Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016

Opdrachtgevers : Gemeente Smallingerland en Wetterskip FryslânProject : Waterplan 2013-2016Titel rapport : Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016Status rapport : ConceptProjectleider : Date de VriesAuteur: Date de VriesIn samenwerking met : Hinke Grasman, Janco den Besten, Douwe de Haan, Ron van WilpeJolanda Alma, Auke EelkemaDatum : 30 oktober 2012

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Inhoudsopgave1. Inleiding 32. Waterplan 2007-2011: een terugblik 73. Samenhang met andere beleidsplannen 84. Betrokkenheid bewoners en belangengroepen 115. Grondwaterplan 136. Watervisie 217. Maatregelenprogramma 24Bijlagen:1. Projectbeschrijvingen 282. Watersysteembeschrijving 493. Viswatertypologie 524. Resultaten bewonersenquête 545. Resultaten grondwatermeetnet 586. Verwerking ideeën uit klankbordgroep en bewonersenquête 732

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)1. InleidingWater is voor de één een bedreiging, voor de ander een vermaak. De beide kanten van hetwater hebben we in de winter van 2011-2012 ervaren. In december en januari was er inSmallingerland veel water in combinatie met een harde wind uit de verkeerde hoek. Ditresulteerde in een crisissituatie met hoog water. Op zo'n moment blijkt wel weer dat een goeddoordacht watersysteem en de juiste mensen in het veld de beste combinatie is om het waterin goede banen te leiden. De hele situatie rondom het hoge water liet ook het belang van eengoed waterbeheer zien. Betere voorlichting is er bijna niet! Uiteraard ging niet alles goed enwerd duidelijk waar het systeem verbeterd kan worden. Na de hoogwatersituatie kwam devorst en konden er weer mooie schaatstochten worden gemaakt over het prachtige water inSmallingerland. Dan is het extra mooi als er veel aaneengesloten water is, zodat er weinighoeft te worden gekluund. Zo geldt dat ook voor waterdieren als vissen en amfibieën.Barrières in het watersysteem, zoals stuwen, dammen, damwanden en beschoeiingenkunnen voor deze dieren behoorlijk hinderlijk zijn om verder te trekken.Het waterbeheer in Smallingerland kan middels de metafoor van de brug worden beschreven.Een brug verbindt de verschillende kanten van het water. Dat is de kern van het onlangsafgeronde en het in 2012 op te stellen waterplan. De verschillende beleidsterreinen moetensamenkomen in het waterplan. Daarnaast geeft een brug uitzicht over het water en daarmeeeen overzicht van wat er speelt. Onderzoek en overleg zijn belangrijk om een goed zicht ophet water te houden. Een brug heeft pijlers als fundament. Zo is het ook met goedwatermanagement en het waterplan. Het gaat om de fundamenten, de juiste bouwstenen.Een fundering met meerdere pijlers verdient de voorkeur vanuit de integraliteit. Hoe meerpijlers het waterplan ondersteunen, hoe groter het draagvlak en hoe breder de scope van hetwaterplan. De pijlers van het waterplan zijn: leefbaarheid, beleving, ecologie en voorlichting.Leefbaarheid ten aanzien van water en de omgeving is van groot belang. Het gaat bij dezepijler om het voorkomen van natte tuinen en parken. We willen zo lang mogelijk van onzeleefomgeving genieten. We zien graag water met een goede uitstraling die past bij deomgeving. Water willen we zo lang mogelijk vasthouden op de plek waar het regenwater valt(zie bijlage 2: Watersysteembeschrijving). Projecten uit het vorige waterplan die goedaansluiten bij de pijler leefbaarheid zijn o.a. de grondwateroverlastaanpak, het baggerplan2011-2020 en de aanleg van de wateras en de nieuwe vijvers in de Bouwen (zie fotovolgende pagina).3

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Ecologie is nauw verbonden met het leven in het water. Waterplanten, vissen, amfibieën enmacrofauna zijn goede indicatoren voor de waterkwaliteit. Het ecologische waterbeheer inSmallingerland is daarom gebaseerd op de viswatertypologie (zie bijlage 3). Wanneer hetwaterleven verstoord is, is dat ook te zien in het water. Daarmee is ecologie ook nauwverbonden met de pijlers leefbaarheid en beleving. Het Groen- en waterplan de Wiken,natuurvriendelijke oevers in de Singels (zie foto) en de aanpak van de ecologische zone in deDrait zijn projecten uit het vorige waterplan die goed passen binnen dit thema.Beleving van het mooie water in Smallingerland is van groot belang. Zo zijn een hengeltjeuitgooien, met de boot varen of met water spelen populair. Projecten uit het waterplan die debeleving van water vergroten, zijn de aanleg van de waterspeelvoorziening in het Drachtstercentrum (zie foto volgende pagina) en de uitbreiding van de hengelsportmogelijkheden.4

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Voorlichting is nodig om een brug te kunnen slaan naar de toekomst. Goed waterbeheer isnodig voor nu en vooral ook voor toekomstige generaties. Niet alleen de uitgevoerdeprojecten zijn van belang, maar ook hoe bewoners en toekomstige bewoners(schoolkinderen) omgaan met water. Door goede voorlichting te geven over bijvoorbeeld hetgebruik van natuurvriendelijke onkruidbestrijding en de omgang met riool-, regen- endrinkwater kan veel worden bereikt. Acties uit het vorige waterplan die hier goed bijaansluiten, zijn de regentonactie, de waterkalender en de waterlessen met bijbehorendesponsoracties op basisscholen (zie foto hieronder).Met deze pijlers kan de periode 2013-2016 voor wat betreft het waterbeheer inSmallingerland worden overbrugd. Een goed instrument hiervoor is de geactualiseerdewatervisie en een nieuw maatregelenprogramma: het Gemeentelijk Waterplan 2013-2016.5

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Het waterplan werkt door in andere plannen!Op basis van de watervisie uit 2005 is destijds in 2007 het maatregelenprogrammageschreven. De watervisie is niet alleen van invloed geweest op het maatregelenprogrammavan het waterplan. Er zijn ook andere ontwikkelingen in gang gezet of uitgevoerd mede opbasis van de watervisie, zoals:- Gebiedsontwikkeling rondom Oudega;- Nieuwbouw in Boornbergum en Drachten (Burmania, Vrijburgh en Maartenswouden);- Bedrijvenparken Noorderhogeweg en A7-Noord;- De Nieuwe Marke bij Opeinde;- Dorpsvernieuwingen Boornbergum en Rottevalle;- Ecoduiker bij Nijtap;- Vegetatiedaken op het tienercentrum in het Slingepark en op het verlaagde en goedzichtbare middengedeelte van het multifunctioneel centrum in de Bouwen;- Herstructureringen de Bouwen en Noordoost;- Meer aandacht voor ecologie bij baggeren en hekkelen;- Baggeren van watergangen in combinatie met de aanleg van natuurvriendelijke oevers.DoelstellingDe doelstelling van het Gemeentelijk Waterplan 2013-2016 is:"Het afgeronde waterplan actualiseren (zowel visie als maatregelenprogramma), eengrondwaterplan schrijven en daarnaast afstemming zoeken met andere beleidsplannen. Hetwaterplan dient een basis te zijn voor de voortzetting van het beleid op het gebied vanduurzaam waterbeheer tegen zo laag mogelijke maatschappelijke kosten."LeeswijzerIn hoofdstuk 2 wordt teruggeblikt op het vorige waterplan. Alle belangrijke aan het waterplangerelateerde wetgeving en beleidsplannen worden in hoofdstuk 3 beschreven. In hoofdstuk 4wordt de betrokkenheid van bewoners, wijk- en dorpsraden en belangengroepen beschreven.Belangrijk onderdeel van dat hoofdstuk is de enquête die met succes onder de bewoners isgehouden. In bijlage 4 zijn de resultaten van de enquête uitgebreid te zien. In hoofdstuk 5wordt het grondwaterplan beschreven. In bijlage 5 zijn de resultaten van hetgrondwatermeetnet te zien.In hoofdstuk 6 wordt de nieuwe watervisie beschreven aan de hand van deoplossingsrichtingen en de ontwerprichtlijnen voor de inrichting van de openbare ruimte.Achtergrondinformatie is te vinden in de bijlagen 2 en 3. Als naslagwerk wordt verwezen naarhet rapport "Watersysteembeschrijving: achtergronddocument bij Smelne's Wetterwrâld, eengemeenschappelijke visie op het waterbeheer in Smallingerland" (Witteveen & Bos, juni2005). Dit rapport heeft na afronding van het rapport "Gemeentelijk waterplan 2013-2016"nog steeds de status naslagwerk.Op basis van de watervisie en het grondwaterplan wordt een nieuw maatregelenprogrammavoorgesteld in hoofdstuk 7. De bijbehorende projectbeschrijvingen zijn te vinden in bijlage 1.6

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)2. Waterplan 2007-2011: een terugblikIn 2005 werd de watervisie vastgesteld door het waterschap en de gemeente en in 2007 hetmaatregelenprogramma 2008-2011. Samen vormen deze documenten het waterplan.Hieronder worden in tabellen de afgeronde projecten per pijler beschreven.LeefbaarheidAanpakgrondwateroverlastGrondwaterplanInventarisatiemogelijkhedenvegetatiedakenAanleg wateras envijvers de BouwenActualisatie diffusebronnenbeleidBaggeren Veenhoop-Smalle EeBaggerprogramma2011-2020De grondwateroverlast is opgelost op 20 plekken (parkjes,speelveldjes) door middel van drainage en grondverbetering.De notitie van het grondwaterplan is niet meegewogen in het GRP.Vanuit het bestuur is aangegeven dat er nader onderzoek moetworden gedaan naar het grondwaterbeheer. Als beleidsinstrumentis het grondwatermeetnet opgezet met 38 peilbuizen.De notitie is afgerond. De komende jaren worden bij alleontwikkelingen de mogelijkheden voor de toepassing vanvegetatiedaken meegewogen. Op de bestuursvleugel van hetgemeentehuis is een sedumdak aangelegd.In de Bouwen zijn de wateras aan het Burefen en de nieuwe vijversaan de M.L. Kingsingel gerealiseerd. De wateras is een nieuweopen waterverbinding tussen het Reidingpark en hethoofdwatersysteem.De notitie is afgerond. Het beleid rondom milieuvriendelijkeonkruidbestrijding wordt voortgezet en er wordt in de Breeduitaandacht besteed aan het terugdringen van diffuse bronnen 1 .De hoofdwatergang met een lengte van 4,8 km is door hetwaterschap gebaggerd.Er is een inschatting gemaakt van de kosten en hoeveelheden voorhet baggeren in de periode 2011-2020. In de periode 2012-2015worden de kosten van grondwaterregulerende en regenwaterbergendewateren meegenomen in de rioolheffing. In de periode2016-2020 worden een aantal toeristische vaarwegen(Oudegaastervaart, Grietmansrak en Kromme Ee) gebaggerd.EcologieProgramma vaneisen ecologischwaterbeheerGroen- en waterplande WikenNatuuroevers Venen/Singels/NoordoostPasseerbaar makenecologische zone deDraitVerbeteren waterkwaliteitOpeindeOnderzoek BlauweDobbeEr wordt al op veel plekken ecologisch onderhoud toegepast. Dit isin een notitie vastgelegd. De notitie is uitgangspunt bij deoverdracht stedelijk waterbeheer.Er zijn 130 bomen gekapt en er zijn 80 teruggeplant. Over eenlengte van 1,6 km is de walbeschoeiing verwijderd en de oeverszijn grotendeels natuurvriendelijk ingericht door flauwe taluds tegraven. De waterberging is met circa 1 ha vergroot.Er is 1 km natuurvriendelijke oever aangelegd. In de oevers zijnwaterplanten of kokosmatten met waterplanten aangebracht.Er is 150 m natuuroever aangelegd en drie amfibieënpoelen. Deroute naar de ecoduiker is verbeterd. De ecoduiker is aan debovenkant open gemaakt, waardoor de duiker lichter is vanbinnenmet als gevolg een betere passeerbaarheid.Er zijn in Opeinde twee duikers (Ø 250 mm) aangelegd om dedoorstroming te bevorderen.Uit onderzoek blijkt dat de waterkwaliteit, ecologie en hetwaterprofiel toereikend zijn.1 Diffuse bronnen zijn verontreinigingen die indirect in het oppervlaktewater of grondwater belanden, zoals vanuitde landbouw, de bebouwde omgeving (o.a. bestrijdingsmiddelen), het wegverkeer en de recreatievaart7

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Het Groen- en Waterplan de Wiken (zie foto) is een goed voorbeeld van een project dat eenmooie combinatie is van de pijlers leefbaarheid, ecologie en beleving.BelevingUitbreidinghengelsportHaalbaarheidsstudievaarroutesAanlegwaterspeelparkOp 15 locaties is het visrecht overgedragen van de gemeente naarde hengelsportvereniging. De mogelijkheden voor de hengelsport inde stadswateren zijn hierdoor uitgebreid.Er zijn drie nieuwe kanoroutes onderzocht: de Alde Geau bijOudega, de route Oudega-Nijega-De Tike-De Leijen en de routeRottevalle-Drachtercompagnie. De kosten, kansen en knelpuntenzijn beschreven. Momenteel zijn er geen financiële mogelijkhedenom het plan tot uitvoering te brengen.Er is een waterspeelvoorziening en een strandje met glijbaanaangelegd in Parkwijk de Singels.VoorlichtingVoorlichting eneducatie scholenVoorlichting aanbewonersAcht scholen en totaal 1.200 kinderen hebben meegedaan aan dewaterlessen en het bijbehorende sponsorevenement. Onderwerpvan de waterlessen was het waterbeheer in Smallingerland enGobabis. Tijdens de sponsorloop is geld ingezameld voor eensanitatieproject in de sloppenwijk van Gobabis. De waterlessen zijngegeven door een medewerker van de gemeente.Er is een watermarkt gehouden waarbij informatie is verstrekt overhet waterbeheer in de gemeente. Verder is er een succesvolleregentonactie gehouden waarbij 1.700 tonnen zijn verstrekt.Tijdens de regentonactie zijn 1.300 folders over waterbeheeruitgedeeld. Tenslotte zijn er 2.500 waterkalenders verstuurd naarhuishoudens die tijdelijk overlast hebben van een waterproject.Bij het opstellen van het waterplan in de periode 2005-2007 waren diverse medewerkers vande gemeente en het waterschap betrokken. Daarnaast zijn via twee bewonersavonden, eeninvulbonnenactie, een fotowedstrijd en een internetpanel de bewoners van Smallingerlandbetrokken bij het waterplan. Tenslotte is gebruik gemaakt van de kennis van een aantalorganisaties: Provincie Fryslân, It Fryske Gea, DLG, Watersportverbond,Hengelsportvereniging Voorwaarts, VAC, LTO Noord en de Landinrichtingscommissie.8

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)3. Samenhang met andere beleidsplannenSinds het vorige waterplan zijn er veel beleidsontwikkelingen en ontwikkelingen op het gebiedvan wetgeving geweest. Om inzicht te geven in de relaties tussen de belangrijkstewatergerelateerde plannen en het gemeentelijk waterplan, is onderstaande figuur terverduidelijking toegevoegd. Er worden drie verschillende categorieën plannen (gezamenlijken de gemeente en het waterschap afzonderlijk) met verschillende kleuren aangegeven.In het waterplan komen de watergerelateerde plannen samen en kunnen alle zaken op elkaarworden afgestemd. Plannen die een geringe invloed hebben op het waterplan, zijn niet in hetschema opgenomen. De volgende beleidsontwikkelingen spelen sinds het vorige waterplan:Overdracht stedelijk waterbeheerBinnen de overdracht stedelijk waterbeheer wordt geregeld welke partijen hetwaterpeilbeheer en het onderhoud van watergangen in het bebouwd gebied gaan uitvoeren.In 2011 en 2012 is de inventarisatie van watergangen en kunstwerken (stuwen, gemalen,etc.) uitgevoerd die naar verwachting in het voorjaar van 2013 wordt afgerond. In het najaarvan 2012 lopen er nog een aantal discussies over de uitgangspunten die naar verwachtingbegin 2013 zijn afgerond. De planning is om de overdracht van het stedelijk waterbeheer in2013 vast te stellen. Bij de overdracht wordt ook gekeken naar de onderhoudstoestand vande kunstwerken en watergangen.Beleidsnota vis & ecologie:Deze reeds vastgestelde nota van het waterschap heeft gevolgen voor het onderhoud vanvijvers en vaarwegen en het uitzetten van vissoorten. Zo schrijft deze beleidsnota o.a. voordat er een visplan moet worden samengesteld voor Sportvisserij Fryslân en WetterskipFryslân. Op basis van dit visplan kunnen (beperkt) vissen worden uitgezet. Het uitzetten vangraskarpers voor onderhoud, zoals in het recente verleden in Sportpark Splitting in Drachtenis gedaan, zal in de toekomst op basis van deze beleidsnota niet meer kunnen plaatsvinden.Stappenplan KRW voor uitvoeringsplannen en projectenBinnen dit plan wordt beschreven hoe de komende jaren de KRW wordt geïmplementeerd innieuwe en bestaande plannen van het waterschap.9

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Onderhoudsplan oeverbescherming en kademurenDe inventarisatie van de hoeveelheden en kwaliteit van de oeverbescherming en kademurenis afgerond. Deze inventarisatie wordt uitgewerkt tot een vervangingsplan. Ditvervangingsplan biedt kansen om oevers anders in te richten. Bij vervanging vanwalbeschoeiingen kan worden gekozen voor vervanging van de walbeschoeiing doornatuurvriendelijke oevers. Hiermee kan worden bespaard op de kosten van de aanleg enbeheer van oevers en neemt de ecologische waterkwaliteit toe.Baggerplan 2011-2020Er is een nieuw baggerplan 2011-2020 vastgesteld. Het baggeren van ontwaterende enregenwaterbergende wateren wordt gefinancierd uit het verbreed GRP. In 2014 moetdaarover weer besluitvorming plaatsvinden. Het baggeren van vaarwegen valt niet binnen hetGRP en moet per project worden bekeken. Baggerprojecten kunnen goed wordengecombineerd met andere werkzaamheden (boezemkadeprojecten, aanleg natuurvriendelijkeoevers).Nota Duurzame OntwikkelingDeze nota heeft een duidelijke link met het duurzame waterbeleid. Binnen de nota is veelaandacht voor de reductie van CO 2 . Met vegetatiedaken wordt bijvoorbeeld bespaard opverwarming (gas) en airconditioning (elektriciteit). Hierdoor wordt een CO 2 -reductie gehaaldten opzichte van conventionele daken. Door toiletten met regenwater door te spoelen wordtbespaard op rioolwaterzuivering en daarnaast ook op pompkosten.Op het gebied van wetgeving zijn een aantal ontwikkelingen van belang voor het waterplan:- In 2008 hebben gemeenten een nieuwe wettelijke taak erbij gekregen: de zorg voor hetgrondwater. De grondwaterzorgplicht of grondwaterzorgtaak is een onderdeel van degemeentelijke watertaken. De zorgplicht voor grondwater is dus een nieuwe wettelijketaak. Bij de vaststelling van het vorige verbrede GRP is al gekeken naar deze nieuwetaak. Er waren toen echter nog te weinig harde gegevens om goede uitspraken te doen.Zo was er net een start gemaakt met het grondwatermeetnet en daarom waren er nog teweinig gegevens beschikbaar. Daarom is destijds aangegeven om meer onderzoek tedoen en in 2012 met een grondwaterplan te komen. In het kader van de WetGemeentelijke Watertaken moet op 31 december 2012 door de raad een grondwaterplanzijn vastgesteld. Het grondwaterplan is een onderdeel van het verbreed GRP.Maatregelen binnen het grondwaterplan kunnen worden gefinancierd uit de rioolheffing.Het gemeentelijk waterplan biedt een kans om integraal maatregelen in hetgrondwaterplan af te stemmen met ontwikkelingen op andere beleidsterreinen. Daarom isnu gekozen voor opname van het grondwaterplan in het rapport van het gemeentelijkwaterplan. In de toekomst wordt het grondwaterplan onderdeel van de rapportage van hetvolgende verbrede GRP;- De Waterwet is 22 december 2009 in werking getreden. In de Waterwet heeft de provinciede taak gekregen om normen en kaders te stellen voor de vaarwegen in de provincie envaarwegbeheerders aan te wijzen bij verordening. Hierdoor wordt het vaarwegbeheer eenwettelijk taak. Op 31 december 2012 moet het vaarwegbeheer geregeld zijn. Momenteelwordt onderzocht of het haalbaar en doelmatig is om alle nautisch beheer onder tebrengen bij de provincie of ook een deel (de kleinere vaarwegen vanaf klasse Dm tot F)naar het waterschap.10

