Rondom het overlijden van Hendrik Verhees

** RONDOM HET OVERLIJDEN VAN HENDRIK VERHEES 1744-1813 **HET JAAR 1813:OVERLIJDEN HENDRIK VERHEES JR., GEBOORTE KONINKRIJK DER NEDERLANDENOf: wat hadden Hendrik Verhees en Gijsbert Karel van Hogendorp gemeen?Hendrik Verhees als representant van de Eerste Nationale Vergaderingvan de Bataafse Republiek, 1796, mogelijk door Hausdorff.1

Boxtel, april 1813Boxtel was, conform de sinds enige jaren door de Fransen in Nederland doorgevoerdegecentraliseerde overheidsorganisatie en -administratie hoofdplaats van een kantongeworden. Zodoende was er een vredegerecht gevestigd. Daar was, als eerste juge de paix ofvrederechter Hendrik Verhees aan het werk. Alle op te maken stukken werden in hetNederlands èn in het Frans gesteld. Als tweetalige griffier had hij Pièrre Paul Bérailaangesteld, zoon van een Franse vader en Nederlandse moeder. Diens broer CorneilleHipolithe - door zijn huwelijk vermogend geworden - zou later in Sint-Michielsgestel op deKleine Ruwenberg wonen en zich daar onder meer bezighouden met boomteelt en deintroductie van de zijderupsteelt. Bij gebrek aan een eigen onderkomen, hield hetvredegerecht zitting in een ruimte van de uit 1668 stammende herberg Het Fortuin vanJacobus Maas, gelegen aan de rand van de Markt, luttele meters van Verhees' woningverwijderd.Begin twintigste eeuw.Hotel de Kei opovergang Marktnaar Clarissenstraatte Boxtel. Ten tijdevan Hendrik Verheesheette het herberg HetFortuin. Eigenaar wasJacobus Maas. Hetvredegerecht hield erzitting. links ervanstond twee huizenverder de woning vanVerhees.Verhees was de vijfenzestig jaar reeds gepasseerd, doch AOW en pensioengerechtigdeleeftijd bestonden nog niet. Hoewel hij inmiddels gefortuneerd genoeg was om te kunnenrentenieren, zat het werken Verhees in het bloed. In zijn jongere jaren had hij op velerleiterrein naam gemaakt: landmeter, cartograaf, aannemer, architect, waterbouwkundige,bestuurder. Daarnaast had hij onder meer belangstelling voor èn kennis van landbouw enarcheologie en had hij tijdens zijn frequente reizen, uit interesse, een groot aantal schetsengemaakt. Het betrof tekeningen voornamelijk van gebouwen, doch er zijn er ook bij vanandere onderwerpen die Verhees' aandacht trokken, zoals bijvoorbeeld eenelektriseermachine en een telescoop. Ook maakte hij van enige kerken een plattegrond.De functie van vrederechter vormde een logische afsluiting van zijn veelzijdige arbeidzameperiode. Veel van zijn eerder opgedane kennis en ervaring kon hij benutten bij het oplossenvan een diversiteit aan geschillen. Hoofdtaak van een vrederechter was het bij civiele zakenvoorkomen van dure procedures voor een hogere rechter. Daartoe was hij belast met het2

