je individueel do<strong>en</strong>, maar met elkaar kanhet ook nuttig zijn. Dan kun je er met elkaar over sprek<strong>en</strong>.Ook binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> sectie Ne<strong>de</strong>rlands kunn<strong>en</strong> <strong>de</strong> posters help<strong>en</strong> om <strong>de</strong> dagelijksepraktijk te vergelijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> te werk<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> rol van <strong>de</strong> Neerlandici <strong>bij</strong> het<strong>taal</strong>ler<strong>en</strong> in <strong>de</strong> hele school.Mogelijkhe<strong>de</strong>n naast bov<strong>en</strong>staan<strong>de</strong> zijn dan:• Zet één vaardigheid c<strong>en</strong>traal. Hoe beoor<strong>de</strong>elt ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> nu? Is dat in overe<strong>en</strong>stemmingmet <strong>de</strong> doel<strong>en</strong> op <strong>de</strong> posters?• Bij lez<strong>en</strong>: leg e<strong>en</strong> verzameling tekst<strong>en</strong> op e<strong>en</strong> rij. Welke is <strong>de</strong> moeilijkste?Wat zijn <strong>de</strong> criteria van ons om <strong>de</strong>ze <strong>vo</strong>lgor<strong>de</strong> te kiez<strong>en</strong>? Kom<strong>en</strong> onzecriteria overe<strong>en</strong> met <strong>de</strong> posters?• Met <strong>de</strong> niveaubeschrijving<strong>en</strong> van <strong>de</strong> posters: wat is onze rol als sectie?Wat kunn<strong>en</strong> we in onze less<strong>en</strong> do<strong>en</strong>, wat kunn<strong>en</strong> onze collega’s? Hoe kunn<strong>en</strong>wij dat proces stur<strong>en</strong>?gesprekk<strong>en</strong>Deelnem<strong>en</strong> aan discussie <strong>en</strong> overleg, uitwissel<strong>en</strong> van informatie• actief <strong>de</strong>elnem<strong>en</strong> in gesprekk<strong>en</strong> <strong>en</strong> discussies• effectieve inbr<strong>en</strong>g• kleine <strong>en</strong> grotere groep<strong>en</strong>Afstemming op doel• meer<strong>de</strong>re doel<strong>en</strong>hanter<strong>en</strong>Beurt<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> • afwijk<strong>en</strong> van doel<strong>bij</strong>drag<strong>en</strong> aan sam<strong>en</strong>hang zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> draad• doeltreff<strong>en</strong>d <strong>de</strong> beurt kwijt te rak<strong>en</strong>nem<strong>en</strong>• op strategische wijzestandaardzinn<strong>en</strong>gebruik<strong>en</strong> (tijd winn<strong>en</strong>,beurt behou<strong>de</strong>n)Vloei<strong>en</strong>dheid, verstaanbaarhei<strong>de</strong>n grammaticale beheersing• betrekkelijk groteWoordgebruik <strong>en</strong> grammaticale beheersingwoor<strong>de</strong>nschat • ev<strong>en</strong>tuele formuleerfout• goe<strong>de</strong> woor<strong>de</strong>nschat wordt direct gecorrigeerdAfstemm<strong>en</strong> op• variatie ingesprekspartner(s)formulering• juist reager<strong>en</strong> op verbale• trefzeker in<strong>en</strong> non-verbale reactieswoordgebruikgesprekspartner• (door)vrag<strong>en</strong> naar meerinformatie of naar <strong>de</strong>bedoeling• <strong>taal</strong> moeiteloosaanpass<strong>en</strong>wat moet e<strong>en</strong> leerling kunn<strong>en</strong>Begrijp<strong>en</strong>• tekstsoort<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong>• m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>en</strong> feit<strong>en</strong>luister<strong>en</strong>on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n• standpunt <strong>en</strong> argum<strong>en</strong>ton<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>nLuister<strong>en</strong> naar instructies, radio-, tv- <strong>en</strong> internetprogramma’s <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>taties• langer dan 30 minut<strong>en</strong>Interpreter<strong>en</strong>• hoge informatiedichtheid• inhoud tekst(<strong>de</strong>l<strong>en</strong>)• verban<strong>de</strong>n niet altijd dui<strong>de</strong>lijk aangegev<strong>en</strong>vergelijk<strong>en</strong> met an<strong>de</strong>re • meer formele verbindingswoor<strong>de</strong>n (<strong>de</strong>salniettemin, mits, etc.)tekst<strong>en</strong>• conclusies trekk<strong>en</strong> overopvatting<strong>en</strong>, ge<strong>vo</strong>el<strong>en</strong>s, stemming<strong>en</strong> toon van <strong>de</strong> spreker(s)• bedoeling spreker(s) verwoor<strong>de</strong>n• verbale <strong>en</strong> non-verbale mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong>b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong>• drogre<strong>de</strong>n <strong>en</strong> argum<strong>en</strong>t on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>nsprek<strong>en</strong>Monoloog hou<strong>de</strong>n• monolog<strong>en</strong> <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>taties• inleiding, kern, slot• zelf verzamel<strong>de</strong> informatie• standpunt ver<strong>de</strong>dig<strong>en</strong> of aanvall<strong>en</strong>• <strong>vo</strong>or- <strong>en</strong> na<strong>de</strong>l<strong>en</strong> gev<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> opties• spontaan vrag<strong>en</strong> beantwoor<strong>de</strong>nSam<strong>en</strong>hang• sam<strong>en</strong>hang dui<strong>de</strong>lijk mak<strong>en</strong>• signaal- <strong>en</strong> verbindingswoor<strong>de</strong>ngebruik<strong>en</strong>• opbouw <strong>en</strong> structuurdui<strong>de</strong>lijk mak<strong>en</strong>Afstemming op doel• bewust verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> doel<strong>en</strong>(<strong>bij</strong>v. overtuig<strong>en</strong> <strong>en</strong>informer<strong>en</strong>) verbin<strong>de</strong>nAfstemming op publiek• juiste <strong>taal</strong>variant informele <strong>en</strong> informelesituaties gebruik<strong>en</strong>• op basis van belangrijkepunt<strong>en</strong> uit het publiekimproviser<strong>en</strong>Woordgebruik <strong>en</strong> woor<strong>de</strong>nschat• zie ‘gesprekk<strong>en</strong>’Ik kan langere <strong>en</strong> veel verschill<strong>en</strong><strong>de</strong>soort<strong>en</strong> tekst<strong>en</strong> lez<strong>en</strong> <strong>en</strong> beluister<strong>en</strong>.De tekst<strong>en</strong> bevatt<strong>en</strong> veel informatie.Ik kan schrijv<strong>en</strong>, sprek<strong>en</strong> of gesprekk<strong>en</strong><strong>vo</strong>er<strong>en</strong> over on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> uit <strong>de</strong> (beroeps)opleiding op hbo-niveau <strong>en</strong> vanmaatschappijlijke aard.3FEvaluer<strong>en</strong>• waar<strong>de</strong> <strong>en</strong> betrouwbaarheidinformatie beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>vo</strong>orzichzelf <strong>en</strong> an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>• aanvaardbaarheid argum<strong>en</strong>tatiebeoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong>Sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>• tekst sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or zichzelf<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>Sam<strong>en</strong>hang• consequ<strong>en</strong>te <strong>en</strong> logischegedachtelijn• tekstrelaties dui<strong>de</strong>lijkaangegev<strong>en</strong>• goed gebruik verwijs- <strong>en</strong>verbindingswoor<strong>de</strong>n• sam<strong>en</strong>hang tuss<strong>en</strong>alinea’sVloei<strong>en</strong>dheid, verstaanbaarhei<strong>de</strong>n grammaticale beheersing• langere tijd sprek<strong>en</strong>• zie ‘gesprekk<strong>en</strong>’Afstemming op doel• verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> schrijfdoel<strong>en</strong>hanter<strong>en</strong> <strong>en</strong> combiner<strong>en</strong>• opbouw van <strong>de</strong> tekst aandoel aanpass<strong>en</strong>Begrijp<strong>en</strong>• tekstsoort<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong>• hoofdgedachte in eig<strong>en</strong> woor<strong>de</strong>nweergev<strong>en</strong>Interpreter<strong>en</strong>• tekstrelaties herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong>• conclusiesbegrijp<strong>en</strong> (oorzaak/ge<strong>vo</strong>lg,trekk<strong>en</strong> overmid<strong>de</strong>l/doel, etc.)int<strong>en</strong>ties,• hoofd- <strong>en</strong> <strong>bij</strong>zak<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>nopvatting<strong>en</strong> <strong>en</strong>• feit<strong>en</strong> <strong>en</strong> m<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>nge<strong>vo</strong>el<strong>en</strong>s van <strong>de</strong>• standpunt/argum<strong>en</strong>t <strong>en</strong> argum<strong>en</strong>t/auteurdrogre<strong>de</strong>n on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n• conclusies overtekst(<strong>de</strong>l<strong>en</strong>)trekk<strong>en</strong>lez<strong>en</strong>Instructies, informatieve <strong>en</strong> betog<strong>en</strong><strong>de</strong> tekst<strong>en</strong> lez<strong>en</strong>• behoorlijk complexe tekst<strong>en</strong>• hoge informatiedichtheid• dui<strong>de</strong>lijke opbouw met kopjes <strong>en</strong> alinea’sAfstemming op publiek• schrijv<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or zowel bek<strong>en</strong><strong>de</strong>n alsalgeme<strong>en</strong> lezerspubliek• <strong>taal</strong>gebruik past <strong>bij</strong> gegev<strong>en</strong>situatie• consist<strong>en</strong>t in toon, doel <strong>en</strong>g<strong>en</strong>reWoordgebruik <strong>en</strong> woor<strong>de</strong>nschat• variatie in woordgebruik• a<strong>de</strong>quate woordkeuzeSpelling, interpunctie <strong>en</strong> grammaticaEvaluer<strong>en</strong>• weinig fout<strong>en</strong> in zinsstructuur• aangev<strong>en</strong> van doel <strong>en</strong>• zie kaart ‘Spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s’mid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> om doel te bereik<strong>en</strong>• tekst op<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>en</strong> functie vanLeesbaarheid<strong>de</strong>l<strong>en</strong> b<strong>en</strong>oem<strong>en</strong>• hel<strong>de</strong>re structuur met witregels,• informatie <strong>en</strong> argum<strong>en</strong>tatieOpzoek<strong>en</strong>marges <strong>en</strong> kopjesbeoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or zichzelf <strong>en</strong>• betrouwbaarheid • paragraafin<strong>de</strong>ling <strong>bij</strong> langerean<strong>de</strong>r<strong>en</strong>bronn<strong>en</strong> beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> tekst<strong>en</strong>• bronn<strong>en</strong> vermel<strong>de</strong>n • lay-out afgestemd opSam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>• snel informatie vin<strong>de</strong>n doel <strong>en</strong> publiek• tekst beknopt sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>in ingewikkel<strong>de</strong> tekst<strong>en</strong><strong>vo</strong>or an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>of schema’sschrijv<strong>en</strong>Correspon<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, formulier invull<strong>en</strong>, bericht, verslag, werkstuk,sam<strong>en</strong>vatting, artikel schrijv<strong>en</strong>, aantek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>• uite<strong>en</strong>zetting<strong>en</strong>, beschouwing<strong>en</strong> <strong>en</strong> betog<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong>• e<strong>en</strong> vraagstelling beargum<strong>en</strong>teerd uitwerk<strong>en</strong>• standpunt<strong>en</strong> beargum<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>• informatie <strong>en</strong> argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> uit verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> bronn<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>• combiner<strong>en</strong> <strong>en</strong> beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> van <strong>de</strong> informatie• a<strong>de</strong>quaat correspon<strong>de</strong>r<strong>en</strong>• ge<strong>vo</strong>el<strong>en</strong>s g<strong>en</strong>uanceerd uitdrukk<strong>en</strong>• gestructureer<strong>de</strong> aantek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>8 <strong>Beel<strong>de</strong>n</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong>

