rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

de uitdaging29het maatschappelijk middenveld dat – met dank aan de Vlaamse overheid (Vlaanderen.be2012) – kan worden gedefinieerd als “de diversiteit aan instellingen,organisaties en sociale bewegingen waarbinnen burgers maatschappijgerichteactiviteiten ondernemen. Het maatschappelijk middenveld houdt het middentussen het privéterrein van de burger en het publieke domein van de overheid, alseen intermediaire sfeer tussen individu en collectiviteit. De betrokkenheid vanburgers aan dit maatschappelijke middenveld verloopt niet altijd via een formeellidmaatschap, maar kan ook betekenen dat zij met die organisaties sympathiseren,de acties ervan volgen en hun opinies en gedrag erdoor laten beïnvloeden.”Het dichtst bij de overheidskolom staan de maatschappelijke instellingen die zichrichten op het verwerkelijken van gedeelde doelen die burgers individueel nietgoed kunnen klaren. Ze zijn vaak ooit begonnen als particulier initiatief. Ondertoezicht van, en vaak gefinancierd door de overheid vervullen ze specifieke takenop het gebied van bijvoorbeeld onderwijs, gezondheidszorg, volkshuisvesting enmaatschappelijke dienstverlening. Binnen deze kolom behoren ook de maatschappijverheffendeinstellingen, gericht op het welbevinden van een brede achterban,waartoe met wat goede wil naast kerken ook deels ideëel gedreven belangenbehartigerszoals politieke partijen, vakbonden en werkgeversorganisaties kunnenworden gerekend. Vanuit het perspectief van de burgerbetrokkenheid spelen dezeinstellingen een grote rol. De tevredenheid van burgers met de verzorgingsstaatwordt immers sterk bepaald door hun inbreng in zowel de beleidsvorming opsociaaleconomisch terrein, als de uitvoering in de praktijk van alledag. Dezekolom is de laatste decennia ernstig ‘vervuild’ door de toetreding van een grootaantal voormalige overheidsorganisaties die door privatisering of anderszins ‘opafstand’ van de overheid zijn geplaatst (Dijstelbloem et al. 2010). Belangrijk in hetkader van burgerbetrokkenheid is de opkomst van zelfstandige bestuursorganen(zbo’s), de privatisering van voormalige nutsbedrijven (bijvoorbeeld in de sectorenenergie, spoorwegen, post en telecom), en de uithuisplaatsing van beleidsafdelingen(veelal in de vorm van kenniscentra). Veel van deze instellingen wordendoor burgers nog steeds als onderdeel van de overheid beschouwd, maar zijn ditformeel niet meer. Ze leveren echter nog wel publieke diensten en goederen.Op wat grotere afstand van de overheid staan de geformaliseerde samenwerkingsverbandenvan burgers. Hiertoe behoren verenigingen, bijvoorbeeld op het gebiedvan sport of buurtrecreatie, maar ook de vele vrijwilligersorganisaties die ons landnog altijd rijk is en de single issue organisaties; niet geheel correct 1 zullen we zebenoemen als niet-gouvernementele organisaties (ngo’s). Ze behartigen op hetmiddenveld namens hun achterban de vaak postmateriële belangen op een enkel,specifiek gebied (natuur en milieu, mensenrechten, emancipatie, ontwikkelingssamenwerking).Met enige moeite kunnen hier ook twee economisch gedrevensamenwerkingsverbanden worden geplaatst, te weten de ondernemingen en demedia. Op grotere afstand van de overheid, maar onderwerp van een groot aantal