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)4. Betrokkenheid bewoners en belangengroepenOm tot een nieuwe watervisie en een maatregelenprogramma te komen, is het raadplegen enbetrekken van bewoners, vertegenwoordigers van belangengroepen en collega's van grootbelang. In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe is gecommuniceerd en welke personen enorganisaties zijn betrokken bij de totstandkoming van het nieuwe waterplan. In bijlage 6 is tezien welke ideeën uit klankbordgroep en bewonersenquête zijn verwerkt in het waterplan.Projectgroepoverleggen en raadplegen collega'sDe projectgroep wordt gevormd door medewerkers van het waterschap en de gemeente(disciplines water, riolering, groen en stedenbouw). In vier projectgroepoverleggen zijnprojectideeën geformuleerd. Deze zijn door de projectgroep uitgewerkt tot een nieuwewatervisie en projectvoorstellen voor het maatregelenprogramma. De visie en hetmaatregelenprogramma zijn in concept door de projectgroep en een aantal collega's vanverschillende disciplines (duurzaamheid, bouwzaken, communicatie, ruimte, recreatie,economische zaken, wijkbeheer, gebouwen, wateronderhoud, Regon, financiën,regiomanagement, brandweer en speelbeleid) beoordeeld.Raadplegen klankbordgroepTweemaal in het traject hebben de leden van de klankbordgroep de gelegenheid gehad ommee te denken over plannen voor de periode 2013-2016. De volgende organisaties zijngeraadpleegd: Provincie Fryslân, Fryske Gea, DLG, Watersportverbond,Watersportvereniging Drachten-Veenhoop. Hengelsportvereniging Voorwaarts, VAC, LTONoord en de Landinrichtingscommissie. De volgende zaken zijn aangedragen:- Watersportvereniging Drachten-Veenhoop: Ondieptes in verschillende vaarwegen;- Fryske Gea: Herstel van de Oksekop;- Hengelsportvereniging Voorwaarts Drachten: Meer visplekken en uitzet vis.Aan de Watersportvereniging Drachten-Veenhoop is gemeld dat de ondieptes niet wordenaangepakt in het kader van het waterplan, omdat uit de meest recente peilingen van deprovincie geen knelpunten naar voren zijn gekomen. De ontwikkelingen worden de komendejaren in de gaten gehouden. De door de hengelsportvereniging aangedragen ideeën wordenmeegenomen in het waterplan. Aan het Fryske Gea is gemeld dat we wel kansen zien voorhet herstel van de Oksekop, maar dat er momenteel geen financiële middelen zijn om bij tedragen in het project. In de Oksekop worden waardevolle dotterbloemgraslanden bedreigddoor inklinking van het gebied als gevolg van ontwatering van naastgelegen polder. Herstel ismogelijk door opbrengen van slib en vergroting van de invloed van het boezemwater.Zodoende wordt de negatieve invloed van wegzijging naar de omliggende diepe poldersminder groot. De Oksekop is gelegen nabij de vaarweg De Veenhoop-Drachten ten noordenvan de haven van Smalle Ee.Raadplegen bewonersOm de mening van de bewoners ten aanzien van het waterbeheer in de gemeenteSmallingerland te peilen, is in het kader van het Gemeentelijk Waterplan 2013-2016 gekozenvoor het houden van een bewonersenquête in april 2012. De enquête is aangekondigd viaBreeduit, Twitter en Yammer. Totaal hebben er ruim 450 bewoners meegedaan:- 120 enquêtes ingevuld via internet;- 330 enquêtes ingevuld via een papieren versie.De papieren versie die naar duizend aselect gekozen adressen is gestuurd, had een goederespons van 33%. Dat is zeer ruim boven het gemiddelde van 10%! Er is dus veel11

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)belangstelling voor het waterbeheer in Smallingerland. De vragen van deze enquête en deuitgebreide resultaten zijn opgenomen in bijlage 4. Er hebben totaal 120 bewoners van detotaal 450 een open reactie gegeven. Met al deze bewoners is in april en mei contactgeweest. Van de 120 suggesties heeft de projectgroep de zaken geselecteerd die wordenmeegewogen in het gemeentelijk waterplan. Problemen die eenvoudig en direct kondenworden opgelost, zijn buiten deze selectie gehouden. Suggesties die buiten de taakveldenvan het waterschap of de gemeente liggen, zijn doorgespeeld naar de verantwoordelijkeorganisaties. Zaken die enorme en maatschappelijk onverantwoorde kosten met zichmeebrengen, zijn ook buiten de selectie gehouden. Hieronder de mee te nemen suggesties:- Houdt bij een regentonactie rekening met bewoners met weinig geld;- Aandacht voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers in de ringsloot van de Trisken. Dedam in het fietspad aan de Dorsvloer vervangen door een brug;- Maalregimes van gemalen (met name nabij de Drait) afstemmen op droogteperiodes;- Bij wijkgericht onderzoek ook geohydrologisch onderzoek doen;- Bekijken of de waterpeilen in wijken de Singels en de Drait hoger kunnen;- Dammen vervangen door bruggen en waterpartijen meer met elkaar verbinden om zomeer mogelijkheden voor varen en schaatsen te creëren;- Meer voorlichting geven over:o Het verloop van de (regen)waterafvoer in Drachten;o Duurzaam waterbeheer in en rondom flats;o Bovengrondse afvoer van regenwater (o.a. aandacht voor gladde stoepentijdens vorstperioden);o Tips voor kostenbesparing voor water en energie;o Bij bouwplannen vroegtijdig informatie over mogelijkheden voorregenwaterbenutting, vegetatiedaken en tuininrichting.- Natuurvriendelijke oevers in de wijk de Drait;- Koppel de hogedrukreiniger aan de regenton en spuit daarmee uw tegels schoon;- Het uitzetten van zeelten;- Eén of meerdere vissteigers bij de Drait;De belangrijkste conclusies uit de meerkeuzevragen zijn:- Draagvlak voor meer oppervlaktewater in de wijk;- Draagvlak voor aanpak grondwateroverlast;- Voorkeur voor natuurvriendelijke oevers;- Weinig draagvlak voor aanleg van vegetatiedaken bij particulieren;- Positieve houding ten opzichte van regenwaterbenutting;- Draagvlak voor waterspelen;- Communiceren kan het beste via Breeduit, waterlessen en waterkalenders;- Draagvlak voor een tweede regentonactie.Tenslotte kunnen de antwoorden op de grondwatergerelateerde vragen worden gebruikt alseen klachtenregister op het gebied van grondwateroverlast. Een uitgebreide samenvattingvan de resultaten van de enquête is te vinden in bijlage 4.Raadplegen dorps- en wijkradenIn maart en april hebben alle dorpsraden en wijkraden via de mail de gelegenheid gehad ommee te denken over plannen voor de periode 2013-2016. Deze hebben gebruik gemaakt vande enquête om zaken aan te dragen en bewoners aangespoord om de enquête in te vullen.12

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)5. GrondwaterplanIn 2008 hebben gemeenten een nieuwe wettelijke taak erbij gekregen: de zorg voor hetgrondwater. De grondwaterzorgplicht of grondwaterzorgtaak is een onderdeel van degemeentelijke watertaken. De zorg voor grondwater is dus een nieuwe wettelijke taak. Bij devaststelling van het verbrede GRP 2011-2015 is al gekeken naar deze nieuwe taak. Er warentoen echter nog te weinig harde gegevens om goede uitspraken te doen. Zo was er net eenstart gemaakt met het grondwatermeetnet en daarom waren er nog te weinig gegevensbeschikbaar. Daarom is destijds aangegeven om meer onderzoek te doen en in 2012 meteen grondwaterplan te komen.In het kader van de Wet Gemeentelijke Watertaken moet op 31 december 2012 door de raadeen grondwaterplan zijn vastgesteld. Het grondwaterplan is een onderdeel van het verbreedGRP. Maatregelen binnen het grondwaterplan kunnen worden gefinancierd uit de rioolheffing.Het gemeentelijk waterplan biedt een kans om integraal maatregelen in het grondwaterplan afte stemmen met ontwikkelingen op andere beleidsterreinen. Daarom is nu gekozen vooropname van het grondwaterplan in het rapport van het gemeentelijk waterplan. In detoekomst wordt het grondwaterplan onderdeel van de rapportage van het volgende verbredeGRP vanaf 2016. Aan het grondwaterplan liggen drie belangrijke gegevensbronnen tengrondslag:- het grondwatermeetnet;- gegevens uit de bewonersenquête en andere klachtenbronnen;- gegevens uit grondwaterplannen van andere gemeenten (vooral de definitie vangrondwater en de beleidskaders).Hieronder wordt eerst ingegaan op de definitie van grondwateroverlast. Daarna wordt hetgrondwatermeetnet beschreven en worden kort de grondwaterspecifieke zaken uit deenquête opgesomd.Definitie grondwateroverlastHet begrip grondwateroverlast is het startpunt om te bepalen of er wel of niet maatregelenworden uitgevoerd om overlastsituaties aan te pakken. Wanneer spreken we echter vangrondwateroverlast? Er is landelijk geen norm voor grondwateroverlast. Iedere gemeente kan13

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)dit invullen op basis van eigen ambitie en lokale omstandigheden. Om te bepalen of er wel ofniet sprake is van grondwateroverlast, zijn de volgende twee parameters van belang:- de maximaal gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG);- de maximale aaneengesloten periode waarin de maximaal gemiddeld hoogstegrondwaterstand wordt overschreden (T).Boven een bepaalde grondwaterstand zal er sprake zijn van overlast. Als de grondwaterstandbeneden deze waarde is, mag worden aangenomen dat wegcunetten, tuinen en kruipruimtesvoldoende droog zijn. Als de grondwaterstand tijdelijk hoger is, bijvoorbeeld enkele dagen,dan zal nog niet direct overlast worden ervaren. Daarom is het van belang om ook de periodevan overschrijding van de maximaal toelaatbare grondwaterstand te bekijken.Er zijn inmiddels een aantal gemeenten die een vastgesteld grondwaterplan hebben. Dezegrondwaterplannen zijn doorgenomen waarbij is gekeken naar de definitie vangrondwateroverlast. De inventarisatie is te zien in de onderstaande tabel.GemeenteGHG(meter minusmaaiveldT(d/j)BijzonderhedenAlmelo 0,5-0,9 - Normen voor wegen/plantsoenenAmersfoort 0,5-0,9 - Normen voor wegen/plantsoenenBreda 0,5-0,7 - Normen voor wegenGouda 0,6-0,7 - Normen voor hele gebiedHoogeveen 0,8 35 Normen voor wegen/plantsoenenLeeuwarden 0,5-0,7 - Geen aanvullende normenOoststellingwerf - - Geen grondwatermeetnet.Opsterland 0,5-0,7 - Geen grondwatermeetnet.Tytsjerksteradiel - - Geen grondwatermeetnet.Utrecht 0,5-0,9 - Normen voor wegen/plantsoenenWeststellingwerf 0,3-0,7 30 Minder dan 30 dagen water in kruipruimte.Enkele dagen natte tuinen.Gemeente Groningen is bezig met een verbreed GRP en grondwaterplan. Daar zijn helaasnog geen grondwateroverlastdefinities vastgesteld. Daar wordt momenteel wel aan gewerkt.Gemiddeld spreken de meeste gemeenten van grondwateroverlast als de grondwaterstandwordt overschreden binnen een bandbreedte van 0,5 - 0,8 minus maaiveld. Veel gemeentennemen niet de tijdsduur in ogenschouw. Alleen Hoogeveen en Weststellingwerf hebben hiereen norm voor gedefinieerd. Deze bandbreedtes geven een beeld van hoe anderegemeenten het begrip grondwateroverlast hanteren.Kunnen we deze bandbreedtes hanteren voor Smallingerland? Deze vraag kunnen we nietdirect bevestigend beantwoorden. Er moet namelijk ook worden gekeken naar de oorzaakvan de grondwateroverlast. Veel voorkomende oorzaken van grondwateroverlast zijn:- De aanwezigheid van slecht doorlatende keileem, klei of veen in de bodem. Op de slechtdoorlatende laag blijft regenwater dat de grond intreedt tijdelijk staan. Zand heeft groteredoorlatendheden. In Smallingerland is op veel plaatsen helaas een slecht doorlatendekeileemlaag aanwezig die lokaal sterk verschilt qua dikte. Hoe dikker de laag, des telanger blijft het grondwater staan boven de keileemlaag;- Het ontbreken van ontwateringsvoorzieningen in de oudere wijken in combinatie metondoorlatende bodemlagen leidt vaak tot grondwateroverlast. In Drachten hebben we ookeen aantal oudere wijken waar weinig oppervlaktewater aanwezig is. Hoe minderontwateringsvoorzieningen aanwezig zijn, des te hoger is de opbolling van degrondwaterspiegel.14

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Als op deze manier wordt gekeken naar vergelijkbare gemeenten, dan passen de gemeentenHoogeveen, Leeuwarden, Ooststellingwerf, Opsterland, Tytsjerksteradiel, Utrecht enWeststellingwerf bij de Smallingerlandse situatie. Deze gemeenten hanteren gemiddeld eenbandbreedte van 0,5 - 0,8 meter minus maaiveld. Twee van deze gemeenten hebben geenmeetnet en hanteren geen normen. Als wordt gekeken naar landelijke handreikingen(Wareco, "Grondwaterplan Almelo") waarbinnen een geadviseerde grondwaterstand van 0,20m onder de kruipruimtebodem wordt gehanteerd, dan worden de volgende adviezen gegeven(zie ook het onderstaande schema): de bovenkant van de vloerpeilen ligt tenminste 0,15 mboven het maaiveld en kruipruimtes zijn 0,50 m diep.Bij een vloerdikte van 0,20 m resulteert dit in een hoogst toelaatbare grondwaterstand van0,75 m minus maaiveld. Dit wordt in alle nieuwe plannen binnen Smallingerland algehanteerd. In de oude wijken ligt dit anders. Daar zullen kruipruimtes deels gevuld kunnenzijn met grondwater. Mits er goede bouwkundige maatregelen zijn getroffen (vloer- enkruipruimte-isolatie), hoeft dit in geringe mate niet tot problemen te leiden. Een nattekruipruimte leidt dus niet direct tot overlast in woningen.In verband met de ligging van kabels en leidingen (boven de hoogst optredendegrondwaterstand), opdooi en stabiliteitsverlies, wordt een hoogst toelaatbaregrondwaterstand onder woonstraten van 0,70 meter beneden straatpeil gehanteerd. Dittoetsingscriterium mag tijdens natte perioden tijdelijk overschreden worden. Voor de hoogsttoelaatbare grondwaterstand bij parkeerplaatsen wordt 0,50 meter beneden straatpeilaangehouden. Dit in verband met de ligging van kabels en leidingen, opdooi enstabiliteitsverlies, maar met een minder intensief gebruik dan openbare wegen. In verbandmet de benodigde bewortelingsdiepte van bomen en struiken bedraagt de gewenstemaximale grondwaterstand in tuinen en plantsoenen 0,50 meter minus maaiveld. Daarnaastis het van belang dat de grondwaterstand weinig fluctueert.Als naar de voorgaande criteria (bandbreedtes andere gemeenten, de aanwezigheid vankeileem, landelijke adviezen, problematiek rondom kruipruimtes) word gekeken, kangrondwateroverlast in Smallingerland als volgt worden gedefinieerd:- Er is gedurende 2 maanden of langer een gemeten grondwaterstand hoger dan 0,5 mminus maaiveld in de peilbuizen van het grondwatermeetnet en;- Er zijn klachten in het gebied vanuit de klachtenregistratie van de gemeente zelf of debewonersenquête of de gemeente (wegbeheer, groenbeheer).De maximaal toelaatbare grondwaterstand in onze gemeente ligt aan de onderkant van debandbreedtes van de meeste gemeenten. Bij deze grondwaterstand is er sprake van deondergrens voor drooglegging van plantsoenen, parken, tuinen en parkeerplaatsen. Degrondwaterstand van 0,5 m minus maaiveld is hoger dan de ondergrens van 0,7 m minusmaaiveld. De wegen in Smallingerland zijn echter voorzien van cunetdrainage. Zodoende is15

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)het waarschijnlijk dat er bij deze grondwaterstand nog geen schade zal optreden aan wegenen nutsvoorzieningen. Bij de grondwaterstand van 0,50 m minus maaiveld kan tussen de 5 en10 cm water in de kruipruimte komen te staan. Als dit een korte tijd het geval is, is er geensprake van overlast. Gedurende langere perioden kan dit wel leiden tot overlast. Dit geldt ookvoor de wegen. Daarom wordt een periode van 2 maanden geadviseerd.Aangezien op een locatie met een hoge gemeten waterstand niet altijd grondwateroverlastwordt ervaren, is een bevestiging vanuit de bewonersenquête (grondwaterklachten) ook vanbelang. Andersom geldt dat uiteraard ook: klachten die niet kunnen worden onderbouwd dooreen grondwatermeting, worden niet als grondwateroverlast gedefinieerd. Daarom wordtvoorgesteld om een grondwateroverlastdefinitie te hanteren waarbij een maximaaltoelaatbare grondwaterstand wordt overschreden in combinatie met een bevestiging vanuitde bevolking. Wanneer aan deze criteria wordt voldaan, worden maatregelen voorgesteld.Locaties die aan één van de criteria voldoen, zijn aandachtspunten.Maatregelen om grondwateroverlast op te lossenAls wordt gekozen voor het nemen van maatregelen om grondwateroverlast op te lossen,dienen de verschillende mogelijkheden te worden afgewogen. Daarbij is het van belang omde principes van grondwaterstroming te bekijken. Daarom wordt kort ingegaan op degrondwaterstroming in bebouwd gebied (zie onderstaande illustratie).Als in bovenstaande figuur de opbolling te hoog wordt, zal grondwateroverlast optreden. Deopbolling (h) van de grondwaterspiegel is afhankelijk van een aantal factoren:- de diepte en de dikte van de ondoorlatende laag;- de doorlaatfactoren van de verschillende bodemlagen;- de afstanden tussen de ontwateringsvoorzieningen (drainage, sloten).De wet van Hooghoudt laat dit in een formule zien:8kq =metq de intreesnelheid van regenwater in de bodem (m 3 /dag/ha)k1, k2 doorlaatfactoren voor respectievelijk bodemlaag boven en onder deontwateringsvoorzieningh opbolling boven ontwateringsvoorzieningD afstand tussen ontwateringsvoorziening en ondoorlatende laagL afstand tussen de ontwateringsvoorzieningen2Dh + 4k12Lh2Deze formule laat zien dat een grote afstand tussen de ontwateringsvoorzieningen (L) eenlagere intreesnelheid van regenwater in de bodem (q) tot gevolg heeft en daarmeesamenhangend een hoog grondwaterpeil (peil in ontwateringsvoorziening + h). Door hetaanleggen van ontwateringsvoorzieningen als drainagebuizen, watergangen, infiltratiebuizenof infiltratiekratten wordt de opbolling (h) van de grondwaterspiegel (zie figuur) en daarmeesamenhangend de ontwateringsdiepte verlaagd. Dit zal leiden tot minder grondwateroverlast.16