2. De posters om collega’s te informer<strong>en</strong>DoelCollega’s binn<strong>en</strong> <strong>de</strong> school (kort <strong>en</strong> snel) informer<strong>en</strong> over <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus<strong>taal</strong>.Taal in het <strong>vo</strong> is niet alle<strong>en</strong> iets van <strong>de</strong> less<strong>en</strong> Ne<strong>de</strong>rlands of van <strong>de</strong> <strong>taal</strong>beleidsgroep.Taalontwikkeling van leerling<strong>en</strong> heeft te mak<strong>en</strong> met <strong>de</strong> heleschool. De posters zijn goed te gebruik<strong>en</strong> om collega’s van vakk<strong>en</strong> die <strong>taal</strong>niet mete<strong>en</strong> als hun verantwoor<strong>de</strong>lijkheid zi<strong>en</strong>, te informer<strong>en</strong> over <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus.Daardoor ontstaat er in <strong>de</strong> school e<strong>en</strong> meer <strong>taal</strong>bewuste houding.Dit kan <strong>bij</strong><strong>vo</strong>orbeeld e<strong>en</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el zijn van e<strong>en</strong> studiedag of team<strong>bij</strong>e<strong>en</strong>komst.Mogelijke on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong> <strong>en</strong> tips <strong>vo</strong>or e<strong>en</strong> introductie van <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus:• Houd <strong>de</strong> posters <strong>bij</strong> <strong>de</strong> hand, maak er ev<strong>en</strong>tueel e<strong>en</strong> PowerPoint-pres<strong>en</strong>tatievan of hang <strong>de</strong> posters op.• Vertel dat <strong>taal</strong> iets van ie<strong>de</strong>re<strong>en</strong> is <strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> van <strong>de</strong> sectie Ne<strong>de</strong>rlands.In alle vakk<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n tekst<strong>en</strong> gelez<strong>en</strong> <strong>en</strong> geschrev<strong>en</strong>, pres<strong>en</strong>taties<strong>en</strong> gesprekk<strong>en</strong> gehou<strong>de</strong>n. In alle vakk<strong>en</strong> is correct <strong>taal</strong>gebruik aan <strong>de</strong>or<strong>de</strong>.• Leerling<strong>en</strong> die goed zijn in <strong>taal</strong>, prester<strong>en</strong> in alle vakk<strong>en</strong> beter: beterlez<strong>en</strong> is beter ler<strong>en</strong>, goed sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong> leidt tot beter begrip. Aandacht<strong>vo</strong>or <strong>taal</strong> loont <strong>de</strong> moeite: leerling<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n beter in jouw vak.• Taalvaardighe<strong>de</strong>n gaan over je kunn<strong>en</strong> red<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> talige wereld, doelmatigcommunicer<strong>en</strong>, <strong>de</strong> wereld van beroep <strong>en</strong> wet<strong>en</strong>schap betre<strong>de</strong>n.• Het gaat om basisdoel<strong>en</strong> op vier niveaus: het is het minimumvereiste. Hethogere niveau is <strong>vo</strong>or <strong>de</strong> sterke leerling<strong>en</strong> het streefniveau.• Taaller<strong>en</strong> gaat het best in e<strong>en</strong> veilig klimaat waarin leerling<strong>en</strong> fout<strong>en</strong>mog<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>, in betek<strong>en</strong>is<strong>vo</strong>lle situaties waarin goed <strong>taal</strong>gebruik nodigis <strong>en</strong> in oef<strong>en</strong>ing <strong>en</strong> training op maat.• De posters help<strong>en</strong> om <strong>taal</strong>vaardighe<strong>de</strong>n in beeld te br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> alskapstok wor<strong>de</strong>n gebruikt.• Daag collega’s uit om <strong>de</strong> verbinding tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong> <strong>en</strong> hun eig<strong>en</strong>vak te zoek<strong>en</strong>.2. <strong>de</strong> posters om collega's te informer<strong>en</strong>9

