rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

156 vertrouwen in burgerssubgroepen met specifieke gemeenschappelijke belangstelling of belangen. Traditioneelwaren de transactie- en productiekosten van informatie om deze miniclusterste ‘bedienen’ hoog en de kans dat mensen elkaar vonden bovendien klein. Viainternet zijn die drempels scherp teruggebracht.In de schaduw van de supertrekkers (superstars) hebben veel relatief kleine minitrekkersin die lange staart voldoende aantrekkingskracht om iets te kunnen betekenen.In de commerciële markt vormen hun clusters door hun ‘vindbaarheid’commercieel interessante doelgroepen. Hetzelfde principe gaat ook op voor‘kleine’ onderwerpen waar mensen zich voor willen inzetten. Zo zijn de mogelijkhedenvoor patiëntenverenigingen rond zeldzame ziektes, zoals in ons veldwerkMetakids en de cmwp 3 sterk toegenomen. En ook petities.nl maakt gebruik van delange staart onder zijn ruwweg twee miljoen potentiële ‘ondertekenaars’. Een zeerdivers scala aan petities rond relatief kleine belangen of standpunten weet via hetgrote, los samenhangende internet meer en gemakkelijker steunbetuigingen teverzamelen.5.3.4 veenbrandfenomeen als uiting van dynamiekDe verspreiding van ideeën en gedrag gaat in een netwerksamenleving een stuksneller, via de bovengenoemde verbinders, dan in een samenleving die bestaat uitgeïsoleerde clusters. Een netwerk ontwikkelt zich soms snel en onvoorspelbaar.Beleidsmakers kunnen verrast worden door een oplaaiende discussie uit eenbekend netwerk, maar ook door een geheel nieuw of ‘ondergronds’ cluster.Netwerken worden bovendien gedreven door conformisme. Eerder verwezen weal naar de mislukte vaccinatiecampagne en de opwellingen van collectief stemgedragzoals in Volendam, denk ook aan het eu-referendum. Ook de grootschaligemanifestaties van collectieve rouw- of vreugdeverwerking en mediahypes vormenvoortdurende illustraties.Dit zijn we het ‘veenbrandfenomeem’ gaan noemen: het schijnbaar plotselingoplaaien of doven van een hype, een protest of actie. Achteraf is meestal vrij‘eenvoudig’ te benoemen waar de onvrede of de crisis vandaan kwam, maar ditbetekent niet dat het moment, de vorm, de plaats en de heftigheid van de brand tevoorspellen was (Watts 2011). Het verwijt aan beleidsmakers – ‘dat hadden julliekunnen weten’ – is begrijpelijk, maar onterecht. Het ‘olievlekmodel’ – één bronvan langzaam uitdijende ‘vervuiling’ – gaat voor veel oplaaiende protesten ensociale bewegingen eenvoudig weg niet op. Sociale bewegingen zijn volgensJustus Uitermark (2011: 165) samenklonteringen – clusters – van actoren metverschillende kenmerken en achtergronden. Ook de burgerrechtenbeweging, defeministen en de neonazi’s hebben geen formele leiders, toegangseisen of lidmaatschap.Al deze bewegingen kunnen worden begrepen als complexe systemen vanmet elkaar verbonden, maar relatief autonome elementen waarvan de dynamiek