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)In geval van grondwateroverlast kunnen een aantal maatregelen worden beschreven. Nietelke maatregel is overal gewenst. Kiezen voor de goedkoopste oplossing is niet altijd eengoede oplossing als wordt gekeken naar de effectiviteit van de maatregel of bijvoorbeeld hetbeheer en onderhoud in de toekomst. Kosteneffectiviteit en financiële doelmatigheid zijndaarom belangrijke begrippen. Maatregelen zijn kosteneffectief en financieel doelmatigwanneer er een redelijke verhouding is tussen de mate van doelbereik en de mate van dekosten van de maatregelen. In de onderstaande tabel krijgen de verschillende maatregelenper criterium een score van zeer gunstig (++) tot zeer ongunstig (--). De scores zijngebaseerd op ervaringen met eerdere projecten en ervaringen uit andere gemeenten. Dezetabel wordt gebruikt om per locatie de meest kosteneffectieve maatregel te formuleren.MaatregelEffect verlaginggrondwaterstandKosten omgrondwaterstand30 cm te verlagenKosteneffectiviteitMogelijkhedenregenwaterbergingRuimtebeslagBeheer enonderhoudKans opverstoppingenToepassen van grondverbetering - + - -- ++ + + -Drains en spoelputten aanleggen + - 0 - ++ - -- -Graven van sloten en vijvers ++ 0 + ++ -- ++ ++ ++Aanleg infiltratiebuizen 0 - - ++ ++ 0 0 -Aanleg infiltratiekrat 0 -- - + ++ 0 - -Bij drainagevoorzieningen dient nog te worden opgemerkt dat in Smallingerland ijzerrijkgrondwater aanwezig is. Dit kan leiden tot verstoppingen in de drains. Dit is een belangrijkaandachtspunt bij het beheer. Tenslotte is de maatregel "afvoeren naar de riolering" buitenbeschouwing gelaten, omdat er dan sprake is van het overbelasten van de riolering enonnodig verpompen en zuiveren van schoon water.GrondwatermeetnetIn 2010 en 2011 zijn totaal 38 peilbuizen geplaatst in de kernen Boornbergum, De Tike,Drachten, Drachtstercompagnie, Houtigehage, Nijega, Opeinde, Oudega en Rottevalle. InDrachten zijn in alle woonwijken en bedrijventerreinen peilbuizen geplaatst (zie kaart).Beleving17

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Van iedere peilbuis zijn dagelijks de grondwaterhoogten ten opzichte NAP geregistreerdmiddels dataloggers. Om de drie maanden zijn deze dataloggers door het waterschapuitgelezen. Op de kaart zijn de meetlocaties te zien. De locaties zijn bepaald op basis van devolgende criteria:- locaties waar geen open water in de buurt is;- locaties waar grondwateroverlast recent is opgelost.Eerder in dit hoofdstuk werd duidelijk dat ontwateringsvoorzieningen zoals watergangen vangroot belang zijn voor een goede regulering van de grondwaterstand. Als veel watergangenaanwezig zijn met een goede ontwateringsdiepte zal er geen grondwateroverlast optreden. Inkernen die gelegen zijn in het buitengebied en vaak in een gebied met veel watergangen, zalnaar verwachting weinig grondwateroverlast optreden. Als er grondwateroverlast optreedt, zalnaar het waterpeil in de sloten moeten worden gekeken en niet naar de aanleg van meerontwaterende voorzieningen. Opname in het grondwatermeetnet van kernen die in eengebied met veel watergangen liggen is dus niet zinvol. Zo vallen kernen als De Veenhoop,Goëngahuizen, Kortehemmen en Smalle Ee buiten het grondwatermeetnet, omdat degrondwaterhoogte bijna volledig wordt beïnvloed door het oppervlaktewaterpeil van allesloten in de kern.In het vorige waterplan zijn op een aantal locaties al grondwatermaatregelen getroffen. Omde effectiviteit van deze maatregelen te kunnen monitoren, zijn de locaties waargrondwateroverlast recent in het kader van het vorige waterplan zijn opgelost, meegenomenin het grondwatermeetnet. In bijlage 5 zijn de resultaten van het grondwatermeetnet te zien inde vorm van grafieken. De ten opzichte van NAP gemeten grondwaterstanden zijnomgerekend naar grondwaterstanden ten opzichte van maaiveld.Klachten uit de bewonersenquêteAangezien op een locatie met een hoge gemeten waterstand niet altijd grondwateroverlastwordt ervaren, is een bevestiging vanuit de bewonersenquête (grondwaterklachten) ook vanbelang. In de enquête onder 450 bewoners kwamen de volgende zaken naar voren:- De meeste grondwateroverlast onder de geënquêteerden voor wat betreft tuinen vindtplaats in de Wiken, de Drait, de Trisken en Oudega;- Voor wat betreft kruipruimtes zijn dat de Folgeren, de Trisken, de Wiken en de Drait;- Volgens de geënquêteerden komt in de Trisken, de Drait en de Wiken grondwateroverlastin de parken en speeltuinen het meest voor;- Verspreid over de hele gemeente komt op een aantal locaties lokale grondwateroverlastvoor. Op sommige plekken gaat het om incidentele meldingen.Conclusies GrondwaterplanDe in bijlage 5 getoonde grondwaterstanden van het grondwatermeetnet, alsmede deverspreidingsgegevens uit de enquête (zie bijlage 4), liggen ten grondslag aan de conclusies.Daarbij is de eerder beschreven definitie van grondwateroverlast gehanteerd en zijn degegevens uit de maatregelentabel op bladzijde 17 gebruikt. Daarnaast is ook gebruikgemaakt van neerslaggegevens die gedurende de meetperiode zijn verzameld.In de tabel op bladzijde 19 zijn per wijk en dorpskern de gegevens uit de enquête en hetgrondwatermeetnet naast elkaar gezet. De rode kleur geeft aan dat er grondwateroverlast isgeconstateerd en groen dat er geen grondwateroverlast is geconstateerd. Voor wat betreft demeldingen uit de enquête is gekeken naar de spreiding van de meldingen. Komen er veelklachten verspreid over de wijk of het dorp voor, dan wordt de codering "rood" toegekendvoor "wijk". Komen de klachten alleen op bepaalde locaties voor, dan wordt de codering"rood" toegekend voor "locatie". De gegevens vanuit de bewonersenquête geven geen18

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)aanleiding om maatregelen te nemen. Zij dienen als bevestiging van resultaten uit hetmeetnet of als aandachtspunt. Wanneer meldingen uit de bewonersenquête nietovereenkomen met de metingen van het grondwatermeetnet, worden de meldingen alsaandachtspunt aangemerkt (laatste kolom rood in tabel).De gegevens uit het grondwatermeetnet zijn bepalend voor het nemen van maatregelen. Alser bij meer dan één peilbuis grondwateroverlast wordt aangetroffen, kan worden gesprokenvan wijkgerichte grondwateroverlast en krijgt het onderdeel "wijk" code "rood". Er wordt danals maatregel een wijkgericht waterplan voorgesteld. Als er bij één buis per wijk of de dorpenRottevalle, Opeinde en Oudega een overschrijding van de grondwaterstand wordtgeconstateerd, is er sprake van lokale grondwateroverlast. In de wijken en de genoemdedorpen met één peilbuis is het gebied te groot en daarmee de dekking van hetgrondwatermeetnet te gering, om conclusies te trekken ten aanzien van wijk- of dorpsgerichtegrondwateroverlast. In deze gebieden kan dus alleen lokale grondwateroverlast wordenaangetoond met het grondwatermeetnet. In geval van lokale grondwateroverlast op basis vanhet grondwatermeetnet wordt een lokale aanpak van de grondwateroverlast voorgesteld.Wijk/Dorp Aantal Wateroverlast Overlast Wijk- Lokale Aandachts-(enquêtes) (meetnet)buizen wijk lokaal wijk lokaal aanpak aanpak puntNoordoost 2 - - +Wiken 5 - ZO -Venen 1 - - -Bouwen 2 - - -Folgeren 2 WP - -Burmania 1 - C -Vrijburgh 1 - - -Centrum 1 +Fennepark 1 +Trisken 1 NW/ZO -Drait 3 WP - -Singels 3 - N -Swetten 2 - ZO -Himsterhout 2 - - +Drachtstervaart 1 - - -A7-Noord 1 - - -Industriehaven 1 - - -Kantorenpark 1 - - -Oudega 1 - - -Rottevalle 1 - - -De Wilgen 0 - - -Drachtercomp. 1 WP - -De Veenhoop 0 - - -Goëngahuizen 0 - - -Boornbergum 1 - - -De Tike 1 - - -Opeinde 1 - - -Houtigehage 1 - - -Nijega 1 - - -Kortehemmen 0 - - -Smalle Ee 0 - - -- = geen actie/aandachtspunt; + = wel aandachtspunt; WP = Wijkplan; ZO = zuidoost; C = centrum; NW =noordwest; N = noord; GB = project G. Boelenstraat19

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Per wijk of dorp is uit de tabel af te leiden of er maatregelen worden genomen. Dat kangrootschalig middels een wijkgericht waterplan (WP) als er sprake van grondwaterproblemenis in de wijk of het dorp op basis van de metingen uit het grondwatermeetnet en eenbevestiging vanuit de bewonersenquête. Daarnaast kunnen er op locatieniveau een aantaloverlastlocaties worden aangepakt waarbij de afkortingen duiden op het deel van de wijk. Iser geen grondwateroverlast volgens het meetnet, maar er zijn wel meldingen vanuit deenquête, dan wordt de wijk of het dorp aangemerkt als een aandachtspunt. Bij wijken endorpen die vallen onder de categorie aandachtspunt kunnen in de toekomst peilbuizenworden bijgeplaatst om de situatie nauwkeuriger te monitoren.Samengevat:- Waterplannen voor Folgeren, Drait en Drachtstercompagnie: binnen deze plannenworden structurele maatregelen beschreven om de grondwateroverlast wijkgericht aan tepakken. Maatregelen die hier bij passen zijn drainage en aanleg nieuwe watergangen;- Lokale aanpak van grondwaterproblemen in de Wiken, Burmania, Trisken, Singels enSwetten door grondverbetering of beperkte aanleg drainage;- Op de aandachtslocaties Noordoost, Fennepark en Himsterhout worden peilbuizenbijgeplaatst.In het Drachtster Centrum wordt nabij de Gauke Boelenstraat grondwateroverlast gemeten(peilbuis C1). De verwachting is echter dat met het rioleringsproject Gauke Boelenstraat dezeoverlast zal verminderen, omdat bewoners ook de kans krijgen om drainagewater aan tesluiten op de nieuwe regenwaterleiding. Daarom is deze locatie aangemerkt alsaandachtspunt. In het Fennepark, Himsterhout en Noordoost wordt op enkele locatiesgrondwateroverlast gemeld, maar dit wordt niet bevestigd door het grondwatermeetnet. Ditzijn de aandachtslocaties die de komende jaren extra zullen worden gemonitoord.Verder valt bij de buizen in de Bouwen (DB8 en DB 16) op dat er in het begin een zeer hogegrondwaterstand is gemeten. Dit heeft te maken met de werkzaamheden die destijds in hetgebied werden uitgevoerd. Door verdichting van de bodem zal waarschijnlijk tijdelijk eenschijngrondwaterspiegel zijn opgetreden. De peilbuis op het bedrijvenpark A7-Noord laateveneens hoge grondwaterstanden zien. Dit heeft ook te maken met (bouw)werkzaamhedenter plaatse.Tenslotte dient nog melding te worden gemaakt van de peilbuis RV1 in Rottevalle. Depeilbuis laat grondwaterstanden dichtbij de grens van wateroverlast zien.Evaluatie grondwatermeetEr zijn 6 van 38 peilbuizen van het grondwatermeetnet die niet meer functioneren:- De peilbuis in Oudega (O1) laat een afwijking zien van meer dan 5 cm;- De peilbuis in de Venen (DV4) is sinds 22 juni 2011 buiten gebruik;- De peilbuis in Maartenswouden (DW3) is sinds 9 februari 2012 buiten gebruik;- De peilbuis in de Tike (T1) is sinds 23 november 2011 buiten gebruik;- De peilbuis in Nijega (NIJ1) is sinds 7 maart 2012 buiten gebruik;- De peilbuis in de Wiken (MPN-D3) is sinds 8 juni 2011 buiten gebruik.De reden dat peilbuizen buiten gebruik zijn is dat er vaak sprake is van vandalisme (buizenvernielen of verwijderen). Er wordt voorgesteld om de zes niet goed functionerendepeilbuizen in 2013 te vervangen. Deze peilbuizen dienen we de komende tijd extra in degaten te houden. Verder worden op de drie eerder genoemde aandachtslocaties peilbuizenbijgeplaatst. Kortom, de komende jaren worden negen peilbuizen bijgeplaatst.20

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)6. De watervisieInleidingIn 2005 is een watervisie opgesteld en vastgesteld door de besturen van de gemeente en hetwaterschap. De watervisie is als uitgangspunt gebruikt bij alle nieuwe ruimtelijke plannen,waaronder nieuwbouwplannen en herstructureringsplannen. Verder is de watervisietoegepast bij alle onderhoudsplannen, waaronder het hekkelen en baggeren van wateren.Daarnaast is de watervisie het uitgangspunt geweest om in het kader van het waterplan eenmaatregelenprogramma vast te stellen. In 2012 wordt een waterplan opgesteld voor deperiode 2013-2016. In de periode 2013-2016 krijgt de watervisie weer dezelfde status als inde periode 2005-2012. Door de projectgroep is de watervisie uit 2005 getoetst aan hethuidige beleid en nieuwe ontwikkelingen. Er zijn een aantal oplossingsrichtingensamengevoegd. Daarnaast zijn de volgende oplossingsrichtingen geschrapt:a) Verbeteren afstemming beheer tussen gemeente en waterbeheerders;b) Verbeteren afstemming tussen beleid en uitvoering (binnen de organisaties);c) Dempingsaanvragen voor watergangen gezamenlijk behandelen.Middels een tweemaandelijks ambtelijk overleg en een halfjaarlijks bestuurlijk overleg tussende gemeente en het waterschap is punt a al ondervangen. Punt b past beter binnen eenbreder kader. De watervisie is niet de juiste plek om dat te regelen. Door het invoeren van dewatervergunning is punt c al ingevuld. Dempingsaanvragen gaan nu naar het waterschap engemeenten ontvangen een afschrift. Op deze manier is er altijd een mogelijkheid om dedempingsaanvragen ook door de gemeentelijke afdelingen te laten bekijken.Er worden nu vijf nieuwe oplossingsrichtingen geformuleerd:- Bij nieuwe openbare gebouwen worden de platte daken voorzien van vegetatiedaken;- De mogelijkheden van boezemlanden zoveel mogelijk benutten;- Afwegen van het nut en de noodzaak van verhardingen;- Maalregimes van gemalen afstemmen op droogteperiodes;- Streven naar opheffen 2.000 brandkranen en gebruik oppervlaktewater voor blussen.Hieronder worden alle oplossingsrichtingen en ontwerprichtlijnen beschreven. Met dezeuitgangspunten wordt een brug naar de toekomst geslagen zodat toekomstige generaties ooknog van ons mooie water kunnen genieten. De watervisie is daarbij een toetsingskader bijalle nieuwe ruimtelijke plannen.21

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)OplossingsrichtingenAan de hand van de vier brugpijlers worden de oplossingsrichtingen hieronder beschreven.Leefbaarheid:- Regenwater zo lang mogelijk vasthouden door voldoende oppervlaktewater te realiserenof water vast te houden in de bodem of op vegetatiedaken;- Zoveel mogelijk verhard oppervlak (op particulier terrein bovengronds) afkoppelen en opde riolering aangesloten sloten loskoppelen waarbij ook het nut en de noodzaak vanverhardingen moet worden afgewogen;- Baggeren conform baggerplan met daarbij aandacht voor hergebruik van baggerspecie;- Grondwaterbeheer conform grondwaterplan met koppeling aan verbrede rioolheffing;- Beperking oxidatie van veen door het niet verder verlagen van de waterstand;- Voorkomen van waterverontreiniging door aanpak diffuse bronnen en puntbronnen;- Maalregimes van gemalen afstemmen op droogteperiodes;- Streven naar opheffen 2.000 brandkranen en gebruik oppervlaktewater voor blussen.Beleving:- Versterken mogelijkheden beroeps- en recreatievaart en het ontwikkelen van nieuwevaarverbindingen als onderdeel van het provinciaal vaarnetwerk;- Bij nieuwe plannen aandacht voor het recreatief gebruik van het water en de wateroevervoor bijvoorbeeld waterspelen, varen, zwemmen en hengelsport;- Versterken en behouden structuren van veenvaarten en wijken.Ecologie:- Ecologische inrichting en beheer van oppervlaktewater waarbij migratiebarrières voorwaterdieren zoveel mogelijk worden voorkomen;- Bij nieuwe openbare gebouwen of reconstructies van bestaande openbare gebouwenworden de platte daken voorzien van vegetatiedaken en/of zonnepanelen;- Bij nieuwe openbare gebouwen of reconstructies van bestaande openbare gebouwenworden alle toiletten met regenwater doorgespoeld;- De mogelijkheden van boezemlanden zoveel mogelijk benutten.Voorlichting:- De voorlichting ten aanzien van waterbeheer op scholen continueren;- Voorlichting aan bewoners via de Breeduit en internet.22

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)OntwerprichtlijnenNaast de oplossingsrichtingen van de watervisie zijn in het kader van het programma vaneisen voor de inrichting van de openbare ruimte ontwerprichtlijnen beschreven. Om nieuweinrichtingsplannen en herstructureringen op een voor duurzaam waterbeheer goede manier inte richten, worden de volgende richtlijnen voor de inrichting van het water voorgesteld:- Het voorkomen van watergangen met aan weerszijden particuliere eigendommen;- Minimaal één zijde grenzend aan obstakelvrij openbaar gebied;- Het benutten van bestaande laagtes als logische plek voor watergangen;- Aanwezige kwel moet worden benut;- Liever meerdere watergangen dan één of twee hele grote vijverpartijen. Dit zorgt voor eenbetere regulering van de grondwaterstand;- Mogelijkheden creëren om oppervlaktewater te laten circuleren;- Rekening houden met fluctuatie waterpeil 0,20 m - 0,30 m op basis van een natuurlijkpeilverloop ('s winters hoge waterstanden en 's zomers lage waterstanden);- Een gesloten waterkringloop toepassen: zo weinig mogelijk gebiedsvreemd water inlaten;- Wateroppervlak ≥ 9% van het verharde oppervlak;- Waterdiepte ≥ 1,0 m (rekening houden met flora en fauna);- Bodembreedte ≥ 0,50 m;- Breedte waterlijn ≥ 2,00 m in verband met voorkomen verlanding;- Bij voorkeur oevers natuurlijk inrichten conform de volgende punten:- Talud oevers flauwer dan 1:5. De overgang van land naar water zo flauw mogelijk.Harde oevers bemoeilijken de migratie van dieren van land naar water en andersom;- Gebruik gebiedseigen waterplanten. Bij voorkeur een mengsel van waterplantengebruiken en het inplanten van riet achterwege laten;- Diepe plekken (≥ 1,20 m) waar vissen tijdens vorstperioden kunnen overwinteren enbij hoge watertemperaturen de beschikking hebben over zuurstofrijk water;- Indien duikers en peilverschillen in watersystemen nodig zijn, werk dan zoveelmogelijk met ecoduikers en vistrappen om de migratie van waterdieren te handhaven.- Bij voorkeur geen plasberm toepassen. Indien een plasberm wordt toegepast, breedteplasberm ≥ 1,50 m1, diepte plasberm ≤ 0,30 m;- Obstakelvrije onderhoudsstroken:- Bij talud flauwer dan 1:5, breedte ≥ 2,50 m te rekenen vanaf waterlijn;- Bij talud steiler dan 1:5, breedte ≥ 2,50 m te rekenen vanaf insteek.- Obstakelvrije onderhoudsstroken toepassen:- Waterbreedte ≤ 7,50 m, onderhoudsstrook aan 1 zijde;- Waterbreedte ≥ 7,50 m, onderhoudsstrook aan 2 zijden of voldoende laadplekkenvoor een maaiboot.- Schouwstrook benutten als wandel- of fietspad (meervoudig ruimtegebruik);- Indien onderhoudsstroken niet mogelijk of niet afdoend, kan maaiboot worden toegepast.In dat geval gelden de volgende uitgangspunten:- Waterbreedte ≥ 5,00 m (≥ 0,90 m diep in het midden);- Doorvaarthoogte bruggen en duikers ≥ 0,90 m; bij boezemwateren ≥ 1,20;- Vrije doorvaartbreedte bruggen, duikers ≥ 2,50 m;- Vermijden kleine eenheden;- Opnemen plekken om hekkelafval te lossen.- Stuwen in ecologische zones uitrusten met vis- en faunapassages;- Bij nieuwe wijken geen brandkranen meer laten aanbrengen en goed bereikbarebluswatervoorzieningen realiseren.Daarnaast zijn er ook nog meer specifieke ontwerprichtlijnen voor riolering (huisaansluitingen,hoofdriolen, inspectieputten, kolken, putten, goten) wadi's en drainage. Voor dezeontwerprichtlijnen wordt verwezen naar het programma van eisen voor de inrichting van deopenbare ruimte.23

