rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

176 vertrouwen in burgers(b) regels van levering en van gebruik die zijn afgestemd op lokale omstandighedenen op de inzet die van belanghebbenden wordt verwacht; (c) belanghebbendenhebben een stem in het wijzigen van deze regels; (d) toezichthouders enuitvoerders zijn ter verantwoording te roepen door belanghebbenden; (e) belanghebbendendie de regels overtreden kunnen op gepaste wijze worden gecorrigeerd;(f) eenvoudige regeling voor onderlinge conflictbeslechting.Nederland kent van oudsher treffende voorbeelden van een dergelijk duurzaambeheer van goederen; denk aan de gebruiksregelingen voor de traditionele meent(de gemene weide die alle boeren van een dorp konden gebruiken), visgronden enbossen, maar ook arrangementen ter bevordering van de sociale veiligheid insteden en stellig ook onze dijkaanleg en dijkbewaking, ver voorafgaand aan hetinstituut Staat. Hoewel het daarbij niet gaat om publieke goederen, hebben ook devele coöperaties in de land- en tuinbouw en ‘onderlingen’, bijvoorbeeld op verzekeringsgebied,zich langs verwante lijnen ontwikkeld: mensen waren bereid eendeel van hun individuele vrijheid in te leveren om daar in gezamenlijkheid voordeelvan te hebben. Ook de maatschap van professionele organisaties voldoet aanruwweg deze randvoorwaarden.Dankzij Ostrom c.s. zijn de vele mogelijkheden die ‘we’ op dit terrein ongebruiktlaten, zichtbaar geworden (zie ook wrr 2012). Toch rijst de vraag of de wijgemeenschapscultuurhet ideale antwoord biedt op de vereisten van burgerbetrokkenheidin een netwerksamenleving. Hoewel er in de praktijk op verschillendewijzen invulling mogelijk is, wordt de cultuur gekenmerkt door een vorm vanbeslotenheid die tot uitsluiting van buitenstaanders kan leiden. Speciaal de internegerichtheid en de rem op vernieuwing wegen zwaar: de ontwikkeling van dwarsverbandenwordt belemmerd, volgzaam gedrag bevorderd door zware socialecontrole. De besluitvorming is moeizaam, het risico van elitevorming en cliëntelismeaanzienlijk.Ondanks de vele positieve beloften – of misschien wel juist daardoor – lijkt hetalsof het op samenbinding gerichte beleid is doorgeschoten: “In feite is het nietduidelijk wat men met het bevorderen van sociale cohesie nu eigenlijk bedoelt –los van de vage notie dat menselijke betrekkingen belangrijk zijn” (Van den Brink2010: 222). In navolging van Putnam werd een achterhaalde vorm van civil society– alleen geformaliseerd verenigingsleven – bijkans heilig verklaard. Rond 2005werd sociale cohesie gelijkgesteld met buurtwerk (Tonkens 2009b). Het begrip‘buurt’ biedt weliswaar een uitstekend aangrijpingspunt voor beleidsparticipatieop het gebied van veiligheid, fysieke inrichting, onderwijs en sociale infrastructuur(zie bijvoorbeeld wrr 2005; Van den Brink 2007), maar op andere terreinenis dat veel minder het geval. Het op kwetsbare jongeren gerichte beleid bijvoorbeeldis bijna steeds buurtgericht en te weinig schoolgebonden: na hun twaalfdejaar waaieren jongeren meestal uit buiten hun buurt (wrr 2009). En zeker na de