rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

196 vertrouwen in burgersven en andersbewegingen. Dat vraagt om het verweven van nog steeds noodzakelijkevormen van hiërarchie met horizontale, maatschappelijke netwerken: vanpositionele macht met creatieve macht. Veel meer dan voorheen ligt het accentop de horizontale dimensie, maar de verticale blijft op essentiële punten van grootbelang: beleidsmakers behouden een overkoepelende verantwoordelijkheid(zie ook wrr 2012: 140-145).Drie niveausWeber 3.0 manifesteert zich in organisatorische termen als een gelaagd netwerk,waarbinnen drie niveaus zijn te onderscheiden (zie ook Oosterling 2009). Opbouwendvanuit het perspectief van burgers is dat in de eerste plaats het operationeleniveau van de frontlijn waar (groepen) burgers vooral in alledaags contact staanmet frontlijnwerkers van overheden en instellingen. Om in de praktijk grotereslagen te kunnen maken en ook de rugdekking van de frontlijnwerkers zeker testellen is er een tactisch niveau vereist: een overleglaag waar trekkers en verbindersvanuit de verschillende clusters contacten onderhouden met het uitvoerendemiddenkader, districtsmanagers bijvoorbeeld. Ten slotte is er een strategischniveau: een toplaag waar – minder frequent – de wisselwerking tussen kopstukkenin hun rol van bovenbinder aan de ene kant en beleidsmakers en bestuurders aande andere inhoud krijgt (box 7.1).Dit wekt de indruk van hiërarchie tussen de drie niveaus, maar drie aspectenmaken een fundamenteel verschil. In de eerste plaats zijn de hogere lagen inbelangrijke mate dienend aan de onderlaag. Burgers doen meer ‘zaken’ met frontlijnwerkersdie daartoe beschikken over meer ruimte om hun takenpakket inhoudte geven. In de tweede plaats zijn het vaak niet de formele instituties van hethuidige middenveld die de maat slaan, maar individuele burgers of informele, vaakeenmalige samenwerkingsverbanden die inbreng leveren. En in de derde plaats iser ten gevolge van voortdurend proberen en, zo nodig, achteraf corrigeren sprakevan “georganiseerde anarchie” (Pierre en Peters 2005: 54-58): voorkeuren wordenwerkenderweg bepaald, methodieken en spelers wisselen. Instituties passen zichaan op basis van onvolledige informatie, beslissingen zijn meestal het resultaatvan een samenloop van kansen, mensen en ideeën (Pierre en Peters 2005: 52).Velen van de huidige beleidsmakers en bestuurders beschouwen zo’n organisatorischeomslag stellig als bedreigend: in hun ogen wordt het een rommeltje. Hetis echter goed te beseffen dat ook de huidige wisselwerking tussen burgers enbeleidsmakers sluipenderweg al veel van dergelijke kenmerken heeft: ‘bovenlagen’zijn in de praktijk ook nu al in hoge mate afhankelijk van de medewerking van‘onderlagen’. Zonder draagvlak onder burgers wordt beleid onuitvoerbaar, metdraagvlak is er nauwelijks behoefte aan handhaving. Een meestribbelende frontlijnbrengt een machinerie tot stilstand. Met een ‘leemlaag’ als middenkader lopenbeleidsmakers en bestuurders vast, met een trots middenkader aan boord kunnen