toepassen van preliminaire conciliatie of voorbereidende verzoening. Ook behandelde hijfamiliezaken, waaronder voogdijstelling.Met betrekking tot wanbedrijven of misdaden gepleegd binnen zijn kanton, trad hij op alsofficier van gerechtelijke politie: aangifte doen, opsporen, onderzoek doen en proces-verbaalopmaken.Op latere leeftijd had Verhees last gekregen van jicht, een zeer pijnlijke ontsteking ingewrichten, meestal in voet (podagra: jicht aan voet of teen), knie of handen, die hem hetwerken van tijd tot tijd bemoeilijkte of ondoenlijk maakte. Een aanval kan wel zo'n tiendagen duren. Niet of niet tijdig behandelde jicht leidt tot vergroeiingen en knobbels aan hetontstoken gewricht.Handtekening van Hendrik Verhees als vrederechter van1 april 1813, drieëntwintig dagen vóór zijn dood.Halverwege de maand april werd Verhees ziek. Wat hem gemankeerd heeft weten we niet,wel dat hij na een ziekbed van slechts acht dagen kwam te overlijden, om zes uur in deochtend van vrijdag 23 april 1813. Hij was als goed katholiek tijdig zoals dat heette ten vollebediend, voorzien van de laatste sacramenten (heilige communie en heilig oliesel), hemwaarschijnlijk toegediend door pastoor en deken De Wijs. De Wijs met wie Verhees bij levende mening deelde dat de vervallen en aan de katholieken teruggegeven Sint-Petruskerkherbouwd zou moeten worden.Reeds één uur later deden zijn vrienden Everd van der Sande, 50 jaar oud en Jacobus Maas,negenenzestig jaar oud herbergier van Het Fortuin, tevens schepen en linnenbleker, aangiftein het raadhuis dat was gevestigd in de ruimte die we tegenwoordig kennen als Heilig-Bloedkapel, aan de oostzijde tegen de Sint-Petrusbasiliek gebouwd. Kennelijk was hetraadhuis op dat vroege tijdstip - zeven uur in de ochtend - al open. Deze ruimte was toennog voorzien van vierkante ramen (profaan gebruik). Bij de restauratie van de kerk die in1918 onder leiding van de reeds hoogbejaarde architect Pierre Cuypers en diens zoon Josephaanving, zouden ze vervangen worden door Gotisch spitsboogvensters. Het raadhuis wasdaar vanaf februari 1657 gevestigd als uitvloeisel van de Politieke Reformatie en bij gebrekaan geld om een eigen raadhuis te bouwen. Het was bereikbaar via de nu nog aanwezige3

deur op het kerkhof aan zuidoostelijke zijde van de kerk. Van het overlijden werd een, in hetFrans gesteld, formulier opgemaakt dat bewaard is gebleven. Het werd waarschijnlijk nogmet een ganzenveer beschreven, of misschien reeds met de tien jaar eerder uitgevondenkroontjespen, tenminste als het dorpsbestuur zich deze nieuwigheid kon veroorloven. Datwas allerminst zeker, want het waren financieel moeilijke tijden, ook voor het dorpsbestuur.Om de inkt zonder vlekken te laten drogen zal er zand over zijn gestrooid. Het formulierwerd behalve door de aangevers van het overlijden tevens ondertekend door le maire(burgemeester) A.F. Speelman. Abraham Florentius jonkheer Speelman (van Wulverhorst)was in 1811 benoemd in die functie en zou tot aan zijn overlijden in 1840 burgemeester vanBoxtel blijven.Oostzijde Sint-Petrusbasiliek te Boxtel. Rechts de Heilig-Bloedkapel. In de tijd van Verheeswas deze inwendig nog door een muur van de rest van de kerk afgescheiden. Tussen 1657 en1823 was er het raadhuis gevestigd. Men ging naar binnen via de zichtbare deur op hetkerkhof. Eronder bevond zich een gevangenkelder die, vanwege vochtigheid en duisternis,eigenlijk onbruikbaar was... De ramen van het raadhuis hadden toen een vierkante vorm.Het op deze foto niet zichtbare schip (deel tussen toren en transept of dwarsschip) was sinds1684 ingestort. Ter hoogte van het nu aanwezige hek, lag destijds - tot dertiger jaren van de20ste eeuw - de Koppelloop een van de in de middeleeuwen gegraven kanalen,Binnendommeltjes geheten, nodig om Boxtel binnen (centrum) voldoende droog en dusbewoonbaar te maken èn te houden. De Koppelloop omsloot de kerkheuvel in zijn geheel. DeHeilig-Bloedkapel staat op een vreemde wijze tegen de kerk 'geplakt'. Vermoed wordt dat hetde eerste was van een reeks straalkapellen die rond de apsis gebouwd zouden worden. Deoverige kapellen werden nooit gerealiseerd.4

