rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

166 vertrouwen in burgersmogelijkheden. Zeker de jongste generatie ngo’s breekt daarbij met lopende tradities.Ze richt zich op eenmalige acties, vaak met grote vrijwilligersinzet en eendirect beroep op ‘grass roots’. Haar aanbod van maatschappelijke initiatievenvraagt om ‘zelf doen’ door een actieve, kortstondige inzet. De rol van de ngo-trekkersis in toenemende mate die van organizer: achterbannen faciliteren in hetdoen van hun ‘ding’. De begrenzing van civil society vervaagt ook: in de marges issprake van een groot aantal nieuwe activiteiten met sterke verwantschap, maarmet eigen kenmerken zoals sociale ondernemingen en maatschappelijk verantwoordondernemen, eenmalige maatschappelijke initiatieven en veenbranden, ofzelforganisatie en internetactivisme (Dekker 2010).Veel klassieke ngo’s lijken zich daardoor in een spagaat te bevinden: ze moetenhun koers opnieuw uitzetten. Dat wordt er door de toenemende afstand totbeleidsmakers niet makkelijker op. Voorlieden aan beide zijden zijn weinig duidelijkover de meest wenselijke onderlinge relatie. De ngo’s richten zich steeds vakerdirect op de koplopers in het bedrijfsleven of op ‘Brussel’, en in de praktijk geldthetzelfde onder beleidsmakers: beide partijen hebben elkaar kennelijk minder tebieden. De traditionele verbindingen op het middenveld verliezen hun waarde.6.1.3 directere kanalenTerwijl de klassieke kanalen op het maatschappelijk middenveld lijken dicht teslibben, openen zich nieuwe kanalen voor networked individualism (Stalder 2010):mondigere en moeilijkere burgers willen een directere invloed zonder tussenkomstvan bestuurders op het maatschappelijk middenveld. Twee daarvan springenin ons veldwerk en de literatuur in het oog: koplopers in het bedrijfsleven enandersbewegingen.Koplopers in het bedrijfslevenMaatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) wordt in toenemende mate‘normaal’. De kans is groot dat Europa – en niet Amerika met zijn nadruk opcorporate social responsibility als een kwetsbare vorm van charitatief handelen –hier de leiding zal nemen. Multinationale ondernemingen (mno’s) met Nederlandsehoofdkantoren nemen mondiaal gezien een koppositie in. Ze staan hoog opbeoordelingslijstjes zoals de Dow Sustainability Index. Belangrijker: hun voorliedenonderscheiden zich van hun concurrenten door een consistente koers. Ze‘overleefden’ drie of vier wisselingen aan de top zonder een zichtbare verslappingvan de benadering van duurzaamheid/ maatschappelijke verantwoordelijkheid.Juist die consistentie vormt een sterk signaal van de verinnerlijking van nieuwewaarden (zie ook Collins en Porras 1994).Speciaal in de wisselwerking met mno’s zijn burgers in staat om hun macht tebundelen. ‘Via de band’ van niet minder dan vijf markten (productenmarkt,