Limburgs Milieu nr. 1 2009 - Milieufederatie Limburg

Limburgs milieu1E e n u i t g a v e v a n S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g - j a a r g a n g 2 3 - m a a r t / a p r i l 2 0 0 9STICHTINGMILIEUFEDERATIELIMBURGMeningen ernstig verdeeld over uitbreidingsplan GrathemNadert het uur U voor de IJzeren Rijn?Groene Taille Comité: waakhond in smalste stukje van LimburgOpwarming Antarctica begonnenOpnieuw enorme strop voor IVN MunstergeleenCongres ‘Duurzaamheid loont’ groot succesWin een boek: Door Waer en WindNationale Postcode Loterij: 244 miljoen naar goede doelen

C O L O F O NLimburgs Milieu is een uitgave vanStichting Milieufederatie LimburgJaargang 23nummer 1 | maart/april 2009Redactieadres:Stichting Milieufederatie LimburgGevestigd in Het GroenHuisGodsweerderstraat 26041 GH ROERMONDT 0475-38 64 10F 0475-38 64 59www.milieufederatielimburg.nlsml@milieufederatielimburg.nlSamenstelling en redactie:Monique DemarteauAan dit nummer werkten mee:Sandra Akkermans, Robert Bibo, Bart Cobben, Gert-Jan Elk, Jan Kluskens, Wim Kuipers, Sandi Mackowiak,Math Mertens, Marieke Wingens, Toine WutsAbonnement:Limburgs Milieu verschijnt 4x per jaar. Eenjaarabonnement kost €12,50. Als abonnee steun jede doelstellingen van de Milieufederatie Limburg.Samen met de meer dan 100 bij haar aangeslotenorganisaties zet de Milieufederatie zich in voornatuur, een gezond leefmilieu en voor het realiserenvan ecologische duurzaamheid in Limburg en deaangrenzende Euregio.Gebruik de abonneebon in dit blad of stuur eene-mail met daarin je persoonlijke gegevens naar:a.malskat@milieufederatielimburg.nl.Betaling geschiedt middels acceptgiro ofautomatische incasso.Organisaties die bij de Milieufederatie zijnaangesloten, ontvangen het tijdschrift gratis.Vormgeving & drukwerk:SHD Grafimedia, SwalmenDe Nationale Postcodeloterij is medefinancier vandiverse projecten van de Milieufederatie Limburg.Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt medemogelijk gemaakt door een financiële bijdragevan de Provincie Limburg.NIEUWSBRIEFDe Limburgse Milieufederatie heeft ook een digitale nieuwsbrief. Deze nieuwsbriefbevat het laatste nieuws over natuur en milieu in Limburg en wordt gemiddeld eenmaalper drie weken verstuurd. U kunt zich voor deze nieuwsbrief opgeven via:WWW.MILIEUFEDERATIELIMBURG.NLLimburgs Milieu is gedrukt op 100% kringlooppapier2 l i m b u r g s m i l i e u

Inhoud4589101112141516192022242728293031323435Kort nieuwsInterview met Har Pluijmakers van Groene Taille ComitéNationale Postcode Loterij: 244 miljoen naar goede doelenOnderzoek: energie besparen ‘liefst moeiteloos’Milieufederatie Limburg zoekt bestuursledenJuni is biologische maandParaplu voor nieuwe abonnees Limburgs MilieuOpwarming Antarctica begonnenOpnieuw enorme strop voor IVN MunstergeleenColumn Wim KuipersWin een boek: Door Waer en WindMeningen ernstig verdeeld over uitbreidingsplan GrathemNadert het uur U voor de IJzeren Rijn?Kalksteenwinning groeve ’t Rooth mag doorgaanHelpt boeren de nationale landschappen?Congres ‘Duurzaamheid loont’ groot succesSpiritueel onthaasten in Zuid-LimburgLancering website duurzaam toerismeGroenHuis - IKL plant 31 hoogstamboomgaarden aanGroenHuis - Genieten van de natuur tijdens bloesemtochten- Ruim 900 leerlingen aan de slag voorRijkswaterstaatGroenHuis - Teamuitje gecombineerd met stagesBroekhin College- NHGL zoekt penningmeester- Limburgse landschappen enIVN fietstochten op L1Nieuwe waterplannen goed onderbouwd maar nietcompleetPlan van Transformatie ENCI: meerwaarde voor de groeve?Het gaat goed met de korenwolfSite-seeingS t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 3

Groene Taille Comité: waakhondin het smalste stukje van LimburgIn het smalste stukje van Limburg - in Susteren - timmert sinds enkele jaren het Groene Taille Comité hard aan deweg. Hoewel het comité pas in 2006 is opgericht, is zijn invloed op het lokale milieu- en natuurbeleid stevigverankerd, mede dankzij de inzet en toewijding van het bestuur. Har Pluijmakers speelt daarin een hoofdrol. Hoewelhij bescheiden overkomt, is hij een doordouwer met een uitgesproken visie op zijn leefomgeving.Zo heeft Pluijmakers (58) samen met deandere bestuursleden van het Groene TailleComité een gebiedsvisie ontwikkeld en oppapier gezet. De visie - die te vinden is opde website van de stichting - is een stevigboekwerkje en de leidraad voor het comitéin zijn doelstellingen. Eind 2008 werd degebiedsvisie tijdens een drukbezochtelunchsessie gepresenteerd aan de beheersinstanties,het waterschap, de gebiedscommissieen de overheid. De reacties warenoverwegend positief, aldus Pluijmakers. ,,Wijlaten zien dat wij pro-actief willenmeedenken op het gebied van landschap,natuur en leefbaarheid. Dit kun je het besteuitdragen als je de tijd neemt om je ideeënop papier te zetten. Dan biedt het goedehandvaten voor onszelf en alle betrokkenpartners om er iets moois van te maken. Degemeente complimenteerde ons, omdatzijzelf niet eens een dergelijke uitgebreidegebiedsvisie heeft ontwikkeld. Wat onsbetreft zou elke natuur- en milieugroep zichbreed moeten oriënteren en zijn ideeën ineen plan moeten uitwerken. Daar kun je danaltijd op teruggrijpen en als uitgangspunthanteren voor gesprekken die je hebt metprovincie, gemeente of andere organisaties.Wij willen niet ad hoc en defensief reagerenop ontwikkelingen. Liever houden we zelfeen vinger in de pap. Als je zeker weet waarje voor staat, kun je dit veel beter uitdragen.Kortom, je wordt een serieuzere gesprekspartner.Je hebt immers laten zien dat je ookoplossingen kunt en wilt aandragen en datje mening gefundeerd is op een duidelijkevisie over je omgeving. We weten wat wewillen en inmiddels ook waar we moetenaankloppen om dingen voor elkaar tekrijgen. En daar gaat het uiteindelijkallemaal om.”Het Groene Taille Comité is ontstaan vanuithet Körbusch Comité. Dat werd in 2005opgericht nadat de gemeente de bouwplan-Foto: Monique DemarteauS t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 5

nen van een reïntegratiebureau hadgesteund om een zorgboerderij annexmanege te vestigen in het natuurgebiedKörbusch. Die manege zou echter geen leukidyllisch boerderijtje in het groen worden.Uit de later gepresenteerde bouwtekeningenbleek dat het ging om een megagrootcommercieel bedrijf. Het Körbusch Comitékwam in opstand en wist een grote aanhangachter zich te krijgen, waardoor hetdraagvlak voor vestiging van het bedrijf snelafnam, zelfs bij het gemeentebestuur. Medeook door de grote media-aandacht die hetcomité op de zaak wist te richten, was eruiteindelijk zoveel weerstand dat debouwplannen werden geannuleerd met alsgevolg een teleurgestelde en boze initiatiefnemer,die vervolgens een fikse schadeclaimindiende bij de gemeente Echt-Susteren.uitbreiding van industriegebied HoltumNoord en de eventuele vestiging vanpretpark Wild Water World in de Hazelaarsgroeve.Pluijmakers, geboren en getogen inSusteren, volgt al deze ontwikkelingen opde voet. ,,Ik voel me verbonden met mijnwoonplek. Ik woon hier graag, wandel enfiets door deze streek, dan wil je er ook voorzorgen dat het mooi blijft. Voor de huidigeen voor de komende generaties. Als comitévragen we ons dan ook af hoe wij hier aankunnen bijdragen. Wij zoeken naarmanieren om de natuur en het landschap teversterken en verrommeling tegen te gaan.Dat is ook onze motivatie. Wij hebben eenverantwoordelijkheid ten aanzien van onzekinderen. Wat laten wij voor hen achter? Inde afgelopen jaren is al heel veel veranderdten nadele van de natuur en het landschap.Kijk maar naar de monotone en grootschaligegroei in de landbouwsector, deuitbreidingen van ons wegennet, detoegenomen verrommeling. Ik ben eennatuurmens, was als kind al betrokken bijalles wat er leeft, groeit en bloeit. Ik voelook een drang om dit te beschermen en teversterken. Iemand moet die rol vanwaakhond spelen. De vinger aan de polshouden. Als Groene Taille Comité hebben wijHoe dan ook, het gebied bleef groen! Endaarmee had het Körbusch Comité de buitbinnen. Omdat er nog meer ontwikkelingenin snel tempo elkaar opvolgden, besloten deleden om zich breder te gaan oriënteren.Het Groene Taille Comité was daarmeegeboren. Een eerste gebiedsvisie werd in2006 op papier gezet, en nu, enkele jarenlater, wordt deze visie telkens aangepast aande nieuwste ontwikkelingen. Zo gaatvolgens Pluijmakers de komende jaren ondermeer de verbreding van de A2 een grote rolspelen, evenals landschapspark Echt-Susterendat natuurcompensatieprojecten van degrond moet tillen in de gemeente, de6 l i m b u r g s m i l i e u

die taak op ons genomen. Het is geen uit dehand gelopen hobby, maar een passie dierecht uit het hart komt.”Sinds kort is het Groene Taille Comitéaangesloten bij de Milieufederatie Limburg.Volgens Pluijmakers kan samenwerking metandere natuur- en milieuorganisaties dekracht van de milieubeweging versterken.,,Hoe meer je de krachten bundelt, hoe meerinvloed je kunt uitoefenen. Met positieveenergie en samenwerking bereik je hetmeest. Ik verwacht van de Milieufederatiedat ze daarin een coachende rol speelt,naast haar signalerings- en adviesfunctie.Daarnaast moeten we pro-actief handelen.Niet afwachten wat er allemaal op onsafkomt. We zullen als burgers zelf aan deslag moeten als we willen dat onzeLimburgse natuur en landschappen voortoekomstige generaties behouden blijven.”Monique DemarteauMilieufederatie LimburgFoto’s: Monique Demarteau / Har Pluijmakers / Paul LeendersEven voorstellenNaam organisatie: Groene Taille ComitéAdres:Oude Rijksweg Zuid 7a, 6114 RC SusterenTelefoon: 046 - 4492848E-mail:comite@groenetaille.nlWebsite: www.groenetaille.nlLeden :M. Leenders, H. Pluijmakers, A. Vermeulen (voorzitter), P. Versloot,C. WesselsDoel:Het Groene Taille Comité wil landschap, natuur én leefbaarheid in deGroene Taille versterken en behouden.Acties:Ontwikkelen van een gebiedsvisie. Voortgang van de resultaten vangestelde doelen bekendmaken middels nieuwsbrieven en website.Deelnemen aan beleidsvoorbereidende natuur-, landschap- enleefbaarheidsprojecten. Indienen van zienswijzen en bezwaarschriftenop bestemmingsplannen. Lobbyen bij ambtenaren en politici.Informatiebijeenkomsten en handtekeningenacties organiseren voorinwoners van de Groene Taille. Persberichten versturen.Partners: Stichting Milieufederatie Limburg, plaatselijke natuur- enmilieuorganisaties waaronder Natuurhistorische Vereniging Pepijnsland,Vogelwerkgroep De Haeselaar, IVN Land van Swentibold enGraetheide Comité. Verder de Groene Sporenwolf, de Dorpsraad,Natuurmonumenten, Waterschap Roer en Overmaas, GebiedscommissieWestelijke Mijnstreek, gemeente en provincie.Lid SML sinds: 2 maart 2009Reden aansluiting: Overleg- en samenwerkingsplatform. Advies-, expertise- enkenniscentrum.S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 7

Nationale Postcode Loterij:244 miljoen naar goede doelenTijdens het jaarlijkse Nationale Postcode Loterij Goed Geld Gala dat in februari jongstleden is gehouden, zijn negennieuwe doelen gepresenteerd. De loterij ondersteunt nu 66 organisaties, waaronder de Provinciale Milieufederaties.Minister-president Balkenende reikte in het Kurhaus in Scheveningencheques uit aan de aanwezige organisaties. Namens de ProvincialeMilieufederaties nam Rita Kwakkestein een cheque van 2,5 miljoeneuro in ontvangst. De Postcode Loterij keert dit jaar een bedrag vanruim 244 miljoen euro uit.Foto’s: Roy BeuskerRita Kwakkestein (links) van De Provinciale Milieufederaties neemtuit handen van Ellen Damsma, general manager Nationale PostcodeLoterij, de cheque van 2,5 miljoen euro in ontvangst.De inleg van de Nationale Postcode Loterij is in 2008 met 8,5 procentgegroeid naar 488 miljoen euro. De helft van dit bedrag gaat naargoede doelen die zich richten op de thema’s mens en natuur. Dit jaarzijn er negen nieuwe doelen bijgekomen, waaronder Mama Cash, DeVrolijkheid, Dance4Life, ICCO, het European Partnership for Democracyen de IMC Weekendschool. Zij houden zich bezig met bestrijdingvan armoede, bescherming van mensenrechten en socialecohesie in Nederland.Ook nieuw zijn Vereniging Nederlands Cultuurlandschap, DutchCaribbean Nature Alliance en The Climate Group. Deze groepenontvangen financiële steun voor hun werkzaamheden op het gebiedvan natuurbehoud en verbetering van het milieu.Gratis LED-lamp voor loterijdeelnemersDe Nationale Postcode Loterij biedt dit najaar alle tweeëneenhalfmiljoen deelnemers gratis een LED-lamp aan. De loterij doet datsamen met het Wereld Natuur Fonds (WNF) om de gevolgen vanklimaatverandering tegen te gaan. LED-lampen vormen immers eenduurzaam alternatief voor de gloeilamp en de spaarlamp. DeLED-technologie is echter nog niet zo bekend als binnenhuis-verlichting.Met deze publiekscampagne hopen de twee organisaties deNederlanders over de streep te trekken.Wanneer alle deelnemers aan de Postcode Loterij hun lampgebruiken, levert dat alleen al gedurende de totale levensduur vande lampen (25 jaar) een maximale besparing op van ruim 900miljoen kilo CO 2 . Dat is vergelijkbaar met ruim vijf miljoen autokilometers.LED-lampen bevatten bovendien geen toxische stoffen, enkunnen – in tegenstelling tot de spaarlamp – bij het huishoudafval.Later dit jaar zal de Nationale Postcode Loterij alle details rond decadeau-actie bekendmaken. Alle deelnemers van de loterij wordenpersoonlijk geïnformeerd.50.000 stoere stadsfietsen voor winnaarsLiefst 50.000 winnaars in de Nationale Postcode Loterij zullen nogdit jaar op een stoere stadsfiets fietsen. Vanaf april maken deelnemersvan de Nationale Postcode Loterij een jaar lang wekelijks kansop een speciaal voor de Loterij door Dutch Bicycle Group ontworpenstoere Union stadsfiets. Deze ‘Postcode Loterij-fiets’ valt opdoor zijn eigen design en de opvallende kleurstelling. Alle fietsenzijn bovendien individueel genummerd. De tweewieler wordtmilieubewust geproduceerd en draagt zo bij aan een schonere luchtvoor alle keren dat de auto blijft staan.Het is voor het eerst dat een speciale fiets voor de Postcode Loterijis ontwikkeld. Eigenlijk vreemd, want wat is er Hollandser dan eenfiets? Zeker als het een ontwerp enfabrikaat van eigen bodem is. In dezesamenwerking tussen de PostcodeLoterij en fietsbouwer Union verzorgtHalfords de distributie.8 l i m b u r g s m i l i e u

