rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

168 vertrouwen in burgersOns veldwerk illustreert wederom het ongemak onder beleidsmakers en traditionelebelangenbehartigers. In woorden wordt het belang van mvo voortdurendonderschreven en worden koplopers toegejuicht, maar in de praktijk ligt hunnadruk veelal op het ‘bij elkaar houden’ van het peloton volgers en het opjuttenvan achterblijvers en zwartrijders. De nieuwe netwerken worden zo vanuitbeleidsperspectief vrijwel zeker onderbenut.AndersbewegingenBeleidsmakers zien zich vaker dan tevoren geconfronteerd met andersbewegingen:lokale partijen, single issue-bewegingen, en massabewegingen. Het zijn deproducten van de huidige complexiteitsrace: onbeheersbare maar adaptieve systemen.‘Horizontale’ netwerken van kleine clusters ontwikkelen slagkracht doorde aanhang die ze per keer voor eenmalige (single event) manifestaties weten tewerven (zie bijvoorbeeld Rischard 2002). Ogenschijnlijk apolitieke burgersworden activist, vaak zonder enige waarschuwing in peilingen of reuring binnenbestaande middenveldorganisaties. Het zijn ‘burgers in de wachtstand’ zoalsSchudson (1998: 311) hen noemt: voortdurend latent aanwezig en zich massaal enspontaan – goeddeels nauwelijks zichtbaar – organiserend indien dit nodig is(Poldervaart 2002: 17; Marres 2005; De Hart 2005). Ze stemmen – zonder tussenkomstvan ngo’s en zonder overheidsbemoeienis – met hun voeten en laten zich zogelden bij de aanpak van maatschappelijke vraagstukken die ze belangrijk achten,of ondersteunen trekkers die uiting kunnen geven aan hun brede onvree metmacro-ontwikkelingen (In ’t Veld 2010: 63).De vraag voor beleidsmakers is: kunnen ‘we’ het maatschappelijk initiatief vanandersbewegingen begrijpen en hoe kunnen ‘we’ er mee omgaan? Ons veldwerkbiedt een handvat. We zagen dat acties over het algemeen gedreven worden dooróf een gerichte onvree rond een specifiek onderwerp (single issue) óf juist eenbrede onvree. In het eerste geval is de aanleiding concreet aan te wijzen: de bouwvan ‘een megalomaan gemeentehuis’ of klimaatverandering. Na behaald succesof flop dooft de actie soms, maar er bestaat ook een kans op het beklijven van hetinitiatief en de uitrol naar een bredere agenda. De actievoerders van het eerste uurOccupy is ontstaan als een klassieke veenbrand: een oproep in een tijdschrift (Yardley 2011) eneen eerste tentenkamp nabij Wall Street kreeg spontaan en voor velen onverwacht navolging invele steden wereldwijd. De beweging heeft wortels in eerdere protesten. In New York verscheenNoreena Hertz, voortrekster van de andersglobalisten ten tonele; in Amsterdam gaf oud-Kabouteren Provo-voorman Roel van Duyn acte de présence. Ook de weer opgeleefde krakersgroep wasvertegenwoordigd; bestaande of sluimerende netwerken werden geactiveerd maar domineerdenniet. Sommige waarnemers menen dat het hier gaat om een metamovement, een wereldwijdeveenbrand die zowel de Arabische lente als de Occupy-beweging omvat (Haque 2011).Op het Beursplein herkende niet iedereen dat beeld, maar het maakte hun ook niet echt uit.