rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

de uitdaging31plaats af te dwingen, c.q. te kunnen overleven. Verwijzend naar de vele literatuurop dit gebied (Verhoeven 2009; Dijstelbloem et al. 2010; Boer 2010: 37-38) beperkenwe ons tot een impressionistische schets op hoofdlijnen vanaf de jaren zestigvan de vorige eeuw.Ontzuiling en inspraak: 1960-1980De betrokkenheid van burgers kreeg van oudsher vorm via een sterk verzuildmaatschappelijk middenveld dat na de Tweede Wereldoorlog werd gekenmerktdoor een opmerkelijk delegeren van verantwoordelijkheden vanuit passieveburgers aan gescheiden middenklasse-elites (Lijphart 1977). Deze elites vormdenzich volgens de lijnen van religieuze denominatie – katholiek, protestant – terwijlook de ‘rode’ kerk een hoofdrol speelde. Burgers werden verondersteld te stemmenen vervolgens een volgzaam lid te zijn van ‘hun’ zuil. De middenklasse-elitesrapporteerden de zorgen van hun achterban aan hun nationale koepelorganisatiesen bestuurden bovendien de steeds meer door de overheid gesubsidieerde maatschappelijkeinstellingen (Denters en Rose 2005: 70). De gescheiden wereldenwerden overkoepeld door een kleine politieke elite die er – soms wonderwel – inslaagde de verschillende belangen te verzoenen. Zij vormde ook de thuisbasis voorhet – hoogontwikkelde – vrijwilligerswerk.Pas in de jaren zestig van de vorige eeuw volgde – in Nederland relatief laat – deontzuiling. De zuilen en de klassenstrijd vielen weg als ordenende principes. Innavolging van de Verenigde Staten, met zijn civil rights, flower power, en anti-Vietnamprotesten, inspireerden ook in eigen land nieuwe sociale bewegingen –Dolle Mina’s, provo’s, kabouters, vredesactivisten en ban-de-bommers bijvoorbeeld– tot vormen van burgerbetrokkenheid en politiek activisme. De periodevan ontzuiling was een zoektocht naar nieuwe structuren en nieuwe vormen vangezag. Dit leidde tot een roep om meer participatie (Kennedy 1995; Duyvendaken Krouwel: 21); de Wet op de ruimtelijke ordening (wro) uit 1965 regelde bijvoorbeeldde formele inspraak in de fysieke leefomgeving en de Wet openbaarheidbestuur (wob) uit 1975 moest bijdragen aan spreiding van kennis en macht (Kortmann2010: 40). De democratiseringsgolf raakte ook maatschappelijke instellingen,scholen, kerken, stichtingen, verenigingen, met een veelheid van raden alsgevolg (ondernemingsraden, medezeggenschapsraden, cliëntenraden) (Korsten1979: 1; Hoed en Schouten 2010: 81). Met de eerste ervaringen kwamen echterook de eerste teleurstellingen; slechts een beperkte groep burgers werd bereikt ende inspraak kwam als ‘mosterd na de maaltijd’ (Coenen et al. 2001; Duyvendak enKrouwel 2001: 22).Single issue en interactief beleid: 1980-2000Tijdens de lange periode van economische groei kregen meer mensen de ambitie,de vaardigheden en ook de communicatiemiddelen om zich op maatschappelijkevraagstukken te storten. Nederland ontwikkelde zich tot ngo-land bij uitstek: