rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

148 vertrouwen in burgers(Van Rossem en Baerveldt 2005; Verhoeven 2009: 87). Bovenbinding doelt op dehiërarchische verbanden die in de verzuilde samenleving de overbrugging (bridging)van ‘onderliggende’ gemeenschappen vormden (Putnam 2000), maar dieook – in een sterk gewijzigde vorm – in de netwerksamenleving vereist zijn om totevenwichtige besluitvorming binnen en tussen clusters te kunnen komen. En tenslotte is er de tegenbinding tussen burgers die niets met elkaar hebben anders daneen belang bij een civiele, ‘fatsoenlijke’, invulling van hun samenleving: het zijntoevallige banden waarbij vooral de meest geïsoleerde burgers soms een helpendehand moet worden geboden (zie ook Brandsen et al. 2010).In de netwerksamenleving is voor de meeste burgers het aantal samenbindendeverbanden afgenomen ten opzichte van het aantal dwarsverbindingen. Door devernetwerking is ook het relatieve belang van de hiërarchische bovenbinding afgenomen:naast betrokkenheid via het overheidskanaal of de meer geformaliseerdebelangenbehartigers, staat een steeds groter aantal alternatieve wegen open omeigen doelen na te streven. Voor individuele of groepen burgers is het daaromminder duidelijk hoe zij hun belangen kunnen behartigen of uiting kunnen gevenaan hun betrokkenheid.In een verdichte samenleving is ook het aantal toevallige banden groter. Mededoor het afnemende belang van samenbinding, met de daarbij behorende socialecontrole, is de kans op niet-civiele botsingen groter; onfatsoen in de openbareruimte vormt op dit moment een terugkerende klacht van burgers. Dit is niet opte lossen met het stimuleren van meer samenbinding, maar juist door een betereinvulling van de tegenbinding. Anders dan veelal wordt aangenomen hoeft detoenemende complexiteit niet noodzakelijkerwijs te leiden tot maatschappelijkeinstabiliteit en spelverruwing. Uit de wisselwerking tussen individuen ontwikkelenzich in het algemeen nieuwe spelregels – zogenoemde emergente normen(Fowler en Christakis 2009: 26) – die elk van de spelers beheerst. Spelers veranderenhun gedrag zodanig dat hun kansen op overleven of succes worden vergroot –door leren of evolutie (Mitchell 2009: 12). Iedere gemeenschap kent vaak ongeschrevenomgangsregels die pas echt duidelijk worden als men zich er niet aanhoudt. Wie in de netwerksamenleving wil overleven zal zich de nieuwe spelregelseigen moeten maken.De nieuwe omgangsvormen tekenen zich het meest zichtbaar af op internet, desociale en mobiele media (rmo 2011). Net als in de fysieke wereld verschilt het vancommunity tot community wat acceptabel gedrag is en wat niet, maar er zijn weldegelijk beleefdheidsnormen waar men zich aan dient te houden. De grootstezonde binnen een online community is bijvoorbeeld niet de schending van eigendomsrechten,maar van normen over het geven van ‘credit’: mensen willen erkendworden vanwege hun bijdrage (Shirky 2010: 91). Een typische internetregel: jemag je wel voordoen onder een andere naam, maar je mag je niet op hetzelfde