De stoelendans der juristen - Ekelmans en Meijer Advocaten

More documents

Recommendations

Info

Het moge duidelijk zijn, dat het vraagstuk van de rangorde van cassatiefuncties zeer ingewikkeld is. Ikkan mij niet aan de indruk onttrekken, dat de Hoge Raad daar nog altijd mee -ik zeg het ongetwijfeld teoneerbiedig- worstelt. Ik zou bovendien durven beweren, dat dat één van de oorzaken is, dat uitsprakenvan de Hoge Raad niet altijd duidelijk of goed te doorgronden zijn. Niet voor de hooggeleerden, die metenige regelmaat debatteren over de vraag wat de Hoge Raad heeft bedoeld met een bepaald onderdeelin zijn arrest; niet voor de minder geleerde juristen, zoals vele rechters en advocaten; laat staat voor deovergrote meerderheid van de Nederlandse bevolking, de niet-juridisch geschoolde justitiabelen.Dat de leden van de Hoge Raad zich met een zekere regelmaat voor de vraag geplaatst zien hoe derechtseenheid te bewaken en/of de rechtsontwikkeling niet te frustreren in zaken die vanuit deinvalshoek van de rechtsbescherming als het ware "roepen" om te worden gecasseerd, lijkt mij nogalwaarschijnlijk. Dat lijkt ook te kunnen worden afgeleid uit een aantal citaten van raadsheren zoals diezijn opgenomen in het verslag van Bruinsma.Op de vraag of in de cassatieprocedure de aspecten voor procespartijen of die voor derechtsgemeenschap overwegen of anders gezegd of de Hoge Raad vooral moet worden beschouwd als dehoogste rechter die concrete geschillen beslecht of als de cassatierechter die naar aanleiding vanconcrete geschillen rechtsvragen beantwoordt, werden uiteenlopende antwoorden gegeven.Haak: "Die discussie, die we ook in raadskamer hebben, zal wel nooit afgelopen zijn. Ik heb zowelcollega's, die proberen in concreto feitelijk onrecht te herstellen, als collega's die zich op het standpuntstellen, dat de Hoge Raad daar niet voor is."Martens: "Daar is in algemene zin niets over te zeggen. Er zijn geen mensen in de civiele kamer die inabstracto kiezen voor hetzij "Einzelfallgerechtigkeit", hetzij "Normgerechtigkeit". Het probleem speeltalleen in de zeldzaam voorkomende zaken waarin de toepassing van de regel in het licht van derechtsontwikkeling richting A wijst, terwijl het gerechtvaardigde belang van de procespartij richting Bwijst. Soms zeg je bij jezelf: het is zuur voor de procespartij, maar wij moeten niet voor dit ene geval deregel gaan verfijnen dan wel ombuigen, of de lagere rechter in een bepaald soort van zaken extra werkbezorgen".De Groot: "De Hoge Raad dient als hoogste rechter de algemene regel te handhaven; dat kan in hetconcrete geval vervelend uitpakken, maar dat is niet anders. Uiteindelijk is dit niet onzeverantwoordelijkheid, maar die van de wetgever."Roelvink: "De Hoge Raad streeft niet alleen naar in abstracto juiste beslissingen, maar ook naar inconcreto juiste beslissingen. Enerzijds kan de toepassing van de regel meebrengen dat een procespartijdie je sympathie heeft, ongelijk krijgt; anderzijds kunnen de bijzondere feiten van de zaak deformulering van de regel beïnvloeden. Het gaat mij te ver om een op zichzelf juiste regel opzij te zettenom voor een bepaald geval tot een bevredigend resultaat te komen. In zulke gevallen moeten we onsherbezinnen op de regel; hier kan een motief voor omgaan gelegen zijn".Boekman: "Toen ik in de Hoge Raad kwam, heb ik het vak van cassatierechter moeten leren. En wat ikgeleerd heb, is dat het in cassatie primair om de rechtseenheid gaat. Gedachten over voor debetrokkenen ongelukkig afgelopen