Onderzoek: energie besparen‘liefst moeiteloos’Huiseigenaren steken pas geld in maatregelen om energie te besparen als die niet teveel moeite kosten, voldoendecomfort opleveren en als bovendien het financiële plaatje helemaal klopt. De combinatie van deze drie factorengeeft de doorslag. Dit blijkt uit onderzoek van Milieu Centraal, uitgevoerd door Intomart GFK onder ruim 800 consumenten.Het belang van energie besparen staat voor de ondervraagden buitenkijf. Een overgrote meerderheid vindt het (zeer) belangrijk, vooralomdat ze er geld mee kunnen besparen. Als tweede reden noemenhuiseigenaren het sparen van het milieu. Huurders geven als tweedereden vaak het verhogen van het comfort van hun woning.Vier op de tien ondervraagden denkt regelmatig na over energiebesparen. Een even groot aantal schat de eigen kennis over energiebesparingop veel tot zeer veel. Toch blijkt uit vervolgantwoorden inhet onderzoek, dat een aanzienlijk deel van zowel de huiseigenarenals de huurders maatregelen met een (kleine) investering niet toepast.Ze hebben er nooit over nagedacht, of kennen de mogelijkheden niet.Huiseigenaren die nog geen dakisolatie en geïsoleerde verwarmingsleidingenin hun woning hebben, schrikken terug voor hogeinvesteringskosten. De opbrengst van de maatregelen en de terugverdientijdschatten ze te laag in. Het aanbrengen van dubbel glas is eenopvallend populaire maatregel, ondanks de lange terugverdientijd.Dubbel glas verhoogt het comfort van een woning enorm.Huurders kregen tijdens het onderzoek een aantal maatregelenvoorgelegd die zij zelf kunnen nemen om gas te besparen. Evenalshuiseigenaren voelen ze zich niet geroepen om verwarmingsleidingente isoleren. Ook zijn ze vaak niet bereid om zelf thermostaatkranenaan te brengen. Ze vinden deze maatregelen de verantwoordelijkheidvan de verhuurder. Huurders zien vaak niet in dat maatregelenhenzelf voordeel opleveren en dat ze deze in - overleg met deverhuurder - meestal gemakkelijk zelf kunnen treffen.Bron: Milieu Centraal, UtrechtMilieufederatie Limburg zoektnieuwe bestuursledenDe Milieufederatie Limburg zet zich samen met de bij haar aangeslotenorganisaties in voor natuur, landschap en milieu en voor het realiserenvan duurzaamheid in Limburg en de aangrenzende Euregio. DeMilieufederatie Limburg is een stichting met een algemeen endagelijks bestuur. Het bestuur bestaat uit vrijwilligers die zeerbetrokken zijn bij natuur en milieu in de provincie Limburg.Conform het rooster zijn in 2008 twee leden afgetreden waardoor ertwee vacatures zijn ontstaan in het algemeen bestuur. Daarom is destichting Milieufederatie Limburg op zoek naar:Voor meer informatie over de vacatures kun je terecht bij voorzitterVera van Piggelen (tel. 045-5752353) of bij directeur Hans Heijnen(tel. 0475-386410). Je kunt solliciteren per post (Godsweerderstraat 2,6041 GH Roermond), telefoon of e-mail: sml@milieufederatielimburg.nlo.v.v. vacature bestuurslid.Het Algemeen Bestuur van de Milieufederatie komt drie maal per jaarbijeen. Daarnaast worden er jaarlijks twee regiovergaderingengehouden. De vergaderingen van het bestuur en in de regio vindenplaats in de avonduren.twee leden voor het algemeen bestuur (m/v)De voorkeur gaat hierbij uit naar actieve, enthousiaste en energiekekandidaten die liefst (beroepsmatig) bij natuur, landschap en milieubetrokken zijn, dan wel rechtstreeks uit de achterban van deMilieufederatie afkomstig zijn. Gelet op een gelijkmatige verdelingover de provincie dienen de kandidaten bij voorkeur afkomstig te zijnuit de regio’s Helden of Venlo.Honorering en vergoedingenDe kosten die bestuursleden redelijkerwijs maken in verband met hetbijwonen van vergaderingen van het bestuur of andere activiteiten inhet kader van het bestuurslidmaatschap, worden aan hen door deorganisatie vergoed.Uitgebreidere informatie over de Milieufederatie Limburg vind je opde website: www.milieufederatielimburg.nlS t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 9

Juni is biologische boerenmaandIn het weekend van 6 en 7 juni ben je welkom bij 200 biologische boeren entuinders. Om te kijken, te proeven en onvergetelijke indrukken op te doen.Lekker naar de boer!De meeste consumenten weten wel wat biologischbetekent: lekker natuurlijk. Vee wordtdiervriendelijk gehouden en groenten enfruit geteeld zonder kunstmest of chemischebestrijdingsmiddelen. Met het vakmanschapen de goede zorgen van de boer of tuinder alsbelangrijkste instrument. Maar dat alles maaktpas echt indruk als je het met eigen ogen hebtgezien en zelf hebt geproefd.In het ‘Lekker naar de boer!’-weekend zorgende boer en zijn gezin voor rondleidingen inde stal of op het land. Ze vertellen enthousiastwat er anders is aan biologisch boerenen welke mooie producten dat voortbrengt.Natuurlijk zijn er ook volop kinderactiviteiten,al zijn voor veel kinderen de lammetjes, kalfjesen de biggetjes een belevenis op zich!Voor de sportieve boerderijganger zijn erspeciale fietstochten, met langs de routeboerderijen én restaurants om te proeven vanhet lekkers van het biologische platteland.Geniet van de landelijke sfeer, de geur van versgemaaid gras en vervolgens van een ‘Lekkervan de boer!-menu.Behalve boeren, tuinders en restaurants doenook andere partijen hun best. In vele winkels,speciaalzaken en supermarkten zijn mooieaanbiedingen te vinden. En wie in juni debiologische boerderij bezoekt of een restaurantdat deelneemt aan de actie maakt kansop een ‘Boergondisch feestmaal voor 2 personen’,oftewel een smaakvol diner op het biologischeboerenerf. Bij deelnemende boeren,restaurants en winkels is bovendien het gratismagazine te halen vol informatie, ‘de-boer-op’tips en lekkere recepten.Kijk voor meer informatie én de adressen vandeelnemende biologische bedrijven en restaurantsop: www.lekkernaardeboer.nlLekker naar de boer! wordt georganiseerddoor Biologica en de Task Force MarktontwikkelingBiologische LandbouwEen abonnement op het Limburgs Milieu?Dat kan! Graag zelfs, want met het abonnement steun je de Milieufederatie Limburg met haar doelstellingen. Samen met meer dan100 bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie Limburg zich in voor natuur, een gezond leefmilieu en het realiseren vanecologische duurzaamheid in Limburg en de aangrenzende Euregio.Een jaarabonnement op Limburgs Milieu kost 12,50 euro. Je krijgt Limburgs Milieu dan ieder kwartaal thuisgestuurd.Als je een abonnement neemt vóór 1 juni 2009, krijg je als welkomstgeschenk een mooie stevige ‘groene’ paraplu met houtenhandgreep. Reden te meer om nú abonnee te worden en jouw bijdrage te leveren aan een mooi Limburgs landschap.o Ja, ik neem een abonnement op het Limburgs Milieu voor 12,50 euro per jaarNaam :Adres: :Postcode :Woonplaats :Telefoon :E-mail :Abonnementen kunnen elk gewenst moment ingaan enworden aangegaan tot wederopzegging.Deze bon in een ongefrankeerde envelop opsturen naar:Milieufederatie Limburg t.a.v. Annie MalskatAntwoordnummer 100536040 XT Roermond✁Handtekening:Datum:1 0 l i m b u r g s m i l i e u

Opwarming Antarctica begonnenSinds de jaren ’50 is de temperatuur rond de Zuidpool, waar 90 procent van ‘s werelds ijs ligt, met 0,5 gradengestegen. Dit blijkt uit verzamelde gegevens van satellieten en weerstations.Enkele dagen na het bericht over het desintegreren van een groteijsplaat op het Antarctisch schiereiland begin dit jaar heeft eengroep Amerikaanse wetenschappers met een overzicht van allebeschikbare meetgegevens van het zuidelijke continent gepresenteerd.In tegenstelling tot het door klimaatsceptici frequentgeproclameerde ‘kouder worden’ en ‘aangroeien van’ Antarctica,laat de wetenschappelijke realiteit geen enkele ruimte meer voorontkenning. De klimaatverandering heeft de Zuidpool bereikt. ,,Ensneller dan we verwachtten”, zo stellen de onderzoekers. ,,Watje continu hoort, is dat Antarctica kouder wordt en dat is dusniet zo”, aldus Eric Steig van de Universiteit van Washington inSeattle, hoofdauteur van de studie die in januari in het tijdschriftNature is gepubliceerd. ,,De gemiddelde temperatuurstijging issterk vergelijkbaar met het mondiale gemiddelde”, vertelt Steig.Klimaatsceptici stelden in het verleden dat Antarctica kouder zouworden als ‘bewijs’ dat de mondiale opwarming een mythe zouzijn.De Amerikaanse onderzoeksgroep schrijft dat de gemetenAntarctische opwarming ‘moeilijk te verklaren is’ zonder dezete koppelen aan de sterk toegenomen antropogene uitstoot vanbroeikasgassen, voornamelijk door grootschalig gebruik van fossielebrandstoffen.Op het Britse onderzoeksstation Rothere, op het Antarctischschiereiland, was het medio januari 2,6 graden boven nul. ,,Maarhet gebied waar we de opwarming meten is veel groter danalleen het schiereiland. Ook de gehele West-Antarctische ijskapwarmt op. Net als de gemiddelde oppervlaktetemperatuur vanhet hele continent”, zeggen de Amerikanen.,,West-Antarctica zal uiteindelijk smelten als deze opwarmingzo doorzet”, zegt Drew Shindell, een medeauteur van het NASAGoddard Institute for Space Studies. Daarvoor is volgens hemeen gemiddelde temperatuurstijging van 3 graden nodig. Ookde Groenlandse ijskap overleeft een dergelijke temperatuurstijgingniet. Tezamen bevatten zij genoeg ijs voor een gemiddeldezeespiegelstijging van 14 meter. De ijsmassa op Oost-Antarcticabevat zelfs voldoende water om de zeespiegel wereldwijd metnog eens 50 meter te laten stijgen. Deze ijskap is gelukkig minderkwetsbaar voor de huidige opwarming.,,Maar zelfs wanneer slechts een fractie van Groenland en West-Antarctica smelt, kunnen we deze eeuw nog meters zeespiegelstijgingzien, met desastreuze gevolgen”, zegt Barry Brook,directeur van het onderzoeksprogramma naar klimaatveranderingvan de Universiteit van Adelaide.Bron: Hier.nuS t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 1 1

Opnieuw enorme strop voorIVN MunstergeleenOnlangs was het voor de tweede keer raak bij IVN Munstergeleen. Vorig jaar kreeg de vereniging al een flinke opdoffertoen onverlaten de bijenstal in brand staken, waarbij zo’n 200.000 bijen het leven lieten. Vlak voor carnaval sloeg hetnoodlot opnieuw toe. Nu is de volledige werk-, opslag- en expositieruimte afgebrand. Naar alle waarschijnlijkheid is ersprake van brandstichting. Documentatiemateriaal en meubilair zijn in rook opgegaan. De gereedschappen liggen erzwartgeblakerd bij. Toch laat de vereniging zich niet kisten.De sloper is al een kijkje komen nemen.Alles moet weg. Er is dan ook niets meerover van waar eens het gebouwtje vanIVN Munstergeleen stond. De ruimte wasnet opgeknapt en klaar voor het nieuwezomerseizoen. Nu staan aan de rand vanMunstergeleen - in recreatie- en natuurgebiedWindrakerberg - alleen nog dezwartgeblakerde restanten overeind. IVNsecretarisLex Vlieks is er nog kapot van.,,Dit is een enorme strop voor het IVN. Wehebben veel tijd gestoken in het opknappenvan ons gebouw en het uitbreidenvan de expositieruimte en dan gebeurt dit.Alles is verloren. Meubilair kun je nog vervangen,maar foto’s, kaarten en bijzonderenatuurvondsten krijg je nooit meer terug.”Bestuurslid van IVN Munstergeleen, JoHeinemans, spoedde zich naar de plek desonheils, nadat hem het telefoontje hadbereikt dat het IVN gebouw in brand stond.,,En dan sta je daar. Het is vreselijk om tezien. Al het werk van vrijwilligers die zichjarenlang hebben ingespannen, is in éénkeer teniet gedaan. Gelukkig wil iedereenhet werk voortzetten. Op 1 april moet deHeemtuin weer open, dan start het nieuweseizoen. Wandelingen en excursies moetengewoon doorgaan. Maar ons educatief enrecreatief centrum is er dan natuurlijk nietmeer.”Het kleine gebouw is letterlijk tot de grondtoe afgebrand. Alleen een deel van devoorgevel staat nog overeind. Een inwoonsteruit Puth heeft de brand bij het uitlatenvan haar hond in de avonduren ontdekt envervolgens de brandweer ingeseind. VoorVlieks en Heijnemans staat het als een paalboven water dat de brand is aangestoken.Vlieks: ,,De brandweer zegt dat ze dat nogmoet onderzoeken, maar een aantal mogelijkhedenzoals kortsluiting of blikseminslagis al uitgesloten. Daarbij zijn er sporen vaninbraak gevonden. Misschien hebben dedieven wel het pand in brand gestoken uitfrustratie omdat ze niets van hun gadinghebben kunnen vinden.”1 2 l i m b u r g s m i l i e u

