rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

urgerbetrokkenheid in een complexe samenleving151Innovatieve doorbraken zijn bijna onveranderlijk het gevolg van vereenvoudiging vanuit hetgebruikersperspectief (Christensen et al. 2006; Christensen et al. 2008). Producten werden zoingewikkeld dat ze als het ware door hun hoeven zakten. Ontwerpers bedachten steeds nieuwetoeters en bellen die in de dagelijkse praktijk voor slechts enkele gebruikers van nut waren. Deovergrote meerderheid was technisch overvraagd en betaalde te veel. Dat ging goed totdat ‘iemand’– vaak een nieuwkomer die geen positie te verdedigen had – een aanmerkelijk goedkoper alternatiefin de markt zette. Doordat dit product massaal werd aangeschaft, stortten miljoenen grijze cellenzich op de uitdaging en passeerden ze de originele kampioenen.Onduidelijke clustersNiet alleen zijn de relaties tussen individuen en groepen minder helder, de clusterszelf zijn ook minder herkenbaar. Beleidsmakers zijn vrij snel geneigd te denken intermen van de woonomgeving van mensen; zo kenmerken activiteiten op develden van beleidsparticipatie en maatschappelijke participatie zich voornamelijkdoor een buurt- of dorpsgerelateerde aanpak. Maar andere omgevingen wordensteeds belangrijker, bijvoorbeeld vanwege sterk toegenomen internetgebruik,langduriger opleidingen, meer vrije tijd en – zwaar onderschat – door de massaletoetreding van vrouwen tot de arbeidsmarkt. De buurt is voor veel mensensimpelweg niet de omgeving waar ze zich het meest mee verbonden voelen(Linders 2010: 44-48). Door hun veelheid en ook door de beperkte aansluiting bijde traditionele geografische opzet van het openbaar bestuur, zijn clusters mindermakkelijk te herkennen dan voorheen.De clusters zijn ook dynamischer dan voorheen. Zeker als de gemeenschappelijkheidop basis waarvan een cluster zich heeft geformeerd van ‘tijdelijke’ aard is,zoals het ongenoegen over een bepaalde ontwikkeling, kunnen er grote schommelingenontstaan in de omvang en dichtheid van een cluster. Politiek actieve jongerenzijn bijvoorbeeld betrokken bij een onderwerp, maar verbinden zich mindermakkelijk voor langere tijd aan een specifieke cluster. Ze wisselen makkelijk vanfavoriete organisatie, waardoor een voorheen zeer actieve cluster plotseling‘droog’ kan vallen (Olsson 2008).Dit alles leidt tot een samenleving van deels overlappende clusters die voortdurendveranderen van samenstelling en omvang. Dat maakt het voor individueleburgers weliswaar onoverzichtelijker, maar vergroot tegelijk de collectieve veerkrachtdie wordt bepaald door de aanwezigheid van een veelheid aan mogelijkebetrokkenheidsroutes. Beleidsmakers, maar ook burgers, zien zich niet zo snelvoor één gat gevangen, omdat er aanzienlijk meer wegen zijn ‘die naar Romeleiden’: “There is more than one system of coping – when one system is impactedthe other systems help with continued functioning. The greater the redundancy[wrr: through overlapping social networks], the more resilient the system”