rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

170 vertrouwen in burgersNiet alleen de vier uitingsvormen van andersbewegingen zijn herkenbaar, ook de‘vaste’ reactie van veel beleidsmakers: het gaat veelal om een ‘zootje ongeregeld’,dat nauwelijks serieus te nemen is en daarom vervolgens wordt omgeven door eencordon sanitaire. Dat plaatst grote delen van de bevolking verder op afstand. Nietzonder reden zijn dat juist de groepen die weinig op hebben met de huidige mogelijkheden:de overvraagde Critici en Volgzamen en de nauwelijks geïnteresseerdePragmatici, samen goed voor zo’n driekwart van de bevolking.De veerkracht van een ‘energieke samenleving’ bouwt echter op het andere geluiddat (nog) niet naadloos past binnen de eigen raamwerken. Filosoof Hans Achterhuisverwijst naar Albert Camus, het onderwerp van zijn proefschrift: “De mensdie zich opricht met het gevoel ‘dit pik ik niet’ zegt nee. In dit nee-zeggen zit ookaltijd een positieve waarde verborgen: je zegt nee in naam van die waarde, die jegerespecteerd wil zien” (Steenhuis 2011). Dat benadrukt, stelt Achterhuis, de nogvage, maar onmiskenbare positieve waarde van het gezamenlijk verzet. Pas laterherkristalliseert het tegen-zijn zich vaak in vormen van vóór-zijn en constructievesamenwerking (zie ook Fung et al. 2003).6.2 roep om directere vormen van democratieDe klassieke, representatieve democratie – gericht op het organiseren van vertrouwenin volksvertegenwoordigers en bestuurders – vormt een verworvenheid waarweinigen aan tornen. Zoals Andeweg en Thomassen (2011b: 16) in de samenvattingvan hun democratic audit – de momentopname van de stand van de democratiedoor de verzamelde Nederlandse politicologen – concluderen: de democratie alsbeginsel is in Nederland onomstreden. Het spreken over een puur representatievedemocratie in Nederland doet echter geen recht aan de huidige democratische enbestuurlijke werkelijkheid. In de praktijk is – onvermijdelijk – sprake van mengvormen,waarin verschillende vormen van democratie – indirect en direct – naastelkaar bestaan (Hendriks 2006; Grin et al. 2006).Hannah Arendt (Pitkin 2004: 340) meende dat het gecentraliseerde, grootschaligeen noodzakelijkerwijs abstracte representatieve systeem idealiter gegrond is in eenlevendige, betrokken (‘participatory’) en directe democratie op het lokale niveau.Ook burgerschap wordt gekenmerkt door de dubbelrol van regeren en geregeerdworden, en het zoeken naar een juist evenwicht tussen die twee (Van Gunsteren1992: 19). Tegelijk hebben volksvertegenwoordigers de opdracht een juiste balanste bewaren tussen loslaten en sturen, tussen spreken voor en spreken namens (ziePitkin 1967).De meeste raamwerken voor de representatieve democratie gaan ervan uit datburgers niet voldoende zijn toegerust voor een directe betrokkenheid bij politiekebesluitvorming (Kriesi 2005; Budge 1996: 69). Representatie wordt ook wel