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)7. MaatregelenprogrammaMet de vier brugpijlers als fundament is nu een deel van de brug al gebouwd. De watervisie isbeschreven in hoofdstuk 6 en het grondwaterplan in hoofdstuk 5. In dit hoofdstuk wordt hetvoorgestelde maatregelenprogramma beschreven. Aan de projectbeschrijvingen liggen viercommunicatiemomenten ten grondslag:- Projectgroepoverleggen;- Raadplegen klankbordgroep;- Raadplegen bewoners middels enquête;- Raadplegen dorps- en wijkraden.Daarnaast is gebruik gemaakt van kennis van medewerkers van het waterschap en degemeente. Het grondwatermeetnet, het grondwaterplan en de watervisie vormen eveneenseen belangrijke basis voor het maatregelenprogramma.Voorgestelde projectenlijst en planningDe projectgroep stelt voor om de projectenlijst en planning op de volgende pagina inoverweging te nemen. De projectenlijst sluit aan bij de vier brugpijlers. In bijlage 1(projectbeschrijvingen) worden de projecten beschreven. In de projectenlijst worden hetprojectnummer, de projectnaam, de kosten, de financier(s), de kostendekking en dejaarplanning genoemd. De projectnummers bestaan uit twee cijfers gescheiden door een stip.Het eerste cijfer is de pijler (1. Leefbaarheid, 2. Ecologie, 3. Beleving en 4. Voorlichting). Hettweede cijfer is het volgnummer binnen de pijler.Verder worden de kosten per participerende partij beschreven. De belangrijkstekostendragers zijn de gemeente, het waterschap en derden waaronder subsidieverstrekkersen organisaties uit de klankbordgroep. De kostendekking voor de kosten van de gemeentewordt met afkortingen weergegeven (WP = waterplan/algemene reserves, PR =projectbudget bedrijvenpark Nijtap, VR = verbrede rioolheffing en SP = speelbudget). Kostendie in geel zijn aangegeven, zijn al gedekt in gereserveerde middelen. In het rood zijn dekosten van de gemeente aangegeven en in blauw van het waterschap.24

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)ProjectnummerProjectnaamTotale Kosten (k€)Aandeel gemeente (k€)Dekking gemeenteKosten (k€)waterschapKosten (k€) derden 22016 (k€)Nog te dekken kosten doorgemeente en waterschap in2015 (k€)Nog te dekken kosten doorgemeente en waterschap in2014 (k€)Nog te dekken kosten doorgemeente en waterschap in2013 (k€)1.1 Waterplan Drait 460 350 VR 110 - 10101.2 Waterplan Folgeren 300 200 VR 100 - 01001.3 Waterplan Venen 60 20 VR10 VR1.4 Waterplan Dr.Comp 70 40 VR 30 - 40301.5 Grondwateraanpak 75 75 VR - - 751.6 Kunstwerkenkaart - - - - - 0340100Nog te dekken kosten doorgemeente en waterschap in30 - 10301.7 Berging/afvoerrioolsloten90 45 VR 45 - 45451.8 Beperken verharding 30 30 WP - - 301.9 Waterverbinding- - - - - 0 0Bouwen-Singels1.10 Duurzaam blussen - - - - - 02.1 Natuurvriendelijkeoevers aanleggen100 50 WPVR50 - 25255080 40 WP 40 - 4040160 160 WP - - 19 47 47 472.2 Natuuroevers/brugTrisken2.3 Vegetatiedakenaanleggen2.4 Boppeste-1.157 10 PR 828 229 0 90Noorderhogeweg90 WP2.5 Peilaanpassing- - - - - 0Singels/Drait3.1 Waterspeelplek20 10 WP - - 10Folgeren10 SP3.2 Visplan 20 7 WP - 13 0 2 2 34.1 Waterlessen 8 8 WP - - 2 2 2 24.2 Ikonderzoekwater.nl - - - - - 0 0 0 04.3 Regentonactie 20 20 WP - - 204.4 Voorlichting Breeduit - - - - - 0 0 0 0Bruto totalen 2.650 1.175 1.233 242Gereserveerd 1.297 240 828 229Netto totalen 1.353 935 405 13Gemeente: Nog te dekken kosten (totaal) 51 391 391 102Gemeente: Nog te dekken kosten verbrede rioolheffing 0 195 340 10Gemeente: Nog te dekken kosten binnen waterplan 51 196 51 92Wetterskip Fryslân: Nog te dekken kosten 100 135 100 70Er wordt voorgesteld om deze lijst van projecten te laten vaststellen door de besturen van hetwaterschap en de gemeente. De totale kosten van het programma bedragen € 2.650.000. Degemeente heeft € 240.000 van deze totale uitvoeringskosten gedekt middels bestaandeprojectbudgetten. Het waterschap heeft € 828.000 van deze totale uitvoeringskosten gedekt.2 Provincie Fryslân, Rottevalster Compagnons, HSV Voorwaarts, Sportvisserij Nederland25

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Daarnaast hebben de Provincie Fryslân en Rottevalster Compagnons € 229.000gereserveerd. Netto blijft er € 1.353.000 over waar dekking voor moet worden gevonden.Daarvan dient de gemeente een bedrag van € 935.000 aan kosten te dekken en hetwaterschap € 405.000. Daarnaast wordt uitgegaan van € 13.000 dekking van de nettokostendoor derden (Fonds verbetering sportvismogelijkheden).Qua gemeentelijke dekking komen in aanmerking de algemene reserves en de verbrederioolheffing: Onder de verbrede rioolheffing kunnen de volgende typen maatregelen gedektworden:- Aanleg waterpartijen voor de berging van regenwater;- Aanleg waterpartijen voor de regulering van de grondwaterstand;- Het draineren van terreinen om de grondwaterstand te reguleren;- Het toepassen van grondverbetering om de grondwaterstand te reguleren.Als wordt gekeken naar de typen maatregelen die in aanmerking komen voor dekking uit deverbrede rioolheffing, dan zou € 545.000 van de totale gemeentelijke kosten kunnen wordengedekt uit de verbrede rioolheffing. Het gaat dan vooral om de waterplannen voor de Drait,Folgeren en Drachtstercompagnie waarbinnen maatregelen worden getroffen omgrondwateroverlast aan te pakken en regenwater te bergen. Daarnaast zouden kosten van deprojecten “Berging/afvoer rioolsloten” en “Grondwateraanpak” ook kunnen worden gedekt uitde verbrede rioolheffing. De resterende € 390.000 zal op een andere wijze gedekt moetenworden.Daarom wordt voor de dekking van de gemeentelijke bijdrage het volgende voorgesteld:- Voor de projecten die ten laste komen van het verbreed GRP wordt voorgesteld om dit tedekken uit de reserve riolering. Het gaat dan om de projecten die in 2014, 2015 en 2016worden uitgevoerd voor een totaalbedrag van € 545.000. Dit zal in de concernrapportagesterugkomen. In de besluitvorming rond het GRP in 2010 werd nog verwacht dat doortoevoeging van de grondwaterprojecten het tarief voor de burgers zou moeten stijgen.Gelet op de opgebouwde reserve kunnen de diverse maatregelen echter wordenuitgevoerd, zonder dat de riooltarieven behoeven te worden aangepast.- Voor de projecten die niet uit het verbreed GRP gedekt kunnen worden, geldt dat:- projecten met een uitvoering in 2013 worden gedekt uit het restant van hetuitvoeringsbudget van het Gemeentelijk Waterplan 2007-2011. De totale kostenbedragen hier € 51.000;- projecten met een uitvoering in de periode 2014-2016 zullen worden afgewogen in dePerspectiefnota 2014-2017. Het gaat in deze periode respectievelijk om de bedragen€ 196.000, € 51.000 en € 92.000.Van de totale programmakosten van € 2.650.000 dragen gemeente (44%) en waterschap(47%) de meeste kosten en daarnaast betalen andere partijen 9% van de kosten.Voor het aanbesteden van de projecten binnen het waterplan wordt gebruikt gemaakt van hetbestaande aanbestedingsbeleid van de gemeente.Kostenverdeling waterschap-gemeenteDe kosten van de projecten worden voor het overgrote deel verdeeld tussen de gemeente enhet waterschap. Het waterschap betaalt mee aan projecten waarbij het watersysteem wordtverbeterd op basis van de trits vasthouden-bergen-afvoeren. Werkzaamheden die hierondervallen, zijn: voorbereidingswerkzaamheden, graven van watergangen, herprofileren vanwatergangen, verbreden watergangen, verbeteringen in het doorstroomprofiel vanwatergangen en de aanleg van duikers/kunstwerken. Bij projecten waarbij de bijdrage van hetwaterschap hoger is dan € 100.000 wordt bij de start van de uitvoering door het waterschap26

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)een voorschot van 25% overgemaakt naar de gemeente. Na afloop van het project wordtafgerekend op basis van werkelijk gemaakte kosten.Bij de resterende projecten met een waterschapsbijdrage wordt ook na afloop van het projectafgerekend op basis van de werkelijk gemaakte kosten. Een uitzondering op deze regels ishet project Noorderhogeweg-Boppeste waarbij de gemeente na afloop een vaste bijdrage van€ 100.000 in één keer overmaakt zonder naverrekening.Voor alle projecten die uitgevoerd worden met een partner geldt dat voor de start dekostenverdeling en andere financiële afspraken in een document worden vastgelegd.Wanneer dit afwijkt van hetgeen in het waterplan is vastgelegd, zal het project wordenheroverwogen en opnieuw worden voorgelegd in een advies aan het college/raad,waterschapsbestuur of een eventueel ander bestuursorgaan, wanneer de kosten niet gedektkunnen worden binnen de totale beschikbaar gestelde financiële kaders.27

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Bijlage 1: Projectbeschrijvingen:Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleidingDoelstellingenSynergieProjectfasering1.1 Waterplan DraitLeefbaarheid, ecologie en beleving.Er is veel grondwateroverlast in de Drait. Dit blijkt uit de enquête enhet grondwatermeetnet. De peilbuizen laten periodes langer dan 2maanden zien met grondwaterstanden ondieper dan 0,5 m minusmaaiveld en dus is er sprake van grondwateroverlast. Bij deenquête worden natte kruipruimtes en tuinen veel genoemd. Ruim16% van de geënquêteerden meldt een natte kruipruimte in dezomer! Grondwaterproblemen kunnen worden opgelost doornieuwe watergangen aan te leggen en op een aantal locaties goedte draineren. De watergangen worden aangelegd metnatuurvriendelijke oevers. Uit de enquête blijkt dat veelgeënquêteerden (93%) natuurvriendelijke oevers prefereren bovenharde oevers met beschoeiingen. Natuurlijke oevers bieden veelverschillende habitats voor planten en dieren.1. De grondwaterstanden in de woonwijk de Drait mogen nietlanger dan 2 maanden 0,5 m minus maaiveld bedragen;2. Ruimte voor nieuw water voor regen- en grondwaterberging.1. De gebruiksmogelijkheden van de groenstructuur nemen toe;2. Meer en betere habitats voor planten en dieren;3. Belevingswaarde van de wijk neemt toe.1. Structuurvisie en ontwerptekening;2. Flora- en faunaonderzoek en geohydrologisch onderzoek;3. Bestek, vergunningen en aanbesteding;4. Uitvoering.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);- Wetterskip Fryslân (fase 1-4);- Wijkraad (fase 1, 3 en 4).MaatregelenBeleidskader(s)Procedures- Aanleg vijvers (met natuurvriendelijke oevers);- Draineren groenstructuren;- Verwijderen en aanbrengen bomen en beplanting.Wet gemeentelijke watertaken, KRW, Watervisie, Programma vaneisen openbare ruimte, Grondwaterplan.- Betrekken wijk en terugkoppeling;- In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd.Projectperiode 1 januari 2014 - 31 december 2015.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 500 uren;- Wetterskip Fryslân: 150 uren.GerelateerdewerkzaamhedenOnderhoud groen, onderhoud bestaande sloten, afkoppelingverharde oppervlakken in de Drait.Kosten Totale kosten: € 460.000.Kostendekking - Gemeente Smallingerland (verbrede rioolheffing): € 350.000;- Wetterskip Fryslân: € 110.000.KostenafrekeningVoorlichting/CommunicatieBij de start van de uitvoering maakt het waterschap een voorschot(25%) over aan de gemeente. Na afloop van het project wordtafgerekend op basis van werkelijk gemaakte kosten.Gedurende het planproces worden inloopavonden georganiseerdvoor bewoners om ze te informeren over de ruimtelijkeconsequenties. Daarnaast worden bewoners middels de Breeduitgeïnformeerd. Parallel worden gespreken gevoerd met de wijkraad.28

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleiding1.2 Waterplan FolgerenLeefbaarheid, beleving en ecologie.Er is veel grondwateroverlast in de Folgeren en de groen- enwaterstructuren tussen de huizen in de wijk zijn aan verbeteringtoe. Het beeld voor wat betreft de grondwateroverlast wordt doorde bewoners via de enquête bevestigd. Er zijn veel klachten overnatte kruipruimtes, parken en tuinen. Als naar de peilbuizen MPN-D1 en MPN-D2 uit het grondwatermeetnet wordt gekeken, valtvooral buis MPN-D1 op met lange periodes metgrondwaterstanden boven de 0,5 m - maaiveld. Er is dus duidelijksprake van grondwateroverlast. Verder is er aangegeven vanuit dewijk via de enquête dat er wensen zijn op het gebied van nieuwewaterpartijen. De betreffende locatie voor nieuwe waterpartijen(Rosarium) wordt ook door de cluster groenvoorzieningaangedragen. Het opwaarderen van de bestaande slotenstructurenen het graven van nieuw oppervlaktewater zal resulteren in eenbetere beheersing van de grondwaterstand.Doelstellingen 1. De grondwaterstanden in de Folgeren mogen niet langer dan 2maanden 0,5 m minus maaiveld bedragen;2. Ruimte voor nieuw water voor regen- en grondwaterberging.SynergieProjectfasering1. Meer en betere habitats voor planten en dieren;2. Een verbeterde groenstructuur;3. Belevingswaarde van de wijk neemt toe.1. Structuurvisie en ontwerptekening;2. Onderzoeken (flora en fauna, bodemonderzoek);3. Bestek, vergunningen en aanbesteding;4. Uitvoering.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);- Wetterskip Fryslân (fase 1-4);- Wijkraad (fase 1, 3 en 4).MaatregelenBeleidskader(s)Procedures- Bestaande sloten verbeteren;- Nieuwe watergangen graven;- Verwijderen en aanbrengen bomen en beplanting.Wet gemeentelijke watertaken, Watervisie, Programma van eisenopenbare ruimte, Grondwaterplan.- Betrekken aanwonenden en terugkoppeling;- In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd.Projectperiode 1 januari 2013 - 31 december 2013.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 400 uren;- Wetterskip Fryslân: 50 uren.GerelateerdewerkzaamhedenKosten Totale kosten: € 300.000.KostendekkingKostenafrekeningVoorlichting/CommunicatieOnderhoud groen, onderhoud bestaande sloten, afkoppelingverharde oppervlakken in de Folgeren.- Gemeente Smallingerland (verbrede rioolheffing: baggeren in2013): € 200.000;- Wetterskip Fryslân: € 100.000.Bij de start van de uitvoering maakt het waterschap een voorschot(25%) over aan de gemeente. Na afloop van het project wordtafgerekend op basis van werkelijk gemaakte kosten.Bij de start van het project en gedurende het planproces wordt eeninloopavond georganiseerd voor bewoners om ze te informerenover de ruimtelijke consequenties. Daarnaast worden bewonersmiddels de Breeduit geïnformeerd. Parallel worden gesprekengevoerd met de wijkraad en met de bewoners persoonlijk.29

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleidingDoelstellingenSynergieProjectfasering1.3 Waterplan VenenLeefbaarheid, beleving en ecologie.Er is veel regenwateroverlast in de Venen. Vanaf 2013 worden erafkoppelprojecten in de Venen uitgevoerd. In de wijk is nauwelijksruimte om nieuw water aan te leggen om dit afgekoppelderegenwater te bergen. Uit de enquête bleek echter wel dat er veeldraagvlak is voor nieuwe waterpartijen (60% va de bewoners).Daarom lijkt het zinvol om een (deels) open waterstructuur in deVenen aan te leggen. Daarbij kan eventueel ook aandacht wordenbesteed aan een nieuwe oplossingsrichting als de zgn.waterpleinen 3 . Met aanvullende financiering van het waterschap ende bestaande financiële middelen binnen het GRP (€ 20.000 vooreen waterstructuurplan de Venen) en een toevoeging uit dereserves van het GRP (€ 10.000) wordt voorgesteld om nieuwoppervlaktewater te realiseren in de Venen. Aangezien er uit hetgrondwatermeetnet en de bewonersenquête blijkt dat er geengrondwateroverlast optreedt, worden geen grondwatergerichtemaatregelen getroffen.1. Oplossen regenwateroverlast;2. Realiseren nieuw oppervlaktewater (vijvers, grachten) en/ofeventueel waterpleinen.1. Belevingswaarde van de wijk neemt toe;2. Water is zichtbaarder in de wijk.1. Waterstructuurplan opstellen (door gemeente zelf);2. Ontwerptekening en onderzoeken (flora/fauna, bodem);3. Bestek, vergunningen en aanbesteding;4. Uitvoering.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);- Wetterskip Fryslân (fase 1-4);- Wijkraad (fasen 1-4).Maatregelen Aanleg vijvers (circa 1.250 m 2 ) en/of aanleg waterplein(en).Beleidskader(s) Wet gemeentelijke watertaken, Watervisie, Programma van eisenopenbare ruimte, Grondwaterplan, Gemeentelijk Rioleringsplan.Procedures Betrekken aanwonenden en terugkoppeling.Projectperiode 1 januari 2016 - 31 december 2016.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 300 uren;- Wetterskip Fryslân: 100 uren.Gerelateerde Onderhoud groen, onderhoud bestaande sloten, onderhoudwerkzaamheden riolering, onderhoud wegen.Kosten Totale kosten: € 60.000.Kostendekking - Gemeente Smallingerland (verbrede rioolheffing): € 30.000,waarvan € 20.000 reeds is gereserveerd en € 10.000 uit dereserve wordt aangewend;- Wetterskip Fryslân: € 30.000.KostenafrekeningVoorlichting/CommunicatieNa afloop van het project wordt afgerekend op basis van werkelijkgemaakte kosten.Tweemaal in het planproces wordt een inloopavond georganiseerdvoor bewoners en de wijkraad om ze te informeren over demaatregelen en over de ruimtelijke consequenties. Daarnaastworden bewoners middels de Breeduit geïnformeerd.3 Een waterplein is een nieuwe manier om in een dichtbebouwd gebied voor tijdelijke wateropvang tezorgen bij extreme regenbuien. Bij hevige regen wordt het regenwater gefaseerd op het waterpleinopgevangen en zorgt het ervoor dat er in de wijk minder wateroverlast is. Het waterplein staat echterhet grootste deel van het jaar leeg en is dan een bijzondere plek om elkaar te ontmoeten.30