Deze brand is overigens niet de eerstetegenslag die IVN Munstergeleen in hetafgelopen jaar heeft meegemaakt. Vorigjaar (eveneens vlak voor carnaval) werd devereniging ook al onaangenaam getroffendoor een ingrijpende brand. Toen werd debijenstal in brand gestoken waarbij allebijen - zo’n 200.000 stuks - om het levenkwamen. Dankzij de hulp van medeburgersdie gratis materiaal ter beschikking stelden,konden Heijnemans en imker Jeu Stevensde stal weer opbouwen. Die is gelukkigdeze keer gespaard gebleven.Heinemans beaamt dat de vereniging numeer dan ooit hulp van ‘vrienden’ kangebruiken. ,,Op eigen houtje gaan we hethelaas niet redden, ben ik bang. Daaromzijn we op zoek naar iedereen die eensteentje wil bijdragen. Dat kan uiteraard inde vorm van een financiële bijdrage, maarook met goederen. Wie nog oud meubilairheeft staan waar hij niks mee doet, zoalsbureaus, kasten, stoelen, kan ons daar eengroot plezier mee doen. Wij kunnen nualles goed gebruiken. Bouw- en kantoormateriaalzijn ook van harte welkom.”De schade loopt naar verwachting in deduizenden euro’s en het is nog onbekendof de verzekering gaat uitbetalen. IVN zelfis namelijk niet verzekerd en het is nogmaar de vraag of de schade eventueelgedekt kan worden via een gemeentelijkeverzekering. Vlieks hoopt uiteraard op hetlaatste. ,,Ons gebouw staat op gemeentegrond.De voormalige gemeente Munstergeleenheeft daarom heel lang geledenvoor ons een verzekering afgesloten. Het isuiteraard de vraag of die verzekering noggeldt na de fusie met Sittard. En zelfs alsdat zo is, zal het bedrag dat gedekt is veellager zijn dan de huidige schade. Maar hoedan ook, alle beetjes helpen. Als de verzekeringuitkeert, dan bestaat er wellichtde mogelijkheid om een nieuw gebouwtjeneer te zetten. Dan moeten we ons dusvooral focussen op de inrichting en onzegereedschappen, want die vallen buiten deverzekering. Gelukkig zijn er mensen dieons willen helpen. De reacties tot nog toezijn in ieder geval hartverwarmend.”Monique DemarteauMilieufederatie LimburgIVN MunstergeleenHet IVN is een landelijke vereniging vanvrijwilligers en beroepskrachten die zichbezighouden met allerlei activiteiten ophet gebied van natuur- en milieueducatie.Verspreid over het hele land zijn er ruim180 afdelingen met in totaal meer dan17.000 leden. Door middel van voorlichtingen educatie streven zij naar meernatuur en een betere kwaliteit van hetmilieu.IVN Munstergeleen onderhoudt de in1972 geopende Heemtuin in Munstergeleen(Windraak) met zijn vele soortenbloemen en planten. Vrijwilligers zorgenervoor dat de tuin zowel ’s zomers als ’swinters piekfijn in orde is. Regelmatigorganiseren natuurmoeders excursies voorscholen. De leerlingen krijgen dan tekst enuitleg over de flora en fauna in de Heemtuin.IVN Munstergeleen is overigens vanplan om de zomeropenstelling gewoondoor te laten gaan. De tuin is vanaf 4april elke zondag bij goed weer geopendvan 9.00 tot 17.00 uur. Toegang is gratis.Foto’s: Monique DemarteauAlle hulp is welkomWie IVN Munstergeleen wil helpen middelseen financiële of andere gift, kan ditdoen door contact op te nemen met desecretaris Lex Vlieks, Curiastraat 5, 6151GK Munstergeleen, tel. 046 – 4511554,e-mail: vliekslahaye@tiscali.nl.S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 1 3

Door Waer en Wind: het Limburgse weer in boekvormHet Limburgse gezicht van het Nationale Klimaatstraatfeest is een druk baasje. Naast zijn werkzaamheden als directeurvan Meteo Limburg BV en weerman bij L1 heeft Thijs Zeelen een boek samengesteld over het Limburgse weer.In door Waer en Wind vind je tal van leukewetenswaardigheden over het weer in onzeprovincie. Allerlei bizarre weerextremenkomen aan bod. Pasen in de sneeuw of inde zwembroek? In Limburg komt het allebeivoor. In 2008 lag er tijdens de paasdageneen pak sneeuw in de Limburgse heuvels,in 1989 was Pasen aangenaam zonnig metruim twintig graden. En wat te denkenvan tropische temperaturen in oktober? In1921 klom het kwik in Maastricht op tot25 graden en in Sittard zelfs tot ruim 30graden. Iedere maand kent zo zijn eigenaardigheden.Win een boekGeef het goede antwoord op de onderstaandevraag en maak kans op een exemplaarvan Door Waer en Wind van Thijs Zeelen. DeMilieufederatie Limburg en Uitgeverij MooiLimburgs Boekenfonds verloten drie exemplarenonder de goede inzendersWat is de hoogste temperatuur die ooitop een KNMI-station in Nederland isopgemeten?A. 32,5 ºC B. 36,4 ºCC. 38,6 ºC D. 40,1 ºCStuur het antwoord op deze vraag per briefkaartvóór 15 mei 2009 naar:Milieufederatie Limburgt.a.v. Limburgs MilieuGodsweerderstraat 26041 GH Roermondof stuur een e-mail naar:SML@milieufederatielimburg.nlo.v.v. Door Waer en Wind wedstrijd / LimburgsMilieuIn het boek vinden we naast tal van wetenswaardighedenvele fraaie kleurenfoto’s,gemaakt door Limburgse weerfotografen.Zij stuurden hun mooiste foto’s in naaromroep L1 en legden daarmee de basis voordit boek. Een andere aanleiding vormdende ruim 2.400 weerweetjes van MeteoLimburg die van 2000 tot 2008 in DagbladDe Limburger en Het Limburgs Dagblad zijngepubliceerd.Het boek neemt de lezer terug in de tijd.De krantenknipsels laten zien hoe Limburgdoor de jaren heen wolkbreuken, overstromingen,stormen, sneeuwval, hitte- enkoudegolven getrotseerd heeft. In zijnvoorwoord schrijft Thijs Zeelen daaroveronder meer: ,,In een tijd waarin bijna elkextreem weertype wordt gezien als gevolgvan de klimaatsverandering, geven weerextremenin het verleden ook reden tot enigerelativering.”Naast de ‘waerweetjes’, oude krantenknipselsen weerfoto’s wordt het boekopgevrolijkt door nooit eerder gepubliceerdeweerspreuken in diverse Limburgsedialecten, afkomstig uit het archief van dr.Joep Kruijsen. Een van de opmerkelijkstespreuken is wel: ‘Eine rengelboog in deRien geuftj zonnesjien, eine rengelboog inde Maas (Oosten) geuftj drüp oppe naas’(spreuk uit Tungelroy).Het boek Door Waer en Wind is een uitgavevan het Mooi Limburgs Boekenfonds. Deteksten zijn geschreven door Thijs Zeelen.Het boek kost 19,95 euro in de boekhandel.Thijs ZeelenDoor Waer en WindWeerextremen, weerweetjes, demooiste weerfoto’s enweerspreuken uit LimburgUitgave: Mooi LimburgsBoekenfonds(onderdeel van Media GroepLimburg)www.mooilimburgs.nlisbn 978 90 8596 051 5Hardcover160 pagina’s€ 19,95Vermeld volledige naam- en adresgegevens.De winnaars krijgen het boek automatischthuisgestuurd.S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 1 5

Meningen ernstig verdeeld overuitbreidingsplan GrathemIn Grathem is grote behoefte aan een nieuwe woonwijk. Jongeren blijven graag in het dorp wonen, net als de senioren,die er hun oude dag willen doorbrengen, zo stelt het gemeentebestuur van Leudal. De gemeente wil daaromeen nieuwbouwwijk realiseren aan de rand van het dorp, nabij de Brugstraat. Niet iedereen ziet de bouwplannenechter zitten. De Milieufederatie Limburg heeft onlangs een zienswijze ingediend tegen de bouwplannen. Zij is vanmening dat het ‘landschappelijk en cultuurhistorisch waardevolle’ gebied groen en open moet blijven.De Milieufederatie heeft mede namensLimburgs Landschap en Natuurmonumentenin februari een zienswijze bij de gemeenteLeudal ingediend. Liever ziet zij dat degemeente woningen bouwt op een anderelocatie of binnen de bebouwde kern vanGrathem. De gemeente geeft zelf ook toedat het om een fraai agrarisch gebied gaat,maar benadrukt tevens dat de woningbouwdusdanig wordt ingepast dat het landschappelijkekarakter van het gebied behoudenblijft. Wethouder Arno Walraven vindt datéén van de belangrijkste voorwaarden vanhet project. ,,Er komen geen gestapeldewoningen, geen appartementen. We willeneengezinswoningen bouwen met maximaaltwee verdiepingen, in totaal 43 woningen.Daarmee komen we ruimschoots tegemoetaan het karakter van het gebied”, meent hij.De belangrijkste reden om een nieuwbouwwijkin Grathem te bouwen, is volgensWalraven de grote vraag naar woningenonder de eigen inwoners. ,,Nu verhuizenjongeren naar Roermond, Weert ofHeythuysen, omdat ze in Grathem zelf geenpassende woonruimte kunnen vinden. Endat terwijl ze het liefst hier zouden willenblijven wonen. Dat geldt ook voor senioren.Die willen graag op hun vertrouwde plekblijven, zij het in een aangepaste woning.Die woningen zijn er nu niet, vandaar datwe sinds enkele jaren plannen hebbenontwikkeld die in deze behoefte voorzien.Daarnaast willen we een tiental vrije kavelsaanbieden, waar mensen naar eigen inzichthun droomwoning kunnen realiseren. Wezijn gestart met zes zoeklocaties. De één nade andere locatie viel af om uiteenlopenderedenen, bijvoorbeeld vanwege de liggingnabij of in gebieden die behoren tot deEcologische Hoofd Structuur en ProvincialeOntwikkelingsgebieden, of omdat de locatielag binnen de stankoverlastcirkel vanveehouderijen. Weer een andere locatie waste decentraal gelegen. Ook is er een locatieafgevallen omdat daar de voetbalveldenliggen. Enfin, na alles gewikt en gewogen tehebben, kies je als gemeente dan voor demeest geschikte locatie en dat is de locatieBrugstraat geworden, vlak bij Huis Ten Hove.Dat gebied heeft nu een agrarischebestemming en sluit mooi aan bij reedsbestaande bebouwing. We realiseren ons dathet een landelijk gebied is, vandaar dat weer alles aan zullen doen om de nieuwbouwwijkzo goed mogelijk in te passen in hetlandschap. De doorkijk op Huis Ten Hove enKasteel Groot Buggenum moet behoudenblijven, de zichtlijnen moeten blijvenbestaan. Ook blijven we een eind van deUffelse Beek vandaan en handhaven we allebestaande wandelpaden in het gebied.Dorpsbewoners kunnen straks een mooiewoning kopen op een schitterende locatie.Daarmee komen we tegemoet aan de vraagen behoeften van onze inwoners. Als je datals gemeente kunt realiseren, denk ik dat jegoed bezig bent.”Foto’s: Gemeente LeudalWalraven overdrijft niet als hij zegt dat hetgaat om een mooi gebied. De lap grondwaar de nieuwbouwwijk moet verrijzen,maakt deel uit van een oud bouwland,waarschijnlijk een oorspronkelijke es,omringd door de vroegere meander van deUffelse Beek, waarlangs de landgoederenOud-Buggenum en Ten Hove zijn gelegen.De ontsluiting en het grondgebruik is in ditgebied in de laatste tweehonderd jaar niet1 6 l i m b u r g s m i l i e u