procedures zul je uit je hoofd moeten zetten. De Hoge Raad mag zichniet laten verleiden tot casuïstische rechtstoepassing, want bij een volgende gelegenheid komt hijzichzelf weer tegen".Ras: "Alle zaken worden ons in de vorm van een casus voorgelegd. Ergernis over de uitkomst in feitelijkeinstantie is een aanzet om het geldende recht te herzien. Wat je in ieder geval moet zien te vermijden isdat je aan de hand van een zielig geval, de zogenaamde kassian-gevallen, een regel formuleert, waar jein andere, volgende zaken, last van krijgt. Mocht je onverhoopt geen billijk resultaat kunnen bereiken,dan onthoud je je door het oordeel aan de feitenrechter over te laten".Uit deze door Bruinsma in vaker genoemd verslag opgetekende antwoorden van een aantal raadsherenlijkt wel een zekere rode draad te kunnen worden gedestilleerd. De bestaande regel zal voor eenconcreet geval niet gemakkelijk worden verfijnd of aangepast, als dat het risico meebrengt van een nietwenselijk geachte precedentenwerking. Maar het bestaan van het dilemma wordt erkend. Het lijkt meook zo aannemelijk dat dat in raadkamer nogal eens leidt tot diepgaande discussies. Hoe redden we derechtspositie van procespartij B zonder de regel te verfijnen of zonder een regel te formuleren, die ons involgende zaken parten zal spelen. Of, hoe formuleren we een regel in de voorliggende zaak zodanig, datwe die niet in de komende tijd telkens weer moeten verfijnen. Ik ben geneigd te veronderstellen, in almijn eenvoud, dat dat nogal eens leidt tot compromis-rechtsoverwegingen, die om die reden aanduidelijkheid hebben ingeboet.
Gesteld dat die veronderstelling voor een deel juist zou zijn, is dat dan vermijdbaar? Ik zou menen vooreen gedeelte van wel. Waarom zou de Hoge Raad in zijn arresten bijvoorbeeld niet veel vaker duidelijkkunnen aangeven dat de reeds eerder in een aantal met name genoemde arresten geformuleerde regelonverkort van kracht blijft, maar dat er in de thans voorliggende zaak op grond van een aantal concreetomschreven omstandigheden aanleiding is om (enigszins) van die regel af te wijken. Het zou dan naarmijn mening zeer zinvol zijn, indien in diezelfde uitspraak wordt aangegeven van hoeveel gewicht dieomstandigheden moeten zijn om van de reeds in eerdere arresten geformuleerde hoofdregel af tewijken. Het liefst zo concreet mogelijk, met voorbeelden. Dat zou de rechtspraktijk zeer helpen envoorkomt allerlei pogingen in feitelijke instanties en cassatie van advocaten om die door de Hoge Raadverfijnde regel ook van toepassing te laten zijn op de omstandigheden van "hun" zaak.Of in geval de Hoge Raad niet aan de formulering van een op zich wel wenselijk geachte regel kantoekomen; bijvoorbeeld omdat het middel niet helemaal gelukkig is geformuleerd. Er zal dan in beginselniet gecasseerd kunnen worden, maar is er veel op tegen, indien de Hoge Raad in een rechtsoverwegingten overvloede toch die regel formuleert, omdat de casus zich daarvoor leent? Het is wat zuur voor decassatieadvocaat en zijn procespartij. Maar het voordeel van een dergelijke uitspraak voor derechtspraktijk lijkt mij zwaarder te wegen. Het kan immers jaren duren voordat een vergelijkbaar gevaltot aan de Hoge Raad wordt doorgeprocedeerd. En al die jaren zou de rechtspraktijk van die regelverstoken moeten blijven met als mogelijke consequentie dat veel onnodige rechtszaken aanhangig zijngemaakt.Voorts lijkt het me voor de rechtspraktijk dienstig, indien de Hoge Raad in de gevallen, die daarom alshet ware vragen, aangeeft