Gemeenteadministratie Boxtel: overlijden van Hendrik Verhees op dinsdag 23 april 1813.Hendrik Verhees overleed in de vroege ochtend van wat een koude, halfbewolkte enwinderige dag zou worden met een temperatuur van ongeveer 7 graden Celsius, met eenoverheersende wind uit oostnoordoosten.Executeur testamentair was G.J. van de Ven. Door hem werd in de krant Journal duDépartement des Bouches du Rhin van dinsdag 27 april een overlijdensadvertentie geplaatst.5

Deze vermeldde onder meer dat Verhees overleed in den ouderdom van 68 Jaren, 4 Maandenen 16 dagen. Verhees werd omschreven als in Leeven Vreedenrechter van het Canton Boxtel,en Lid van den Raad van het Arrondissement 's Bosch.Tweetalig bericht van overlijden van Hendrik Verhees in Journal du Département desBouches du Rhin van zaterdag 1 mei 1813. Het betreft een herhaling van het bericht dat indezelfde krant stond op dinsdag 27 april 1813, geplaatst daags na de begrafenis van Verhees.Uitvaart en begrafenisDirect na het weekend maandag 26 april vonden uitvaart en begrafenis plaats.Hoewel de Sint-Petruskerk in 1798 reeds was teruggegeven aan de Boxtelse katholieken,duurde het nog tot voorjaar 1809 voordat dit feit formeel werd bekrachtigd door koningLodewijk Napoleon. De kerk was nog steeds, wegens bouwvalligheid, buiten gebruik,hoewel de Franse bezetter de ruimte onder meer benutte als opslagplaats voorlegergoederen. Het schip was reeds in 1684 ingestort tengevolge van gebrek aan onderhoud.De nog overeind staande muur aan noordzijde en pilaren hadden het bij een storm opzondag 9 november 1800 alsnog begeven. Het eens zo trotse gebouw bood een troostelozeaanblik. Hoewel de kerk dus onbruikbaar was, werd het erom heen liggende kerkhof nogwel benut om overledenen te begraven. Het terrein waar nu de Oude kerkstraat ligt tussenkerk en protestantse kerk bestond nog niet; ook dat behoorde tot het kerkhof. De Boxtelsekatholieken waren derhalve noodgedwongen hun omstreeks 1672 aan de Burgakkergebouwde schuurkerk blijven gebruiken, doch daar was geen kerkhof voorhanden.6