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleidingDoelstellingenProjectfasering1.4 Waterplan DrachtstercompagnieLeefbaarheid, beleving en ecologie.Uit het grondwatermeetnet blijkt dat er in Drachtstercompagniegrondwateroverlast optreedt. In peilbuis DCOM1 wordt gedurende 4maanden een grondwaterstand gemeten hoger dan 0,5 m minusmaaiveld. Volgens de grondwaterdefinitie is er dus sprake vangrondwateroverlast. Verder wordt er via de enquête lokalegrondwateroverlast gemeld. Er is dus een noodzaak om inDrachtstercompagnie gerichte maatregelen te treffen. Daartoedienen wel de locaties bekend te zijn waar de grondwateroverlastspeelt. Om daarachter te komen, worden gespreken gevoerd metdorpsbelangen. Verder speelt er een probleem rond een duikeronder de Smidswei. De duiker is een belangrijke verbinding tussende schouwsloot ten noorden van de Tsjerkebuorren en dewestelijke kant van het dorp. Deze 80 m lange duiker geeft al jarenproblemen in dit afvoertraject. Door de duiker op enkele plekken terepareren (bijvoorbeeld door relinen) kan de duiker weer jaren mee.Maatregelen om de grondwateroverlast te beperken zijnbijvoorbeeld het opschonen en herprofileren van sloten en hetdraineren van enkele locaties.1. De grondwaterstanden in Drachtstercompagnie mogen nietlanger dan 2 maanden 0,5 m minus maaiveld bedragen;2. Repareren duiker Smidswei.1. Onderzoek in dorp naar de probleemlocaties en de oorzaken;2. Ontwerptekening;3. Onderzoeken (flora en fauna, bodemonderzoek);4. Bestek, vergunningen en aanbesteding;5. Uitvoering.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-5);- Wetterskip Fryslân (fase 1-5);- Dorpsbelangen (fase 1, 2, 4 en 5).MaatregelenBeleidskader(s)Procedures- 1 km watergang herprofileren;- Drainage aanleggen (0,5 ha);- Repareren duiker onder Smidswei (80 m).Wet gemeentelijke watertaken, Watervisie, Programma van eisenopenbare ruimte, Grondwaterplan.- Betrekken aanwonenden en terugkoppeling;- In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd.Projectperiode 1 januari 2014 - 31 december 2014.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 250 uren;- Wetterskip Fryslân: 50 uren.Gerelateerde Onderhoud groen, onderhoud bestaande sloten.werkzaamhedenKosten Totale kosten: € 70.000.Kostendekking - Gemeente Smallingerland (verbrede rioolheffing): € 40.000;- Wetterskip Fryslân: € 30.000.KostenafrekeningVoorlichting/CommunicatieNa afloop van het project wordt afgerekend op basis van werkelijkgemaakte kosten.Bewoners worden middels de Breeduit geïnformeerd. Parallelworden gespreken gevoerd met dorpsbelangen en met debewoners persoonlijk om de probleemlocaties in beeld te krijgen.31

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleidingDoelstellingProjectfasering1.5 GrondwateraanpakLeefbaarheid, beleving en ecologie.Uit het grondwatermeetnet blijkt dat er lokale grondwaterproblemenin de Wiken, Burmania, Trisken, Singels en Swetten zijn. Dezegrondwateroverlast kan worden aangepakt doorgrondverbetering of beperkte aanleg drainage. In de Swetten, deWiken (Zuidoost) en de Singels (centraal, buis DSi2) valt op dat degrondwaterstand direct reageert op een neerslagpiek, wat vaakduidt op een ondiepe keileemlaag en daarmee samenhangend een(tijdelijke) schijngrondwaterspiegel. Vaak is grondverbetering(verbeteren toplaag en doorprikken keileemlaag) kosteneffectief debeste oplossing.De grondwaterstanden in de genoemde wijken mogen niet meerlanger dan 2 maanden 0,5 m minus maaiveld bedragen.1. Onderzoek in de wijk naar de probleemlocaties en de oorzaken;2. Ontwerptekening;3. Geohydrologisch onderzoek;4. Bestek, vergunningen en aanbesteding;5. Uitvoering.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-5);- Wetterskip Fryslân (fase 1-5);- Wijkraden (fase 1, 2, 4 en 5).Maatregelen - Drainage aanleggen (5 ha);- Grondverbetering (5 ha).Beleidskader(s) Wet gemeentelijke watertaken, Watervisie, Programma van eisenopenbare ruimte, Grondwaterplan.Procedures Betrekken aanwonenden en terugkoppeling.Projectperiode 1 januari 2014 - 31 december 2014.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 400 uren;- Wetterskip Fryslân: 50 uren.Gerelateerde Onderhoud groen, onderhoud bestaande slotenwerkzaamhedenKosten Totale kosten: € 75.000.Kostendekking Gemeente Smallingerland (verbrede rioolheffing): € 75.000.Kostenafrekening -Voorlichting/CommunicatieBewoners worden middels de Breeduit geïnformeerd.32

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleidingDoelstelling1.6 WaterkunstwerkenkaartLeefbaarheid, voorlichting.Vaak blijkt dat de kennis over de precieze ligging van duikers,stuwen en gemalen met bijbehorende technische gegevens te kortschiet. In het verleden zijn verschillende externe bureaus aan hetinventariseren geweest. Dit heeft geresulteerd in veel versnipperdeinformatie. Daarnaast is uit de inventarisatie in het kader van deoverdracht stedelijk waterbeheer niet direct af te leiden hoe dewerking en ligging van een kunstwerk is. Er is direct behoefte aaneen goede en alle waterstructuren betreffende inventarisatie vanalle kunstwerken.Een volledig beeld van de precieze ligging van duikers, stuwen engemalen met bijbehorende technische gegevens vastleggen op eenkaart en in een gegevensbestand.Projectfasering 1. Gesprek tussen werkvoorbereider waterschap enbuitendienstmedewerkers voor uitwisseling ervaringskennis;2. Gesprek tussen werkvoorbereider en de gegevensbeheerdersvan waterschap en gemeente;3. Het maken van de waterkunstwerkenkaart;4. Het vastleggen van duikers in rioolbeheer.Betrokkenen - Wetterskip Fryslân (trekker, fase 1-4);- Gemeente Smallingerland (fase 1-4).Maatregelen Zie doelstellingen.Beleidskader(s) Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte.Procedures Geen.Projectperiode 1 januari 2013 - 31 december 2013.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 250 uren;- Wetterskip Fryslân: 350 uren.Gerelateerde Overdracht stedelijk waterbeheer.werkzaamhedenKostenGeen.Voorlichting/CommunicatieEr is voortdurend contact nodig tussen de werkvoorbereider en debuitendienstmedewerkers om zoveel mogelijk praktijkkennis mee tenemen in het onderzoek.33

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummer 1.8 Beperken verhardingenen projectnaamBrugpijlersLeefbaarheid, beleving en ecologie.AanleidingIn Drachten en de dorpen zijn hier en daar stukken verhardingendie niet meer worden gebruikt of niet meer functioneel zijn. Dezestukken verharding zouden we kunnen verwijderen en daarnakunnen vervangen door een mooie groene inrichting. Dit heeft veelvoordelen. De omgeving wordt groener, er vindt minder opwarmingplaats, de afvoer van regenwater wordt vertraagd en er vindtminder afvoer van regenwater via het riool naar de waterzuiveringplaats.Doelstellingen 1. Afvoer van regenwater vertragen;2. Minder afvoer van regenwater naar de rioolwaterzuivering.Synergie1. Een groenere en meer prettige leefomgeving;2. Mindere opwarming van de woonwijken;3. Meer en betere leefgebieden voor planten en dieren.Projectfasering 1. Inventariseren locaties niet functionele verharding;2. Plan maken om verharding te vervangen door groen;3. Prijs opvragen bij aannemers en opdracht verstrekken;4. Uitvoering.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);- Wetterskip Fryslân (fase 1-4).Maatregelen Niet functionele verharding (1.500 m 2 ) uit de openbare ruimteverwijderen en vervangen door groen.Beleidskader(s) Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte,Grondwaterplan, Gemeentelijk Rioleringsplan, WegbeheerProcedures Betrekken aanwonenden en terugkoppeling.Projectperiode 1 januari 2014 - 31 december 2014.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 100 uren;- Wetterskip Fryslân: 10 uren.Gerelateerde Afkoppelprojecten, wegbeheer, rioolbeheer.werkzaamhedenKosten Totale kosten: € 30.000.Kostendekking Gemeente Smallingerland: € 30.000.Kostenafrekening -Voorlichting/ Verwijderen van verharding wordt in overleg gedaan met deCommunicatie clusters verkeer en wijkbeheer en daarnaast met de omwonenden.35

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleiding1.9 Waterverbinding Bouwen-SingelsLeefbaarheid, beleving en ecologie.De watersystemen van de Bouwen en de Singels zijn verbondenmiddels een slecht te onderhouden lange duiker van 300 m die ooknog deels onder huizen doorloopt. Deze duiker is op termijn aanvervanging toe en is nu een knelpunt in de afvoer tussen de beidewatersystemen. Verder zijn er afkoppelambities in de Singels en deBouwen. Er zijn verschillende mogelijkheden om de duiker tevervangen:- de duiker op de huidige plek vervangen;- de oude duiker verwijderen (of laten zitten in combinatie metvolstorten oude duiker) en op een ander plek een nieuweduikerverbinding aanleggen;- de huidige duiker repareren;- een (deels) open waterstructuur aanleggen.Binnen dit project wordt binnen de gemeente een onderzoekingesteld naar de mogelijke oplossingen en gekeken naar deruimtelijke en civieltechnische inpassing van een eventuele openwaterstructuur. Er wordt een ontwerp gemaakt en eenbijbehorende kostenraming. De kostenraming en het ontwerpworden na 2016 voorgelegd aan het college en de raad.Doelstelling Onderzoek naar de mogelijkheden van de vervanging van debestaande duiker en de ruimtelijke en technische inpassing en dekosten van een verbeterde waterstructuur tussen de Bouwen en deSingels.Projectfasering 1. Beschrijven wensen waterhuishouding en stedenbouw;2. Ruimtelijke toets;3. Stedenbouwkundig en civieltechnisch ontwerp;4. Kostenraming;5. Plan en kostenraming voorleggen aan college en raad.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-5);- Wetterskip Fryslân (fase 1-5).Maatregelen - Ontwerp;- Kostenraming;- Advies aan college en raad.Beleidskader(s) Wet gemeentelijke watertaken, Watervisie, Programma van eisenopenbare ruimte, Grondwaterplan, Gemeentelijk Rioleringsplan.Procedures Betrekken aanwonenden en terugkoppeling.Projectperiode 1 januari 2015 - 31 december 2016.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 200 uren;- Wetterskip Fryslân: 75 uren.Gerelateerde Afkoppeling verharde oppervlakken in de Bouwen en de Singels.werkzaamhedenKosten -Kostendekking -Kostenafrekening -Voorlichting/CommunicatieHet ontwerp en de kostenraming worden ter besluitvormingvoorgelegd aan het college en de raad. Pas als er concreet eenontwerp is die past binnen de openbare ruimte en als er zicht is opde financiering van de werkzaamheden, wordt externgecommuniceerd naar wijkraden en omwonenden.36

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummer 1.10 Duurzaam blussenen projectnaamBrugpijlersLeefbaarheid en ecologie.AanleidingIn Smallingerland zijn 2.000 brandkranen aanwezig die niet bijiedere brand goed bereikbaar zijn. Deze brandkranen wordengehuurd van Vitens voor € 45.000. Verder wordt er per jaarongeveer 5.000 m 3 drinkwater gebruikt voor bluswater. De kostenom de brandkranen te gebruiken, bedragen dus € 50.000 per jaar.Het laten vervallen van de brandkranen en overstappen op hetgebruik van oppervlaktewater, zou dus een flinke besparingkunnen opleveren op zowel kosten als drinkwater. Er moet echterwel rekening worden gehouden met het aanschaffen en afschrijvenvan een extra tankauto voor € 30.000. Verder moet er € 700 perbrandkraan worden betaald voor de verwijdering. Daarnaast moeter, afgaande op een afschrijvingstermijn van 50 jaren, eenafkoopsom worden betaald voor het contractueel te vroegverwijderen van de brandkraan. Voor een 5 jaar oude kraanbedraagt de afkoopsom ongeveer € 250 en voor een 40 jaar oudekraan ongeveer € 50. Tenslotte mogen er maximaal 3 kranen perjaar kosteloos worden afgesloten. Alle brandkranen in één keerverwijderen zou een hoge kostenpost met zich meebrengen.Daarom is het verstandig om in een plan uit te werken in welktempo de brandkranen worden verwijderd en waar afnamepuntenvoor oppervlaktewater aanwezig moeten zijn. Per 1 januari 2014gaat de gemeentelijk brandweer over in een regionale brandweer.Het beheer van de blusvoorzieningen blijft echter eengemeentelijke verantwoordelijkheid. Dit plan kan daarom interndoor de gemeente worden uitgewerkt. Aandachtspunten zijn: dewaterkwaliteit, bereikbaarheid van het oppervlaktewater,ecologische doelstellingen oppervlaktewater, anderegebruiksfuncties en de beschikbaarheid van alternatieven.Doelstelling Drinkwater als bluswater vervangen door oppervlaktewater.Synergie1. Beter bereikbare afnamepunten voor bluswater;2. Lager gebruik van drinkwater.Projectfasering 1. Inventariseren mogelijkheden voor afname bluswater uit hetoppervlaktewater en het afsluiten van brandkranen;2. Maken tekening met afnamepunten oppervlaktewater en teverwijderen brandkranen;3. Maken planning en kostenraming;4. Bespreken planning en kostenraming en aanpassen tekening;5. Financiering/begroting regelen op basis van plan.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-5);- Wetterskip Fryslân (fase 1-5).Maatregelen Onderzoek naar verwijdering brandkranen en mogelijkheden voorgebruik oppervlaktewater voor bluswerkzaamheden.Beleidskader(s) Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Nota DuurzameOntwikkeling.Procedures -Projectperiode 1 januari 2014 - 31 december 2014.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 100 uren;- Wetterskip Fryslân: 20 uren.Gerelateerde Onderhoud watergangen en groen.werkzaamhedenKosten en dekking -Communicatie Publicatie van de uitkomsten van het onderzoek in de Breeduit.37

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleidingDoelstellingenSynergieProjectfasering2.1 Natuurvriendelijke oevers aanleggenEcologie, leefbaarheid en beleving.Binnen de oudere woonwijken is te weinig berging in hetwatersysteem. Een uitbreiding van de bergingscapaciteit van hetoppervlaktewater is daar gewenst. Verder zijn de oevers in dezewijken vaak steil en/of met walbeschoeiing uitgevoerd. Voor dewaterberging en de natuurlijke overgang van land naar water zijnnatuurlijke oevers beter. Uit de enquête blijkt dat veel bewoners(93%) graag natuurlijke oevers zien. Uit een eerste verkenning inhet kader van het gemeentelijke onderhoudsplan voor o.a.walbeschoeiing blijkt dat de walbeschoeiing op een aantal locatiesaan vervanging toe is. Voor de locaties Hunze/Noorderhogeweg,Rien en Burmanialaan is € 40.000 geraamd om de walbeschoeiingop korte termijn deels te vervangen door nieuwe beschoeiing. Opde lange termijn kost vervanging een veelvoud hiervan. Door deaanleg van natuurlijke oevers neemt de bergingscapaciteit van hetoppervlaktewater in bestaande wijken toe en neemt de natuur- enbelevingswaarde toe. Door natuurvriendelijke oevers te gravenneemt de waterberging gemiddeld met 5 m 2 per strekkende metertoe. Hierdoor neemt ook de berging van regenwater toe enzodoende kan een deel van de kosten worden gekoppeld aan derioolheffing.1. Uitbreiden bergingscapaciteit van het oppervlaktewater;2. Natuurlijke overgang tussen land en water realiseren;3. Verbeteren waterkwaliteit door aanleg natuurlijke oevers.Opwaardering van de leefomgeving doordat de waterpartijen eenuitstraling krijgen die hoog wordt gewaardeerd door de bewoners.1. Ontwerptekening;2. Onderzoeken (flora en fauna, bodemonderzoek);3. Bestek, vergunningen en aanbesteding;4. Uitvoering.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);- Wetterskip Fryslân (fase 1, 3 en 4);- Wijk- en dorpsraden (fase 1, 3 en 4).MaatregelenBeleidskader(s)Procedures- Aanleg natuurvriendelijke oevers aan de Rien, Burmanialaan enHunze/Zuiderhogeweg (1 km) en daarmee samenhangend eenuitbreiding van de bergingscapaciteit van het oppervlaktewaterin bestaande wijken met een 0,5 hectare;- Aanplant waterplanten op genoemde locaties en Groene Zoom.Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte,Grondwaterplan, Onderhoudsplan kaden en oevers.- Betrekken aanwonenden en terugkoppeling;- In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd.Projectperiode 1 januari 2014 - 31 december 2014.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 200 uren;- Wetterskip Fryslân: 25 uren.Gerelateerde Baggerwerkzaamheden 2014, Onderhoud groen en sloten.werkzaamhedenKosten Totale kosten: € 100.000.Kostendekking - Gemeente Smallingerland: Waterplan (€ 25.000) en verbrederioolheffing (€ 25.000);- Wetterskip Fryslân: € 50.000.KostenafrekeningVoorlichtingNa afloop van het project wordt afgerekend op basis van werkelijkgemaakte kosten.Bewoners worden middels de Breeduit geïnformeerd.38