Deze poster is e<strong>en</strong> weergave van <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong>. De inhou<strong>de</strong>lijke beschrijving<strong>en</strong> zijn ontle<strong>en</strong>d aan <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus zoals die in <strong>de</strong> wet zijn vastgelegd (zie www.<strong>taal</strong><strong>en</strong>rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.nl).De niveaus <strong>vo</strong>or fictionele, narratieve, literaire tekst<strong>en</strong> <strong>en</strong> vrij schrijv<strong>en</strong> zijn niet opg<strong>en</strong>om<strong>en</strong>. De <strong>vo</strong>lledigheid van <strong>de</strong> tekst<strong>en</strong> wordt niet gegaran<strong>de</strong>erd. Raadpleeg <strong>vo</strong>or <strong>de</strong> oorspronkelijke tekst<strong>en</strong> het originele Refer<strong>en</strong>tieka<strong>de</strong>r <strong>taal</strong> <strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.www.aps.nl/tal<strong>en</strong>ler<strong>en</strong>inspirer<strong>en</strong>www.<strong>taal</strong><strong>en</strong>rek<strong>en</strong><strong>en</strong>.nlWerk<strong>vo</strong>rm<strong>en</strong>• Probeer in ti<strong>en</strong> minut<strong>en</strong> zo concreet mogelijk te vertell<strong>en</strong> wat <strong>de</strong> postersinhou<strong>de</strong>n, waarom ze zijn gemaakt, waar ze over gaan <strong>en</strong> hoe ze tegebruik<strong>en</strong> zijn.• Maak <strong>de</strong> collega’s <strong>en</strong>thousiast om <strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>n <strong>vo</strong>or hun eig<strong>en</strong> vak te zoek<strong>en</strong><strong>en</strong> geef h<strong>en</strong> allemaal posters om op te hang<strong>en</strong> in hun eig<strong>en</strong> lokaal.Maak hier<strong>vo</strong>or gebruik van <strong>de</strong> tips hierbov<strong>en</strong>.• Pas <strong>de</strong> pres<strong>en</strong>tatie aan <strong>de</strong> doelgroep aan. Leerkracht<strong>en</strong> uit het basison<strong>de</strong>rwijs,collega’s uit <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> vaksectie, collega’s van ver<strong>vo</strong>lgopleiding<strong>en</strong>:elke groep vraagt om e<strong>en</strong> op haar situatie toegespitste b<strong>en</strong>a<strong>de</strong>ring.gesprekk<strong>en</strong>Deelnem<strong>en</strong> aan discussie <strong>en</strong> overleg, uitwissel<strong>en</strong> van informatie• actief <strong>de</strong>elnem<strong>en</strong> aan e<strong>en</strong> geanimeer<strong>de</strong> discussie of <strong>de</strong>bat• overtuig<strong>en</strong> met argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>• in overleg probleem hel<strong>de</strong>r schets<strong>en</strong>• speculer<strong>en</strong> over mogelijke effect<strong>en</strong>• <strong>vo</strong>or- <strong>en</strong> na<strong>de</strong>l<strong>en</strong> afweg<strong>en</strong>Afstemming op doel• beschouw<strong>en</strong><strong>de</strong>gesprekk<strong>en</strong> overabstracteBeurt<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>bij</strong>drag<strong>en</strong> aan on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong>sam<strong>en</strong>hang• pass<strong>en</strong><strong>de</strong> frases op strategischewijze gebruik<strong>en</strong> (tijd winn<strong>en</strong>,beurt nem<strong>en</strong> <strong>en</strong> behou<strong>de</strong>n)Woordgebruik <strong>en</strong>woor<strong>de</strong>nschatAfstemm<strong>en</strong> op• breed repertoiregesprekspartner(s)• <strong>taal</strong>gebruikaanpass<strong>en</strong> aansituatie <strong>en</strong>gesprekspartner(s)• doeltreff<strong>en</strong>d<strong>taal</strong>gebruik doorzonodig i<strong>de</strong>eën teherformuler<strong>en</strong>Vloei<strong>en</strong>dheid, verstaanbaarheid <strong>en</strong>grammaticale beheersing• variatie in intonatie• fijnere betek<strong>en</strong>isnuances• consequ<strong>en</strong>t hoge mate vangrammaticale correctheid• ev<strong>en</strong>tuele versprekingsnel hersteldBegrijp<strong>en</strong>• argum<strong>en</strong>tatieschema’sherk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>• objectieve <strong>en</strong> subjectieveargum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n• <strong>de</strong>tails verbin<strong>de</strong>n met hoofdgedachtewat moet e<strong>en</strong> leerling kunn<strong>en</strong>Interpreter<strong>en</strong>• impliciete attitu<strong>de</strong>s <strong>en</strong> relatiestuss<strong>en</strong> sprekers vaststell<strong>en</strong>• persoonlijke waar<strong>de</strong>oor<strong>de</strong>l<strong>en</strong>herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> interpreter<strong>en</strong>luister<strong>en</strong>Luister<strong>en</strong> naar instructies, radio-, tv- <strong>en</strong> internetprogramma’s, <strong>vo</strong>ordracht<strong>en</strong> of <strong>de</strong>batt<strong>en</strong>• duur speelt ge<strong>en</strong> rol meer• complexe tekst<strong>en</strong>sprek<strong>en</strong>Monoloog hou<strong>de</strong>n• gestructureer<strong>de</strong> monolog<strong>en</strong> <strong>en</strong> pres<strong>en</strong>taties• subthema’s verbin<strong>de</strong>n met grote lijn• specifieke standpunt<strong>en</strong> ontwikkel<strong>en</strong>• pass<strong>en</strong><strong>de</strong> conclusie• belangrijke punt<strong>en</strong> extra aandacht gev<strong>en</strong>• gezichtspunt<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong> met re<strong>de</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong>relevante <strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>nSam<strong>en</strong>hang• goed gestructureerd verhaal• beheersing vanor<strong>de</strong>ningspatron<strong>en</strong>,verbindingswoor<strong>de</strong>n <strong>en</strong>elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die sam<strong>en</strong>hangaanbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>Afstemming op doel• bewust <strong>en</strong> hel<strong>de</strong>r verschill<strong>en</strong><strong>de</strong>doel<strong>en</strong> nastrev<strong>en</strong>Afstemming op publiek• reageert op non-verbale<strong>en</strong> verbale reacties van hetpubliek• improviseert op basis vanreacties uit het publiekWoor<strong>de</strong>nschat <strong>en</strong> vloei<strong>en</strong>dheid• zie ‘gesprekk<strong>en</strong>’Ik kan op hoog niveau <strong>en</strong> over talvan thema’s schrijv<strong>en</strong>, sprek<strong>en</strong>, lez<strong>en</strong>, ofluister<strong>en</strong>. Het gaat over complexe on<strong>de</strong>rwerp<strong>en</strong>uit <strong>de</strong> opleiding of <strong>de</strong> maatschappij.Ik toon daar<strong>bij</strong> e<strong>en</strong> behoorlijkbegrip van abstracte thema’s.4FEvaluer<strong>en</strong>• beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> op consist<strong>en</strong>tieSam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>• sam<strong>en</strong>vatting is los van <strong>de</strong>uitgangstekst te begrijp<strong>en</strong>Sam<strong>en</strong>hang• hel<strong>de</strong>re complexe gedachtegang• hoofdzak<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk aangev<strong>en</strong>• inzichtelijke weergaverelevante argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong>• correcte verwijzing<strong>en</strong>• lange meer<strong>vo</strong>udige zinn<strong>en</strong>goed te <strong>vo</strong>lg<strong>en</strong>Vloei<strong>en</strong>dheid, verstaanbaarhei<strong>de</strong>n grammaticale beheersing• zie ‘gesprekk<strong>en</strong>’Afstemming op publiek• <strong>vo</strong>or eig<strong>en</strong> omgeving <strong>en</strong> algeme<strong>en</strong>lezerspubliek• verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> registershanter<strong>en</strong> of aanpass<strong>en</strong>• persoonlijke stijl die past<strong>bij</strong> <strong>de</strong> lezerlez<strong>en</strong>Begrijp<strong>en</strong>• tekstsoort<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n• objectieve <strong>en</strong> subjectieveargum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n• argum<strong>en</strong>t<strong>en</strong> <strong>en</strong> drogre<strong>de</strong>n<strong>en</strong>on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n• argum<strong>en</strong>tatieschema’sherk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>• ironie herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong>Instructies, informatieve <strong>en</strong> betog<strong>en</strong><strong>de</strong> tekst<strong>en</strong> lez<strong>en</strong>• in principe alle soort<strong>en</strong> tekst<strong>en</strong>• complexe tekst<strong>en</strong>• structuur niet altijd ev<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk• hoge informatiedichtheid• ingewikkel<strong>de</strong> argum<strong>en</strong>tatie• impliciete standpunt<strong>en</strong>Interpreter<strong>en</strong>• tekst<strong>en</strong> met an<strong>de</strong>re tekst<strong>en</strong>vergelijk<strong>en</strong> <strong>en</strong> tekst<strong>de</strong>l<strong>en</strong>on<strong>de</strong>rling vergelijk<strong>en</strong>• impliciete relatiesEvaluer<strong>en</strong>weergev<strong>en</strong>• argum<strong>en</strong>tatie analyser<strong>en</strong>• persoonlijke waar<strong>de</strong>oor<strong>de</strong>l<strong>en</strong><strong>en</strong> beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong>herk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> interpreter<strong>en</strong>• beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong> vanconsist<strong>en</strong>tie in tekst• <strong>taal</strong>gebruik beoor<strong>de</strong>l<strong>en</strong>Sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong>• tekst beknopt sam<strong>en</strong>vatt<strong>en</strong><strong>vo</strong>or an<strong>de</strong>r<strong>en</strong>• goed geformuleer<strong>de</strong>tekst• los van <strong>de</strong>oorspronkelijke tekstte begrijp<strong>en</strong>Woordgebruik <strong>en</strong> woor<strong>de</strong>nschat• rijk <strong>en</strong> zeer gevarieerdSpelling, interpunctie <strong>en</strong> grammatica• consequ<strong>en</strong>te hoge mate vangrammaticale correctheid• zie kaart ‘Spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s’Leesbaarheid• lay-out, paragraafin<strong>de</strong>ling bewust<strong>en</strong> consequ<strong>en</strong>t afgestemd opbegrip <strong>bij</strong> publiekschrijv<strong>en</strong>Correspon<strong>de</strong>r<strong>en</strong>, formulier invull<strong>en</strong>, bericht, verslag, werkstuk,sam<strong>en</strong>vatting, artikel schrijv<strong>en</strong>, aantek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>• uite<strong>en</strong>zetting, betoog <strong>en</strong> beschouwing schrijv<strong>en</strong>• tekst<strong>en</strong> goed structurer<strong>en</strong>• relevante kwesties b<strong>en</strong>adrukk<strong>en</strong>• standpunt<strong>en</strong> uitwerk<strong>en</strong> <strong>en</strong> on<strong>de</strong>rsteun<strong>en</strong> met re<strong>de</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>n• dui<strong>de</strong>lijk <strong>en</strong> precies uitdrukk<strong>en</strong>• flexibel <strong>en</strong> effectief gebruik<strong>en</strong> van <strong>de</strong> <strong>taal</strong>• belangrijke zak<strong>en</strong> begrijpelijk overbr<strong>en</strong>g<strong>en</strong>• nauwkeurige, waarheidsgetrouwe aantek<strong>en</strong>ing<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or an<strong>de</strong>r<strong>en</strong> mak<strong>en</strong>10 <strong>Beel<strong>de</strong>n</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong>