Van de zes zoeklocaties uit 2000, gaat de voorkeur van het college van B&W uit naar de locatie ‘Achter de Brugstraat’.aangetast. Het is nog altijd een agrarischeen groene omgeving, waar naar hartelustgewandeld wordt. Juist daarom vindtbeleidsmedewerker Toine Wuts van deMilieufederatie het onbegrijpelijk dat degemeente dit landschap opoffert voorwoningbouw. ,,Jammer genoeg doen wijniet aan de uitreiking van een koude doucheof iets dergelijks, zoals je in sommigetelevisieprogramma’s wel eens ziet, maar datzou hier zeker op zijn plaats zijn. Eenprachtig gebied met een meanderendeUffelse beek, gelegen tussen twee kastelen,dat moet je bewaren voor het nageslacht,zoals onze voorvaders al (meer dan twee)eeuwen hebben gedaan en niet volbouwenmet de zoveelste nieuwbouwwijk.”Wuts vindt bovendien dat het locatieonderzoekniet zorgvuldig is verricht. ,,Hetlocatieonderzoek is gebaseerd op oudecijfers uit 2000. Actualisaties van dezecijfers zijn nooit openbaar gemaakt. Daarkun je dan toch geen bouwplannen opbaseren. Ik vraag me ook af of je überhauptkunt spreken van termen als ‘decentraalgelegen’. Dat is mijns inziens geen argumentom een andere locatie niet serieus teer simpelweg geen behoefte aan is, zoonderzoeken. Grathem is een klein dorp, hebben wij vernomen. En nu zou er ineensalles ligt op loopafstand. Ook de verwachtingdat deze nieuwbouwwijk zal leiden tot buiten de bebouwde kom? Dat betwijfel ik.“wel behoefte zijn aan seniorenwoningennieuwe voorzieningen, vind de gemeentezelf niet realistisch. Ik ben er van overtuigd In Grathem is inmiddels een actiegroepdat bouwen in de bebouwde kern de beste opgestaan: Trots op Grathem, Zuinig opoplossing is voor Grathem. De plaats van de Grathem. Deze stichting probeert hetvoormalige Rabobank is een prima plek om gemeentebestuur in de gemeente Leudal opseniorenwoningen neer te zetten. Overigens andere gedachten te brengen ten aanzienzijn daar nooit woningen gebouwd, omdat van het nieuwbouwplan. WoordvoerderLeudalDe gemeente Leudal is een groene plattelandsgemeente in Midden-Limburg met circa37.0000 inwoners. De gemeente is per 1 januari 2007 ontstaan uit een fusie van devoormalige dorpen Roggel en Neer, Heythuysen, Hunsel en Haelen. De organisatie is nogvolop in ontwikkeling.In de gemeente ligt natuurgebied Het Leudal (circa 900 hectare groot). Circa de helfthiervan wordt als reservaat beheerd door Staatsbosbeheer. Het is een zeer gevarieerdnatuurgebied met bossen (loof- en naaldbomen), heidegebied en droge graslanden. Ookzijn er akkers en weiden te vinden. Naast vossen en herten leven er ook veel verschillendevogelsoorten te vinden, waaronder minder alledaagse verschijningen als zwarte en groenespechten, goudvinken, gele kwikstaartjes, sperwers en boomvalken. Het Leudal is een zeerpopulair wandelgebied. Verder is er een uitgebreid netwerk van ruiterpaden en fietspaden.De meeste routes starten bij het Leudalmuseum. Dit museum geeft informatie over floraen fauna in de streek, alsmede over archeologie, heemkunde en geschiedenis.S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 1 7

namens de stichting is Dolf Meyerman. Hij iseigenaar en bewoner van kasteel Huis TenHove, gelegen in het Grathemse natuurschoon.Uiteraard heeft hij er dus zelfbelang bij dat de natuur rondom zijnwoning ongerept blijft, maar hij meent ookdat het voor Grathem zelf het beste is. ,,Hetis al eeuwenlang een landelijk gebied, jekunt er heel mooi wandelen en genietenvan het groen. Onze stichting ziet niet inwaarom er juist op zo’n plek een hele buurtbij moet komen. Er komen onder andereseniorenwoningen, maar dat is tochonpraktisch. Ouderen willen niet aan derand van het centrum wonen, ver van allevoorzieningen. Zij willen dicht bij de bakkerwonen, vlak bij de huisarts. In het centrumzijn een aantal mogelijkheden voornieuwbouw. Het lijkt me beter om dit soortplekken eerst te benutten alvorens je gaatbouwen buiten de bebouwde kom. Ookstarters zijn volgens mij niet op zoek naarwoningen die ver van voorzieningen liggen.En waarom moet alles meteen zo grootschalig?Onze boodschap is: Blijf van hetlandschap af! Wees zuinig op je groeneomgeving! Er is elders genoeg ruimte waarnog gebouwd kan worden.”Pogingen om tot een dialoog te komen methet gemeentebestuur zijn volgens Meyermanal in een vroeg stadium gestrand. ,,Zewillen gewoon niet luisteren naar wat jehebt in te brengen. Op de gemeentelijkeinformatieavonden word je als tegenstandervan de bouwplannen geïntimideerd,uitgelachen, zelfs uitgejouwd. Dan wordtverteld dat anderen ook wel ‘op stand willenwonen’. Wij blijven in ieder geval bij onsstandpunt en zien wel waar dat uiteindelijktoe leidt. Hopelijk niet tot de zoveelsteleegstaande nieuwbouwwijk. Door dehuidige kredietcrisis staan er al te veelhuizen te koop. Laat ze eerst maar eensgoed nadenken over de consequenties, danrealiseren ze zich misschien dat een groeneleefomgeving ook veel waard is.”Wethouder Walraven (foto) heeft begripvoor de argumenten van de tegenstanders,maar meent dat hier een zorgvuldigeafweging gemaakt moet worden tussen hetpersoonlijke en het algemene belang. ,,Endan kies ik voor het laatste. Ik ben vanmening dat een meerderheid onze bouwplannensteunt. Momenteel spitten we allebinnengekomen zienswijzen door en houdenwe hoorzittingen. Ik hoop van harte dat wehet voorstel in ieder geval binnen redelijketermijn aan de raad kunnen voorleggen.”Voorlopig is er volop werk aan de winkelvoor de gemeente Leudal. Er zijn namelijk228 zienswijzen ingediend - wat betrekkelijkveel is voor een dorp met slechts 1.785inwoners. Uit een gemeentelijke perspublicatieblijkt dat 132 (58%) zienswijzen tegende plannen zijn en 96 (42%) voor. Als allezienswijzen zijn bekeken en hoorzittingenzijn afgerond, neemt het college vanburgemeester en wethouders een definitiefbesluit over de nieuwbouwplannen.Wethouder Walraven gelooft in ieder gevalin een goede afloop. ,,Grathem is een kernwaar mensen graag wonen en willen blijvenwonen. Er is een heel goed sociaal leven,veel saamhorigheid en een actievedorpsraad die volledig achter onze plannenstaat. Dat betekent dat er voldoendedraagvlak is voor de bouwplannen.Uiteraard kunnen we het niet iedereen naarde zin maken, zeker niet als de tegenstandersovertuigd zijn van hun gelijk. We zijnmeermaals met elkaar in dialoog geweest,maar dat heeft helaas weinig concreetsopgeleverd.”Monique DemarteauMilieufederatie LimburgHuis Ten HoveAl omstreeks 1400 woonden er adellijkelandeigenaren op de plaats waar nu HuisTen Hove staat. Het huidige gebouwdateert uit het begin van de zeventiendeeeuw. Huis Ten Hove werd hoogstwaarschijnlijkgebouwd door jonkheer Willemde Borman, heer van Grathem, en zijnvrouw Margaretha van Waes. Een in HuisTen Hove bewaarde herinneringssteenmet het nog leesbare jaartal 1609 toonthun familiewapens. Tot aan 1922 is HuisTen Hove in een eeuwenlange reeks vanerfopvolgingen bewoond. Gedurende dieperiode is er niet veel aan het pandveranderd, zodat veel originele featuresbewaard zijn gebleven. Sinds 1922 is hetkasteel in particulier bezit. De huidigeeigenaren wonen zelf in Huis ten Hove.Zij streven ernaar het kasteel zoveelmogelijk zijn eigenlijke karakter te gevenals woonhuis en als belangwekkendLimburgs monument.Foto: Pierre van Rens1 8 l i m b u r g s m i l i e u

Nadert het uur U voor de IJzeren Rijn?Continuing storyKomt de besluitfase dichterbij of duurt het toch nog even voordat er een besluit wordt genomen? In de vergaderingvan de verkeerscommissie van de Tweede Kamer op 11 februari jongstleden bleek dat de Kamerleden er inmiddelseen beetje genoeg van krijgen. Minister Eurlings steekt zijn nek uit, doet beloftes, geeft veel extra geld uit, maar debetrokkenen in Duitsland en België gaan niet in op deze tegemoetkomingen.En het was toch België dat al jarenlangroept om heropening van de IJzeren Rijn?En Duitsland wilde met alle geweld tochde N280/BAB52 variant? In Nederland is erjuist géén behoefte aan de IJzeren Rijn. Deharde taal vanuit de Kamer is dan ook begrijpelijk.Indien België en Duitsland geenfatsoenlijke, duurzame en toekomstvasteoplossing willen, is Nederland dan nog welverplicht om mee te werken aan een oplossing?Let wel, daarmee wil ik niet zeggendat de N280/BAB52 variant dé oplossingzou zijn die door iedereen wordt gedragen.Ik vraag mij af of de ministers van de drielanden zonder meer kunnen besluitendat - indien de N280/BAB52 variant nietwordt gekozen - alleen het historischtracé nog een optie is. Volgens mij geldtvoor de IJzeren Rijn en al haar variantende Tracéwet-procedure, net als voor elkeandere weg in Nederland. Zonder deze tevolgen, overtreden de ministers hun eigenwetten. Dat kun je natuurlijk niet makenin zo’n openbare functie. Als ministermoet je het goede voorbeeld geven naarje burgers toe. Net zoals minister Wittkeuit Nordrhein-Westfalen! Hij heeft onlangszijn functie neergelegd nadat hij veel tehard door de bebouwde kom had gereden.Juist deze minister hamerde voortdurendop de verkeersregels en vond het belangrijk– uit oogpunt van verkeersveiligheid – datautomobilisten in de ‘Ortskernen’ zich aande snelheidsbeperkingen houden. Er zatvoor hem niks anders op dan af te treden.Het niet opvolgen van je eigen wetten enregelgeving door ministers kan dus niet. Ditbetekent niet dat de drie ministers moetenaftreden indien zij een verkeerd besluitnemen. Zover is het nog niet! Zij hebbennog de mogelijkheid om op de juiste wijzeeen besluit te nemen. Wij willen geenbesluit dat gebaseerd is op aannames en opvooronderstellingen, maar een weloverwogenbesluit dat gebaseerd is op feiten.Of Duitsland nu nog steeds vóór de N280/BAB52 variant blijft - na het aftreden vande grootste pleitbezorger van deze variant,voormalig minister Wittke - is hoogstonduidelijk. Misschien is de politieke wil (ofonwil) wel de grootste belemmering in devoortgang in het IJzeren Rijn dossier. Zolangministers zich vastbijten in details vandiverse varianten is een brede onbevooroordeeldediscussie nagenoeg uitgesloten.De luchtige houding van Nederland tenaanzien van het scheidingsverdrag uit 1839heeft veel kwaad bloed gezet in België.Dit heeft geleid tot een starre opstelling,die je niet met goed nabuurschap kuntweghalen in een dossier. Uit de verhandelingenvan de Belgische parlementen encommissies lijkt het vaak of er met de loepwordt gekeken naar de Nederlanders enhun handelwijzen. Het opkopen van Fortis/ABN-AMRO door de Nederlandse regeringis ook zo’n daad die gezien kan worden alsde zoveelste tegenwerking van België doorNederland.Als Nederland nu zou gaan pleiten voorversnelde aanleg zou dat heel goeduitgelegd kunnen worden als een oplossingvan de kredietcrisis. Regeringen willennu namelijk zoveel mogelijk mensen aaneen baan helpen. België moet bij reactiveringvan de IJzeren Rijn aan Nederlandminimaal 350 miljoen euro betalen voor dewerkzaamheden op Nederlands grondgebied.In deze tijd is het natuurlijk meerdan welkom dat een buurland (in dit gevalBelgië) de Nederlandse economie zo ruimhartigondersteunt. Volgens mij is nu hétmoment aangebroken om elkaar excusesaan te bieden en het dossier als volwassenmensen op te pakken in plaats van steedsmaar te zoeken naar zaken die men elkaarkan verwijten.Tijdens het schrijven van deze column bereiktemij overigens via e-mail het berichtdat de uitspraak bij de Raad van State betreffendehet tracégedeelte Weert-Budel inons voordeel heeft uitgepakt. ‘Wat speeltdaar ook alweer?’ zullen velen zich afvragen.Enkele jaren geleden is het spoorgedeelteWeert-Budel opgeknapt. Door deMilieufederatie Limburg en het SamenwerkingsverbandIJzeren Rijn is steeds gestelddat je deze renovatie moet relaterenaan het gebruik dat je straks eventueelmogelijk maakt. Te meer omdat er sprakelees verder op pagina 21S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 1 9

Kalksteenwinning groeve ’t Roothmag doorgaanDe Raad van State heeft onlangs de beroepen tegen de uitbreiding van groeve ’t Rooth in Margraten ongegrond verklaard.De beroepen waren ingesteld door natuur- en milieuorganisaties, omwonenden en een camping. Zij vrezenvoor aantasting van de natuur, het landschap en het woon- en leefklimaat in de directe omgeving van de groeve envoor verlies van werkgelegenheid in de recreatieve sector.gronding van 17 hectare volgens hengeen sprake kan zijn van ‘een beperkte’uitbreiding van de groeve. Bovendienkan de nieuwe kalksteenwinning natuuren landschap te zeer aantasten en eenbedreiging vormen voor het leefklimaatvan de gehuchten Gasthuis (beschermddorpsgezicht) en ’t Rooth, die op slechts100 à 200 meter afstand van de groevegelegen zijn.In een eerdere uitspraak vernietigde deRaad van State nog de uitbreiding vangroeve ’t Rooth, onder meer omdat hetprovinciale beleid toen strengere eisenstelde aan ingrepen in het gebied. Inmiddelszijn die eisen een stuk minder streng.Met de uitspraak is een einde gekomenaan een slepende kwestie, die al tientallenjaren speelt.In Zuid-Limburg, op het Plateau van Margraten,wint het maalbedrijf AnkerpoortNV al jarenlang kalksteen (ook wel mergelgenoemd) in groeve ’t Rooth. De bestaandegroeve wordt sinds 1938 geëxploiteerden heeft een oppervlakte van circa 45hectare. Het reeds afgewerkte deel vande groeve is onderdeel van het Natura2000-gebied Bemeler- en Schiepersberg.In eerste instantie wil men starten methet ontgrinden van enige honderdenhectaren, maar daar steekt het Rijk in dejaren tachtig een stokje voor vanwegeonherstelbare aantasting van het landschapen vanwege breed maatschappelijkverzet. De groeve ’t Rooth mag daarnawel nog één keer beperkt uitbreiden. In deNota Ruimte staat dit als volgt verwoord:‘De winning van mergel op het Plateauvan Margraten zal worden afgebouwd.De bestaande groeves zullen niet wordenuitgebreid. Voor de groeve ’t Rooth geldtechter dat een laatste beperkte uitbreidingmogelijk is. Het Rijk laat de instemmingmet de omvang van deze uitbreidingafhangen van de nadere motivering doorde provincie’.Na een aanvankelijk voorgestane uitbreidingvan 30 hectare wil de provincieLimburg vervolgens het bedrijf Ankerpoorttoestemming geven voor een uitbreidingvan de groeve met 17 hectare. Dit wordtals concrete beleidsbeslissing opgenomenin de ‘POL-aanvulling ’t Rooth’ in 2003.De Milieufederatie Limburg, inwoners enandere betrokkenen gaan hiertegen inberoep, omdat er bij een nieuwe ont-De Raad van State geeft de bezwaarmakersgelijk. In de eerste plaats omdat tenonrechte geen Milieu Effect Rapportage(MER) is gemaakt. Daarnaast ligt hetuitbreidingsgebied van de groeve in deProvinciale Ecologische Structuur (PES),waarvoor een planologische basisbescherminggeldt. Al met al oordeelt de Raadvan State dat de ‘verweerders onvoldoendehebben aangetoond waarom aanhet bedrijfsbelang een zodanig grootgewicht moet worden toegekend dat delandschaps- en natuurwaarden, alsook deoverige belangen van appellanten, daarvoormoeten wijken’.De provincie laat het niet hierbij zitten. Zelaat alsnog een MER opstellen en haalt dePES-status van het gebied af. Dat laatsteis niet zo vreemd; het gebied is op ditmoment immers primair een agrarischproductiegebied. Natuurwaarden ontstaanpas na de ontgronding en de herinrichtingvan de groeve. Om het bedrijf Ankerpoortde tijd te geven om over te schakelen vankalksteen naar nieuwe producten, geeftde provincie in 2006 toestemming vooreen laatste uitbreiding met 5,8 hectare.Ook dit besluit wordt door dezelfdepartijen opnieuw aangevochten. Deargumenten zijn grotendeels dezelfde als2 0 l i m b u r g s m i l i e u