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleidingDoelstellingenSynergieProjectfasering2.2 Natuuroevers/brug TriskenEcologie, leefbaarheid en beleving.In de oostelijke ringvijver van de Trisken vormt een duiker eenbelemmering in de waterafvoer. Deze duiker belemmert tevens dedoorstroming wat negatieve gevolgen heeft voor de waterkwaliteit.De aanleg van een brug zou hier een oplossing kunnen zijn. Ditpast ook goed bij de suggesties die vanuit de enquête doorbewoners zijn gegeven. Een brug is dus weliswaar duurder, maarvormt geen obstakel in de afvoer van water. Voor de natuurlijkeovergang van land naar water en ook voor het beeld zijnnatuurvriendelijke oevers beter dan steile en harde oevers. Uit deenquête blijkt dat veel bewoners (93%) graag natuurlijke oeverszien. De aanleg van een brug en de natuurvriendelijke inrichtingvan een deel van de oevers zou wenselijk zijn.1. Natuurlijke overgang tussen land en water realiseren;2. Verbeteren waterkwaliteit door aanleg natuurlijke oevers;3. Verbetering doorstroming oostelijke ringvijver door aanleg vaneen brug.1. Opwaardering van de leefomgeving doordat de waterpartijeneen mooiere uitstraling krijgen;2. Toename van de waterberging.1. Ontwerptekening;2. Onderzoeken (flora en fauna, bodemonderzoek);3. Bestek, vergunningen en aanbesteding;4. Uitvoering.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);- Wetterskip Fryslân (fase 1-4);- Wijkraad (fase 1, 3 en 4).MaatregelenBeleidskader(s)Procedures- Aanleg natuurvriendelijke oevers en aanbrengen waterplantenover een lengte van 0,5 km;- Aanleg brug.Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte,Grondwaterplan, Onderhoudsplan kaden en oevers.- Betrekken aanwonenden en terugkoppeling;- In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd;- Omgevingsvergunning voor de bouw van de brug aanvragen;- Mogelijke aanpassing van het bestemmingsplan in verband metde bouw van de brug.Projectperiode 1 januari 2016 - 31 december 2016.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 200 uren;- Wetterskip Fryslân: 50 uren.Gerelateerde Onderhoud groen, onderhoud bestaande sloten.werkzaamhedenKosten Totale kosten: € 80.000.Kostendekking - Gemeente Smallingerland (waterplan): € 40.000;- Wetterskip Fryslân: € 40.000.KostenafrekeningVoorlichting/CommunicatieNa afloop van het project wordt afgerekend op basis van werkelijkgemaakte kosten.Bewoners worden middels de Breeduit geïnformeerd.39

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummer 2.3 Vegetatiedaken aanleggenen projectnaamBrugpijlersEcologie, leefbaarheid en beleving.AanleidingDoor klimaatveranderingen is de kans op wateroverlast grotergeworden, omdat bij hevige regenval veel water in één keer deriolering en de sloten in stroomt. Daarom is de ambitie omregenwater langer vast te houden op de plek waar het valt. Eenmogelijkheid is de toepassing van vegetatiedaken. Anderevoordelen van vegetatiedaken zijn: isolatie van warmte en geluid,goede beheersing van klimaat in zomer en winter, dedakconstructie gaat langer mee, een habitat voor planten en dierenen minder opwarming van de versteende stadsomgeving. In hetkader van het vorige waterplan is een vegetatiedak op hetgemeentehuis aangelegd. Deze lijn wordt de komende jarenvoortgezet. De ambitie is om in vier jaar tijd 0,5 hectaredakoppervlak van bestaande openbare gebouwen te voorzien vaneen vegetatiedak in de vorm van een sedumdak. Uit de enquête isgebleken dat er bij particulieren nog niet veel draagvlak is omvegetatiedaken aan te leggen (10%) en uit de enquête bleek ookdat een stimuleringsregeling niet veel extra bewoners over destreep trekt (27%). Daarom wordt voorgesteld om in te zetten opgoede voorbeeldprojecten en over vier jaar weer te bekijken hoe debewoners in deze nieuwe ontwikkeling staan.Doelstellingen 1. Meer goede voorbeelden van vegetatiedaken realiseren;2. Vertraging van de regenwaterafvoer realiseren;3. Minder regenwater naar rioolwaterzuivering.Synergie1. Isolatie van warmte en geluid van gebouwen;2. Goede klimaatbeheersing van gebouwen in zomer en winter;3. De dakconstructie van een gebouw gaat langer mee;4. Een habitat voor planten en dieren;5. Minder opwarming van de versteende stadsomgeving.Projectfasering 1. Inventarisatie mogelijkheden vegetatiedaken;2. Het aanleggen van een 0,5 hectare vegetatiedak op bestaandeopenbare gebouwen.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);- Besturen van stichtingen (bijvoorbeeld scholen).Maatregelen Het aanleggen van een 0,5 hectare vegetatiedak op bestaandeopenbare gebouwen.Beleidskader(s) Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte, Nota DuurzameOntwikkeling.Procedures Betrekken stichtingbesturen en aanwonenden en terugkoppeling.Projectperiode 1 januari 2013 - 31 december 2016.Personele inzet Gemeente Smallingerland: 200 uren.Kosten Totale kosten: € 160.000.Kostendekking Gemeente Smallingerland (waterplan): € 160.000.Kostenafrekening -Voorlichting/ Bewoners worden middels de Breeduit geïnformeerd.Communicatie40

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleiding2.4 Boppeste-NoorderhogewegEcologie, leefbaarheid en beleving.In het gebied tussen Drachten en Rottevalle voldoet 60 hectare nietaan de normering voor wateroverlast. Tijdens de planvorming vanhet watergebiedsplan Twijzel hebben zich kansen voorgedaan diegoed kunnen worden gecombineerd tot een integraal project:Doelstelling(en)SynergieProjectfasering- Het op korte termijn nemen van KRW/VBA-maatregelen zou hetgemaal de Boppeste in Rottevalle overbodig kunnen maken;- Het baggeren in Rottevalle om de waterafvoer te verbeteren isgoed met de aanleg van natuuroevers te combineren;- Er zijn maatregelen nodig om de wateraanvoer richtingNoorderhogeweg te verbeteren. Deze kunnen in een totaalplanworden meegenomen. De verbeterde aanvoer richting Drachtenresulteert in een ontlasting van het watersysteem Rottevalle;- Het combineren van het verleggen van een nieuwe persleidingen de aanleg van natuuroevers en extra waterberging;- Voor het kadeproject Nijega/Oudega is veel lemige grond nodigdie aangevoerd kan worden uit al deze projecten;- Het realiseren van waterberging voor de plannen rondom Nijtap.1. Meer natuurvriendelijke oevers;2. Meer waterberging en een betere aan- en afvoer.Opwaardering van de leefomgeving doordat de waterpartijen eenmooiere uitstraling krijgen.1. Onderzoeken (flora- en faunaonderzoek en bodemonderzoek);2. Maken plan en bestek;3. Uitvoering.Betrokkenen - Wetterskip Fryslân (trekker, fase 1-3);- Gemeente Smallingerland (fase 1-3);- Pachters.MaatregelenBeleidskader(s)- Aanleg natuurvriendelijke oevers;- Aanleg uitbreiding wateroppervlak;- Opheffen gemaal.Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte,Onderhoudsplan kaden en oevers, Watergebiedsplan Twijzel,Aanleg bedrijvenpark Nijtap.Procedures In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd.Projectperiode 1 januari 2013 - 1 maart 2014.Personele inzet - Wetterskip Fryslân: 300 uren;- Gemeente Smallingerland: 50 uren.Kosten Totale kosten: € 1.157.000.Kostendekking - Wetterskip Fryslân: € 828.000;- Provincie Fryslân € 224.000;- Rottevalster Compagnons: € 5.000;- Gemeente Smallingerland:- Bedrijvenpark Nijtap: € 10.000;- Waterplan: € 90.000.KostenafrekeningCommunicatieBegin 2014 maakt de gemeente, na afloop van het project, debijdrage van € 100.000 over aan het waterschap zondernaverrekening.Bewoners worden middels de Breeduit geïnformeerd.41

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummer 2.5 Peilaanpassing Singels/Draiten projectnaamBrugpijlersEcologie, leefbaarheid en beleving.AanleidingDe drooglegging, het verschil tussen het maaiveld en het peil vanhet oppervlaktewater, is op veel plaatsen aan de randen van dewijken de Drait en de Singels erg hoog. Mogelijk zou dit kunnenresulteren in de bruinkleuring van het water en uitspoeling vanvoedingsstoffen. Dit wordt door wijkbewoners als hinderlijk ervaren.Een geringe peilverhoging zou deze negatieve invloed op dewaterkwaliteit kunnen verminderen. Het waterschap gaatonderzoeken of er mogelijkheden zijn om het waterpeil op dezeplekken te verhogen.Doelstelling Onderzoek naar de invloed van lage waterstand in Singels en Draitop de waterkwaliteit en een maatregelenplan maken.Projectfasering 1. Doorrekenen mogelijkheden voor peilverhoging en in beeldbrengen gevolgen;2. Formuleren maatregelen;3. Flora- en faunaonderzoek op basis van maatregelen;4. Kostenraming;5. Definitief eindrapport.Betrokkenen - Wetterskip Fryslân (trekker, fase 1-6);- Gemeente Smallingerland (fase 1-6).Maatregelen Onderzoeken of een peilaanpassing in de Singels/Drait mogelijk isen maatregelen en kostenramingen opnemen in een rapport.Beleidskader(s) Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte,Grondwaterplan, Onderhoudsplan kaden en oevers.Procedures - Betrekken aanwonenden en terugkoppeling;- In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd.Projectperiode 1 januari 2013 - 31 december 2013.Personele inzet - Wetterskip Fryslân: 100 uren;- Gemeente Smallingerland: 20 uren.Kosten -Kostendekking -Kostenafrekening -Voorlichting/CommunicatieBewoners worden middels de Breeduit geïnformeerd en er wordtmiddels een inloopsessie (indien er peilaanpassingen mogelijk zijn)gecommuniceerd met omwonenden.42

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleidingDoelstellingSynergieProjectfasering3.1 Waterspeelplek FolgerenBeleving en leefbaarheidIn de enquête van het waterplan komt naar voren dat er behoefte isaan nieuwe waterspeelplekken. Vanuit de wijk Folgeren hebbeneen aantal bewoners dit specifiek aangegeven. Nabij de vijvers aande Frisia is ruimte voor speelvoorzieningen. De oevers van devijvers lenen zich goed voor recreatief medegebruik. Er is terplekke ook goed toezicht mogelijk.Realiseren waterspeelplek in de Folgeren nabij de Frisia.1. Meer gebruik van de vijvers en de oevers;2. Kinderen leren meer over de leefomgeving en het buitenleven.1. Maken plan van aanpak en kostenraming;2. Vragen offertes en opdrachtverstrekking;3. Uitvoering.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-3);- Wetterskip Fryslân (fase 1-3);- Wijkraad (fase 1-3).MaatregelenBeleidskader(s)ProceduresZie doelstellingen.Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte.- Betrekken aanwonenden en terugkoppeling;- In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd.Projectperiode 1 januari 2013 - 31 december 2013.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 100 uren;- Wetterskip Fryslân: 10 uren.Gerelateerde Onderhoud groen, onderhoud bestaande sloten.werkzaamhedenKosten Totale kosten: € 20.000.Kostendekking - Gemeente Smallingerland: € 20.000;- Waterplan: € 10.000;- Speelvoorzieningen: € 10.000.Voorlichting/CommunicatieEr vindt tussentijds overleg plaats met de buurtbewoners.43

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleidingDoelstellingSynergieProjectfasering3.2 VisplanBeleving, ecologie en leefbaarheid.Er wordt door hengelsporters veel gebruik gemaakt van dewaterpartijen in Smallingerland. Om het aantal visstekken en devisstand goed op peil te houden, zijn er wensen vanuit dehengelsportvereniging om meer vis uit te zetten en een aantalvissteigers aan te leggen. Voor wat betreft de uit te zettenvissoorten zijn soorten als brasem en karper zeer gewenstesoorten en daarnaast ook soorten als snoek, zeelt, blankvoorn enrietvoorn. Er wordt voorgesteld om snoek en zeelt uit te zetten,omdat deze soorten het beste passen binnen het kader van dewatervisie. In de enquête kwam naar voren dat er wensen zijn omvissteigers aan te leggen langs de Drait. Verder zijn de oeverslangs de randvijvers van de Wiken op plaatsen erg steil. De oeverszouden een stuk toegankelijker zijn als er vissteigers zoudenworden aangelegd. De maatregelen worden voorgelegd aan devisstandbeheercommissie (waarin o.a. de hengelsportfederatie enWetterskip Fryslân actief zijn) en in dat kader uitgevoerd.Verbeteren vismogelijkheden in Smallingerland.Meer gebruik van de vijvers en de oevers.1. Onderzoeken (flora en fauna, bodemonderzoek);2. Maatregelen inbrengen in visplan van de hengelsportfederatie;3. Bestellen en uitzetten van snoeken en zeelten;4. Ontwerptekening vissteigers;5. Bestek, vergunningen, aanbesteding en aanleg vissteigers.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-5);- Wetterskip Fryslân (fase 1-5);- Hengelsportvereniging Voorwaarts Drachten (fase 1-5);- Hengelsportfederatie "Sportvisserij Fryslân (fase 1-5).MaatregelenBeleidskader(s)Procedures1. Uitzetten 3.000 snoeken en zeelten op de locaties ParkensnoerNoordoost, Rien, Burmanialaan, Maartenswouden, Burmania enVrijburgh;2. Aanleggen 5 vissteigers in Drait (riviertje: 4) en langs deoostelijke randvijvers in de Wiken (1 steiger).Watervisie, Programma van eisen openbare ruimte,Grondwaterplan, Onderhoudsplan kaden en oevers.- Betrekken aanwonenden en terugkoppeling;- In geval van ontheffing flora- en faunawet extra proceduretijd;- Omgevingsvergunning voor de aanleg van de steigers.Projectperiode 1 januari 2013 - 31 december 2016.Personele inzet - Gemeente Smallingerland: 100 uren;- Wetterskip Fryslân: 25 uren.Gerelateerde Onderhoud groen, onderhoud bestaande sloten, aanlegwerkzaamheden natuuroevers.Kosten Totale kosten: € 20.000.Kostendekking - Gemeente Smallingerland (waterplan): € 7.000;- HSV Voorwaarts: € 4.000;- Subsidie Fonds verbetering sportvismogelijkheden (SportvisserijNederland): € 9.000.KostenafrekeningVoorlichting/CommunicatiePer jaar maakt de HSV een voorschot (75%) van de jaarschijf overaan de gemeente. Na afloop van het project wordt afgerekend opbasis van werkelijk gemaakte kosten.Bewoners worden middels de Breeduit geïnformeerd. In overlegmet de hengelsportvereniging en eventuele omliggende bewonersworden de plekken voor de vissteigers bepaald.44

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummer 4.1 Waterlessenen projectnaamBrugpijlersVoorlichting, ecologie, beleving en leefbaarheid.AanleidingIn 2010 en 2011 heeft de gemeente waterlessen verzorgd voor1.200 leerlingen in Drachten, Drachtstercompagnie en Rottevalle incombinatie met een sponsoractie voor een sanitatieproject in desloppenwijk van Gobabis. De sponsoractie heeft de afgelopenjaren € 35.000 opgeleverd. Met dat geld kunnen ruim 80 gezinnenworden geholpen wat overeenkomt met ruim 300 bewoners. In dewaterlessen wordt verteld hoe duurzaam met water wordtomgegaan in Smallingerland. Daarnaast leren leerlingen hoe demensen leven in de sloppenwijk van Gobabis en wat hetmaatschappelijk nut van sanitatie in de sloppenwijk is. Deleerlingen zijn de toekomstige generatie en zijn van groot belangvoor een goed waterbeheer in de toekomst: zowel inSmallingerland als in Gobabis. Tevens worden leerlingengestimuleerd om in de toekomst wellicht in de watersector of in depublieke sector te gaan werken.Doelstelling(en) 1. Bewustwording ten aanzien van de verkwisting van schoondrinkwater;2. Bewustwording ten aanzien van het energieverbruik omdrinkwater schoon te maken, rioolwater te zuiveren en tetransporteren;3. Bewustwording ten aanzien van duurzaam waterbeheer;4. Bewustwording van het belang van water en het waterleven;5. Bewustwording van de omgeving en de rol van water daarin.Synergie1. Geld inzamelen voor het sanitatieproject in Gobabis;2. Stimulans om in de toekomst in de watersector te gaan werken;3. Stimulans om in de toekomst in de publieke sector te gaanwerken;4. Stimulans om duurzamer met energie en water om te gaan.Projectfasering 1. Werven scholen voor waterlessen en sponsoractie;2. Maken/aanpassen waterlesmateriaal;3. Geven van de waterlessen;4. Voorbereiding op sponsoractie;5. Houden van de sponsoractie.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland;- Scholen.Maatregelen Het geven van waterlessen en het houden van een sponsoractie.Beleidskader(s) Watervisie, Sanitatieproject Gobabis, Nota Duurzame Ontwikkeling.Procedures Geen.Projectperiode 1 januari 2013 - 31 december 2016.Personele inzet Gemeente Smallingerland: 400 uren.Gerelateerde Sanitatieproject Gobabis.werkzaamhedenKostenTotale kosten: € 8.000 (exclusief inzet eigen uren).Kostendekking Gemeente Smallingerland (waterplan): € 8.000.Kostenafrekening Niet van toepassing.Voorlichting/ Via Breeduit wordt aandacht besteed aan de sponsoracties en deCommunicatie waterlessen. Verder wordt er aangesloten bij evenementen in hetkader van de Nota Duurzame Ontwikkeling.45

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummer 4.2 Ikonderzoekwater.nlen projectnaamBrugpijlersVoorlichting, beleving, leefbaarheid en ecologie.AanleidingLeerlingen uit havo5 en vwo6 kunnen dankzij ikonderzoekwater.nleen onderzoek uitvoeren bij organisaties in de watersector. Dezeorganisaties dragen vraagstukken aan en begeleiden de leerlingenbij het uitwerken van hun werkstuk. De watersector investeert in debegeleiding van de leerlingen om hen zo voor te lichten over demogelijkheden en de diversiteit van werken in de watersector. DeNederlandse watersector biedt volop groeikansen, maar daarvoorzijn wel voldoende goed geschoolde mensen nodig. Zelfs nu,tijdens de recessie, heeft de watersector moeite de vacaturesvervuld te krijgen. Het Netherlands Water Partnership (NWP)verwacht dat het aantal onvervulbare vacatures sterk zal groeien inde komende jaren als gevolg van de vergrijzing en de ambities vande watersector. Voor leerlingen biedt deelname aan het project eenkans om een bijdrage te leveren aan actuele en maatschappelijkevraagstukken. Daarbij worden de leerlingen mede begeleid doorprofessionals die zelf in de watersector werken. Naast degenoemde voordelen heeft de gemeente het voordeel dat eenaantal onderzoeksvragen door een leerling worden opgepakt. Hetaantal uren begeleiding wordt dus ook deels weer terugverdiend.Doelstelling(en) De leerlingen kunnen kiezen uit de volgende onderzoeksvragen:1. Welke invloed hebben de klimaatontwikkelingen op deplantengroei in stedelijk water?2. Hoe zorgen we voor de lozing van schoon regenwater op hetoppervlaktewater?3. Welke streefbeelden qua viswatertypologie passen bij destadswateren van Drachten?4. Bedenk een machine die onderhoud van slecht bereikbareplekken in ondiepe wateren mogelijk maakt;5. Hoe kun je bereiken dat burgers geen chemischeonkruidbestrijdingsmiddelen gebruiken?6. Hoe los je grondwateroverlast bij huizen op als er geenoppervlaktewater in de omgeving is?7. Wat kan het beste worden gedaan om algenbloei in stedelijkwater te voorkomen?8. Op welke manier kan de aangroei van bagger in stedelijk waterworden tegengegaan?9. Wat zijn qua beeld, oeverbescherming en ecologie de meestgewenste waterplanten in de oevers van stadswateren?Synergie1. Stimulans om in de toekomst in de watersector te werken;2. Stimulans om in de toekomst in de publieke sector te werken.Projectfasering 1. Contact tussen school en gemeente;2. Uitkiezen opdracht en verzamelen data;3. Begeleiding leerlingen bij het opstellen van het eindrapport.Betrokkenen Gemeente Smallingerland en een Havo- of Vwo-leerling.Maatregelen Havo- en Vwo-leerlingen begeleiden bij profielwerkstuk en dataaanleveren voor onderzoek.Beleidskader(s) Watervisie, Nota Duurzame Ontwikkeling.Procedures Geen.Projectperiode 1 januari 2013 - 31 december 2016.Personele inzet Gemeente Smallingerland: 100 uren.LinksGeen gerelateerde werkzaamheden.KostenGeen (exclusief inzet eigen uren).Communicatie Middels een artikel in de Breeduit wordt er aandacht aan besteed.46