3. Zelf posters vull<strong>en</strong> met eig<strong>en</strong><strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>nDoelVertrouwd rak<strong>en</strong> met <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus.Om <strong>de</strong> <strong>taal</strong>vaardighe<strong>de</strong>n te lat<strong>en</strong> lev<strong>en</strong> in <strong>de</strong> school zijn beel<strong>de</strong>n heel krachtig.Het is verhel<strong>de</strong>r<strong>en</strong>d om zelf ook eig<strong>en</strong> beel<strong>de</strong>n te verzamel<strong>en</strong> <strong>en</strong> op <strong>de</strong>poster te plaats<strong>en</strong>.Regels of tips om te verzamel<strong>en</strong> zijn:• Verzamel opgav<strong>en</strong> uit lesmetho<strong>de</strong>n <strong>en</strong> toets<strong>en</strong>.• Verzamel plaatjes waarop <strong>de</strong> beoog<strong>de</strong> vaardigheid te zi<strong>en</strong> is.• Maak foto’s van leerling<strong>en</strong> van <strong>de</strong> school die e<strong>en</strong> bepaal<strong>de</strong> vaardigheid ophet gew<strong>en</strong>ste niveau lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong>.• Gebruik actuele krant<strong>en</strong> <strong>en</strong> tijdschrift<strong>en</strong> om <strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>n uit te hal<strong>en</strong>.• Maak e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong> verzameling <strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>n <strong>en</strong> laat iemand an<strong>de</strong>rs die plaats<strong>en</strong>op <strong>de</strong> posters. Bespreek daarna <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong>.• Maak foto’s van <strong>taal</strong>gebruikssituaties in <strong>de</strong> omgeving van <strong>de</strong> school –tekst<strong>en</strong>, gesprekssituaties – <strong>en</strong> plaats die op <strong>de</strong> poster.• Laat leerling<strong>en</strong> foto’s mak<strong>en</strong> in <strong>de</strong> omgeving van hun huis met <strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>ndie pass<strong>en</strong> op <strong>de</strong> posters.Werk<strong>vo</strong>rm• Verzamel (<strong>vo</strong>or)beel<strong>de</strong>n <strong>en</strong> plaats die op <strong>de</strong> posters. Gebruik <strong>de</strong> tips <strong>en</strong>regels hierbov<strong>en</strong>.Het is interessant <strong>en</strong> leerzaam om <strong>de</strong>ze activiteit te do<strong>en</strong> met collega’s vanverschill<strong>en</strong><strong>de</strong> vakk<strong>en</strong>. Dan ont<strong>de</strong>k je elkaars visie op <strong>taal</strong> <strong>en</strong> hoe verschill<strong>en</strong>dje kunt kijk<strong>en</strong> naar <strong>taal</strong>, met concrete <strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>n die daar<strong>bij</strong> hor<strong>en</strong>.• Zoals eer<strong>de</strong>r g<strong>en</strong>oemd, is het nuttig om <strong>de</strong>ze activiteit in tweetall<strong>en</strong> ofgroepjes te do<strong>en</strong>.• Je kunt ook leerling<strong>en</strong> vrag<strong>en</strong> om <strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>n te verzamel<strong>en</strong>.• Ook hier geldt dat <strong>de</strong> manier van werk<strong>en</strong> per doelgroep kan verschill<strong>en</strong>.• Je kunt <strong>de</strong> school <strong>en</strong> <strong>de</strong> omgeving van <strong>de</strong> thuisplek van <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> alscontext gebruik<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or het verzamel<strong>en</strong> van beel<strong>de</strong>n.3. zelf posters vull<strong>en</strong> met eig<strong>en</strong> <strong>vo</strong>orbeel<strong>de</strong>n11

• Vergeet <strong>vo</strong>oral niet <strong>de</strong> <strong>taal</strong>gebruikssituaties uit an<strong>de</strong>re vakk<strong>en</strong> dan Ne<strong>de</strong>rlands.Welke kom<strong>en</strong> in <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re vakk<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or <strong>en</strong> waar plaats je die op <strong>de</strong>posters?12 <strong>Beel<strong>de</strong>n</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong>

