rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

184 vertrouwen in burgersSchuyt (2006b) als Rosanvallon (2008: 8) spreekt van de steunberen van de democratie,die – zoals in Middeleeuwse kerken – het gebouw overeind houden en daardooreen ruimte voor civiele omgang waarborgen. Beleidsmakers kunnen echterde fysieke omgeving zodanig vormgeven dat een civiele ontmoeting wordt bevorderd(Sennett 2012: 78 e.v.). Onaangename ruimtes – donkere steegjes, kale pleinen,‘griezelige’ kantoorparken of parkeergarages – roepen een gevoel op vanongemak waardoor mensen geneigd zijn elkaar te ontlopen. Kunst op straat daarentegendraagt bij tot een gezamenlijke eigenheid, zoals ook een tikje te mooiescholen of speelveldjes en gastvrije parken dat doen.Beleidsmakers hebben bovendien een taak bij het in goede banen leiden van maatschappelijkeinitiatieven in de alledaagse leefomgeving. Ons veldwerk biedt veleillustraties van plaatselijke opwellingen; de oprichting en opbloei van grote lokalepartijen, of de aanhang voor Megastallen-Néé. Dat kan tot scherpe tegenstellingenleiden. Burgers komen te staan tegenover andere burgers en veelal ook tegenoverbeleidsmakers die in hun ogen hebben gefaald. Wanneer echter potentiële ‘vijanden’worden omgevormd tot gewaardeerde tegenstanders, raakt dat de essentievan de levende democratie (Mouffe 2000; Mouffe 2005; Schuyt 2006a; Schuyt2006b). Mensen hebben tegenstanders nodig om hun gemeenschap voortdurendte vernieuwen. In de sport willen ze winnen; daarom vinden ze voortdurendnieuwe trucs, materialen en speelsystemen uit. In de politiek geldt hetzelfde endaarom tasten politieke leiders voortdurend af waaraan hun achterban in eenveranderende samenleving behoefte heeft en proberen ze daaraan tegemoet tekomen om zo hun andersdenkende tegenstanders te overtroeven. In sport en politiektrekken ze zich bovendien op aan hun gewaardeerde tegenstanders en wetenze idealiter dwarsbinding vorm te geven. Spel wordt zo, in de woorden vanHuizinga (1952), de bron van cultuur.6.3.4 bovenbindingBeleidsmakers, politici voorop, weten zich binnen de kaders van de representatievedemocratie belast met blijvende verantwoordelijkheden als formele spelregelbepaleren -bewaker en als ultieme conflictbeslechter. Die kaders blijven ookin ons denken onverlet; we openden er dit hoofdstuk mee. Aanpassing, maar ookhandhaving van de normatieve kaders binnen de rechtsstaat of een noodzakelijkeconflictbeslechting die onmogelijk blijkt via de informele benadering, blijft in onsperspectief het domein van de representatieve democratie. Uiteindelijk hebbengekozen volksvertegenwoordigers, tezamen met de bijbehorende geformaliseerdeinstituties, het laatste woord. Dat die taak in de complexere samenleving wordtbemoeilijkt door de over elkaar heen buitelende maatschappelijke ontwikkelingen,behoeft geen nader betoog.