rapport 'Vertrouwen in burgers' - Wetenschappelijke Raad voor het ...

urgerbetrokkenheid in een complexe samenleving141op Twitter of zoeken elkaar op Facebook, supporters van een voetbalclub enaanhangers van een politieke partij gaan bij afwezigheid van ‘andersdenkenden’soms geloven in de onfeilbaarheid van het eigen gelijk. In de onderlinge wisselwerkingworden de standpunten steeds scherper neergezet, waardoor het collectiefvaak een extremer standpunt inneemt dan elk van de individuen afzonderlijk(Sunstein 2003: 112). Wanneer twee van dergelijke groepen tegenover elkaarkomen te staan, verdwijnt de basis voor zinvol overleg, laat staan voor samenwerking.Ze groeien veeleer uit elkaar, in de warmte van het eigen gelijk.Onderlinge versterkingGroepsgedrag is echter niet alleen negatief. Groepen behartigen belangen ennemen deel aan besluitvormingsprocessen. In een complexe democratische maatschappijis dat nodig om tot afgewogen besluiten te komen. Het publieksbureauvan ado Den Haag, waarin supporters, de club, politie en welzijn plaats nemen,verenigt groepen die rondom wedstrijden vaak lijnrecht tegenover elkaar staan.Ook politieke partijen zijn prominente voorbeelden van zulke belangengroepen.“Een breed scala aan scherpe standpunten kan de betrokkenheid bij de politiekvergroten en grote groepen in de bevolking een stem geven. Polarisatie in de politiekbetekent bovendien dat onprettige waarheden gezegd kunnen worden” (rmo2009: 36).Deelname aan besluitvormingsprocessen vereist volgens de rmo een zekervertrouwen in de kracht van de eigen groep (rmo 2009: 42; Lewicki et al. 2006).Winkeliers in de Heistraat in Helmond traden de gemeente met hernieuwd zelfvertrouwentegemoet, nadat de winkeliersvereniging nieuw leven was ingeblazen.Gedeelde emoties kunnen een bindende werking hebben binnen een groep, omdatmensen nu eenmaal een diep verlangen koesteren om ergens bij te horen. Daardoorkan polariseren helpen gevoelens te kanaliseren. Een vergelijkbaar geluidklinkt door in het werk van Swierstra en Tonkens (2009: 120-138). Zij concluderendat polarisatie soms het antwoord is op een gebrek aan zelfrespect, orde en zingeving.5.2.2 actievaardigheid van groepenOnze rondgang door Nederland leerde een steeds terugkerende les: gedrevenmensen kunnen elkaar opjutten, zodat het totaal meer is dan de som der delen.Positief geredeneerd vormt groepsdenken een extreme vorm van inleving:mensen denken hetzelfde en handelen vanuit een gedeelde gedachte. Eerder steldenwe dat resultaatverwachting een drijfveer vormt voor het presteren van individuen.Oud-volleybalcoach Joop Alberda, met zijn team winnaar van de OlympischeSpelen van 1996 in Atlanta, overtuigde ons dat dit ook voor groepen geldt.Zijn spelers hadden vier jaar nodig gehad voordat ze wilden geloven dat ze alsteam in staat zouden zijn om “twaalf oerlelijke Italianen” – wij citeren – te