4. Doorlop<strong>en</strong><strong>de</strong> leerlijn <strong>taal</strong> analyser<strong>en</strong>DoelDe eig<strong>en</strong> praktijk vergelijk<strong>en</strong> met <strong>de</strong> niveaubeschrijving<strong>en</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> beel<strong>de</strong>n van<strong>de</strong> posters.Door <strong>de</strong> posters wordt dui<strong>de</strong>lijk welk minimumniveau e<strong>en</strong> leerling op e<strong>en</strong>bepaald mom<strong>en</strong>t in zijn schoolloopbaan moet hal<strong>en</strong>. Het is interessant omna te gaan op welke <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong> het on<strong>de</strong>rwijs in <strong>de</strong> school, <strong>bij</strong> alle vakk<strong>en</strong>,op dit mom<strong>en</strong>t e<strong>en</strong> beroep doet. Past <strong>de</strong> reguliere praktijk van <strong>de</strong> school <strong>bij</strong><strong>de</strong> beel<strong>de</strong>n <strong>en</strong> beschrijving<strong>en</strong> op <strong>de</strong> posters? Misschi<strong>en</strong> zijn er vakk<strong>en</strong> <strong>bij</strong>waarin eig<strong>en</strong>lijk min<strong>de</strong>r wordt gelez<strong>en</strong> of op e<strong>en</strong> lager niveau dan <strong>de</strong> postersaangev<strong>en</strong>. Of misschi<strong>en</strong> rek<strong>en</strong><strong>en</strong> sommige lerar<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> str<strong>en</strong>ger af op<strong>taal</strong>fout<strong>en</strong> dan het Refer<strong>en</strong>tieka<strong>de</strong>r (<strong>en</strong> <strong>de</strong> kaart Spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s) aangeeft.Het is goed om <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong> van <strong>de</strong> school te vergelijk<strong>en</strong> met <strong>de</strong> niveaubeschrijving<strong>en</strong>van <strong>de</strong> posters. Houd er daar<strong>bij</strong> rek<strong>en</strong>ing mee, dat leerling<strong>en</strong>die dat aankunn<strong>en</strong> uitgedaagd moet<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n om hogere <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong> tebereik<strong>en</strong>. Het is raadzaam om daar schoolbreed afsprak<strong>en</strong> over te mak<strong>en</strong> <strong>en</strong>er één lijn in te trekk<strong>en</strong>.Werk<strong>vo</strong>rm<strong>en</strong>• Vergelijk e<strong>en</strong> tekst van je vak met e<strong>en</strong> tekst<strong>vo</strong>orbeeld van <strong>de</strong> posters.Bespreek met e<strong>en</strong> collega of <strong>de</strong> vaktekst het gevraag<strong>de</strong> niveau raakt.• Maak criteria <strong>vo</strong>or schrijfproduct<strong>en</strong> van je vak op basis van <strong>de</strong> beschrijving<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>de</strong> beel<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> posters <strong>en</strong> <strong>de</strong> kaart Spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s.• Inv<strong>en</strong>tariseer welke spreekopdracht<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> vakk<strong>en</strong>do<strong>en</strong>. Zijn die op niveau? Is er sprake van opbouw in <strong>de</strong> doorlop<strong>en</strong><strong>de</strong>leerlijn?• Geef <strong>bij</strong> pres<strong>en</strong>taties van leerling<strong>en</strong> <strong>bij</strong> alle vakk<strong>en</strong> van te<strong>vo</strong>r<strong>en</strong> aan hoezij – op basis van <strong>de</strong> posters – beoor<strong>de</strong>eld wor<strong>de</strong>n.• Maak <strong>bij</strong> je vak ook aan <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> dui<strong>de</strong>lijk welk <strong>taal</strong>niveau er<strong>bij</strong>hoort. Gebruik <strong>de</strong> posters om dat toe te licht<strong>en</strong>.4. doorlop<strong>en</strong><strong>de</strong> leerlijn <strong>taal</strong> analyser<strong>en</strong>13

5. Werk<strong>en</strong> met <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong>:reflecter<strong>en</strong>, uitdag<strong>en</strong> <strong>en</strong> resultat<strong>en</strong>vastlegg<strong>en</strong>DoelDe leerling inzicht gev<strong>en</strong> in <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> resultat<strong>en</strong> vastlegg<strong>en</strong>.De <strong>taal</strong>prestaties van leerling<strong>en</strong> gaan sneller omhoog als zij zelf inzicht hebb<strong>en</strong>in <strong>de</strong> <strong>taal</strong>doel<strong>en</strong> die zij moet<strong>en</strong> bereik<strong>en</strong> <strong>en</strong> als zij inzicht hebb<strong>en</strong> inhun eig<strong>en</strong> <strong>vo</strong>ortgang t<strong>en</strong> opzichte van die doel<strong>en</strong>. Het motiveert leerling<strong>en</strong><strong>en</strong>orm als zij wet<strong>en</strong> waar ze naartoe werk<strong>en</strong> <strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat ze beter wor<strong>de</strong>n.Het is daar<strong>bij</strong> natuurlijk van groot belang dat <strong>de</strong> prestaties van <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong>wor<strong>de</strong>n vastgelegd. Dat kan op twee manier<strong>en</strong>, die goed naast elkaar kunn<strong>en</strong>plaatsvin<strong>de</strong>n. Allereerst is het belangrijk om <strong>de</strong> niveaus te met<strong>en</strong> aan <strong>de</strong>hand van betrouwbare toets<strong>en</strong>. Er zijn verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> toets<strong>en</strong> op <strong>de</strong> markt diehet <strong>taal</strong>niveau in kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong>. Ook kan <strong>de</strong> informatie van <strong>de</strong> <strong>vo</strong>oropleiding,<strong>de</strong> basisschool of het <strong>vo</strong>ortgezet on<strong>de</strong>rwijs e<strong>en</strong> hel<strong>de</strong>r beeld gev<strong>en</strong> van <strong>de</strong><strong><strong>taal</strong>niveaus</strong> van <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong>. Als je aan het begin van het eerste jaar goedin kaart br<strong>en</strong>gt wat leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong>, kun je direct zi<strong>en</strong> waar <strong>de</strong> zwakkeplekk<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>, zodat je het on<strong>de</strong>rwijs daarop kunt aanpass<strong>en</strong>.Daarnaast kan je met behulp van <strong>de</strong> posters met <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> prat<strong>en</strong> over<strong>en</strong> reflecter<strong>en</strong> op hun <strong>taal</strong>niveau. De leerling kan bewijz<strong>en</strong> dat e<strong>en</strong> bepaald<strong>taal</strong>doel is gehaald, door <strong>de</strong> prestatie te koppel<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> beschrijving op <strong>de</strong>poster. Je kunt ook met behulp van <strong>de</strong> posters aangev<strong>en</strong> hoe e<strong>en</strong> leerlinger<strong>vo</strong>or staat.Werk<strong>vo</strong>rm• Maak per leerling e<strong>en</strong> setje posters (digi<strong>taal</strong> of zwart-wit op A4) <strong>en</strong> laat<strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> die in hun map bewar<strong>en</strong>. Op <strong>de</strong>ze kleine posters geef je aan(of leerling<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> dat zelf do<strong>en</strong>) welke doel<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n beheerst <strong>en</strong>welke nog aandacht nodig hebb<strong>en</strong>. Wat nog niet is gemarkeerd, is dannieuw <strong>vo</strong>or <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> behoeft nog aandacht.• Update <strong>de</strong> posters e<strong>en</strong> paar keer per jaar <strong>en</strong> br<strong>en</strong>g op <strong>de</strong>ze wijze <strong>de</strong> groeivan leerling<strong>en</strong> op het gebied van <strong>taal</strong> in beeld.5. werk<strong>en</strong> met <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong>: reflecter<strong>en</strong>, uitdag<strong>en</strong> <strong>en</strong> resultat<strong>en</strong> vastlegg<strong>en</strong>15

• Sterke <strong>en</strong> zwakke on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>l<strong>en</strong> van het <strong>taal</strong>repertoire van leerling<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>nzo zichtbaar <strong>en</strong> dat helpt om <strong>de</strong> juiste keuzes te mak<strong>en</strong> <strong>bij</strong> het sam<strong>en</strong>stell<strong>en</strong>van on<strong>de</strong>rwijs op maat.• Laat leerling<strong>en</strong> <strong>de</strong> posters gebruik<strong>en</strong> als on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van e<strong>en</strong> <strong>taal</strong>portfolio.Ze zorg<strong>en</strong> er<strong>vo</strong>or dat ze <strong>bij</strong> alle hoek<strong>en</strong> in <strong>de</strong> poster e<strong>en</strong> opdracht mak<strong>en</strong>waarmee ze kunn<strong>en</strong> lat<strong>en</strong> zi<strong>en</strong> dat ze aan dat niveau <strong>vo</strong>ldo<strong>en</strong>.De posters kunn<strong>en</strong> door <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> of door doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>n beheerd. Of<strong>en</strong> hoe goed e<strong>en</strong> doel door <strong>de</strong> leerling wordt beheerst kun je met e<strong>en</strong> symboolof kleur aangev<strong>en</strong>. Dat kan ook door e<strong>en</strong> product van e<strong>en</strong> leerling alsbewijs aan het betreff<strong>en</strong><strong>de</strong> doel te plakk<strong>en</strong>.16 <strong>Beel<strong>de</strong>n</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong>

