rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

nieuwe generatie doe-democratie165accent op gemeentelijke democratie en de regionale schaal waarop de meestemaatschappelijke voorzieningen zijn georganiseerd (Peters 2006). Een regionaalopleidingscentrum (roc), met vijftig procent van de leerlingen van buiten dekerngemeente, kwam in financiële problemen, maar de beleidsmakers in de randgemeentengaven niet thuis toen hun om hulp werd gevraagd. Een ander voorbeeld:de kansrijke vmbo-leerlingen in een stad werden weggezogen door naburigescholen, hierin gefaciliteerd door ijverig bouwende gemeenten. Ondanksveelvuldig overleg bleek in de praktijk weinig sprake van enige solidariteit. Datknelt des te meer omdat in grote delen van ons land sprake zal zijn van bevolkingskrimp.Verstandige beleidsmakers – we ontmoetten ze tijdens ons veldwerk –namen het initiatief voor een hernieuwde spreiding en daarmee betere bereikbaarheidvan schaarsere voorzieningen binnen een regio. Een ‘goede’ krimp kan echterniet zonder de medewerking van maatschappelijke instellingen (zie bijvoorbeeldstamm cmo 2011).Ngo’sIn geen enkel land zijn zoveel burgers lid of donateur van ngo’s als in Nederland,en hun voorlieden spreken dus met het gewicht van velen (Van Koolwijk en Pluijter2009: 102-125); vrijwel nergens zijn ook zoveel vrijwilligers actief betrokken bij‘hun’ samenleving. Op elk beleidsterrein drukt een andere ‘verzameling’ spelerseen veelal stevig stempel op concrete beslissingen (Peters 1999). In ons veldwerkworden daarbij van verschillende zijden kanttekeningen geplaatst: ngo’s zijn teafhankelijk van overheidsfinanciering of willen te graag aanschuiven aan overlegtafelsop het middenveld. Daardoor dreigt voortdurend het gevaar van ‘domesticering’:de inkapseling van initiatief. Door hun voortgaande professionaliseringverworden ze soms tot een soort ingenieursbureaus, of ze menen geen achterbanmeer nodig te hebben: ‘alleen maar lastig’. Ten slotte draagt schaalvergroting bijtot een grotere afstand tussen voorlieden en achterban.Ook hun democratische legitimatie vormt een blijvend discussiepunt. Het zijnvaak stichtingen zonder leden en vaak is er sprake van gecoöpteerde of benoemdebestuurders die worden gerekruteerd uit een kleine binnencirkel. Hun aanhangwordt bovendien gevormd door de lezers van de ‘kwaliteitskranten’, de kijkersnaar de publieke omroep, de doctorandussen van Bovens c.s. (2010). Dat vertaaltzich in een aanzienlijke lacune in het ‘betrokkenheidspakket’ voor minder toegerusteburgers, dat sowieso onevenwichtig is ingevuld. Het ngo-veld is breedontwikkeld waar het betreft natuur en milieu, ontwikkelingssamenwerking enmensenrechten, maar de traditionele ‘werkterreinen’ van kerken en vakbondenop sociaal maatschappelijk gebied zijn vlekkerig heringevuld. Dat laat een aantalgaten vallen in de maatschappelijke participatie.Er tekenen zich nieuwe actiepaden af. Mensen zijn niet langer vanzelfsprekend ‘lidvoor het leven’, maar kiezen uit een eigentijdse menukaart van betrokkenheids-