in de eerder gevoerde procedures. Voor deMilieufederatie weegt aantasting van hetfraaie landschap zwaar. Het gebied maaktdeel uit van het Nationaal LandschapZuid-Limburg met bijzonder waardevollelandschappelijke en cultuurhistorischekenmerken. Ingrepen in Nationale Landschappenzijn volgens rijks- en provinciaalbeleid alleen toegestaan indien dekernkwaliteiten van het landschap wordenbehouden of versterkt (‘ja, mits’-regime).Daarvan is bij uitbreiding van de groevegeen sprake.De Raad van State geeft de Milieufederatieook nu weer gelijk. In haar uitspraakvan 21 januari jongstleden concludeertzij dat als gevolg van de uitbreiding vande groeve de vrij duidelijke overgang vande open ruimte naar het droogdal aande westzijde en het gehucht Gasthuisgrotendeels zal verdwijnen. Er is dussprake van aantasting van het NationaalLandschap Zuid-Limburg, maar volgensde Raad van State betreft het slechts eenklein deel. Omdat de waardevolle kernkwaliteitenook elders in Zuid-Limburgvóórkomen én omdat het een laatsteuitbreiding van een bestaande groevebetreft, is het beroep op dit punt volgenshet hoogste Rechtscollege niet zwaarwegendgenoeg. Ook de andere bezwarenworden van tafel geveegd. De Raad vanState vindt import van kalksteen op kortetermijn geen reëel alternatief en achtuitbreiding van de groeve met 5,8 hectareredelijk om het bedrijf de tijd te gevenover te schakelen op nieuwe producten.Onherroepelijke schade aan de natuur inhet aangrenzende beschermd natuurmonumentén Natura 2000-gebied ‘BemelerenSchiepersberg’ is niet aangetoond. Vaneen onaanvaardbare aantasting van hetwoon- en leefklimaat is volgens de Raadvan State ook geen sprake.Is de bemoeienis van natuur-, milieu- enbewonersorganisaties dan voor nietsgeweest, is alle inzet gedurende al diejaren verspilde energie geweest? Zekerniet! Het heeft er in elk geval toe geleiddat het grootste gedeelte van het Plateauvan Margraten verdere ontgrondingenbespaard is gebleven. Groeve ’t Rooth magnog eenmaal met 5,8 hectare uitbreiden,daarna is het afgelopen. Andere groevesop het Plateau mogen helemaal niet meergroeien. Zonder de inzet van genoemdepartijen zou een veel groter deel van hetwaardevolle landschap van het Plateauvan Margraten op de schop zijn gegaanen onherstelbaar zijn aangetast. Ook zijner nu meer garanties voor een aanvaardbaarwoon- en leefklimaat in de omliggendegehuchten. Deze garanties moetenwel nog een plek krijgen in de nieuweontgrondings- en milieuvergunning, ietswaarop de Milieufederatie en de bewonersde komende tijd zullen blijven toezien.Bart CobbenMilieufederatie Limburgvervolg van pagina 19is van reactivering van juist dit spoordeel,dat jarenlang nauwelijks is gebruikt en datgroot achterstallig onderhoud kent.De Raad van State heeft nu bepaald datde mogelijke gevolgen van onderhoud engebruik van dit spoor op het Natura2000-gebied Weerter- en Buddelerbergengetoetst had moeten worden. Het opnieuwin gebruik nemen, zien zij niet als eenautonome ontwikkeling. Het ministerieLNV moet nu dus een nieuw besluit nemen.Het zal moeten bepalen hoeveel treinenin de toekomst van dit spoorgedeeltegebruik gaan maken en dan onderzoekenwat de mogelijke gevolgen zijn voor hetNatura2000-gebied. Overigens is dit volgensmij niet zo moeilijk te bepalen. TweeBelgisch-Nederlandse consortia hebbenhier onafhankelijk van elkaar al uitsprakenover gedaan. Alleen als de IJzeren Rijn nietover dit tracédeel gaat lopen, kan men vandeze prognoses afwijken.De uitspraak van de Raad van State is ookbelangrijk als er geen IJzeren Rijn besluitvalt. Zonder deze uitspraak zouden in detoekomst treinen zonder enige toets ofontheffing van de Natuurbeschermingswetvan Antwerpen tot Roermond kunnenrijden. Invoering van de IJzeren Rijn viasalami-tactiek zou je dit kunnen noemen.De Milieufederatie en andere betrokkenenhopen dat de uitspraak aanzet tothet door hen steeds aangekaarte verzoek,namelijk de uitvoering van een gedegenMilieu Effect Rapportage-studie en een‘maatschappelijke kosten/batenanalyse’van Antwerpen tot Duisburg (Ruhrgebied).Alleen dan kunnen we komen tot eenduurzame en toekomstvaste oplossing voorhet dossier IJzeren Rijn.Toine WutsMilieufederatie LimburgS t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 2 1

Helpt boeren de nationale landschappen?Onder die titel is onlangs een rapport verschenen van het LEI, onderdeel van Wageningen Universiteit. Uit het onderzoekblijkt dat schaalvergroting van agrarische bedrijven kernkwaliteiten van Nationale Landschappen verder onderdruk zal zetten.In de Nota Ruimte (VROM, 2006) zijn20 Nationale Landschappen benoemd,waarvan de kernkwaliteiten behoudenmoeten blijven en waar mogelijk versterkt.Eén van die gebieden ligt in Limburg, hetNationaal Landschap Zuid-Limburg. Alskernkwaliteiten zijn hier benoemd: hetreliëf, het groene karakter, de schaalcontrasten(van zeer open plateaus naarbesloten hellingen en beekdalen) en dekenmerkende en gebiedseigen cultuurhistorischeelementen.De meeste Nationale Landschappen, waaronderook Zuid-Limburg, zijn agrarischecultuurlandschappen. Behoud en ontwikkelingvan de kernkwaliteiten van dezelandschappen hangen dan ook voor eengroot deel samen met de ontwikkelingenin de agrarische sector. Andersom kan ookgesteld worden dat veel van de genoemdekwaliteiten van deze landschappen hetresultaat zijn van het agrarische grondgebruikin het verleden. Er is dus een wederzijdserelatie tussen landbouw en de landschappelijkekenmerken van de NationaleLandschappen. Eén van de hoofdvragenvan het rapport is hoe deze samenhangeruit ziet. Ook hebben de onderzoekersonderzocht welke effecten schaalvergrotingen intensivering binnen de agrarischesector hebben op de kernkwaliteiten inNationale Landschappen.Veranderingen 1980 - 2005In veel Nationale Landschappen waser tussen 1980 en 2005 wat agrarischgrondgebruik betreft een aanzienlijke procentueletoename in akker- en tuinbouw.Zo ook in Zuid-Limburg. Dit is ten kostegegaan van het areaal grasland.De grootste groei in bedrijfsoppervlakwordt tussen 1980 en 2005 gevonden bijbedrijven op veen, gevolgd door bedrijvenop klei. Op löss en zand vindt relatief dekleinste groei plaats. De toename in hetgemiddelde kaveloppervlak is het grootstvoor bedrijven op klei, het kleinst voorbedrijven in het lössgebied. De grootstebedrijven in termen van areaal wordengevonden op klei, gevolgd door veen,zand en löss.In alle Nationale Landschappen vindt weleen vorm van verbreding of verdiepingplaats. Het aandeel bedrijven met verbreding(natuur, recreatie) en verdieping(verwerking, verkoop) is in Zuid-Limburgéén van de hoogste van alle NationaleLandschappen van ons land.Het staloppervlak, als indicator voorintensivering, kan ook gezien worden alsmaat voor een visuele verstoring van hetlandschap. Het staloppervlak in 2005 is inalle Nationale Landschappen lager dan bijbedrijven buiten de Nationale Landschappenop dezelfde grondsoort.SchaalvergrotingDe kernkwaliteiten in de NationaleLandschappen kunnen door verschillendelandbouwkundige maatregelen negatiefbeïnvloed worden. Voorbeelden zijn hetopheffen van een perceelrand begroeiing,het veranderen van grondgebruik (opheffengrasland) of bebouwing (stallen),waardoor de kernkwaliteiten ‘kleinschaligheid’en ‘groen karakter’ aangetastkunnen worden. In het onderzoek is een2 2 l i m b u r g s m i l i e u

verkenning uitgevoerd van de effectenvan toekomstige ontwikkelingen in delandbouw op de kernkwaliteiten van deNationale Landschappen.Schaalvergroting en intensivering zijnontwikkelingen waar de agrarische sectorde komende decennia mee te makenkrijgt. Door schaalvergroting zullen veelkernkwaliteiten sterk aangetast worden.Dit geldt met name voor de kernkwaliteiten‘kleinschaligheid’ en \‘groen karakter’.Voor de Nationale Landschappen op dezand- en lössgronden wordt de kleinschaligheidbepaald door kleine percelen enbegroeiing van de perceelranden. Kleinepercelen staan een efficiënte bedrijfsvoeringin de weg. Schaalvergroting zal leidentot grotere percelen en verwijderingvan perceelrandbegroeiingen. Dit leidt totmeer openheid en een sterke afname vande ‘leesbaarheid’ van het karakteristiekekleinschalige landschap.De gevolgen van intensivering van deagrarische bedrijfsvoering voor de kernkwaliteitenvan de Nationale Landschappenzijn minder helder. Dit heeft ondermeer te maken met de huidige relatieflage mate van intensivering binnen dezegebieden. Verbreding (natuur, recreatie)en verdieping (verwerking en verkoop vanagrarische producten) kunnen mogelijkeen alternatief zijn voor schaalvergrotingof intensivering.AanbevelingenZoals gezien zet schaalvergroting de kernkwaliteiten‘kleinschaligheid’ en ‘groenkarakter’ verder onder druk. De grondgebondenlandbouw kan in belangrijke matebijdragen aan behoud en ontwikkelingvan de kernkwaliteiten in de NationaleLandschappen. Daarvoor is wel aanvullendFoto’s: IKL Jan KLuskensbeleid noodzakelijk. Meer verbredingsactiviteitenkunnen leiden tot een aanvullingop het inkomen. Bij hervormingen in hetEuropese landbouwbeleid kan gerichteinkomenssteun voor maatschappelijkediensten ingezet worden. Gerichte inkomenssteunvanuit het GemeenschappelijkLandbouwbeleid is mogelijk omdat hetbehoud van een kleinschalig landschapeen maatschappelijk doel dient.Volgens het Landbouw Economisch Instituut(LEI) is dit echter alleen te verdedigenwanneer er op de Nationale Landschappeneen heldere en een beperkendeplanologie rust. Alleen bij een consistenteplanologische bescherming kan gerichteinkomenssteun aan de landbouw in deNationale Landschappen vorm krijgen.Hierbij is het behoud van karakteristiekecultuurlandschappen de dienst die delandbouw levert aan de maatschappij.Het rapport ‘Helpt boeren de NationaleLandschappen? Een empirische analysevan de landbouw en haar effecten opkernkwaliteiten’ is te vinden opwww.wotnatuurenmilieu.wur.nl onderpublicaties (rapporten, WOT-rapport 83).Bart CobbenMilieufederatie LimburgFoto: Iwan BeijesS t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 2 3