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleidingDoelstelling(en)SynergieProjectfasering4.3 RegentonactieVoorlichting, beleving en leefbaarheid.In 2008 heeft de gemeente Smallingerland een regentonactiegehouden. Het was een groot succes, want er werden 1.700tonnen besteld. Als er op basis van de resultaten uit de enquêteeen nieuwe regentonactie zou worden gehouden, dan zouden er inieder geval ruim 150 tonnen worden verkocht. De verwachting isdat er maximaal 1.000 tonnen worden besteld. Het zou dusrendabel zijn om wederom een regentonactie te houden in hetkader van het gemeentelijk waterplan. Bewoners met een krappebeurs moeten daarbij ook mogelijkheden hebben om mee te doen.Daarom worden de prijzen van de regentonactie uit 2008 (€ 50voor houten tonnen en € 25 voor plastic tonnen) aangehouden enwordt er geen inflatiecorrectie toegepast.1. Bewustwording ten aanzien van de verkwisting van schoondrinkwater;2. Bewustwording ten aanzien van de nuttige toepassingen vanregenwater;3. Bewustwording ten aanzien van het energieverbruik omdrinkwater schoon te maken, rioolwater te zuiveren en tetransporteren.1. Besparing van drinkwater voor bewoners. Dit kan oplopen totzo'n 7.000 liter per gezin (40 liter water voor de tuin per dag inhet zomerhalfjaar). Met de huidige waterprijzen worden dekosten binnen vier jaar terugverdiend;2. Bij de vorige regentonactie deden circa 1.400 gezinnen mee(totaal 1.700 tonnen). Uitgaande van 50% gescheiden stelselszou dit per jaar een besparing van bijna 5 miljoen liter waterrichting de zuivering zijn;3. Aansluiting bij duurzaamheidsevenementen in het kader van deNota Duurzame Ontwikkeling.1. Opvragen offertes bij leveranciers regentonnen en hulpstukken;2. Aankondigen regentonactie en plaatsen showmodellen op eenaantal locaties (gemeentehuis, gemeentewerf, Naturij);3. Verzamelen aanmeldingen;4. Distributie.Betrokkenen - Gemeente Smallingerland (trekker, fase 1-4);- Wijkraad - en dorpsraden (fase 2);- Naturij.Maatregelen Leveren 1.000 regentonnen aan bewoners.Beleidskader(s) Watervisie, Gemeentelijk Rioleringsplan, Nota DuurzameOntwikkeling.Procedures Geen.Projectperiode 1 maart 2013 - 1 juni 2013.Personele inzet Gemeente Smallingerland: 200 uren.GerelateerdewerkzaamhedenAansluiting bij duurzaamheidsevenementen in het kader van deNota Duurzame Ontwikkeling.Kosten Totale kosten: € 20.000.Kostendekking Gemeente Smallingerland (waterplan): € 20.000.Kostenafrekening -Voorlichting/CommunicatieBewoners worden middels de Breeduit en via dorps- en wijkkrantengeïnformeerd over de actie. Verder wordt er aangesloten bijevenementen in het kader van de Nota Duurzame Ontwikkeling.47

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Projectnummeren projectnaamBrugpijlersAanleidingDoelstelling(en)ProjectfaseringBetrokkenenMaatregelen4.4 Voorlichting via de BreeduitVoorlichting, ecologie, beleving en leefbaarheid.Uit de gegevens van de bewonersenquête blijkt dat de Breeduit alseen heel goed communicatiemiddel wordt gezien om tecommuniceren over duurzaam waterbeheerBewustwording ten aanzien van duurzaam waterbeheer.Gedurende de 4 jaren van het maatregelenprogramma wordt er inde Breeduit tweemaal per jaar een artikel geplaatst over duurzaamwaterbeheer.Gemeente Smallingerland en Wetterskip Fryslân.De communicatie in de Breeduit richting bewoners over zaken waarde bewoners zelf een rol in hebben richt zich op de volgendeonderwerpen:- Regenwaterbenutting;- Grondwater;- Afkoppelen van regenwater;- Alternatieven voor chemische onkruidbestrijding- Tips voor tuininrichting (o.a. niet teveel verharding toepassen);- Riolering;- Vegetatiedaken;- Bovengrondse afvoer van regenwater (o.a. aandacht voorgladde stoepen);- Tips voor kostenbesparing voor water en energie;- Duurzaam waterbeheer in en rondom flats.Daarnaast communiceren waterschap en gemeente via de Breeduitover algemene zaken als:- Inrichting en onderhoud van de vijvers;- Waterpeilbeheer van de waterpartijen;- Waterzuivering;- Het verloop van de (regen)waterafvoer in Drachten.Beleidskader(s) Watervisie, Maatregelenprogramma, Fries Bestuursakkooord WaterNota Duurzame Ontwikkeling.Procedures Geen.Projectperiode 1 januari 2013 - 31 december 2016.Personele inzet Gemeente Smallingerland: 200 uren;GerelateerdewerkzaamhedenKosten -Kostendekking -Kostenafrekening -Voorlichting/CommunicatieWetterskip Fryslân: 50 uren.Voorlichting in het kader van: Nota Duurzame Ontwikkeling en hetFries Bestuursakkoord Water.Tweemaal per jaar een artikel in de Breeduit waarin één ofmeerdere van de bovengenoemde onderwerpen worden behandeldin combinatie met actuele ontwikkelingen en projecten. Verderwordt er aangesloten bij evenementen in het kader van de NotaDuurzame Ontwikkeling.48

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Bijlage 2 WatersysteembeschrijvingWatersystemenOnder een watersysteem wordt een gebied verstaan met een sterke interne samenhangtussen het oppervlaktewater, het ondiepe grondwater en de aangrenzende omgeving. Dewatersystemen zijn begrensd door het gebied te nemen dat in natte tijden op een bepaaldpunt op de boezem afwatert. Op basis van deze criteria is in Dreaun troch it wetter, hetTweede Waterhuishoudingsplan van de provincie Fryslân, een indeling vanoppervlaktewatersystemen opgenomen. Deze indeling is overgenomen door WetterskipFryslân. De indeling sluit goed aan bij de problematiek van integraal waterbeheer, waarbij desamenhang tussen oppervlaktewater en ondiep grondwater erg belangrijk is. In deonderstaande afbeelding zijn de watersystemen in Smallingerland op kaart weergegeven.Kenmerken van de watersystemenIn tabel 2.1. worden de hoofdkenmerken van de watersystemen weergegeven, voor metname het deel van het betreffende watersysteem dat is gelegen binnen de gemeenteSmallingerland.WatersysteemRelatievehoogteliggingBodemtype Kwel/infiltratie Keileem ondieperdan 3 mAlde Feanen Laag Veen Lichte kwel of NeeinfiltratieDe Leijen-Burgumermar Hoog Zand Infiltratie en kwel Overwegend welOfferhaus Laag Veen Infiltratie en kwel Overwegend welBenedenloopLaag Veen Lichte kwel of Oostelijk deel wel,Koningsdiepinfiltratiewestelijk deel nietBovenloop Koningsdiep Hoog Zand Overwegend kwel Overwegend welBenedenloop Boorne Laag Veen Lichte infiltratie NeeHaulerwijksevaart Hoog Zand Infiltratie Overwegend wel49

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Samenhang tussen de watersystemenDe hoogtes in Smallingerland variëren van 5 m + NAP in het oosten tot 1,5 m - NAP aan dewestzijde. De stromingsrichting van het oppervlaktewater is overwegend van oost naar westgericht. Verder is van belang dat er geen uitwisseling van water plaats vindt tussen de zevenwatersystemen. Er vindt per watersysteem alleen uitwisseling van water plaats met hetboezemsysteem. Het boezemsysteem is belangrijk voor de uitwisseling van water, berging,natuur, scheepvaart en recreatie. De waterkwaliteit van het boezemsysteem wordt bepaalddoor de invloed van een veel groter stroomgebied dan alleen Smallingerland en is daardoorvanuit Smallingerland slechts beperkt te beïnvloeden. In stedelijk gebied is vooral desamenhang tussen waterketen en watersysteem van belang. De waterketen wordt wel eensgedefinieerd als: ‘alles wat door buizen gaat’.In onderstaand schema is weergegeven wat de interacties tussen watersysteem enwaterketen zijn. De richting van de pijltjes geeft daarbij de richting van de waterstroom aan.Voor het onverhard oppervlak wordt de neerslag via infiltratie in de bodem aan hetgrondwater toegevoegd. De stroming van grondwater naar oppervlaktewater vindt plaats doorontwatering en kwel. Op plekken waar het oppervlaktewaterpeil hoger is dan degrondwaterstand kan ook infiltratie optreden. Vanuit de waterketen vindt onttrekking vangrond- en oppervlaktewater plaats ten behoeve van de waterwinning voor drinkwater,landbouw en industrie. Na gebruik komt het water vervolgens als afvalwater terecht in deriolering. Vanuit de riolering vindt lozing van al of niet gezuiverd afvalwater plaats op hetoppervlaktewatersysteem.De afvoer van neerslag op verhard oppervlak via de riolering leidt tot snelle piekafvoeren,waardoor overstort van ongezuiverd rioolwater op het oppervlaktewatersysteem optreedt. Delozing van ongezuiverd rioolwater dient zoveel mogelijk voorkomen te worden. Vanuitduurzaamheid zijn daarom aspecten als benutting van regenwater, vegetatiedaken en hetafkoppelen van verhard oppervlak van de riolering van belang voor de verbetering van deinteractie tussen waterketen en watersysteem.50

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)De volgende kansen en knelpunten komen naar voren ten aanzien van het watersysteem inSmallingerland:- Om een tekort aan berging bij piekafvoeren te voorkomen, rekening houdend metklimaatontwikkelingen (WB21), dient meer water te worden vastgehouden in de haarvatenvan het watersysteem. Daarbij dient wel rekening te worden gehouden met de combinatiepiekberging-seizoensberging. Indien bijvoorbeeld aan het einde van het voorjaar waterwordt vastgehouden om watertekorten in de zomer te beperken, is op dat moment minderruimte in het watersysteem aanwezig om piekbuien op te vangen;- Afkoppelen van de riolering van het hemelwater van bestaand verhard gebied wordt alsbelangrijke kans gezien om het aantal riooloverstortingen vanuit gemengde rioolstelsels(in de wijken van voor 1990) te verminderen. Daarbij dient wel rekening te wordengehouden met de technische realisatiemogelijkheden (extra berging in oppervlaktewaternodig, vervanging riolering) en met de waterkwaliteit;- Het is gewenst om de uit- en afspoeling van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelenverder te beperken;- De ecologische inrichting en het ecologisch beheer van watergangen in zowel landelijkals stedelijk gebied dient verder gestimuleerd en afgestemd te worden. Een kans daarbijis om op geschikte locaties harde walbeschoeiingen te vervangen door natuurvriendelijkeoevers;- Er zijn knelpunten op smalle delen van vaarroutes waar de beroeps- en recreatievaartdezelfde route gebruiken. Door alternatieve vaarroutes aan te leggen kunnen demogelijkheden voor de recreatievaart sterk worden verbeterd;- De landschappelijke en stedenbouwkundige structuur leent zich niet overal voor deaanleg van grote waterpartijen ten behoeve van waterberging.51

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Bijlage 3 ViswatertypologieDe gemeente Smallingerland en Wetterskip Fryslân maken in het waterplan gebruik vanviswatertypen om het streefbeeld voor verschillende fysische, chemische enhydromorfologische kenmerken van het watersysteem te beschrijven. De keuze voor vis isniet zonder reden: visgemeenschappen raken aan alle facetten van het waterbeheer. Voor decommunicatie met derden is het handig dat iedereen vissen kent en dat het daardoor eenaansprekend symbool is voor de Watervisie.De volgende 5 viswatertypen van zoete wateren worden in Nederland onderscheiden:- Brasem-Snoekbaars: troebel, plantenarm water;- Blankvoorn-Brasem: troebel of helder plantenarm water;- Snoek-Blankvoorn: helder matig plantenrijk water;- Rietvoorn-Snoek: helder en zeer plantenrijk water;- Zeelt-Kroeskarper: zeer helder en zeer plantenrijk water.Sportvisserij Nederland (voorheen de OVB) heeft afbeeldingen gemaakt van dezeviswatertypen. Hieronder worden de twee uiterste viswatertypen voor Smallingerlandweergegeven. Boven is het viswatertype Brasem-Snoekbaars weergegeven en onder hetSmallingerlandse streefbeeld Rietvoorn-Snoek.52

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Het voorkomen van oevervegetatie is sterk bepalend voor het voorkomen van eenviswatertype. De verhouding tussen wateroppervlakte en oeveroppervlakte is onder meerbepalend voor het haalbare viswatertype. De gewenste watertypen geven het maximaalhaalbare viswatertype aan, dat kan worden nagestreefd en geven dus een richting aan. Intabel 1 zijn de kenmerken voor de viswatertypen beschreven.ViswatertypeGemiddeldediepte (cm)Aandeeloevervegetatie(%)Aandeelwaterplanten(%)VoedselrijkdomBrasem-> 100 < 10 < 10 zeer voedselrijkSnoekbaarsBlankvoorn-> 100 < 10 > 10 voedselrijkBrasemSnoek-Blankvoorn > 80 > 10 > 10 voedselrijkRietvoorn-Snoek > 80 > 20 > 20 matigvoedselrijkZeelt-Kroeskarper < 80 > 25 > 25 voedselrijkVoor de beschoeide of brede watergangen (breder dan circa 20 meter) speelt de oever eenondergeschikte rol. In deze wateren wordt vaak het viswatertype brasem-snoekbaarsaangetroffen. Het streefbeeld is blankvoorn-brasem wat kan worden bereikt door een beterewaterkwaliteit en het ontwikkelen van waterplanten. Voor smallere watergangen en waterenmet een natuurlijke oever geldt het streefbeeld ruisvoorn-snoek. Dit vereist matig voedselrijkwater met voldoende diepte en veel water- en oeverplanten. Het onderscheid met de beideoverige viswatertypen ligt vooral in de plantenrijkdom en de voedselrijkdom (snoekblankvoorn)en de voedselrijkdom en waterdiepte (zeelt-kroeskarper).53

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Bijlage 4 Resultaten bewonersenquêteHieronder wordt per vraag gemeld wat de belangrijkste conclusies uit de bewonersenquêtezijn. Er is ook aan de bewoners gevraagd om de postcode en de wijk of het dorp in te voeren.Zodoende kunnen conclusies worden getrokken over de verschillen tussen de wijken en dedorpen in relatie tot specifieke kansen en knelpunten.Zou u meer vijvers en sloten bij u in de buurt willen hebben?Eén op de vier geënquêteerden zou nieuwe waterpartijen wensen in de eigen buurt. In hetCentrum en het Burmaniapark zouden iets meer geënquêteerden dat wensen. In de Venenwenst echter 60% van de geënquêteerden nieuwe waterpartijen in de buurt. Daarom is hetinteressant om in het kader van het waterplan te kijken of het mogelijk is om in deze wijkmeer water te realiseren en daarnaast ook in andere wijken.Is uw tuin langer dan twee maanden onbruikbaar door wateroverlast?Slechts 14% van de geënquêteerden met een tuin heeft last van natte tuinen waarvan 3% inde zomerperiode. De meldingen in de zomerperiode komen het meeste voor in de Wiken,Drait, Trisken en Oudega. Op deze locaties is sprake van wateroverlast in de tuinengedurende 2 maanden in de zomer. Binnen het grondwaterplan worden deze gegevensmeegenomen in de toetsing van de uitkomsten van het grondwatermeetnet.Is uw kruipruimte langer dan twee maanden nat?Ruim 47% van de geënquêteerden met een kruipruimte heeft langer dan twee maanden lastvan een natte kruipruimte. Natte kruipruimtes komen het meest voor in de winter (36%) enminder in de zomer (11%). In de Folgeren, de Trisken, de Wiken en de Drait komen nattekruipruimtes in de zomer het meest voor. In de Drait worden echter de meeste problemengemeld. Ruim 16% van de bewoners meldt een natte kruipruimte in de zomer. Binnen hetgrondwaterplan worden deze gegevens meegenomen in de toetsing van de uitkomsten vanhet grondwatermeetnet.Zijn de paden in de parken en de speelterreinen bij u in de buurt langer dan tweemaanden ontoegankelijk door wateroverlast?Bijna 20% van de geënquêteerden meldt dat de parken en speelterreinen langer dan tweemaanden ontoegankelijk zijn. Ruim 15% van de geënquêteerden meldt dat voor dewinterperiode en een kleine 4% voor de zomerperiode. In de Trisken, de Drait en de Wikenkomt wateroverlast in de parken en speeltuinen gedurende de zomerperiode het meest voor.Binnen het grondwaterplan worden deze gegevens meegenomen in de toetsing van deuitkomsten van het grondwatermeetnet.De gemeente maakt in 2012 een grondwaterplan waarin maatregelen wordenbeschreven om grondwateroverlast aan te pakken. Op basis van dit plan wordtmogelijk de rioolheffing aangepast. De definitie van grondwateroverlast bepaalt welkemaatregelen er worden genomen en welke invloed dat heeft op de hoogte van derioolheffing. Met welke uitspraken over grondwateroverlast bent u het eens?Meer dan 64% van de geënquêteerden kiest voor één of meerdere opties om degrondwateroverlast zoveel mogelijk aan te pakken en deze te koppelen aan de rioolheffing.Slechts 36% accepteert natte kruipruimtes, tuinen, parken en speelvoorzieningen. Bij degeënquêteerden is dus draagvlak om grondwateroverlast aan te pakken en daarmee derioolheffing aan te passen. Hoe dat gemeentebreed is, is op basis van de gegevens uit deenquête moeilijk vast te stellen. Verder is het belangrijk om hierbij te melden dat degeënquêteerden niet op de hoogte waren van de daadwerkelijke toename van de rioolheffing54