6. Uitwisseling <strong>en</strong> afstemming tuss<strong>en</strong>schooltyp<strong>en</strong>DoelAansluiting versoepel<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> schooltyp<strong>en</strong> on<strong>de</strong>rling, <strong>bij</strong><strong>vo</strong>orbeeld: po ><strong>vo</strong>, vmbo > mbo, maar ook tuss<strong>en</strong> <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> af<strong>de</strong>ling<strong>en</strong> <strong>en</strong> schooltypesbinn<strong>en</strong> <strong>vo</strong>, zoals vmbo-tl > ha<strong>vo</strong> <strong>en</strong> on<strong>de</strong>rbouw > bov<strong>en</strong>bouw.Refer<strong>en</strong>tieka<strong>de</strong>r12 jaar1Fpospeciaal on<strong>de</strong>rwijs16 jaar1Spospeciaal on<strong>de</strong>rwijs(rek<strong>en</strong><strong>en</strong>)2Fpo (<strong>taal</strong>)speciaal on<strong>de</strong>rwijs (<strong>taal</strong>)mbo niv. 1, 2 <strong>en</strong> 3vmbo bl, kl, gl <strong>en</strong> tl2S3F18 jaarha<strong>vo</strong>, vwo (rek<strong>en</strong><strong>en</strong>)mbo niv. 43S4Fvwo (<strong>taal</strong>)4SAlgeme<strong>en</strong> maatschappelijk niveauDrempelshbo, woJe kunt <strong>de</strong> posters gebruik<strong>en</strong> om het gesprek aan te gaan over het <strong>taal</strong>niveau<strong>en</strong> wat er aan <strong>taal</strong> gedaan wordt op het <strong>en</strong>e schooltype in vergelijking tothet an<strong>de</strong>re type, of in het (ver<strong>vo</strong>lg)on<strong>de</strong>rwijs. Doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong>schol<strong>en</strong> nem<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tueel hun eig<strong>en</strong> lesmateriaal, opdracht<strong>en</strong> <strong>en</strong> toets<strong>en</strong> meeom het gesprek concreter te mak<strong>en</strong>.Werk<strong>vo</strong>rm<strong>en</strong>De <strong>vo</strong>lg<strong>en</strong><strong>de</strong> activiteit<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> heel goed gedaan wor<strong>de</strong>n in e<strong>en</strong> groepdoc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> schooltyp<strong>en</strong>:• Verzamel opdracht<strong>en</strong> uit metho<strong>de</strong>s van bei<strong>de</strong> opleiding<strong>en</strong>/schol<strong>en</strong> <strong>en</strong>plaats die <strong>bij</strong> <strong>de</strong> posters: vergelijk <strong>de</strong> opdracht<strong>en</strong> met elkaar. Sluit hetniveau van <strong>de</strong> opdracht<strong>en</strong> op elkaar aan?6. uitwisseling <strong>en</strong> afstemming tuss<strong>en</strong> schooltyp<strong>en</strong>17

• Verzamel opgav<strong>en</strong> uit exam<strong>en</strong>s/eindtoets<strong>en</strong> van <strong>de</strong> <strong>vo</strong>oropleiding <strong>en</strong>plaats die op <strong>de</strong> posters. Hoe sluit<strong>en</strong> die aan <strong>bij</strong> <strong>de</strong> instaptoets<strong>en</strong> van <strong>de</strong>ver<strong>vo</strong>lgopleiding?• Gebruik <strong>de</strong> posters om te vertell<strong>en</strong> wat er gebeurd is in <strong>de</strong> <strong>vo</strong>oropleiding.• Gebruik <strong>de</strong> posters om aan te gev<strong>en</strong> wat jij verwachtte dat e<strong>en</strong> leerling,kom<strong>en</strong><strong>de</strong> uit <strong>de</strong> <strong>vo</strong>oropleiding, zou moet<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong>, k<strong>en</strong>n<strong>en</strong> <strong>en</strong> wet<strong>en</strong>.• Gebruik <strong>de</strong> posters om afsprak<strong>en</strong> te mak<strong>en</strong> over <strong>de</strong> manier waarop je <strong>de</strong>overgang tuss<strong>en</strong> po > <strong>vo</strong> of vmbo > mbo kunt verbeter<strong>en</strong>.TipHet kan soms handig zijn om <strong>de</strong>ze werk<strong>vo</strong>rm per <strong>taal</strong>domein uit te <strong>vo</strong>er<strong>en</strong>.18 <strong>Beel<strong>de</strong>n</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong>

7. Taalbeleid ontwikkel<strong>en</strong>DoelAandacht <strong>vo</strong>or <strong>taal</strong> in alle vakk<strong>en</strong> versterk<strong>en</strong> <strong>en</strong> op elkaar afstemm<strong>en</strong> in e<strong>en</strong>doorlop<strong>en</strong><strong>de</strong> leerlijn. Taalbeleid ontwikkel<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> <strong>taal</strong>plan schrijv<strong>en</strong>.De refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> posters kunn<strong>en</strong> e<strong>en</strong> prima mid<strong>de</strong>l zijn om het<strong>taal</strong>beleid mee op te zett<strong>en</strong>.Het on<strong>de</strong>rwijs is erg talig. In alle vakk<strong>en</strong> speelt <strong>taal</strong> e<strong>en</strong> belangrijke rol. Zoschrijv<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or biologie e<strong>en</strong> werkstuk of verslag, <strong>vo</strong>or geschie<strong>de</strong>nisvatt<strong>en</strong> zij e<strong>en</strong> tekst sam<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or e<strong>en</strong> toets, <strong>bij</strong> installatietechniek pres<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>zij e<strong>en</strong> elektrisch circuit, <strong>bij</strong> verzorging <strong>vo</strong>er<strong>en</strong> zij e<strong>en</strong> gesprek met e<strong>en</strong> klant<strong>en</strong> ga zo maar door.Als je <strong>de</strong> <strong>taal</strong>vaardigheid van leerling<strong>en</strong> wilt verbeter<strong>en</strong> is het verstandig om<strong>de</strong> aandacht <strong>vo</strong>or <strong>taal</strong> niet alle<strong>en</strong> te beperk<strong>en</strong> tot het schoolvak Ne<strong>de</strong>rlandsof <strong>de</strong> ur<strong>en</strong> <strong>taal</strong> in het lesprogramma, maar juist ook <strong>de</strong> <strong>taal</strong>tak<strong>en</strong> <strong>bij</strong> an<strong>de</strong>revakk<strong>en</strong> te b<strong>en</strong>utt<strong>en</strong>. Door aandacht te beste<strong>de</strong>n aan <strong>taal</strong> in alle vakk<strong>en</strong> wor<strong>de</strong>nleerling<strong>en</strong> bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> niet alle<strong>en</strong> <strong>taal</strong>vaardiger, maar prester<strong>en</strong> zij ookbeter op <strong>de</strong> hele linie. E<strong>en</strong> schoolbre<strong>de</strong> aanpak is daarom van groot belang<strong>en</strong> het is verstandig daar e<strong>en</strong> doordacht <strong>taal</strong>beleid <strong>vo</strong>or te ontwikkel<strong>en</strong>.Het opzett<strong>en</strong> van e<strong>en</strong> <strong>taal</strong>beleid begint vaak met <strong>de</strong> formatie van e<strong>en</strong> werkgroep<strong>taal</strong>, waarin e<strong>en</strong> doc<strong>en</strong>t Ne<strong>de</strong>rlands, e<strong>en</strong> aantal doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van an<strong>de</strong>revakk<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> lid van <strong>de</strong> schoolleiding plaatsnem<strong>en</strong>. Deze werkgroep startmet <strong>de</strong> verk<strong>en</strong>ning van <strong>de</strong> rol van <strong>taal</strong> in alle vakk<strong>en</strong>, het vereiste <strong>taal</strong>niveauin <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong> <strong>en</strong> <strong>de</strong> <strong>taal</strong>problem<strong>en</strong> waar <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> <strong>bij</strong>Ne<strong>de</strong>rlands <strong>en</strong> in <strong>de</strong> vakk<strong>en</strong> teg<strong>en</strong>aan lop<strong>en</strong>. Ver<strong>vo</strong>lg<strong>en</strong>s verk<strong>en</strong>n<strong>en</strong> zij succes<strong>vo</strong>lleaanpakk<strong>en</strong> om <strong>de</strong> <strong>taal</strong>vaardigheid van <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> te verbeter<strong>en</strong>door <strong>de</strong>ze aanpakk<strong>en</strong> uit te prober<strong>en</strong>, daarop te reflecter<strong>en</strong> <strong>en</strong> ze ver<strong>vo</strong>lg<strong>en</strong>ste implem<strong>en</strong>ter<strong>en</strong>.Werk<strong>vo</strong>rm<strong>en</strong>• Formuleer aan <strong>de</strong> hand van <strong>de</strong> posters e<strong>en</strong> visie <strong>en</strong> doel<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or <strong>taal</strong> opschool. Wat is het algem<strong>en</strong>e doel, wat vind je belangrijk als school?7. <strong>taal</strong>beleid ontwikkel<strong>en</strong>19