Bij gebrek aan nadere informatie daarover, gaan we er van uit dat de uitvaart dus zal hebbenplaatsgevonden in de schuurkerk en zal zijn geleid door pastoor en deken Franciscus DeWijs, die in de ernaast gelegen pastorie - een fraai herenhuis - woonde. De Wijs zal zijngeassisteerd door kapelaan Wilhelmus van Drunen.Apostolisch Vicaris Antonius van Alphen zou wellicht bij de begrafenis van Verheesaanwezig zijn geweest, ware het niet dat hij dat hij vanaf 1811 voor de tweede keer op lastvan keizer Napoleon Bonaparte gevangen zat in het Franse Vincennes. Hij zou pas in 1814terugkeren. Van Alphen werd, vier jaar na Verhees, niet ver van de schuurkerk op deBurgakker geboren en volgde de priesteropleiding. Van 1777 tot 1782 was hij kapelaan inBoxtel. Daarna vertrok hij naar Schijndel waar hij kapelaan en later pastoor werd. In 1790volgde zijn benoeming tot vicaris. Verhees en Van Alphen kenden elkaar goed, onder meernaar aanleiding van de kwestie van de vele bouwvallige kerken die katholieken op diverseplaatsen terugkregen en waar geen geld voor restauratie was. Van Alphen was feltegenstander van herbouw: geen geld beschikbaar, bovendien waren de kerken in de ogenvan Van Alphen ontheiligd. Verhees was voorstander van herbouw van de Boxtelse Sint-Petruskerk: hij zou, zij het postuum, gelijk krijgen. Verhees kreeg bij leven nog opdracht vanVan Alphen een plan uit te werken voor de bouw van diverse typen schuurkerken:goedkope vervangers voor al die grote, oude en vervallen kerken die ingevolge eenadditioneel artikel van de Staatsregeling van 1798 door de protestanten moesten wordenteruggegeven aan de katholieken. Tot uitvoering van dit voornemen is het nooit gekomen.Na de uitvaart zal de kist met het stoffelijk overschot van Verhees over de keien van deBurgakker - die hij in 1788 zelf nog had gekocht in Brussel - Kruisstraat, Markt en Oudekerkstraat zijn vervoerd naar het kerkhof rond de Sint-Petruskerk om daar zijn laatsterustplaats te vinden.Aan het einde van dat jaar zou Nederland weer een zelfstandige natie zijn. Tien jaar laterwas er eindelijk geld voor de restauratie van de Sint-Petruskerk. Het werd een klus die vierjaar in beslag zou nemen en werd uitgevoerd onder leiding van Gerrit Heessels. Zondag 27november 1827 werd de kerk weer plechtig in gebruik genomen. Trieste bijkomstigheidhierbij was het feit dat de eerste uitvaart die in de herbouwde kerk gehouden moest worden,geschiedde voor degene onder wiens leiding de kerk weer in volle glorie was herstel: GerritHeessels.Wanneer het graf van Verhees is geruimd weten we niet. Mogelijk had Verhees - zuinig alshij was - zelf bepaald dat er voor zijn graf geen eeuwigdurend grafrecht mocht wordenbetaald.Schetsenboek en locatie grafFeit is dat we, bij toeval, weten waar zijn graf lag. Zoals eerder reeds werd opgemerkt maakteVerhees gedurende zijn leven en groot aantal schetsen. Deze bleven bewaard. Na het overlijden van7

Hendrik Verhees kwamen ze in het bezit van diens zuster, Catharina Verspeek-Verhees, diegetrouwd was met timmerman Willem Verspeek.Dit echtpaar kreeg een zoon, Johannes Wilhelmus Verspeek, die in 1820 tot priester werdgewijd. Hij werd benoemd tot assistent in Enschot. Via Verspeek kwamen de schetsen inhanden van kapelaan J.J. Sengers uit Asten, die in 1895 overleed als pastoor van Nistelrode.Waarschijnlijk belandde ze kort daarna bij de paters kapucijnen te Handel, vanwaar ze in1933 werd overgebracht naar het kapunijnerklooster in 's-Hertogenbosch. Vandaar zijn zeop enig moment overgebracht naar het bisdomarchief in 's-Hertogenbosch, waar ze thansnog aanwezig zijn. In 1939 waren er plannen de schetsen als facsimile uit te geven. Hetuitbreken van de Tweede Wereldoorlog verhinderde dit voornemen. Uiteindelijk zou hetnog duren tot het jaar 1975 toen Jan van Laarhoven met zijn in 's-Hertogenbosch gevestigdeBoekhandel en Uitgeverij Merlijn, na het overwinnen van de nodige tegenslag, eindelijkkans zag de creaties van Verhees uit te geven onder de titel Het Schetsenboek van HendrikVerhees. Hierin komen overigens niet alle schetsen van Verhees voor, wèl alle tekeningenvan gebouwen.Enige niet eerder gepubliceerde schetsen werden opgenomen in het in 2007 verschenen boekvan Hans Pel: Op de kaart gezet Hendrik Verhees.Verhees maakte twee schetsen van de Sint-Petruskerk, alsmede een plattegrond. Op detekening van de zuidzijde van de kerk tekende later iemand - mogelijk de zoon vanCatharina Verspeek - de locatie van het graf van Verhees aan. Op de tekening van denoordzijde van de kerk staan de graven van Verhees' ouders aangegeven. Uit de markeringblijkt niet hoe het graf van Hendrik Verhees was georiënteerd. Op deze schets is goed te zienhoe het schip in puin ligt. Ook is te zien dat er een toegangspoort was in de muur van dezuidelijke transeptarm. Deze werd met de restauratie van de kerk tussen 1823 en 1827 weerdichtgemetseld. De sporen van deze voormalige poort zijn nu nog in het metselwerk te zien.Het graf lag dicht bij de zuidoostelijke muur van de zuidelijke transeptarm, daar waar het in1928 aangebouwde ketelhuis voor de centrale verwarming staat. De locatie van Verhees'graf is ingetekend op geringe afstand van de oostelijke muur van de zuidelijke arm van hettransept of dwarsschip.8