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)in concrete bedragen. Toevoeging van een aantal voorbeelden met bedragen had wellicht deuitkomst van deze vraag beïnvloed.Hoe ziet u de vijvers bij u in de buurt het liefst?Van de 350 geënquêteerden met waterpartijen in de leefomgeving geeft 78% aan datwaterpartijen met natuurvriendelijke inrichting en waterplanten gewenst zijn. Zo’n 15%waardeert natuurvriendelijke oevers met weinig waterplanten. Slechts 7% geeft aan datwaterpartijen met walbeschoeiing de voorkeur hebben. Er zijn nauwelijks verschillen tussendorpen en wijken. Wel is opvallend dat in de Drachtstervaart en het Fennepark allegeënquêteerden de natuurvriendelijke oevers waarderen, maar een deel van degeënquêteerden (respectievelijk 50 en 28%) liever minder waterplanten ziet. Dit sluit goedaan bij de baggerwerken die in 2012 zullen worden uitgevoerd. Daarbij zal hetmiddengedeelte van de watergangen worden verdiept en zal in het midden dus minderoverlast van overmatige plantengroei worden ervaren. Binnen het waterplan worden,aansluitend op de voorkeuren uit de bevolking, maatregelen beschreven om meernatuurvriendelijke oevers aan te leggen.Een vegetatiedak is een dak van een huis of pand waarop planten (mosplantjes, gras ofkruiden) groeien. Voordelen van vegetatiedaken zijn: het is een stukje natuur, het dakisoleert beter dan een gemiddeld dak, de omgeving warmt minder op en regenwaterwordt minder snel afgevoerd. Zou u overwegen om een vegetatiedak aan te leggen?Circa 10% van de geënquêteerden met een eigen huis is bereid om een vegetatiedak aan teleggen. Nog eens 27% zou dat overwegen als er een subsidieregeling zou zijn. Kortom, ruimeen derde van de geënquêteerden staat positief tegenover vegetatiedaken. Een derde van degeënquêteerden zou nooit een vegetatiedak aanleggen, omdat het niet mooi is. Zo’n 30% wilgeen vegetatiedak aanleggen, omdat het te duur is.Lokaal zijn er verschillen waar te nemen. In een groene waterrijke wijk als het Fennepark is eronder de geënquêteerden minder draagvlak voor vegetatiedaken, evenals in de Wiken, deWilgen, Smalle Ee en het centrum van Drachten. Vooral in Drachtstercompagnie,Houtigehage, de Veenhoop, Goëngahuizen, het Burmaniapark, de Singels, de Trisken en hetHimsterhout is onder de geënquêteerden veel draagvlak voor vegetatiedaken. Binnen hetwaterplan wordt gekeken naar een aantal openbare gebouwen waar kansen liggen omvegetatiedaken aan te leggen. Verder wordt voorgesteld om meer aandacht te besteden aande communicatie rondom vegetatiedaken om de houding ten opzichte van vegetatiedakenpositief te beïnvloeden.Ongeveer 50 van de 130 liter drinkwater die wij dagelijks gebruiken, wordt gebruiktvoor toiletspoeling en wasmachine. Voor deze toepassingen is regenwater schoongenoeg. Het regenwater van het dak kan namelijk in een ondergrondse tank wordenopgevangen en worden opgepompt voor gebruik binnenshuis. Zou u overwegen omregenwater te benutten voor toiletspoeling en/of wasmachine?Circa 23% van de geënquêteerden met een eigen huis is bereid om regenwater te benuttenvoor toilet en wasmachine en 48% zou dat overwegen als er een subsidieregeling zou zijn.Kortom, ruim 70% van de geënquêteerden staat positief tegenover regenwaterbenutting.Ongeveer 19% vindt een dergelijk systeem te duur en 11% vindt het teveel werk om aan teleggen.Lokaal zijn er ook weer interessante verschillen waar te nemen. In het Fennepark,Burmaniapark, de Wiken, De Bouwen, de Venen, Nijega en de Tike is onder degeënquêteerden minder dan gemiddeld draagvlak voor regenwaterbenutting. InDrachtstercompagnie, Houtigehage en de Singels is onder de geënquêteerdenbovengemiddeld veel draagvlak voor regenwaterbenutting.55

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Binnen het waterplan wordt bekeken of een subsidieregeling voor regenwaterbenuttingwederom ingezet kan worden. Verder wordt voorgesteld om meer aandacht te besteden aande communicatie rondom regenwaterbenutting.Hoe staat u tegenover het spelen van kinderen in of bij het water in uw buurt, zoals datnu bijvoorbeeld plaats vindt in Smalle Ee, de Leijen, Thalenpark, Fennepark enParkwijk de Singels?Bijna de helft van de geënquêteerden staat positief tegenover meer speelplekken bij hetwater. Ongeveer 27% vindt dat er genoeg speelplekken zijn. Vooral in Oudega en hetFennepark is dat het geval. (respectievelijk 45 en 61%). Eén op de vier geënquêteerden vindthet spelen van kinderen bij het water te gevaarlijk. Dat is vooral in de Venen, Nijega en deTike het geval. Als er waterspelen op deze locaties wordt toegepast dan moet hetwaterspelen kritisch worden bekeken en is goede communicatie met omwonendennoodzakelijk. Op andere locaties is alleen de aandacht voor kindvriendelijke aspecten (flauweoevertaluds, overzichtelijke oevers, kritische waterdieptes) en communicatie via de Breeduitnoodzakelijk. Binnen het waterplan worden met aandacht voor de lokale verschillen één ofmeerdere locaties bekeken om waterspelen toe te passen.Hoe beleeft u de vijvers bij u in de buurt?Circa 78% van de geënquêteerden die in de buurt van het water wonen, beleeft dewaterpartijen als positief. Ongeveer 6% vindt dat er te veel onderhoud wordt gepleegd endaarmee het waterleven te veel wordt verstoord. Nog eens 16% vindt dat er te weinig aanonderhoud wordt gedaan.Het water in de verschillende dorpen en wijken wordt dus hoog gewaardeerd. In de Swetten,de Singels, Drachtstervaart, Himsterhout, Rottevalle, de Wilgen en Smalle Ee wordt het waterdoor meer dan 90% van de geënquêteerden als goed beoordeeld. Het Burmaniapark en dedorpen Drachtstercompagnie, Houtigehage, Nijega, de Tike, de Veenhoop en Goëngahuizenscoren lager dan gemiddeld. Bijna altijd wordt daar genoemd dat er te weinig onderhoudwordt gedaan.Deze resultaten gecombineerd met de vraag over de gewenste inrichting geeft het beeld datde meeste waterpartijen als goed worden beoordeeld en natuurvriendelijke oevers daar nogeen bijdrage aan kunnen leveren om dat beeld nog positiever te krijgen. Het onderhoud op degenoemde locaties zal nog nader worden bekeken.Is er voldoende viswater bij u in de buurt en is het goed bereikbaar?De vragen die over de hengelsport en het visstandbeheer gingen, zijn maar door een helekleine groep (nog geen 10 procent) ingevuld. Daardoor zijn er moeilijk conclusies te trekken.Er wordt dan ook geen gebruik gemaakt van de gegevens uit deze enquête. Er kan beterworden aangesloten bij eventuele wensen van de hengelsportvereniging;Welke soorten vis zijn volgens u te weinig aanwezig in het viswater bij u in de buurt?De vragen die over de hengelsport en het visstandbeheer gingen, zijn maar door een helekleine groep (nog geen 10 procent) ingevuld. Daardoor zijn er moeilijk conclusies te trekken.Er wordt dan ook geen gebruik gemaakt van de gegevens uit deze enquête. Er kan beterworden aangesloten bij eventuele wensen van de hengelsportvereniging;56

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Waar zouden de gemeente en Wetterskip Fryslân de komende tijd voor wat betreft hetwaterbeheer het beste over kunnen communiceren?In volgorde van veel naar weinig genoemd door geënquêteerden richten de gemeente en hetwaterschap zich de komende jaren qua communicatie op:- Regenwaterbenutting (51%);- Grondwater (34%);- Afkoppelen van regenwater (31%);- Inrichting en onderhoud van de vijvers (29%);- Alternatieven voor chemische onkruidbestrijding (28%);- Waterpeilbeheer van de waterpartijen (23%);- Tips voor tuininrichting, rekening houdende met water en milieu (21%);- Riolering (21%);- Vegetatiedaken (17%);- Waterzuivering (15%).Met uitzondering van het onderwerp regenwaterbenutting zijn de verschillen niet erg groot endaarom worden al deze onderwerpen de komende jaren in de communicatie overwaterbeheer meegenomen.Welke twee communicatiemiddelen kunnen de gemeente en Wetterskip Fryslân dekomende jaren het beste inzetten voor informatievoorziening over waterbeheer?Ten aanzien van de communicatiemiddelen zijn de verschillen wel groot. Ruim 79% van degeënquêteerden vindt communicatie via de Breeduit een goed communicatiemiddel. Zo’n48% vindt dat het geven van waterlessen op scholen positief bijdraagt. Verder scoort dewaterkalender met 31% ook heel goed. De andere communicatiemiddelen (watermarkt,inloopspreekuur, folders) scoren te laag en worden derhalve binnen het waterplan nietingezet.In 2008 heeft de gemeente Smallingerland een regentonactie gehouden. Het was eengroot succes, want er werden 1.700 tonnen besteld. Zou u mee willen doen aan eeneventuele tweede regentonactie in Smallingerland?Als er op basis van deze respons een regentonactie zou worden gehouden, dan zouden er inieder geval ruim 150 tonnen worden verkocht. De verwachting is dat er minimaal hetzelfdeaantal bijkomt. Het zou dus rendabel zijn om wederom een regentonactie te houden in hetkader van het gemeentelijk waterplan.57

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Bijlage 5 Resultaten grondwatermeetnetIn 2010 geplaatste peilbuizenGrondwaterstanden Fennepark FP1 (3-2010 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,41,61,822-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-201258

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Grondwaterstanden Swetten DSW1 (3-2010 - 4-2012)00,20,40,60,811,21,41,61,822-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-2012Grondwaterstand (m - maaiveld)2-2-20122-3-2012Grondwaterstanden Swetten DSW4 (3-2010 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,41,61,82-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-2012Grondwaterstanden Wiken DW7 (3-2010 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,41,61,82-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-201259

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Grondwate rstanden Maartenswouden M W3 (3-2010 - 4-2012)00,20,40,60,811,21,41,61,822-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-2011Grondwaterstand (m - maaiveld)2-1-20122-2-20122-3-2012Grondwaterstanden Trisken DT3 (3-2010 - 4-2012)0Grondwaterstand (m - maaiveld)0,20,40,60,811,22-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-2012Grondwaterstanden Drait DD1 (3-2010 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,41,62-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-201260

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Grondwaterstanden Drait DD2 (3-2010 - 4-2012)00,20,40,60,811,21,41,62-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-2012Grondwaterstand (m - maaiveld)Grondwaterstanden Singels DSi2 (3-2010 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,42-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-2012Grondwaterstanden Singels DSi3 (3-2010 - 4-2012)0Grondwaterstand (m - maaiveld)0,20,40,60,811,22-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-201261

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Grondwaterstanden Venen DV4 (3-2010 - 4-2012)00,20,40,60,811,21,42-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-2012Grondwaterstand (m - maaiveld)Grondwaterstanden Bouwen DB8 (3-2010 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,41,62-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-2012Grondwaterstanden Bouwen DB16 (3-2010 - 4-2012)0Grondwaterstand (m - maaiveld)0,20,40,60,811,22-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-201262

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Grondwaterstanden Centrum C1 (3-2010 - 4-2012)00,10,20,30,40,50,60,70,80,92-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-2012Grondwaterstand (m - maaiveld)Grondwaterstanden De Tike T1 (3-2010 - 4-2012)0Grondwaterstand (m - maaiveld)0,511,522,52-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-2012Grondwaterstanden Oudega O1 (3-2010 - 4-2012)0Grondwaterstand (m - maaiveld)0,20,40,60,811,22-3-20102-4-20102-5-20102-6-20102-7-20102-8-20102-9-20102-10-20102-11-20102-12-20102-1-20112-2-20112-3-20112-4-20112-5-20112-6-20112-7-20112-8-20112-9-20112-10-20112-11-20112-12-20112-1-20122-2-20122-3-201263

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)In 2011 geplaatste peilbuizenGrondwaterstanden Boornbergum BB1 (11-2011 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,429-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-201264

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Grondwaterstanden A7-Noord DA1 (11-2011 - 4-2012)00,20,40,60,811,21,429-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-2012Grondwaterstand (m - maaiveld)28-2-20126-3-201213-3-2012Grondwaterstanden Burmaniapark DBU1 (11-2011 - 4-2012)0Grondwaterstand (m - maaiveld)0,20,40,60,811,229-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-2012Grondwaterstanden Drachtstercompagnie DCOM1 (11-2011 - 4-2012)00,1Grondwaterstand (m - maaiveld)0,20,30,40,50,60,70,829-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-201265

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Grondwaterstande n Himsterhout DH1 (11-2011 - 4-2012)00,20,40,60,811,21,41,629-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-2012Grondwaterstand (m - maaiveld)Grondwaterstande n Himsterhout DH2 (11-2011 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,41,629-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-2012Grondwaterstanden Industrie haven Dl1 (11-2011 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,429-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-201266

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Grondwaterstande n Kantore npark DK1 (11-2011 - 4-2012)00,20,40,60,811,21,429-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-2012Grondwaterstand (m - maaiveld)Grondwaterstanden Noordoost DN1 (11-2011 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,429-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-2012Grondwaterstanden Noordoost DN2 (11-2011 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,41,629-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-201267

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Grondwaterstanden Singe ls DSl4 (11-2011 - 4-2012)00,20,40,60,811,229-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-2012Grondwaterstand (m - maaiveld)14-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-2012Grondwaterstanden Vrijburgh DVR1 (11-2011 - 4-2012)0Grondwaterstand (m - maaiveld)0,20,40,60,811,229-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-2012Grondwaterstande n Houtige hage HH1 (11-2011 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,41,61,8229-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-201268

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Grondwaterstanden Nije ga NIJ1 (11-2011 - 4-2012)00,20,40,60,811,229-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-2012Grondwaterstand (m - maaiveld)28-2-20126-3-201213-3-2012Grondwaterstanden Opeinde OP1 (11-2011 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,41,61,829-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-2012Grondwaterstanden Rottev alle RV1 (11-2011 - 4-2012)0Grondwaterstand (m - maaiveld)0,20,40,60,811,229-11-20116-12-201113-12-201120-12-201127-12-20113-1-201210-1-201217-1-201224-1-201231-1-20127-2-201214-2-201221-2-201228-2-20126-3-201213-3-201269

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Peilbuizen uit meetnet Wetterskip FryslânGrondwaterstande n Folgere n MPN-D1 (10-2010 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,426-10-201026-11-201026-12-201026-1-201126-2-201126-3-201126-4-201126-5-201126-6-201126-7-201126-8-201126-9-201126-10-201126-11-201126-12-201126-1-201226-2-201226-3-201270

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Grondwaterstanden Wiken MPN-D5 (10-2010 - 4-2012)00,20,40,60,811,226-10-201026-11-201026-12-201026-1-201126-2-201126-3-201126-4-201126-5-201126-6-201126-7-201126-8-201126-9-201126-10-201126-11-201126-12-201126-1-201226-2-201226-3-2012Grondwaterstand (m - maaiveld)Grondwaterstanden Wiken MPN-D6 (10-2010 - 4-2012)00,2Grondwaterstand (m - maaiveld)0,40,60,811,21,41,61,8226-10-201026-11-201026-12-201026-1-201126-2-201126-3-201126-4-201126-5-201126-6-201126-7-201126-8-201126-9-201126-10-201126-11-201126-12-201126-1-201226-2-201226-3-201272

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Bijlage 5 Verwerking ideeën uit klankbordgroep en bewonersenquêteProjecten/ideeën uit klankbordgroep/bewonersenquête die worden meegenomenHieronder wordt een overzicht gegeven van alle ideeën uit de klankbordgroep en debewonersenquête die zijn opgenomen in het maatregelenprogramma of de watervisie.SuggestiesWatervisie(+/-)Maatregelenprogramma(projectnummer)Meer visplekken en uitzet vis. - 3.2Houdt bij een regentonactie rekening met- 4.3bewoners met weinig geld.Aandacht voor aanleg natuurvriendelijke oevers in - 2.2ringsloot Trisken. De dam in het fietspad aan deDorsvloer vervangen door een brug.Maalregimes van gemalen (met name nabij de + -Drait) afstemmen op droogteperiodes.Bij wijkgericht onderzoek ook geohydrologisch - 1.1 - 1.5onderzoek doen.Bekijken of de waterpeilen in wijken de Singels en - 2.5de Drait hoger kunnen.Meer voorlichting geven over:- 4.4- Het verloop van de (regen)waterafvoer inDrachten;- Duurzaam waterbeheer in en rondom flats;- Bovengrondse afvoer van regenwater (o.a.aandacht voor gladde stoepen);- Tips voor kostenbesparing voor water enenergie;- Bij bouwplannen vroegtijdig informatie overmogelijkheden voor regenwaterbenutting,vegetatiedaken en tuininrichting.Natuurvriendelijke oevers in de wijk de Drait. - 1.1 en 2.1Koppel de hogedrukreiniger aan de regenton en - 4.3 en 4.4spuit daarmee uw tegels schoon.Het uitzetten van zeelten. - 3.2Projecten/ideeën uit klankbordgroep/bewonersenquête die niet worden meegenomenEr zijn een aantal projecten die wel door de projectgroep zijn uitgewerkt, maar die nietworden meegenomen in de verdere afweging van het maatregelenprogramma. Dezeprojecten worden hieronder kort besproken.Herstel OksekopAan het Fryske Gea is gemeld dat we wel kansen zien voor het herstel van de Oksekop,maar dat er momenteel geen financiële middelen zijn om bij te dragen in het project. In deOksekop worden waardevolle dotterbloemgraslanden bedreigd door inklinking van het gebiedals gevolg van ontwatering van naastgelegen polder. Herstel is mogelijk door opbrengen vanslib en vergroting van de invloed van het boezemwater. Zodoende wordt de negatieve invloedvan wegzijging naar de omliggende diepe polders minder groot. De Oksekop is gelegen tenzuiden van de vaarweg De Veenhoop-Drachten en ten noorden van de haven van Smalle Ee.73

Gemeentelijk Waterplan Smallingerland 2013-2016 (oktober 2012)Ondieptes in verschillende vaarwegenAan de Watersportverenigng Drachten-Veenhoop is gemeld dat de ondieptes niet wordenaangepakt in het kader van het waterplan, omdat uit de meest recente peilingen van deprovincie geen knelpunten naar voren zijn gekomen. De ontwikkelingen worden de komendejaren in de gaten gehouden.Verbreden van de wijken rondom DrachtstercompagnieVanuit de bewonersenquête is voorgesteld om de wijken rondom Drachtstercompagnie teverbreden om zo meer doorstroming en een veel mooier beeld te krijgen. Dit idee kan betermeegewogen worden in het Watergebiedsplan Twijzel van Wetterskip Fryslân.Dammen vervangen door bruggen en waterpartijenDit project is voorgesteld vanuit de bewonersenquête om wateren meer met elkaar teverbinden om zo meer mogelijkheden voor varen en schaatsen te creëren. Alleen voor deoostelijke ringsloot van de Trisken wordt dit meegenomen in een apart project.Nieuwe waterpartijen nabij het Kamp/het HeemEr is geconstateerd dat er voldoende oppervlaktewater aanwezig is in de buurt van hetReidingpark. Met de realisatie van het Drachtstervaartplan zullen de afvoermogelijkhedenvoor deze omgeving onder vrij verval naar de boezem verbeteren. Extra oppervlaktewater isop korte termijn niet nodig.Aanleg natuuroevers en schraal nat grasland in het gebied tussen Slinge en Drait.Tijdens een veldinventarisatie is gebleken dat er een behoorlijke diversiteit aannatuurwaarden in het gebied aanwezig is. Veel geld investeren in het gebied terwijl nogonzeker is of er een hogere natuurwaarde wordt behaald in de toekomst, lijkt daarom op ditmoment niet kosteneffectief.Aanleg nieuwe waterpartijenDit project, waarbij de aanleg van nieuw oppervlaktewater was voorzien, is opgegaan in dewaterstructuurplannen van de Drait, de Folgeren en de Venen.Subsidieregeling regenwaterbenuttingEr werd in het verleden te weinig gebruik gemaakt van de subsidieregelingregenwaterbenutting. Verder zijn het behoorlijke investeringen (circa € 3.000 per aanvraag)die maar weinig milieuwinst opleveren. Daarom ziet de projectgroep meer in het realiserenvan goede voorbeelden bij openbare gebouwen. Daarom is in de watervisie opgenomen datbij ieder nieuw openbaar gebouw of een reconstructie van een gebouw alle toiletten metregenwater worden doorgespoeld.Meer fonteinen aanleggenDeze ambitie kwam in de bewonersenquête een paar keer naar voren en binnen deklankbordgroep werd de ambitie ook genoemd. Binnen de projectgroep is echter vanuitduurzaamheidsoogpunt afgezien van deze ambitie. Bij fonteinen wordt namelijk veel stroomverbruikt en treden waterverliezen op. Dit kan in zomerse perioden tot ongewenstepeildalingen in oppervlaktewater leiden. Het kost vervolgens energie om het peil van hetoppervlaktewater weer op een gewenst niveau te krijgen.74