Congres ‘Duurzaamheid loont’ groot succesOp woensdag 28 januari werd het congres ‘Duurzaamheid loont’ in het Industrion in Kerkrade bezocht door ruim300 deelnemers uit Limburg en de aangrenzende Euregio. Het congres was georganiseerd door de MilieufederatieLimburg in samenwerking met het Regional Centre of Expertise Rhine Meuse, gemeente Kerkrade, COS Limburg,stichting Urgenda en het Industrion zelf.Op het programma stonden lezingen,demonstraties en workshops. Ook waser een informatiemarkt waar bezoekersalles te weten konden komen over allerleitoepassingen en ontwikkelingen op hetgebied van duurzaamheid en duurzaamondernemen.Tal van sprekers waren uitgenodigd, onderwie Anne-Marie Rakhorst, schrijfster endirectrice van Search BV. In haar presentatieliet ze innovatieve en milieuvriendelijkemanieren van bouwen en renoverenzien, zoals een woning met isolatieschuimvan soya. Of vastgoed dat zelf energieopwekt, water en lucht zuivert en afvalbenut voor de opwekking van energie.Een mooie opsteker voor het congres wasook de aanwezigheid van de StichtingUrgenda, die in januari door Limburgtoerde en Kerkrade als finish hadgekozen. Urgenda vindt dat onmiddellijkeactie nodig is om zaken op de versnellingsagendate plaatsen. Duurzaamheidis volgens Urgenda de motor achter denieuwe economie. Elke week starten inNederland vijf duurzame bedrijven en ditaantal neemt gestaag toe. Duurzaamheidwordt bovendien een nieuwe levensstijl.Initiatieven die de vereiste energierevolutiekunnen laten slagen, moeten nauwaansluiten bij de leefstijl van mensen, zoalsduurzame fitnessclubs en discotheken.SOIOS uit Maashees houdt zich sinds 2000bezig met onderzoek naar voertuigen opzonne-energie en produceert sinds 2005treintjes, taxishuttles en golfwagensvolgens dit principe. Dat de maximumsnelheidslechts 25 kilometer per uurbedraagt, mag de pret niet drukken. Metzijn bedrijf toont Jan van Haren aan datduurzaam vervoer nu mogelijk is en nietiets van de toekomst is. SOIOS werkt bovendienzonder subsidie. Van Haren vindtdat duurzaamheidprojecten op eigenbenen moeten kunnen staan en daaromaltijd een bedrijfseconomische componentdienen te bevatten.De lectoren ‘Nieuwe Energie’ Ronald Roversen Jacques Kimman van HogeschoolZuyd vroegen zich af hoe het energieverbruikin de toekomst zal gaan verlopen.De bodemvoorraden raken op, maar deteller tikt door. In 2068 is het gasop, in 2040 is de olievoorraad uitgeput,vanaf 2017 is er geen zilver meer tevinden, in 2020 legt lood het loodje en in2023 is er ook geen zink meer. De actiesdie de overheid onderneemt, vorderente traag. De streefdatum 2030 voor eenvolledig energieneutrale gemeente blijktnu al naar 2044 te verschuiven. Energieuit het stopcontact is drie keer goedkoperdan benzine en tóch rijden we nietin elektrische auto’s. De hooglerarenadviseren gemeenten om een duurzaamnutsbedrijf op te richten en de inwonersaandeelhouder te maken. Ook road harvesting- autobanen die energie opwekken- en dakintegratie zijn uitstekende nieuweenergiebronnen.Voormalig DSM-topman Paul Hamm vanhet Platform Groene Grondstoffen vindtdat we met een ‘unconvenient truth’ temaken hebben, waarop een ‘very convenientanswer’ te geven is. Zijn oplossingvoor het klimaatprobleem: ‘Gebruikzonne-energie en maak ‘groene kool’Foto: RCE Rhine-Meuse Kerkrade2 4 l i m b u r g s m i l i e u

uit biomassa’. Het synthetische gas uitmethanol kost slechts eenderde van deprijs van aardgas. Nederland is koploperin de agroproductie en overtreft daarinFrankrijk. We hoeven de biomassa maarvan de akkers te halen. De toekomst ligtvolgens de ingenieur in de teelt van algen.Een hectare landbouwgrond levert 60 tonaardappelen op, oftewel 12.000 kilo drogestof. Hetzelfde landoppervlak produceerthet tienvoudige aan droge stof van algen.De oceanen kunnen bemest worden metvarkensurine, zodat algen gaan groeiendie aan de keten van nieuw leven staan.In Sittard kun je sinds 2005 snoei- enhoutafval afgeven bij de BiomassaEnergiecentrale Sittard (BES) op hetindustrieterrein aan de Rijksweg-Noord.Directrice Monique Aarts gaf tekst enuitleg over de BES, die jaarlijks 25.000ton snoeiafval verwerkt van de plantsoenendienstvan Sittard-Geleen en particulierenuit de regio. Een ORC-turbine(Organische Rankine Cyclus) wekt groenestroom op voor de aanpalende woonwijkHoogveld en het sociale werkbedrijfVixia, dat in de buurt van de centrale isgehuisvest.Wethouder Ralf Krewinkel van de gemeenteKerkrade richt zich met zijn beleidvooral op sociale duurzaamheid. Kerkradeheeft na Rotterdam de hoogstewerkloosheid van Nederland en een grootdeel van de inwoners kan geen dubbelebeglazing of zonneboiler betalen.Kerkrade heeft daarom convenantenmet de woningverenigingen gesloten enhuishoudens voorzien van een energiebox.Scholen en sportgebouwen krijgeneen budget van 3.000 euro om energiebesparendemaatregelen te nemen. Degemeente bepleit verder subsidie van deoverheid voor pv-panelen (zonnestroom)en zonneboilers.Wethouder Riet de Wit van de gemeenteHeerlen vertelde het complexe verhaalover het mijnwaterproject. Heerlenbehoorde tijdens de hoogtijdagen van demijnindustrie tot de drie rijkste stedenImpressieNamens de Milieufederatie Limburg wasMath Mertens uit Sittard nauw betrokkenbij de voorbereidingen en organisatievan het congres ‘Duurzaamheidloont’. Hieronder volgt zijn impressie vanhet thema ‘duurzaamheid’.Het begrip ‘duurzaamheid’ is uitgegroeid toteen ‘politieke ideologie’ waarmee beleidsmakerswillen én kunnen scoren. De stelling van eenaantal sprekers was: ‘Duurzaamheid loont alshet economisch rendabel is’. Daar ben ik hetvolledig mee eens. De huidige manier van energieopwekkingmet conventionele brandstoffenen grondstofverwerking (wegwerpmaatschappij)bedreigt ons economische systeem. Ten eersteontstaat schaarste in het aanbod van conventionelebrandstoffen, waardoor de prijs wordtopgedreven. Vervolgens zullen enorme investeringennodig zijn om de neveneffecten van deconventionele energieopwekking en grondstofverwerkingtot eindproduct te compenseren.Indien de complete levenscyclus van eenproduct of proces wordt bekeken, kan duurzaamheideen geweldige economische impacthebben. Alle negatieve gevolgen van eenindustriële activiteit worden dan gekapitaliseerd.Dit gebeurt momenteel nog nauwelijkswaardoor geen duidelijke kostprijsvergelijkingengemaakt kunnen worden tussen verschillendeproductietechnieken. De nationale, regionale enlokale overheden kunnen een grote rol spelenin de bewustwording van de noodzaak vanduurzaamheid. Een voorbeeld van een lokaalinitiatief is het ‘Urban development plan 2010Heidelberg’. Men gebruikt hier een aantal weegfactorenom het energiebeleid van de Duitsestad Heidelberg aan te passen. Onderdelen zijn:milieu-effect, sociale acceptatie, veiligheid, economischehaalbaarheid, de inpassingsmogelijkheidin de stadsontwikkeling en het aansturenvan de politieke bereidheid.Een aantal aspecten is kenmerkend waar hetgaat om duurzaamheid in de toekomst.1. Het klimaateffect als aanjagerDit onderwerp wordt vaak gebruikt als redenom duurzaamheid te promoten. Mogelijk is ditFoto: Monique Demarteauniet terecht. De actie van Al Gore en zijn film‘An Inconvenient Truth’ heeft een hoog commercieelen een discutabel wetenschappelijkgehalte. Men streeft naar een klimaatneutraleenergiebalans en hoopt dit te bereiken doorgeen CO2 meer uit te stoten.2. Het begrip duurzaamheid alsmotiefDuurzaamheid wordt vaak ten onrechte gebruiktdoor belangengroepen om hun ideeënte promoten. Er is echter duidelijk een aantalkwaliteiten te definiëren waaraan duurzaamheidmoet voldoen. Het stoken van palmoliein centrales is bijvoorbeeld niet duurzaam tenoemen. Grote oppervlakten oerwoud wordenomgezet in palmolieplantages, waardoorerosie en oerwoudverlies optreden.3. Duurzaam energie opwekkenDe omschakeling naar duurzame energieopwekkingzal een revolutie veroorzaken op deenergiemarkt. De energiesleutel verdwijnt uitde handen van kolen- en olieproducenten.Energieopwekking wordt in de toekomst bepaalddoor de elektronica-industrie. Het gaatniet meer om de grondstof, maar om de techniek.Zon, wind en biomassa zullen belangrijkeelektriciteitleveranciers worden.4. De toekomst van de energievoorzieningDe overheid moet een sleutelrol gaan spelenin de nieuwe energievoorzieningstructuur.Door nieuwe wetgeving zullen bestaandeenergiebedrijven plaats in moeten ruimen voornieuwe lokale energieproducenten. Sommigegemeenten anticiperen al op deze toekomstigeveranderingen door promotie-acties en voorlichting.Dit gaat verder dan het aanprijzenvan een spaarlamp of isolatiefolie. Overhedenmaken afspraken met energieleveranciers,oefenen invloed uit op de verwerking vanafval en snoeihout en stimuleren de plaatsingvan zonnecellen en windmolens.S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 2 5

Spiritueel onthaasten in Zuid-LimburgVVV Zuid-Limburg heeft ‘spiritualiteit’ tot een nieuw marketingspeerpunt benoemd. Zuid-Limburg heeft immers ophet gebied van religieus erfgoed, maar ook wellness, yoga, meditatie en spirituele wandelingen en rondleidingenveel te bieden. Daarom wil VVV Zuid-Limburg het product ‘spiritueel toerisme’ sterker in de markt zetten.Het belangrijkste onderdeel van decampagne is de gratis brochure ‘Spiritueelonthaasten in Zuid-Limburg’. Dit iseen maar liefst 24 pagina’s tellende fullcolour uitgave waarin de lezer allerlei tipsen weetjes over het spirituele aanbod inZuid-Limburg vindt. De brochure biedteen overzicht van spirituele cultuurfaciliteiten,religieus erfgoed, wellness activiteiten,spirituele wandelingen, evenementenen festivals.‘Spiritueel onthaasten in Zuid-Limburg’is bij alle VVV kantoren in Zuid-Limburgte verkrijgen. Tevens zal het boekje inhet voorjaar nog bij 350 accommodatiesin Zuid-Limburg verspreid wordenen binnenkort ook bij alle deelnemendeorganisaties te vinden zijn.Meer informatie en de uitgewerkte arrangementenzijn te vinden op de websitewww.vvvzuidlimburg.nlLancering website duurzaam toerismeTijdens de Vakantiebeurs in januari jongstleden heeft Milieu Centraal de website www.ikhebzininvakantie.nl gelanceerd.Deze website geeft informatie en concrete tips over hoe mensen hun vakantie duurzamer kunnen maken.Duurzaam op vakantie gaan betekentrekening houden met broeikasgassen dieklimaatverandering veroorzaken, de leefomstandighedenvan de bevolking in hetvakantieland en de natuur in het algemeen.Uit onderzoek van Milieu Centraal in2007 blijkt dat één op de drie vakantiegangersrekening wil houden met deze aspecten.Bijvoorbeeld door klimaatcompensatievan de reis of door te reizen met een ander,milieuvriendelijker vervoermiddel. Ookwillen vakantiegangers op hun bestemmingmilieuschade beperken, bijvoorbeeld door(beschermde) flora en fauna met rust telaten of zuinig om te gaan met water.De website www.ikhebzininvakantie.nl iszowel bedoeld voor consumenten die zichbreed willen oriënteren, als voor vakantiegangersdie al een heel specifieke vakantiein gedachten hebben of hebben geboekt.De informatie op de site is afkomstig uitzogeheten bron-documenten van MilieuCentraal. Dat zijn documenten die gebaseerdzijn op wetenschappelijke onderzoekenen publicaties die door een commissiegetoetst zijn, voordat ze openbaar wordengemaakt. De website is dan ook een onafhankelijkeinformatiebron voor iedereendie verantwoord op vakantie wil.Bron: Milieu Centraal, UtrechtS t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 2 7

Het GroenHuisIKL plant 31 nieuwe hoogstamboomgaarden aanMedewerkers van de stichting InstandhoudingKleine Landschapselementen(IKL) planten momenteel hoogstamfruitbomenen hagen in het herinrichtingsgebiedCentraal Plateau. Inde gemeenten Beek, Meerssen, Nuth,Valkenburg en Voerendaal vindt op ditmoment de zogenaamde kavelovergangplaats. Op de nieuwe percelenworden de komende weken maar liefst31 nieuwe boomgaarden aangelegd.In totaal gaat het om 441 fruitbomenen 2.800 meter heggen. De aanleg vande boomgaarden maakt deel uit van hetlandinrichtingsplan en wordt volledigvergoed door de landinrichtingscommissievoor de herinrichting CentraalPlateau.Boomgaarden met hoogstamfruitbomenbepalen al eeuwenlang het landschappelijkebeeld van Zuid-Limburg. Tot in dejaren zestig gingen veel dorpen in Zuid-Limburg schuil achter de vele huisboomgaardjesmet een keur aan fruitbomen.Door de schaalvergroting en de intensiveringvan het grondgebruik verdweende hoogstam grotendeels of maakteplaats voor laagstamplantages. Sindshet begin van de jaren negentig spantIKL zich met steun en medewerking vanveel grondeigenaren en vrijwilligers invoor het behoud van deze karakteristiekeelementen. IKL snoeit hiertoe achterstalligeboomgaarden, plant nieuwe aan enstimuleert eigenaren via onderhoudssubsidiesen cursussen om zelf het regulierebeheer op zich te nemen. Dit gevarieerdaanbod tot het behoud en herstel van deLimburgse hoogstamboomgaarden slaataan. Steeds meer mensen onderschrijvenhet belang van boomgaarden voor delandschappelijke aankleding van dorpen,boerderijen en woonhuizen in het buitengebied.Met de aanplant van nieuwe boomgaardenen hagen langs de nieuwekavelgrenzen krijgt het landschap inZuid-Limburg weer een forse kwaliteitsimpuls.Koploper in dit opzicht is degemeente Nuth, waar komend voorjaar indiverse dorpen 18 boomgaarden wordeningericht met in totaal 195 bomen. InValkenburg gaat het om twee boomgaarden,in Meerssen om drie en in Beek omzeven boomgaarden. Ten slotte worden erin de gemeente Voerendaal (Klimmen enRetersbeek) drie boomgaarden geplant.Dat er op dit moment hard gewerktwordt, heeft alles te maken met de vorstin de afgelopen periode. Hierdoor kon ernauwelijks plantwerk verricht worden.De komende weken probeert IKL dezeachterstand in te halen.Het is de bedoeling dat in er in het herinrichtingsgebiedCentraal Plateau 1.000fruitbomen en 10 kilometer aan hagenwordt geplant. Daarnaast kunnen eigenarenvan nieuwe kavels in aanmerkingkomen voor nieuwe rasters. Eigenarendie een haag aanplanten, ontvangen bovendieneen eenmalige vergoeding voorde grondstrook langs de eigendomsgrensdie zij met een haag beplanten. De totalekosten van dit project bedragen 220.000euro.AanmeldenMensen die belangstelling hebbenvoor de aanplant van een gevarieerdehoogstamboomgaard met haag kunnencontact opnemen met de stichting IKL.Een aanmeldformulier kan ook gedownloadworden via de websitewww.ikl-limburg.nlVoor meer informatie kun je bellen metde stichting IKL, tel. 0475 - 386 430.2 8 l i m b u r g s m i l i e u