• Bepaal aan <strong>de</strong> hand van <strong>de</strong> posters het speerpunt van het <strong>taal</strong>beleid. Welkdomein heeft jullie grootste zorg <strong>en</strong> verdi<strong>en</strong>t daarom in eerste instantie<strong>de</strong> aandacht?• Voldo<strong>en</strong> <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> aan <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong> op <strong>de</strong> zog<strong>en</strong>aam<strong>de</strong>drempels in hun schoolloopbaan? Hoe maak je <strong>de</strong> <strong>vo</strong>ortgang van <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong>inzichtelijk <strong>vo</strong>or doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong>? En <strong>vo</strong>or <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> zelf?• Hoe informeer je <strong>de</strong> collega's in <strong>de</strong> school over <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>en</strong>maak je ze me<strong>de</strong>verantwoor<strong>de</strong>lijk <strong>vo</strong>or <strong>de</strong> <strong>taal</strong>vaardigheid van <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong>?• Welke domein<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> in <strong>de</strong> vakk<strong>en</strong> (buit<strong>en</strong> Ne<strong>de</strong>rlands) aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong>?Hoe kun je die <strong>taal</strong>tak<strong>en</strong> op elkaar afstemm<strong>en</strong>? Wat ler<strong>en</strong> <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong><strong>bij</strong> Ne<strong>de</strong>rlands? Wat is daarvan <strong>vo</strong>or vakdoc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> belangrijk om te wet<strong>en</strong>,zodat zij dat in hun les kunn<strong>en</strong> gebruik<strong>en</strong>? Maar ook an<strong>de</strong>rsom: wat do<strong>en</strong><strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> aan <strong>taal</strong>tak<strong>en</strong> <strong>bij</strong> an<strong>de</strong>re vakk<strong>en</strong> waar <strong>de</strong> doc<strong>en</strong>t Ne<strong>de</strong>rlandsop kan inhak<strong>en</strong>? En tot slot: hoe verhou<strong>de</strong>n <strong>de</strong>ze opdracht<strong>en</strong> zich tot <strong>de</strong>refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus? En <strong>de</strong> streefniveaus?Neem <strong>bij</strong> <strong>de</strong>ze verk<strong>en</strong>ning steeds <strong>de</strong> posters als uitgangspunt. Die gev<strong>en</strong>houvast, structuur <strong>en</strong> e<strong>en</strong> geme<strong>en</strong>schappelijke <strong>taal</strong> om over <strong>taal</strong> te prat<strong>en</strong>.20 <strong>Beel<strong>de</strong>n</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong>

8. Determiner<strong>en</strong> met behulp van <strong>de</strong>postersDoelDe b<strong>en</strong>odig<strong>de</strong>/vereiste <strong>taal</strong>vaardigheid <strong>vo</strong>or <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> schooltyp<strong>en</strong> inhet <strong>vo</strong> in kaart br<strong>en</strong>g<strong>en</strong> <strong>en</strong> die informatie gebruik<strong>en</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>terminatie vanleerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> e<strong>en</strong> scherper on<strong>de</strong>rscheid in <strong>de</strong> niveaus.Wat moet e<strong>en</strong> leerling kunn<strong>en</strong> lez<strong>en</strong> of schrijv<strong>en</strong> in respectievelijk ha<strong>vo</strong> ofvwo? Wat is nu precies het verschil tuss<strong>en</strong> e<strong>en</strong> schrijfopdracht <strong>vo</strong>or vwo ofha<strong>vo</strong> of tuss<strong>en</strong> vmbo-tl <strong>en</strong> mbo-4?In het on<strong>de</strong>rwijs zijn <strong>de</strong>ze verschill<strong>en</strong> niet altijd dui<strong>de</strong>lijk. Het verschil zitvaak hooguit in e<strong>en</strong> soepelere norm <strong>vo</strong>or e<strong>en</strong> lager niveau. De refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus<strong>taal</strong> lat<strong>en</strong> echter zi<strong>en</strong> dat het verschil ook zit in <strong>de</strong> complexiteit van<strong>de</strong> tekst<strong>en</strong> die <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> lez<strong>en</strong> of <strong>de</strong> formaliteit van <strong>de</strong> opdrachtsituatie.In <strong>de</strong> refer<strong>en</strong>ti<strong>en</strong>iveaus <strong>taal</strong> is <strong>taal</strong>vaardigheid gekoppeld aan cognitievecapaciteit<strong>en</strong>. De niveaus lop<strong>en</strong> op in moeilijkheidsgraad. Die neemt toe als<strong>de</strong> afstand groter is <strong>en</strong> <strong>de</strong> complexiteit to<strong>en</strong>eemt. Dan gaat het over:• het on<strong>de</strong>rwerp zelf (dicht<strong>bij</strong> of ver weg)• het publiek (bek<strong>en</strong>d of onbek<strong>en</strong>d)• <strong>de</strong> l<strong>en</strong>gte van <strong>de</strong> tekst (kort of lang)• <strong>de</strong> <strong>vo</strong>ork<strong>en</strong>nis (veel of weinig)• het doel van <strong>de</strong> opdracht (informer<strong>en</strong> of overtuig<strong>en</strong>, beschouw<strong>en</strong>)Aan <strong>de</strong> hand van <strong>de</strong> posters kan je met elkaar in gesprek gaan over hetvereiste <strong>taal</strong>niveau van <strong>de</strong> leerling<strong>en</strong> in <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> schooltypes <strong>en</strong> <strong>de</strong>verschill<strong>en</strong> daarin.Werk<strong>vo</strong>rm<strong>en</strong>• Kies e<strong>en</strong> domein, <strong>bij</strong><strong>vo</strong>orbeeld schrijv<strong>en</strong>, <strong>en</strong> ontwerp e<strong>en</strong> opdracht opvwo-, ha<strong>vo</strong>- of vmbo-basis-niveau. B<strong>en</strong>oem aan <strong>de</strong> hand van <strong>de</strong> posters<strong>de</strong> elem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> in <strong>de</strong> opdracht die mak<strong>en</strong> dat dit respectievelijk e<strong>en</strong> typischevwo-, ha<strong>vo</strong>- of vmbo-basis-opdracht is. Herschrijf <strong>de</strong>ze opdrachtver<strong>vo</strong>lg<strong>en</strong>s <strong>vo</strong>or e<strong>en</strong> hoger of lager niveau. Bespreek met elkaar welkeelem<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zijn veran<strong>de</strong>rd om het niveau te wijzig<strong>en</strong>. Deze opdracht kanje <strong>vo</strong>or alle leerjar<strong>en</strong> do<strong>en</strong>.8. <strong>de</strong>terminer<strong>en</strong> met behulp van <strong>de</strong> posters21