Schets door Verhees gemaakt op 21 mei 1787 van de zuidzijde Sint-Petruskerk te Boxtel.10

In Journal du Département des Bouches du Rhin van zaterdag 17 juli 1813 verscheenandermaal een bericht Verhees betreffende en luidende:Alle de geenen die iets te pretendeeren hebben of verschuldigt zyn , aan den boedel van wylenden heer Hendrikus Verhees , in leven Vreedenregter van het kanton van Boxtel , en overledenaldaar , gelieven daarvan op en aangiften te doen , voor den eersten october 1800 , en dertien ,aan Gs. Js. van de VRNLz te 's Bosch , als executeur Testamentair.Welstand VerheesHendrik Verhees was op maandag 18 december 1797 benoemd tot een van de drieexecuteurs-testamentair van zijn ouders. Toen de ouders van Hendrik Verhees december1802 beiden kort na elkaar overleden, bleek dat Hendrik Verhees sr., timmerman enmeestermolenmaker goed had geboerd. Het ouderlijk huis met alle zich daarin bevindenderoerende goederen kwamen Hendrik jr. toe. Hij moest daartoe een bedrag van 2.200 guldenuitbetalen aan zijn mede-erfgenamen. Dat zal voor hem geen enkel probleem zijn geweest.Kort na het overlijden van Hendrik Verhees in 1813 werd opnieuw een boedelinventarisatiegehouden. Deze bleef bewaard. Zodoende weten we dat de waarde van alle onroerendegoederen een bedrag betrof van 46.800 gulden; roerende goederen - waaronder zijnomvangrijke en kostbare bibliotheek! - beliepen een waarde van 8.020 gulden; ook waren erwaardepapieren betreffende binnen- en buitenlandse staatsleningen, ter waarde van 29.194gulden. Alles bijeen dus een waarde van om en nabij 84.000 gulden. Het is duidelijk datHendrik een grotere welstand had weten bereiken dan zijn broers en zussen. Hoewel zijnbroer Arnold(us) werd omschreven als 'rentenier' komen we voorts onder zijn erfgenamentegen: landbouwers, herbergiers, looiers, naaisters, een looiersgezel, een arbeider, een weveren één persoon zonder beroep.Nadien zal zijn boedel deels verdeeld en deels verkocht zijn: hoe dan ook er is, naast zijnschetsenboek en silhouetafbeelding, niets tastbaars van hem persoonlijk bewaard gebleven.Verhees maakte tijdens zijn leven vijf staatkundige constellaties mee: Republiek derVerenigde Nederlanden, Bataafse Republiek, Bataafs Gemenebest, Koninkrijk Holland,inlijving bij het Eerste Franse Keizerrijk. De als het ware reeds in de lucht hangendeovergang naar koninkrijk der Nederlanden mocht hij net niet meer beleven.Nederland 1813Nederland was in 1813, sinds 9 juli 1810, ingelijfd bij het Eerste Franse Keizerrijk vanNapoleon Bonaparte en was verdeeld in een aantal departementen. Brabant maakte deel uitvan het Département des Bouches du Rhin. 's-Hertogenbosch was daar de hoofdstad van enstond onder leiding van een préfet (prefect = ambtenaar, hoofd departement): NicolasFrémin de Beaumont. Het land rouwde nog om de vele duizenden omgekomenNederlandse soldaten die het jaar ervoor met la Grande Armée van Napoleon aan diensdesastreus verlopen zijnde Russische veldtocht hadden deelgenomen. Van de in totaalomstreeks 15.000 Nederlandse soldaten die deel uitmaakten van het immense leger vanNapoleon - schattingen lopen uiteen van 450.000 tot ruim 600.000 man en ca. 160.000 paarden- waren slechts ongeveer 400 militairen levend teruggekeerd... Een van hen, Adam Keyzer,zou later nog gedurende zeven jaar commandant zijn van de Boxtelse brigade der11