Genieten van de natuur tijdensbloesemtochtenen Eckelrade. Hier komen de hoogstamfruitbomenmeestal wat later tot bloei.Ieder voorjaar trekken we massaal de natuurin om te genieten van het voorjaarszonnetjeen de prachtige landschappen inLimburg. Op de IKL-websitewww.bloeseminlimburg.nl vind je activiteitenen tips om je vrije uurtjes doorte brengen in de mooiste, bloeiendeboomgaarden.In heel Limburg worden de komende maandenallerlei activiteiten georganiseerd, zoalsexcursies en lezingen. Ook wordt er eenbreed scala aan arrangementen aangeboden,bijvoorbeeld een ritje met een stoomtreingecombineerd met een exclusievebloesemwandeling langs de Geul.De stichting IKL organiseert al bijna twintigjaar - in samenwerking met diverse andereorganisaties - deze bloesemtochten. VanSpaubeek tot Vaals kunnen wandelaars genietenvan de mooiste hoogstamboomgaardenin Limburg. Onderweg komen ze holle wegen,kleine bosjes en knotwilgen tegen, alsmedemooie doorkijkjes en prachtige vergezichten.Op zondag 5 april worden de routes inhet Maasdal gelopen. Dit zijn de plekkenwaar de hoogstammen meestal al vroegin het seizoen tot bloei komen. Er wordenwandeltochten aangeboden in Eijsden,Amby, Elsloo, Spaubeek, Schweikhuizen enMaasband.Op zondag 26 april zijn er wandelroutesin en rond het Heuvelland, onder meer inHeerlen, Mechelen, Camerig-Epen, Vijlen-Vaals, Slenaken, Cadier en Keer, St. GeertruidHet is inmiddels alweer twintig jaar geledendat de stichting IKL de actie: ‘Hoogstam, deBloesem van Limburg’ startte. In die tijd is erveel werk verzet. Veel betrokken partijen -zoals het IVN, het Pomologisch GenootschapLimburg, de ANWB en de hoogstambrigades- hebben zich samen met IKL ingezet voorbehoud en herstel van de voor Limburgkarakteristieke hoogstamfruitbomen. Deelnemershebben meer dan 35.000 hoogstambomengeplant en zo’n 1.500 boomgaardenopgeknapt. Daarnaast werkt IKL ook aan deterugkeer van de karakteristieke scheerhaagvan meidoorn die van oudsher diverseboomgaarden omheint. Het IKL heeft alruim 200 kilometer aan hagen rond boomgaardengeplant. Het geeft Zuid-Limburgdaarmee een deel van haar gemoedelijkheiden geneugten terug.Kortom, er is de komende tijd genoeg tebeleven in de natuur. Voor de startpuntenvan de wandelingen en andere activiteitenkun je terecht op de websitewww.bloeseminlimburg.nlRuim 900 leerlingen aan de slag voor RijkswaterstaatIn totaal 34 klassen van het voortgezetonderwijs uit Limburg en Brabant werkenmomenteel aan de module ‘Plan jeruimte langs snelweg en rivier’, dat deeluitmaakt van het project ‘Scholen voorduurzaamheid’.‘Scholen voor duurzaamheid’ is een projectvan IVN; de module wordt uitgevoerd inopdracht van Rijkswaterstaat Limburg. Tijdenseen evenement op 23 april aanstaandepresenteren de deelnemende leerlingenin Maastricht hun adviezen aan de directieen medewerkers van Rijkswaterstaat (RWS).In de module ‘Plan je ruimte langs snelwegen rivier’ gaan de leerlingen als planoloogaan de slag en worden zij uitgedaagd omeen nieuw inrichtingsplan te ontwerpenvoor de ruimte langs de snelweg of rivier inhun eigen omgeving. Daarbij houden zij rekeningmet diverse functies, zoals industrie,energiewinning, vervoer, recreatie, sport,ecologie, landschap, cultuurhistorie enleefbaarheid. Ze duiken het archief in, doenbronnenonderzoek, raadplegen experts vanRijkswaterstaat en gaan in overleg metgemeenten en inwoners. De module eindigtmet de presentaties van de inrichtingsplannenaan RWS op 23 april.Rijkswaterstaat is onder meer verantwoordelijkvoor het beheer en de ontwikkelingvan de Maas tussen Eijsden en’s-Hertogenbosch. Tot de taken van RWSbehoren onder meer: bescherming tegenoverstroming en verdroging, een veilige envlotte scheepvaart en natuurontwikkeling.Daarnaast onderhoudt RWS de Limburgsesnelwegen.Meer informatie vind je op de websitewww.scholenvoorduurzaamheid.nlS t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 2 9

Het GroenHuisTeamuitje gecombineerd metmaatschappelijke stage Broekhin CollegeZo’n 80 leerlingen van het Broekhin College uit Roermond waren op vrijdag 23 januarijongstleden onder barre weersomstandigheden aan het werk in een sparrenbos inSwalmen. Ze werden daar begeleid door twintig medewerkers van adviesbureau Movisieuit Utrecht en veertien lokale vrijwilligers van de stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen(IKL). IKL organiseerde de middag in de natuur als teambuildingsdagvoor dit adviesbureau.Movisie zocht een actief teamuitje waarbij het Broekhin College een eerste kennismakingmet natuur in het kader van hunze ook voor een goed doel konden werken.In samenwerking met de gemeente Roermondvond IKL een mooie klus in de bossen IKL leert dat jongeren het leuk vinden ommaatschappelijke stages. Ervaring van hetvan Swalmen, namelijk het dunnen van een bezig te zijn met ‘spannende klussen’ indouglassparrenbos aan de Kroppestraat. de natuur. De meesten zien het als eenDe adviestaken van Movisie liggen op het uitdaging om de praktische problemen diegebied van vrijwilligerswerk en jongerenparticipatieen daar paste dit uitje De instructie en werkverdeling werd gere-zich voordoen, samen op te lossen.natuurlijk perfect in. Samen met de leerlingenvan het Broekhin College gingen de hadden met het zagen van bomen. Het wasgeld door mensen die amper zelf ervaringbureaumedewerkers - ondanks het slechte dus een spannende aangelegenheid. Deweer - enthousiast aan de slag.hardstwerkende groep kreeg van wethouderIJf van de gemeente Roermond aan hetDe werkdag was voor de leerlingen van einde van de dag de Gouden Bijl.NatuurhistorischGenootschap zoektpenningmeesterHet Natuurhistorisch Genootschap inLimburg (NHGL) is op zoek naar eennieuwe penningmeester. Gezocht wordtiemand met bedrijfseconomische kennis enervaring, die het een uitdaging vindt om deorganisatie financieel gezond te houden.Het betreft een vrijwilligersfunctie.Het NHGL is een provinciale organisatiedie zich bezighoudt met onderzoek vande Limburgse natuur. Het Genootschap isgevestigd in het GroenHuis te Roermond.Honderden vrijwilligers werken momenteelaan verspreidingsatlassen van zoogdieren,reptielen en amfibieën, libellen en sprinkhanen.Ook geeft de vereniging meerderenatuurtijdschriften uit.Meer informatie over het NHGL of devacature, kun je krijgen via telefoon 0475 -386470. E-mail: kantoor@nhgl.nlFoto: Olaf op den KampLimburgse Landschappen en IVN fietstochten op L1Programmamaker Maurice Nijsten gaatvanaf april in het televisieprogramma NatuurlijkLimburg op zoek naar bijzonderenatuurgebieden en plekken waar eeninteressant verhaal aan vast zit. In alleafleveringen zijn bijzondere dieropnamenen fraaie landschappen de belangrijksteonderdelen van het programma, maar ookcultuurhistorie en heemkundige zakenkomen aan bod.Edmond Staal, medewerker van stichtingHet Limburgs Landschap, is de gids. Hijbrengt de kijker (op de fiets!) naar demeest bijzondere natuurplekken in Limburg.De rode draad die door alle vijftienuitzendingen loopt, zijn de fietsroutesdie in 2008 uitgezet zijn tijdens de IVNNatuurkroegentochten. Deze routes zijn tevensgebundeld in het IVN Fietsrouteboekdat op 27 maart jongstleden is uitgebracht.Het programma Natuurlijk Limburg wordtuitgezonden op L1 op maandagavond om21.00, 22.00 en 23.00 uur.Meer informatie vind je op de websiteswww.limburgslandschap.nl enwww.mauricenijsten.nl3 0 l i m b u r g s m i l i e u

Nieuwe waterplannen goedonderbouwd maar niet compleetBegin dit jaar lagen het Ontwerp Provinciaal Waterplan van de Provincie en de Ontwerp Waterbeheerplannen vande waterschappen Peel & Maasvallei en Roer & Overmaas ter inzage. Mede namens Vereniging Natuurmonumenten,Stichting Limburgs Landschap en Staatsbosbeheer heeft de Milieufederatie op deze drie waterplannen haar zienswijzegegeven.De waterschappen beschrijven in hunplannen op welke manier ze in de komendejaren, met name van 2010 tot 2015, uitvoeringgaan geven aan het waterbeheer inhun beheergebieden. Volgens Robert Bibo,beleidsmedewerker water van de MilieufederatieLimburg, bevatten de waterplannenmet name doelen en maatregelen ten behoevevan waterkeringen en veiligheid, hetoppervlakte- en grondwatersysteem en deKaderrichtlijn Water (KRW). ,,Met de KRWworden status - zoals kunstmatig, sterk veranderdof natuurlijk - en type toegekendaan alle wateren. De KRW stelt dit namelijkverplicht. Daarnaast worden in een financieeloverzicht de kosten beschreven en is inde waterplannen aangegeven hoe al dezemaatregelen gefinancierd worden.”Volgens de KRW dienen alle wateren in2015 van goede chemische en ecologischekwaliteit te zijn. Naar aanleiding van dezerichtlijn zijn er in de provincie door dewaterbeheerders zogenaamde waterlichamenaangewezen. Bibo legt uit: ,,Dit zijnoppervlaktewateren waarvoor specifiekeecologische doelstellingen gelden, zoalseen meer, een rivier, een kanaal of eenstroom. Voor deze wateren is de huidigeecologische toestand beschreven. Voldoetdeze niet aan de eisen die de KRW stelt,dan moeten er doelstellingen en maatregelenvolgen zodat deze waterlichamen tochaan de eisen kunnen voldoen. De waterplannenvoorzien hierin. Daarnaast wordtbeschreven wat je kunt doen ten behoevevan het waarborgen van de kwaliteit enkwantiteit van het oppervlaktewater en hetgrondwater én hoe je kunt anticiperen opwaterveiligheid en de verwachte klimaatsverandering.”Bij al deze waterplannen is het watersysteemhet leidende principe. Zo geeft deprovincie in haar plannen richtlijnen voorherstel van de sponswerking om wateroverlastte voorkomen en watertekort tebeperken. De waterplannen schieten echtertekort waar het gaat om de aanwijzingvan de waterlichamen en het bepalen vande status van deze wateren, zo stelt Bibo.,,Kleine ecologisch waardevolle wateren,de zogenoemde waterparels, zijn buitenbeschouwing gebleven in de plannen.Voorts zijn er momenteel maar vijf waterenin Limburg aangewezen als natuurlijk. Voorvele wateren in Limburg kan een goedeecologische toestand worden bereikt,wat inhoudt dat er meer wateren zoudenmoeten worden aangewezen als natuurlijk.Daarnaast ontbreken er doelen en maatregelenvoor grond- en oppervlaktewaterafhankelijke Natura-2000 gebieden enworden maatregelen ten behoeve van deaanpak van diffuse bronnen en bestrijdingsmiddelenuitgesteld, waarbij verwezenwordt naar het beleid van de overheid.De waterplannen anticiperen voldoende opde klimaatveranderingen, alleen ontbreekteen verwijzing naar natte klimaat corridors.Dit is echter wel nodig, want deze corridorskunnen de achteruitgang van watergebondenbiodiversiteit buiten de EcologischeHoofdstructuur tegengaan.“Foto’s: Monique DemarteauS t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 3 1

Plan van Transformatie ENCI:meerwaarde voor de groeve?De provincie en de gemeente Maastricht hebben vorig jaar na veelvuldige discussies besloten dat de ENCI haarmergelwinning in de groeve moet beëindigen tussen 2015 en 2020. In een samenwerkingsverband hebben ENCI,gemeente en provincie nu de taak op zich genomen om vóór 1 januari 2010 een Plan van Transformatie in te dienenbij Gedeputeerde Staten.Het moet een plan worden waarbij de groeve en het bedrijventerreintransformeren naar een gebied dat in zijn geheel meer te biedenheeft dan op dit moment het geval is. In het plan moet specifiekgekeken worden naar de aspecten natuur, recreatie, toerisme, bedrijventerreinenen werkgelegenheid.Afhankelijk van dit Plan voor Transformatie zal de definitieveeinddatum van de kalksteenwinning tussen 2015 en 2020 wordenvastgesteld. Hierbij heeft de gemeente Maastricht al nadrukkelijkuitgesproken dat de mergelwinning moet stoppen in 2015. In denavolgende jaren mergel winnen - dus tot 2020 - wil de gemeentealléén toestaan als er concreet aanwijsbare redenen zijn dat langerafgraven onmisbaar is voor realisatie van de gekozen transformatie.,,Want anders is er geen maatschappelijke reden om niet per 2015 testoppen met de winning’’, aldus de gemeente Maastricht.De gezamenlijke wens om tot een Plan van Transformatie te komen,vloeit voort uit de ideeën voor het ENCI-gebied die in de tweedehelft van 2008 zijn ontwikkeld door een team van deskundigen onderleiding van architect en voormalig Rijksbouwmeester Jo Coenen. Dekwaliteit van de oplevering van de groeve wordt belangrijker geachtdan het nu al bepalen van een exacte eindtermijn voor de kalksteenwinning.Maar dat is voor de Milieufederatie Limburg nog maar devraag. Want wat is positief aan het feit dat in 2018 meer mergeluit de groeve is verdwenen dan bijvoorbeeld in 2015? En wat voormeerwaarde kan langer afgraven van de berg hebben voor de groeve?Wanneer de groeve volledig leeg gegraven wordt achtergelaten, betekentdat minder kansen voor natuurontwikkeling in het gebied. DeMilieufederatie pleit er dan ook voor dat er voldoende kalkterrassenoverblijven en dat er volop gebruik gemaakt wordt van natuurlijkegradiënten, dit laatste ook om de combinatie van ‘nat en droog’ in degroeve optimaal te kunnen benutten. Meer afgraven betekent simpelwegminder mergel in de groeve, een groter gat en dus minder kansenvoor natuurontwikkeling. Het Plan van Transformatie zal de betrokkenenmoeten overtuigen dat langer afgraven meerwaarde heeft voorde verdere natuurlijke ontwikkeling van de groeve.Ontgrondingsvergunning ENCIDe Provincie Limburg heeft in december jongstleden een ontwerpontgrondingsvergunning aan de ENCI verleend. Dit ontwerpbesluitheeft ter visie gelegen tot en met 4 februari. De Milieufederatie heeft,evenals ENCI-STOP, Vereniging Natuurmonumenten en de gemeenteMaastricht, een zienswijze ingediend. Een groot deel van de bezwarenvan de verschillende partijen heeft betrekking op de relatie tussen3 2 l i m b u r g s m i l i e u