• Aan <strong>de</strong> hand van <strong>de</strong> posters kun je <strong>de</strong> <strong>taal</strong>criteria <strong>vo</strong>or vwo/ha<strong>vo</strong>/vmboformuler<strong>en</strong> die als uitgangspunt kunn<strong>en</strong> di<strong>en</strong><strong>en</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> be<strong>vo</strong>r<strong>de</strong>ring vanleerling<strong>en</strong>. Deze criteria kun je besprek<strong>en</strong> met leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> ou<strong>de</strong>rs.22 <strong>Beel<strong>de</strong>n</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong>

9. Werk<strong>en</strong> met <strong>de</strong> kaart Spelling <strong>en</strong>leestek<strong>en</strong>sDoelBek<strong>en</strong>d wor<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> niveaus spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s.Bij <strong>de</strong> posters zit ook <strong>de</strong> kaart Spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s. Deze kaart geeft van 1Ftot 3F <strong>de</strong> minimale k<strong>en</strong>nis <strong>vo</strong>or spelling <strong>en</strong> interpunctie weer (<strong>vo</strong>or 4F is ge<strong>en</strong>niveau b<strong>en</strong>oemd). Slecht spell<strong>en</strong> is e<strong>en</strong> bron van ergernis van lerar<strong>en</strong>, maarkomt overig<strong>en</strong>s ook <strong>bij</strong> doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> zelf <strong>vo</strong>or. De kaart kan gebruikt wor<strong>de</strong>n omdui<strong>de</strong>lijk te krijg<strong>en</strong> wat leerling<strong>en</strong> minimaal moet<strong>en</strong> k<strong>en</strong>n<strong>en</strong>. Het gaat weerom e<strong>en</strong> minimumniveau: veel leerling<strong>en</strong> beheers<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>lijk <strong>de</strong> hele spelling<strong>en</strong> interpunctie aan het eind van <strong>de</strong> basisschool, zo blijkt uit on<strong>de</strong>rzoek, <strong>en</strong><strong>vo</strong>or die leerling<strong>en</strong> is alle<strong>en</strong> het minimumniveau niet <strong>vo</strong>ldo<strong>en</strong><strong>de</strong>.Werk<strong>vo</strong>rm<strong>en</strong>• Gebruik <strong>de</strong> kaart om met leerling<strong>en</strong> in gesprek te gaan over het belang <strong>en</strong>nut van goed spell<strong>en</strong>. Vrag<strong>en</strong> die daar<strong>bij</strong> aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> kunn<strong>en</strong> kom<strong>en</strong> zijn:Waarom zou je goed moet<strong>en</strong> spell<strong>en</strong>? Wanneer is het belangrijk om goedte spell<strong>en</strong> <strong>en</strong> wanneer is het min<strong>de</strong>r belangrijk? Wat moet je kunn<strong>en</strong> <strong>en</strong>wat niet? Wat kan je al <strong>en</strong> wat nog niet? Wat maakt goed spell<strong>en</strong> soms zomoeilijk?• Laat leerling<strong>en</strong> testjes mak<strong>en</strong>. Leerling<strong>en</strong> die goed kunn<strong>en</strong> spell<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong><strong>de</strong> kaart Spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s als diploma. Of maak diploma's per niveau<strong>en</strong>/of <strong>vo</strong>or <strong>de</strong> verschill<strong>en</strong><strong>de</strong> categorieën op <strong>de</strong> kaart. Zi<strong>en</strong> dat je het kunt<strong>en</strong> dat je beter wordt, werkt immers <strong>en</strong>orm motiver<strong>en</strong>d.• De school maakt e<strong>en</strong> gezam<strong>en</strong>lijk beleid op spelling, waarin dui<strong>de</strong>lijkwordt dat het e<strong>en</strong> zaak is van <strong>de</strong> hele school. De kaart Spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>sis daar<strong>bij</strong> <strong>vo</strong>or alle leerling<strong>en</strong> <strong>en</strong> lerar<strong>en</strong> beschikbaar.• Leerling<strong>en</strong> schrijv<strong>en</strong> vaak tekst<strong>en</strong> die zo veel mogelijk echt gepubliceerdwor<strong>de</strong>n (muurkrant, poster, echte briev<strong>en</strong>, ingezon<strong>de</strong>n stukk<strong>en</strong>, webtekst<strong>en</strong>,bun<strong>de</strong>ls, <strong>en</strong>zo<strong>vo</strong>ort). Daar<strong>bij</strong> kijk<strong>en</strong> ze <strong>vo</strong>or het aspect ‘verzorging’naar <strong>de</strong> kaart <strong>en</strong> zorg<strong>en</strong> dat er ge<strong>en</strong> fout<strong>en</strong> in <strong>de</strong> product<strong>en</strong> zitt<strong>en</strong>.• Schrijv<strong>en</strong> is herschrijv<strong>en</strong>: schrijfproduct<strong>en</strong> die naar buit<strong>en</strong> gaan, wor<strong>de</strong>nminst<strong>en</strong>s één keer gereviseerd na beoor<strong>de</strong>ling door e<strong>en</strong> an<strong>de</strong>r (leerling,leerkracht, externe). Daar<strong>bij</strong> wordt <strong>de</strong> kaart Spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s9. werk<strong>en</strong> met <strong>de</strong> kaart spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s23

gebruikt.• Op basis van <strong>de</strong> fout<strong>en</strong> van <strong>de</strong> leerling, is er on<strong>de</strong>rsteuning op maat. Dekaart kan als e<strong>en</strong> overzicht van <strong>de</strong> stand van zak<strong>en</strong> funger<strong>en</strong> <strong>vo</strong>or leerling<strong>en</strong><strong>en</strong> leerkracht<strong>en</strong>.• Na het aflegg<strong>en</strong> <strong>en</strong> uitreik<strong>en</strong> van <strong>de</strong> spellingtoets wordt van <strong>de</strong> leerling<strong>bij</strong> schrijfproduct<strong>en</strong> foutloze spelling <strong>en</strong> interpunctie geëist. De kaartmag wel geraadpleegd wor<strong>de</strong>n.• Doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> van alle vakk<strong>en</strong> wordt gevraagd zelf <strong>taal</strong> goed te verzorg<strong>en</strong>.Doc<strong>en</strong>t<strong>en</strong> die onzeker zijn over hun eig<strong>en</strong> spelvaardighe<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>ngeschoold. Ook <strong>vo</strong>or leerkracht<strong>en</strong> kan <strong>de</strong> kaart di<strong>en</strong><strong>en</strong> om inzicht te krijg<strong>en</strong>in hun eig<strong>en</strong> spelvaardigheid.Om spelling <strong>en</strong> leestek<strong>en</strong>s ook <strong>bij</strong> an<strong>de</strong>re vakk<strong>en</strong> dan Ne<strong>de</strong>rlands on<strong>de</strong>r <strong>de</strong>aandacht te hou<strong>de</strong>n:• Lerar<strong>en</strong> van an<strong>de</strong>re vakk<strong>en</strong> be<strong>de</strong>nk<strong>en</strong> schrijfsituaties waarin het belangrijkis om goed te spell<strong>en</strong>.• Zij beste<strong>de</strong>n aandacht aan <strong>taal</strong>fout<strong>en</strong>, door leerling<strong>en</strong> die te lat<strong>en</strong> verbeter<strong>en</strong>,niet door ze in het cijfer te verwerk<strong>en</strong>.• Lerar<strong>en</strong> accepter<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> werk dat on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> maat is. Eis van leerling<strong>en</strong> dathet werk correct wordt gemaakt. Verwijs daar<strong>bij</strong> naar <strong>de</strong> kaart Spelling <strong>en</strong>leestek<strong>en</strong>s.• En tot slot: dor selluf zuifer tu sreiv<strong>en</strong> krijg<strong>en</strong> leerling<strong>en</strong> e<strong>en</strong> goed <strong>vo</strong>orbeeld!24 <strong>Beel<strong>de</strong>n</strong> <strong>bij</strong> <strong>de</strong> <strong><strong>taal</strong>niveaus</strong>

ler<strong>en</strong>inspirer<strong>en</strong>

logo

products

Resources

Company

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!