De stoelendans der juristen - Ekelmans en Meijer Advocaten

Ik rijd met een zekere regelmaat met mijn gezinnetje langs het Friese plaatsje Witmarsum en vertel dansteeds mijn kinderen over dat stierkalf, dat de buurman van de eigenaar had aangevallen en daarbijernstig blijvend lichamelijk letsel had toegebracht. Ik probeer dan uit te leggen, dat die buurman naar derechter is gestapt en dat de hoogste rechter uiteindelijk voor het eerst had beslist, dat de eigenaar vaneen dier altijd aansprakelijk is en dat alles wat het dier doet voor risico is van de eigenaar van het dier.Zo doe ik verwoede pogingen om de geest van mijn kinderen te scherpen in de -overigens ijdele- hoop,dat mijn geslacht over een generatie of vijf het niveau van Martens zal hebben bereikt.Dit is niet de enige reden, dat ik het stierkalf-arrest aanhaal. Volgens Vranken, en wie ben ik om aan zijnanalyse te twijfelen, is dit het eerste arrest van de Hoge Raad, waarin hij uitdrukkelijk en metverwijzingen naar eerdere uitspraken motiveerde waarom hij omging.Ik vind het moeilijk voorstelbaar, dat dat nog maar iets meer dan twintig jaar geleden is. Sindsdien is deHoge Raad steeds meer met verwijzingen gaan motiveren. Vranken stelt dat, achteraf beschouwd, hetstierkalf-arrest de trend heeft gezet. Die trend dient te worden toegejuicht. Het is niet meer het "Orakelvan Delphi", dat uitspraken deed en zich niet leek te bekommeren over de vraag of het voor de restbegrijpelijk was, maar de hoogste rechter die steeds meer aangeeft hoe en waarom het recht heeft tegelden.Het past immers bij de rol die de Hoge Raad in ons rechtsbestel inneemt. Hoe interessant de discussiesover de drie cassatiefuncties en hun onderlinge verhouding (rangorde) ook mogen zijn, ze mogen nietleiden tot onduidelijke uitspraken, doordat gepoogd werd om één of meer van die beginselen in eenuitspraak te verenigen. Dat is nog meer aan de orde vanwege de extra cassatiefunctie, derechtsvormende. Het benadrukken van die rechtsvormende functie doet meer recht aan de huidige -sindshet einde van de jaren zeventig ontwikkelde- plaats van de Hoge Raad in ons staatsbestel, waarbij hijzich steeds nadrukkelijker is gaan manifesteren in zijn rol als rechtsvormer. Dat daaraan grenzen moetenworden gesteld is hiervoor reeds aan de orde geweest.Ik denk niet dat er tegenwoordig nog veel juristen te vinden zijn, die serieus betwisten dat de positie vande Hoge Raad dient te worden gekwalificeerd als een "sleutelpositie in de rechtsorde", zoals Barendrechtrecent deed.Wat ik echter zou willen benadrukken is, dat die rechtsorde is geschapen en zich in de loop der eeuwenheeft ontwikkeld door en ten behoeve van de justitiabelen.Bij alle discussies, debatten, polemieken over de taken van de Hoge Raad, lagere rechters, over hetrecht, over de wenselijke ontwikkeling daarvan enz. mag niet uit het oog worden verloren, dat het gaatom de kwaliteit van de samenleving, die van grote invloed is op het welzijn van de justitiabelen. Ik wasom die reden dan ook zo verheugd om in het recente interview van de zittende President van de HogeRaad te mogen lezen, dat hij benadrukt, dat het bij rechtsvinding gaat om de justitiabele, als de Anderaan wie recht moet worden gedaan.Goede rechtspraak draagt in belangrijke mate bij aan de kwaliteit van de rechtsstaat. De Hoge Raadneemt daarin een leidende positie. Vanuit die gedachtengang bestaat derhalve behoefte aan duidelijke,begrijpelijke arresten, die als leidraad kunnen worden gebruikt voor de lagere rechtspraak,praktijkjuristen, advocaten enz..Hoewel de Hoge Raad ongetwijfeld zijn best zal doen om zo duidelijk mogelijk te formuleren, zou datnaar mijn mening nog wel wat extra aandacht kunnen gebruiken. Het kennelijke streven om zo kort enprecies mogelijk te formuleren levert niet altijd het wenselijk te achten resultaat op. Voor de mindergeleerde juristen, en dat is verreweg de grootste groep, zijn de arresten, rechtsoverwegingen ofrechtsoordelen nogal eens moeilijk te lezen èn te begrijpen. Dat geldt derhalve ook voor vele lagererechters en advocaten. Dat geldt al helemaal voor niet-juristen. Dat komt voornamelijk door de moeilijkeformuleringen in soms te lange zinnen met diverse bijzinnen, komma's enz.. Het komt, zoals ik hiervoorreeds veronderstelde, mogelijkerwijs ook doordat een arrest in sommige zaken het product is van eencompromis tussen afwijkende juridische visies. Het is in dergelijke situaties aannemelijk, dat de visiesjuist afwijken op die rechtsvragen, ten aanzien waarvan de rechtspraktijk om een helder geformuleerdenorm verlegen zit. Er wordt in de dagelijkse rechtspraktijk regelmatig "geworsteld" met arresten van deHoge Raad. Wat heeft de Hoge Raad bedoeld, in hoeverre heeft die jurisprudentie ook betrekking op decasus, die aan de rechtsstrijd ten grondslag ligt? Het zijn vaak voorkomende discussies.