Koninklijke Marechaussee. De brigade was toen gehuisvest in een pand in de Rechterstraat.Van 6 tot 9 oktober 1813 vochten geallieerde troepen in de Volkerenslag bij Leipzig tegende Franse keizer. Napoleon verloor en dat betekende het begin van het einde van de Franseoverheersing in Nederland. Franse troepen en ambtenaren begonnen Nederland te verlaten.Geallieerde troepen verschenen in de straten van Nederlandse steden en dorpen, waaronderRussische Kozakken. In het noorden bleef Delfzijl nog tot 23 mei 1814 belegerd omdat dedaar aanwezige Franse kolonel Pierre Maufroy weigerde te geloven dat Napoleon wasverslagen.Bericht in Rotterdamsche Courant van zaterdag 4 december 1813. Delfzijl zou belegerdblijven tot 23 mei 1814.In 's-Gravenhage nam najaar 1813 de Nederlands Hervormde, gematigd oranjegezinde,liberaal en jurist zijnde Gijsbert Karel van Hogendorp het voortouw om op korte termijneen oplossing te vinden voor het machtsvacuüm dat dreigde te ontstaan. De vrees leefde datNederland op andere wijze ten prooi zou vallen aan een nieuwe bezetting of inlijving.Voormannen van de patriottenbeweging, die een kleine twintig jaar eerder voor eenomwenteling van het landsbestuur zorgden, waren nergens meer te bekennen.Gijsbert Karel Van Hogendorp was als kind, samen met zijn één jaar oudere broer Dirk, alsprotégés van Wilhelmina van Pruisen, echtgenote van stadhouder Willem V, naar decadettenschool in Berlijn gestuurd. Later studeerde hij nog rechten in Leiden. Als jongemanverbleef Gijsbert Karel langere tijd in Amerika en raakte er bevriend met de latere presidentThomas Jefferson. Nadien zou zijn broer Dirk als generaal en diens zoon Carel aan Fransezijde bij Waterloo (18 juni 1815) vechten, terwijl zijn eigen zoon Willem daar als gewoonsoldaat aan Nederlandse zijde deelnam... Bij Waterloo zou Napoleon definitief wordenverslagen. De Slag bij Waterloo was aanleiding voor een nationale feestdag in Nederland,een gebruik dat voortduurde toe aan het einde van de negentiende eeuw.Aldus ontstond in 1813 een Driemanschap, naast Van Hogendorp bestaande uit Leopold vanLimburg Stirum en Adam François van der Duijn van Maasdam. Zij streefden naar dekomst naar Nederland van Willem Hendrik prins van Oranje-Nassau, derde zoon van de12

