Wat is AROMASIN? - Chirurg en operatie
Wat is AROMASIN? - Chirurg en operatie
Wat is AROMASIN? - Chirurg en operatie
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Aromataseremmers:Na de overgang <strong>is</strong> het vetweefsel devoornaamste bron van oestroge<strong>en</strong> doorde omzetting van andere hormon<strong>en</strong> inoestroge<strong>en</strong>. Aromataseremmers zijnmedicijn<strong>en</strong> die de vorming van oestrog<strong>en</strong><strong>en</strong>in het vetweefsel remm<strong>en</strong>.Chemotherapie:Het doel van de behandeling metchemotherapie <strong>is</strong> het vernietig<strong>en</strong> van dekankercell<strong>en</strong>, waar die zich in het lichaamook mog<strong>en</strong> bevind<strong>en</strong>. Er zijn verschill<strong>en</strong>desoort<strong>en</strong> chemotherapie, elk met e<strong>en</strong> eig<strong>en</strong>invloed op de celdeling.De medicijn<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> op verschill<strong>en</strong>demanier<strong>en</strong> word<strong>en</strong> toegedi<strong>en</strong>d. Bijvoorbeeldper infuus, als tablet of per injectie.bij de behandelingvanborstkankerPfizer bv, Postbus 37, 2900 AA Capelle a/d IJssel, www.pfizer.nlARO-06-027Uw arts heeft u e<strong>en</strong> behandeling met<strong>AROMASIN</strong> (exemestaan) voorgesteld.Het <strong>is</strong> voor u belangrijk om te wet<strong>en</strong> wat <strong>AROMASIN</strong> <strong>is</strong><strong>en</strong> waar u bij gebruik ervan op moet lett<strong>en</strong>.
Inhoud<strong>Wat</strong> <strong>is</strong><strong>AROMASIN</strong>?Dit boekje bevat informatie over de volg<strong>en</strong>deonderwerp<strong>en</strong>:<strong>Wat</strong> <strong>is</strong> <strong>AROMASIN</strong>?<strong>Wat</strong> <strong>is</strong> kanker?<strong>Wat</strong> <strong>is</strong> borstkanker?Hoe werkt <strong>AROMASIN</strong>?Hoe moet <strong>AROMASIN</strong> word<strong>en</strong> ing<strong>en</strong>om<strong>en</strong>?<strong>Wat</strong> te do<strong>en</strong> bij mogelijke bijwerking<strong>en</strong>?Belangrijke veiligheidsinformatieVrag<strong>en</strong> <strong>en</strong> antwoord<strong>en</strong>De betek<strong>en</strong><strong>is</strong> van <strong>en</strong>kele belangrijkebegripp<strong>en</strong><strong>AROMASIN</strong> (exemestaan) <strong>is</strong> e<strong>en</strong>g<strong>en</strong>eesmiddel teg<strong>en</strong> borstkanker datoraal (via de mond) wordt ing<strong>en</strong>om<strong>en</strong>.<strong>AROMASIN</strong> <strong>is</strong> ge<strong>en</strong> chemotherapie, maare<strong>en</strong> hormoontherapie <strong>en</strong> behoort tot deklasse van aromatase-remmers.<strong>AROMASIN</strong> kan word<strong>en</strong> gebruikt alsaanvulling op de behandeling van oestroge<strong>en</strong>gevoeligebeginn<strong>en</strong>de borstkankerbij vrouw<strong>en</strong> na de overgang. Zij di<strong>en</strong><strong>en</strong>echter eerst 2 tot 3 jaar met tamoxif<strong>en</strong>(e<strong>en</strong> hormonaal g<strong>en</strong>eesmiddel) te zijnbehandeld.<strong>AROMASIN</strong> kan ook word<strong>en</strong> gebruiktvoor de behandeling van uitgezaaideborstkanker bij vrouw<strong>en</strong> na de overgang,wanneer e<strong>en</strong> ander hormonaal g<strong>en</strong>eesmiddelonvoldo<strong>en</strong>de effect heeft gehad.Behandeling met <strong>AROMASIN</strong> remt de groeivan de tumor. De tumor kan ook kleinerword<strong>en</strong> of zelfs verdwijn<strong>en</strong>. Het middel <strong>is</strong>uitsluit<strong>en</strong>d verkrijgbaar op doktersrecept.3NB: de vetgedrukte woord<strong>en</strong> word<strong>en</strong> uitgelegd in debegripp<strong>en</strong>lijst op pagina 16 <strong>en</strong> 17.