de ontgrondingsvergunning en het Plan van Transformatie. De helevergunning is namelijk opgehangen aan dit plan. Zo is in de vergunningopgenomen dat de definitieve einddatum pas wordt vastgesteldwanneer het Plan van Transformatie is ingediend. Ook wordt er in devergunning onvoldoende aandacht besteed aan de manier van afgravenin de periode 2010 tot 2015, terwijl dat wel noodzakelijk is. DeMER-commissie zegt hierover in haar advies: ,,Voor optimalisatie vande afwerking van de groeve is het van belang dat het afwerkingsplanzo spoedig mogelijk vastgesteld wordt, zodat tijdens de winfasegeanticipeerd kan worden op het gewenste eindbeeld.”Om dit alles in vlot tempo en op juiste wijze te kunnen uitvoeren,is een projectorganisatie opgezet met een stuurgroep, projectgroepen verschillende werkgroepen. Er wordt onderscheid gemaakt tusseneen intern en extern proces. Aan het interne proces nemen de ENCI,Provincie Limburg, gemeente Maastricht en Natuurmonumenten(de toekomstige eigenaar van de groeve) deel. Het externe proces isbedoeld om andere betrokkenen (belangengroepen, omwonendenen overige belangstellenden) de ruimte te bieden om richting eninvulling te geven aan het Plan van Transformatie. De MilieufederatieLimburg gaat via het externe proces haar inbreng leveren.Foto’s: StartENCInu/ ENCItransformeertnuHet project moet uiteindelijk leiden tot minimaal twee gemeenschappelijkgedragen documenten: een Plan van Transformatie én eenovereenkomst waarin alle betrokken partijen zich inhoudelijk bindenaan het plan en afspraken maken over de uitvoering ervan. Hetproces om hiertoe te komen, bestaat uit drie fasen: van dromen naardenken én doen!In de eerste fase mag er rijkelijk gefantaseerd worden. Iedereenmag zijn wensen voor de groeve en het bedrijfsterrein van de ENCIkenbaar maken. Deze ‘dromen’ zijn inmiddels uitgewerkt in variantenschetsen.Zo is voorgesteld om het gebied om te toveren tot eenfestivalterrein, een attractiepark, een ecologisch woongebied, eenbedrijventerrein of een panoramaterras. In de tweede fase wordt ereen keuze gemaakt uit deze varianten. De voorkeursvariant wordtvervolgens op hoofdlijnen geschetst in een contourennota, die op 1juni aanstaande klaar moet zijn. Vervolgens begint de vijf maandendurende uitwerkingsfase waarin de voorkeursvariant wordt uitgewerktin het Plan van Transformatie én de samenwerkingsovereenkomst.Het plan moet 1 januari 2010 gereed zijn. Dat betekent dat in 2009heel veel moet gebeuren. Een Plan van Transformatie opstellen in éénjaar is immers een behoorlijke klus. Voordeel is dat je in één jaar allebetrokkenen enthousiast kunt houden. Wanneer het om een meerjarigproject gaat, wordt dat immers een stuk lastiger.Meer informatieOp de website www.encitransformeertnu.nl kun je terecht voor achtergrondinformatieover het Plan van Transformatie, de variantschetsenen alle andere ontwikkelingen rondom ENCI. De zienswijze vande Milieufederatie Limburg inzake de ontgrondingsvergunning ENCIstaat op de website www.milieufederatielimburg.nlSandra AkkermansMilieufederatie LimburgS t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 3 3

Het gaat goed met de korenwolfDe korenwolf was in 1999 bijna uitgestorven in Nederland. Sindsdien zijn er verschillende beschermingsmaatregelengenomen om deze wilde hamster te helpen. En wat blijkt, de beestjes zijn weer talrijk aanwezig in het Limburgselandschap.Tot enkele decennia geleden behoordede korenwolf tot de vaste bewoners vanlössgebieden in Zuid-Limburg en aangrenzendestreken in Duitsland en België. Zowelin Nederland als in beide buurlanden is dehamsterpopulatie echter eind vorige eeuwzeer sterk achteruitgegaan. In 1999 werd dekorenwolf in Nederland zelfs met uitstervenbedreigd. De vereniging Das & Boom heefttoen de laatste dieren in Limburg gevangen,waarna een fokprogramma is opgestart.Vanaf 2002 zijn de beesten uit het fokprogrammaweer teruggebracht naar hun oorspronkelijkeleefgebied, de Zuid-Limburgseakkers. In de daarop volgende jaren zijntelkens nieuwe leefgebieden bevolkt.Het fokprogramma en de verschillendebeschermingsmaatregelen (onder meeraangepast beheer) hebben resultaat gehad.Werden er in 2001 amper 10 burchtenaangetroffen, in 2007 zijn er meer dan1.200 geteld. Deze zijn gevonden in dehuidige zeven leefgebieden en dan vooralop akkers met hamsterbeheer. Circa 25%van de burchten bevindt zich op akkers diein beheer zijn bij natuurbeschermingsorganisatiesen ongeveer 40% op akkers metexperimenteel agrarisch hamsterbeheer.van het graan op enkele randen van hunakkers. Via deze randen kan de korenwolfzich van het ene naar het andere leefgebiedverplaatsen.Een mooi neveneffect van het hamsterbeheeris dat ook overwinterende akkervogelshiervan profijt hebben. In 2008 heeft deprovincie Limburg een akkervogeltellinguitgevoerd in de hamsterleefgebieden. Erwerden vele akkervogels aangetroffen,waaronder bedreigde soorten die op denationale Rode Lijst staan (grauwe gorzen,kneuen, patrijzen, veldleeuweriken). Niet alleenzangvogels maar ook roofvogels wistende hamstergebieden te vinden.Het hamsterbeheer blijkt goed te zijn voorde gehele akkerfauna en kan daardoorbeschouwd worden als één van de voorbeeldenvan de door het Ministerie van LNVingezette leefgebiedenbenadering. Dit is eenbenadering waarbij het natuurbeheer zichmeer richt op gebieden en niet specifiek opéén soort.Een succesverhaal dus? Jazeker, maar wezijn er nog niet. De eerste tellingen in 2008laten een onverklaarbare forse terugval inhet aantal burchten zien. Het al dan nietgroeien van de populatie korenwolven is afhankelijkvan factoren als voldoende akkersmet hamstervriendelijk beheer, een goedeuitvoering van het beheer, weersomstandighedenen predatie. Zitten één of meerderefactoren tegen, dan kan een populatie weerfors afnemen of zelfs lokaal uitsterven.Zonder specifiek hamstervriendelijk beheerdoor agrariërs en natuurorganisaties zal dehamster alsnog verdwijnen uit de Zuid-Limburgse akkergebieden.Bart CobbenMilieufederatie LimburgDe afgelopen jaren is er veel ervaring opgedaanmet hamstervriendelijk beheer doornatuurbeschermende organisaties en agrariërs.Hamsters hebben de beste overlevingskansenop graan- en luzernepercelen. Dezegewassen leveren én een goede beschuttingtegen roofdieren én voldoende voedsel voorde beesten. Hamstervriendelijk beheer isvooral van belang in de periode april tot enmet oktober. In de wintermaanden blijvende beestjes onder de grond.Agrariërs in geschikte leefgebieden zijn doorde Dienst Landelijk Gebied benaderd voorhet beheren van zogenoemde opvangranden.Zij krijgen subsidie voor het laten staanFoto: Olaf op den Kamp3 4 l i m b u r g s m i l i e u

Site-seeingOp internet zijn leuke en interessante websites te vinden, maar dan moet je wel weten waar. Deze keer zetten we twee websitesmet het thema ‘duurzaam bankieren’ in de spotlight. Blijf interessante links sturen via: sml@milieufederatielimburg.nlWWW.TRIODOS.NLDe kredietcrisis heeft mondiaal hard toegeslagen en de gevolgen zijn ookhier duidelijk merkbaar. Met name de financiële sector kreeg rake klappente verwerken. In Nederland moest de overheid meerdere malen ingrijpenom de toekomst van grote banken als ING en Fortis veilig te stellen. En ookIJsland bleek geen veilige thuishaven voor onze spaarcentjes. Van grootbelang is dan ook om je spaargeld te zetten op een bank die valt onder hetgarantiestelsel van de Nederlandsche Bank, zodat zelfs als de bank onverhooptfailliet zou gaan, je geld veilig is opgeborgen. Momenteel garanderende Europese lidstaten - en dus ook Nederland - een inleg van 100.000 euro.Het is dus belangrijk je geld toe te vertrouwen aan een ‘erkende’ bank.Liefst aan een bank met oog voor duurzaamheid. De Triodos Bank is zo’nbank. Zowel particulieren als bedrijven/instellingen kunnen er terecht.Triodos Bank is een onafhankelijke bank en staat voor duurzaam bankieren.Je regelt er al je bankzaken via internet, wereldwijd, 24 uur per dag, 7dagen per week.De bank plaatst aandacht voor mens en aarde niet tegenover een goedfinancieel rendement op korte termijn, maar integreert deze in een langetermijn perspectief. Deze Triple P benadering (People, Planet, Profit) is terugte vinden in de naam Triodos. ‘Tri hodos‘ is Grieks voor ‘drievoudige weg’.Triodos Bank stond aan de wieg van de fiscale Regeling Groene Projectendie nu meer dan 10 jaar bestaat. Er is inmiddels door de gezamenlijkegroenfondsen voor meer dan 5 miljard euro geïnvesteerd in 4.000 groeneprojecten. Ruim 200.000 particuliere beleggers hebben hun geld belegd indeze groenfondsen. De regeling geldt als het meest succesvolle voorbeeldvan publiek-private samenwerking in Nederland.De Triodos Bank is een voorvechter van transparantie bij banken. Eindjanuari lanceerde Triodos de website www.mijngeldgaatgoed.nl, een sitewaarop je kan vinden welke bedrijven de bank financiert. Door op de siteeen plaatsnaam of onderwerp in te tikken, kun je bekijken waar het gelddat de Tridos bank beheert, wordt ingezet. Triodos Bank doorbreekt hetbankgeheim, met toestemming van haar kredietnemers, omdat zij dezeopenheid onmisbaar vindt bij het houden en terugwinnen van het vertrouwenin banken.CONCLUSIEDe website is helder en overzichtelijk opgebouwd. Via de sitemap krijg je inéén oogopslag alle keuzemenu’s te zien. De site geeft voldoende informatieover de doelstellingen van de bank, daarnaast is er uiteraard ook veelaandacht voor de producten die de bank aanbiedt.WWW.ASNBANK.NLIn de Eerlijke Bankwijzer (www.eerlijkebankwijzer.nl) – een initiatief vanOxfam Novib, Milieudefensie, Amnesty International en FNV – kun jeopzoeken wat je bank met je geld doet. Ook kun je er banken vergelijken.De Eerlijke Bankwijzer geeft aan hoe banken scoren op de ladder vanmaatschappelijk verantwoord ondernemen. De website is in januari gelanceerdom de consument inzicht te geven in hoe de banken werken en omde bank uit te kiezen die het beste bij je past.Naast Triodos Bank scoort nog een andere bank positief als het gaat omverantwoord en duurzaam investeren van spaargeld. Ook de ASN Bankis wat dat betreft goed bezig. Het in Den Haag gevestigde concern is eenzelfstandig opererende bank die onderdeel is van SNS Reaal. Sinds de oprichtingin 1960 is de bank actief op het gebied van duurzaam bankieren.De ASN Bank laat dan ook onderwerpen als kinderarbeid, dierenleed, klimaaten mensenrechten een beslissende rol spelen bij al haar investeringen.Met de inleg van alle spaarders wil de ASN bank bijdragen aan positieveveranderingen in de wereld. Anno 2009 investeert de bank ruim 4,8 miljardeuro in zaken als duurzame energie, microkredieten, welzijn, natuur enmilieu. Voor de ASN Bank is groei geen doel op zich, maar een manierom geld te investeren in een duurzame samenleving. Middels de in 2004opgerichte stichting ASN Foundation verstrekt de ASN Bank giften aanprojecten en organisaties die bijdragen aan duurzame initiatieven in onzemaatschappij. Organisaties die een gift hebben ontvangen zijn onder meer:Bont voor Dieren, Made By, The Hunger Project en Voices of Africa.De bank heeft zelfs speciale spaar- en beleggingsproducten ontwikkeld insamenwerking met Kinderstem, Oxfam Novib, Cordaid Microkrediet en deWaddenvereniging.De ASN Bank biedt vele verschillende diensten en producten. Middels despaarcalculator op de ASN Bank-website kun je je eindkapitaal berekenen.Ook kun je brochures aanvragen en downloaden..CONCLUSIEDe website van de ASN Bank staat boordevol informatie. Zo is er eenoverzichtelijke opsomming van alle producten en is het taalgebruik helderen duidelijk. Je kunt je abonneren op de nieuwsbrief als je op de hoogtewilt blijven van nieuws over de ASN Bank, interessante acties, rentetarievenen koersen.Monique DemarteauMilieufederatie LimburgS t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g 3 5

U een kans - Zij een kansMet steun van de NationalePostcode Loterij zettenDe Provinciale Milieufederatieszich in de 12 provincies in voornatuur, milieu en landschap.Zo strijden De Milieufederatiesbijvoorbeeld tegen verdroging.Verdroging is er de voornaamsteoorzaak van dat de Zilveren Maaneen zeldzame dagvlinder is.Meedoen is eenvoudig,bel 0909-0033 (15cpm) of meld uaan via www.postcodeloterij.nl.Voor € 9,75 per lot speelt u al mee.Alvast hartelijk dank voor uwdeelname.Foto: Lars Soerink/FN21523_Adv_ProvMilFed_210x143.indd 1 18-11-2008 09:21:54