rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

192 vertrouwen in burgersDe doe-democratie behoeft een netwerksturing die meer is dan symboliek.“Leidinggeven in complexe samenlevingen is even onmogelijk (pessimistischuitgedrukt) als uitdagend (optimistisch uitgedrukt)”, stelt Geert Teisman (2005:167). Het stelt niet alleen hoge eisen aan de competenties van beleidsmakers, maarook aan bestuurlijke en politieke processen en systemen. Beleidsmakers moetende kunst van het loslaten beheersen: weten wanneer je nodig bent en wegblijvenals dat niet het geval is. Beleidsmakers kunnen de condities creëren die beleidsparticipatie,maatschappelijke participatie of maatschappelijke initiatieven stimuleren,maar ze kunnen creatieve inbreng niet afdwingen. Ze kunnen democratischbesluiten om sommige overheidstaken af te stoten, maar ze kunnen niet eisen daten hoe die vervolgens door burgers worden opgepakt.De dominante dimensie van de overheidscultuur moet worden verlegd van deverticale lijn van de hiërarchie naar de horizontale lijn van het netwerk (zie ookrob 2010). We onderscheiden daarom een derde overheidscultuur: Weber 3.0,die is gebaseerd op het vertrouwen dat miljoenen burgers willen meedenken en-doen, en die bovendien ambtenaren en frontlijnwerkers de handelingsruimtebiedt om daar recht aan te doen. Die cultuuromslag vereist een majeure aanpassingvan beleidsmakers – politici en ambtenaren – die zijn opgegroeid binnen eenstramme ‘verticale traditie’ (figuur 7.1).Figuur 7.1 Cultuuromslag van Weber 1.0 naar Weber 3.0StrategieStructuurSystemenSleutelvaardighedenStafStijlSamenbindende waardenWeber 1.0EfficiëntieVerticaalTop downUitvoerdersSpecialistenGeen foutenVertrouwen in eliteWeber 3.0ZelfverantwoordelijkheidHorizontaalBottom upVerbindersOplossingsmakelaarsCorrectie achterafVertrouwen in burgersDe verandering in zeven elementen die gezamenlijk een ‘gezicht’ geven aan hetbegrip ‘organisatiecultuur’, schetsen de omvang van de uitdaging. Drie ‘harde’S-en – strategie, structuur en systemen – zijn onmiddellijk herkenbaar uit de voorgaandetekst. De strategie van beleidsmakers gaat van een nadruk op efficiëntienaar zelfverantwoordelijkheid; structuren van een nadruk op verticale lijnen naareen accent op horizontale verbindingen; en systemen van interne communicatievan top-down naar bottom-up. Ze vormen het relatief ‘makkelijke’ deel van de