rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

190 vertrouwen in burgers(Shirky 2008; Benkler 2006). Vanuit het perspectief van beleidsmakers kwamhet accent te liggen op netwerksturing: de manier waarop beleidsmakers metnetwerken om kunnen gaan. De politiek behield zijn klassieke, functionele rol(government), maar gedecentraliseerde sturingsprocessen (governance) kwamenmeer tegemoet aan de veranderingen in de samenleving (wrr2012).7.1.2 veranderende rolopvattingenDe cultuuraanpassingen hadden consequenties voor de rolopvatting van ambtenaren.In de strikte hiërarchie van Weber 1.0 is hun rol duidelijk; politici bepalenhet beleid en ambtenaren beperken zich tot de beleidsuitvoering. In de praktijkwerden ambtenaren steeds actiever betrokken in de politieke arena. Al in 1969lanceerde Crince le Roy zijn fameuze begrip ‘de Vierde Macht’, dat suggereert datde bureaucratie zonder veel inmenging van politici, laat staan burgers, vormgeeftaan beleid. Een mengvorm van de politiek-ambtelijke betrekkingen stemt hetmeest overeen met de bestaande werkelijkheid, concludeerde Nieuwenkamp(2001). Op Europees niveau wijst ook Steunenberg (2011; Andeweg en Thomassen2011b: 79-80) op de grote rol van ambtenaren.Die directe bemoeienis van ambtenaren heeft stellig een aantal voordelen, ookwaar het burgerbetrokkenheid betreft. Ambtenaren beschikken over expertise enervaring die politici dikwijls ontberen (Noordegraaf en Van Lierop 2006/2007).Topambtenaren anticiperen op de politieke strijd, adviseren hun ministers enhouden hen uit de wind. In het overleg tussen de overheidskokers en met anderebestuurslagen of belangengroeperingen nemen ze beslissingen die weliswaar degoedkeuring van ‘hun’ bewindslieden behoeven, maar in de praktijk vaak moeilijkzijn terug te draaien. Ook frontlijnwerkers zijn, gewild of ongewild, politiekbetrokken. Wet- en regelgeving hebben nooit alle details van de uitvoering voorzien,wat betekent dat uitvoerders in hun dagelijkse werk veel kleine, politiekebeslissingen nemen (zie bijvoorbeeld Wildavsky en Pressman 1973). Ons veldwerkgetuigt van de grote inbreng van – vaak enigszins vrijgevochten – frontlijnwerkers.De laatste twee decennia is er dan ook een aanzienlijke institutionele rek ontstaan(zie bijvoorbeeld De Vries 2008; Niessen 2008); de bureaucratie van de klassiekeWeber (1.0) werd opgerekt naar die van Weber 2.0 (Breed en Hopman 2009). Alleenmet meer ruimte kunnen ambtenaren bruggen slaan naar hun beoogde partners, zowelbinnen de overheidskolom, als met (samenwerkingsverbanden van) burgers.Omdat deze verruiming gelijktijdig op vele plaatsen vorm krijgt, spreken VanMontfort en Van Twist (2009) van ‘ontgrenzing’. Steeds vaker wordt teruggegrepenop gedelegeerde bevoegdheden binnen koker- c.q. laagdoorsnijdende mechanismen(programmaministerie of -directie). Ook aan de frontlijn worden nieuwe verbindingengelegd door een verbreding van de ‘weberiaanse’ kerntaken; ons veldwerk