waarom hij een bepaalde regel wenselijk acht. Men zal mij ongetwijfeld voorde voeten werpen, dat de Hoge Raad dat af en toe doet, maar ik zou willen pleiten voor een meerstructurele, systematische, beleidsmatige aanpak op dit punt.Het komt erop neer, dat naar mijn mening de dagelijkse rechtspraktijk behoefte heeft aan een verdereuitbreiding van de docerende taak door de Hoge Raad. Van Schellen heeft al weer 23 jaar geleden hetbegrip " docerend college" ingevoerd. Ik spreek in dit verband bewust niet van de rechtsvormende taakvan de Hoge Raad, want daarbij liggen de grenzen veel gecompliceerder en principiëler. Een jaar geledenvond een discussiedag plaats in de NJB Salon over die rechtsvorming. Grof gezegd was er een groepvoorstanders van een verruiming van de rechtsvormende rol van de rechter en een groep tegenstanders,die benadrukte dat als onvermijdelijk uitgangspunt blijft gelden, dat de rechter concrete zaken dient teberechten en dat hij daaraan zijn gezag ontleent om recht te vormen. Rechtsvorming is primair de taakvan de wetgever. De rechter heeft een aanvullende rechtsvormende taak, daar waar de wetgever tekortschiet, omdat deze vaak en onvermijdelijk op de behoefte in de praktijk zal achterlopen. Maar dierechtsvorming moet wel zijn grond ontlenen aan de concrete zaak zelf, aldus die groep voorstanders.Rechtsontwikkeling borduurt voort op regelgeving van de wetgever en op eerder geformuleerde regelsvan de cassatierechter zelf. In het kader van die rechtsontwikkeling bestaat mijns inziens wel ruimte omde wenselijk geachte duidelijkheid te scheppen, met de concrete casus als uitgangspunt. Ik ben vanmening dat die docerende taak moet worden beschouwd als een modern uitvloeisel van de andere takenen in het bijzonder van de rechtsontwikkeling. Die wordt naar verwachting veel efficiënter, indien daarwaar mogelijk en gewenst de regel wordt geformuleerd of verfijnd, ook al biedt de zaak zelf daartoevanuit cassatietechnisch oogpunt onvoldoende mogelijkheden. Die regel zal dan moeten wordengeformuleerd in bijvoorbeeld een rechtsoverweging ten overvloede of een slotopmerking, of een aan debespreking van de middelen voorafgaande algemene beschouwing, zoals de Hoge Raad in strafzakensteeds vaker pleegt te doen.Er zullen ongetwijfeld vele argumenten kunnen worden aangevoerd, die tegen een dergelijke benaderingpleiten. Kern van die tegenargumenten zal zijn, dat de rechtszekerheid niet gediend is met eencassatierechter, die min of meer buiten de rechtsstrijd om, rechtsregels formuleert. Ik zou menen dat diekern teveel voorbij gaat aan de behoefte in de rechtspraktijk aan helder geformuleerde rechtsregels vanhet hoogste rechtscollege, dat in ons land op het gebied van de rechtsontwikkeling de centrale positieinneemt. Daar is de rechtszekerheid immers ook bij gebaat.Het past ook in de deformaliseringsgedachte, die zich op bijna alle terreinen voltrekt. Ook de Hoge Raaddoet daaraan overtuigend mee. Het onderzoek van Bruinsma, bestaande onder meer uit interviews metraadsheren, waarbij ook aan de orde kwam -in algemene zin- welke fundamentele debatten zich inraadkamer voordoen, was -geschat- twintig jaar daarvoor onmogelijk geweest. Openheid, transparantieen deformalisering liggen in elkaars verlengde. Daarin is de afgelopen twintig jaar een grote veranderingopgetreden en dat vind ik verheugend.
Page 6 and 7: Ik rijd met een zekere regelmaat me

De stoelendans der juristen - Ekelmans en Meijer Advocaten

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?