rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

21voorwoordBetrokken burgers zijn belangrijk voor een levende democratie. Ze verlenen doorte stemmen de volksvertegenwoordiging legitimiteit. Ze houden volksvertegenwoordigersen overheidsinstanties scherp en zorgen dat deze zich gecontroleerdweten. Tevens spelen ze een belangrijke rol in de inkleuring van de maatschappij:ze verschaffen het draagvlak voor het uitvoeren van beleid, vullen het in door hunalledaagse handelen, en zorgen voor maatschappelijke vernieuwing door hetinbrengen van ideeën, onderwerpen en aanpakken.Om betrokken te zijn moeten burgers ‘hun’ democratische instituties vertrouwen,maar tegelijk kritisch willen en kunnen volgen, en bovendien bereid zijn om ervoortdurend tegen te ‘schoppen’ om zo hun aanpassing aan de noden van de tijd tebevorderen. Ze moeten ook elkaar vertrouwen, omdat ze elkaar voor het verwerkelijkenvan gedeelde doelen nodig hebben. Op hun beurt moeten beleidsmakers‘hun’ burgers willen vertrouwen door hun de ruimte te bieden voor betrokkenheid.Het trefwoord van een levende democratie die bouwt op burgerbetrokkenheid isdaarom vertrouwen. Vertrouwen van beleidsmakers in burgers, vertrouwen vanburgers in beleidsmakers en in elkaar. Het is echter geen blind vertrouwen. Eengepaste dosis vertrouwen is essentieel voor de representatieve democratie enonderlinge betrokkenheid, en een gepaste dosis wantrouwen voor de corrigerendetegenmacht en de maatschappelijke vernieuwing.Laten we vooropstellen: afgezien van – tijdelijke – schommelingen zijn Nederlanderstevreden met het functioneren van de democratie. Wel merken we op dat ineen steeds complexere samenleving grote groepen Nederlanders zich onvoldoendeherkennen in ‘hun’ politiek: ze voelen zich overvraagd, hebben weinig vertrouwenin hun eigen vermogen om de politiek te beïnvloeden, geloven niet dat depolitiek opkomt voor hun belangen, of denken dat hun maatschappelijke doelenbeter zonder beleidsmakers zijn te realiseren. Het is geenszins uitgesloten, en onsinziens zelfs waarschijnlijk, dat de toenemende onvree onder minder toegerusteburgers overslaat naar andere groepen burgers, die ook steeds vaker wordenbevraagd. Het is eveneens waarschijnlijk dat een steeds groter deel van de betertoegerusten in een mondialiserende samenleving nog meer dan vroeger ‘om deoverheid heen’ gaat werken. Deze groepen zijn in dat geval slechts de kanariepietjesin de kolenmijn die door hun flauwvallen waarschuwen voor veel fundamentelerevraagstukken.Burgerbetrokkenheidsbeleid dat onvoldoende rekening houdt met de huidigeontwikkelingen en dynamiek van onze samenleving, is gedoemd om achter defeiten aan te hollen.