laatste, naar Engeland uitgeweken, stadhouder Willem V. Dit gebeurde ondanks het feit datVan Hogendorp - niet zonder redenen - zijn bedenkingen tegen de prins had en ze elkaarbepaald niet lagen. Dinsdag 30 november 1813 ging prins Willem Hendrik, op 24 augustusdat jaar 41 jaar geworden, aan land in Scheveningen hoewel veel kustplaatsen op datmoment nog in Franse handen waren.Prins Willem gaat in Scheveningen aan land op dinsdag 30 november 1813.Van Hogendorp, geveld door een jichtaanval kon niet aanwezig zijn bij de aankomst teScheveningen. De prins bezocht hem daarom op zijn huisadres aan de Kneuterdijk in's-Gravenhage, doch vriendelijk was die ontmoeting allerminst. Van Hogendorp stak zijnhand uit ter begroeting, doch die werd slechts met duidelijke tegenzin aanvaard. De relatietussen hen zou later alleen nog maar verslechteren. In 1815 zou Van Hogendorp als graaf inde adelstand verheven worden.Inhuldiging Nieuwe Kerk AmsterdamLuttele dagen later reeds, op donderdag 2 december 1813, werd de prins in de Nieuwe Kerkin Amsterdam ingehuldigd als soeverein vorst van het Koninkrijk der Nederlanden. Tweejaar later werd het Wener Congres gehouden waarbij onder meer landsgrenzen opnieuwwerden vastgesteld. De grote mogendheden wensten - de ervaringen met keizer Napoleonnog vers in het geheugen - aan de noordgrens van Frankrijk een sterke buffer en besloten13

aldus België en Nederland samen te voegen tot één land. Toen deze samenvoeging zijnbeslag kreeg nam hij de titel koning Willem I aan.Berichtgeving eerbetoon aan Willem als soeverein vorst inRotterdamsche Courant van zaterdag 4 december 1813.Dat de situatie in Nederland op dat moment nog bepaald niet stabiel was werd al eerdergememoreerd inzake de belegering van Delfzijl. In Brabant zou het nog tot 26 januari 1814duren voordat Pruisische troepen, gesteund door groepen burgers de stad's-Hertogenbosch op de Fransen veroverden en innamen. Een groep van 42 burgers uit14

Vught en 's-Hertogenbosch werd voor hun inzet daarbij door soeverein vorst Willembedacht met een belooningspenning. Op Vrijdag 18 november 1814 werd op het Bosschestadhuis door gouverneur mr. Karel Gerard Hultman aan genoemde groep een zilverenmedaille uitgereikt. Aan voorzijde zijde luidde het opschrift Voor moed en vaderlandsliefde.Aan de andere kant stond 's-Hertogenbosch , den 26sten Januarij 1814 met erboven ruimtevoor de naam van de ontvanger van de medaille. De medaille had een doorsnede van 31 mmen was voorzien van een oranje lint en strik. Saillant detail: een van de ontvangers van dezemedaille was Bosschenaar Willem Pieter Hubert, zoon van de Bossche stadsarchitect die alspatriot samen met de Eindhovense advocaat Jan van Hooff (beiden unitariër) en HendrikVerhees (gematigd, pragmatisch federalist) begin 1796 met de Staten-Generaal haddenonderhandeld over de hoogte van de quote, de hoogte van de belasting die Brabant moestbijdragen alvorens men wilde instemmen met toetreden van Brabant tot de landsregering alsgelijkberechtigd gewest. Dit was direct voorafgaand aan de overgang van Staten-Generaalnaar Eerste Nationale Vergadering in het tijdperk van de Bataafse Republiek die zou bestaantussen 19 januari 1795 en september 1801.Een periode met steeds meer toenemende Franse invloed was aangebroken. In 1801 vond,onder grote Franse druk een grondwetsherziening plaats. Dat was ook het jaar dat HendrikVerhees zijn functie als volksvertegenwoordiger in 's-Gravenhage beëindigde er terugkeerdenaar Boxtel. In 1801 ving het tijdperk van het Bataafs Gemenebest (1801-1806) aan, waarvanin de laatste periode van iets meer dan één jaar onder leiding van bewonderaar vanNapoleon en op latere leeftijd bijna blind zijnde raadspensionaris Rutger JanSchimmelpenninck nog een aantal belangrijke ontwikkelingen in gang werden gezet (o.a.onderwijs: Van den Ende; belastingwetgeving: Alexander Gogel, geboren in Vught). Omdatkeizer Napoleon niet tevreden was over de vorderingen inzake het opvolgen van zijn beleidwerd Schimmelpennick aan de kant gezet en plaatste Franse keizer zijn broer LodewijkNapoleon als koning aan het hoofd van het koninkrijk Holland (1806-1810) in de hoop datdie zijn beleid krachtdadig zou gaan uitvoeren. Lodewijk Napoleon trok zich echter weinigaan van de wensen van zijn broer en voerde een geheel eigen beleid. Gevolg was dat deFranse keizer Lodewijk Napoleon in 1810 aan de kant zette en het voormalig koninkrijkHolland inlijfde bij zijn keizerrijk, een periode die drie jaar zou duren. En zo eindigen we ditrelaas in het jaar 1813, het jaar waarmee we dit artikel begonnen.Hendrik Verheesproject IIIn het kader van het Hendrik Verheesproject II, bestaande uit tien deelprojecten, dat deStichting Cultuurgeschiedenis Boxtel-Meierij 'Hendrik Verhees' in 2013 realiseert, werd opwoensdag 23 april van dat jaar, symbolisch voor alle in Boxtel geplaatste informatiebordjes,het bordje onthuld dat is geplaatst op de locatie waar het graf van Hendrik Verhees lag. Datgebeurde door burgemeester a.i. Hans van Brummen, wethouder Tossy de Man en pastoorRichard Niessen. Aanwezig daarbij waren gilde Sint-Barbara & Sint-Joris,stichtingsbestuur, genodigden en overige belangstellenden.15

Fotocollage met een impressie van de onthulling van het herdenkings- tevensinformatiebordje bij de locatie van het voormalig graf van Hendrik Verhees aan de zuidzijdevan het kerkhof rond de Sint-Petrusbasiliek te Boxtel op dinsdagmiddag 23 april 2013.16

Begin van de ceremonie. Voorzitter van Stichting Cultuurgeschiedenis Boxtel - Meierij'Hendrik Verhees' Ton Jonkers richt het woord tot de aanwezigen.Moment dat pastoor Richard Niessen, geassisteerd door burgemeester a.i. Hans vanBrummen en wethouder Tossy de Man het bordje onthult.17

Deel van Gilde Sint-Barbara & Sint-Joris, genodigden en overige belangstellenden inomgeving voormalige locatie graf van Hendrik Verhees.meer weten over Hendrik Verhees? zie website: www.hendrikverheesboxtel.nlmeer weten over Hendrik Verhees en geschiedenis van Boxtel?ga naar website: www.heemkundeboxtel.nl__________________________________________________________________________________© tekst en foto's: Ruud van Nooijen, Boxtel , e-mailadres: ruudvannooijen@ziggo.nlVersie: 5 mei 2013Bronnen:- Historische Kranten, Koninklijke Bibliotheek- Hendrik Verhees, een grensoverschrijdende Brabantse landmeter cartograaf en patriot(1744-1813), Stichting Hendrik Verhees, 1990, ISBN 90.70.395.223- Op de kaart gezet Hendrik Verhees 1744-1813, Hans Pel, 2007, StichtingCultuurgeschiedenis Boxtel - Meierij 'Hendrik Verhees', ISBN 978-90-79076-01-7 (gebondenuitgave)- Het schetsenboek van Hendrik Verhees, Jan van Laarhoven, Merlijn Boekhandel en18

Uitgeverij, 's-Hertogenbosch, 1975, ISBN 90.6209.004.4- de boxtelse St.-Petrus, ( deel 1, Stichting Red de toren, 1983; deel 2 Stichting Hartje Boxtel1986) ) Piet Dorenbosch.- Baanderheren boeren en burgers, Jean Coenen, 2004, ISBN 90-75365-68-3.- Van Landmeter tot rentenier, drs. A.C.,M. Kapelhof, artikel in Brabants Heem, 1976 XXIII-3-II-106-107.- Rijksmuseum, Amsterdam.- website www.genealogieonline.nl , kwartierstaat van Lukas van der Wal (inzaketemperatuur en weer op 23 april 1813)- eigen archief._________________________________________________________________________________19