<strong>Wat</strong> <strong>is</strong>kanker?<strong>Wat</strong> <strong>is</strong> borstkanker?Het m<strong>en</strong>selijk lichaam <strong>is</strong> opgebouwduit ontelbaar veel cell<strong>en</strong>. Organ<strong>en</strong>, zoalsde lever, nier<strong>en</strong>, huid of long<strong>en</strong> zijnopgebouwd uit speciale cell<strong>en</strong>, die nodigzijn om deze organ<strong>en</strong> hun specifiekefuncties te lat<strong>en</strong> vervull<strong>en</strong>. De meesteorgan<strong>en</strong> blijv<strong>en</strong> gezond doordat de oude,niet goed meer functioner<strong>en</strong>de cell<strong>en</strong>word<strong>en</strong> afgestot<strong>en</strong> <strong>en</strong> vervang<strong>en</strong> doornieuwe. Dit <strong>is</strong> e<strong>en</strong> goed gecontroleerd,continu doorgaand proces.Bij kanker <strong>is</strong> dit proces van het vervang<strong>en</strong>van cell<strong>en</strong> ontspoord. Door e<strong>en</strong> verstoringvan de g<strong>en</strong>et<strong>is</strong>che programmering van decel blijft deze zich ongecontroleerd del<strong>en</strong>.Hierdoor ontstaat e<strong>en</strong> groot aantal cell<strong>en</strong>met dezelfde stoorn<strong>is</strong>, die e<strong>en</strong> gezwel gaanvorm<strong>en</strong> (ook wel tumor g<strong>en</strong>oemd). Tumor<strong>en</strong>die niet of weinig schadelijk zijn, word<strong>en</strong>goedaardig of b<strong>en</strong>igne g<strong>en</strong>oemd. Tumor<strong>en</strong>die e<strong>en</strong> bedreiging voor de gezondheidvorm<strong>en</strong>, word<strong>en</strong> kwaadaardig of maligneg<strong>en</strong>oemd.Borstkanker <strong>is</strong> bij vrouw<strong>en</strong> de meestvoorkom<strong>en</strong>de vorm van kanker. In dewesterse land<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong> vrouw<strong>en</strong> e<strong>en</strong>kans van 1 op 9 om e<strong>en</strong>s in hun lev<strong>en</strong>borstkanker te ontwikkel<strong>en</strong>. Jaarlijkskrijg<strong>en</strong> in ons land ongeveer 70-80mann<strong>en</strong> borstkanker. Dit kan met e<strong>en</strong>erfelijke aanleg te mak<strong>en</strong> hebb<strong>en</strong>.Borstkanker <strong>is</strong> e<strong>en</strong> kwaadaardig gezwel datzich ontwikkelt in het weefsel van de borst.Zo’n gezwel bestaat uit lichaamscell<strong>en</strong> die,om onbek<strong>en</strong>de red<strong>en</strong><strong>en</strong>, ongecontroleerdzijn gaan del<strong>en</strong>. Door dit ongecontroleerdedel<strong>en</strong> ontstaan ope<strong>en</strong>hoping<strong>en</strong> van cell<strong>en</strong>(gezwell<strong>en</strong> of tumor<strong>en</strong>). De afwijking <strong>is</strong> nietaltijd voelbaar.E<strong>en</strong> duidelijke oorzaak van borstkanker<strong>is</strong> niet bek<strong>en</strong>d. Er zijn echter wel <strong>en</strong>keleinvloed<strong>en</strong> bek<strong>en</strong>d die het r<strong>is</strong>ico op hetkrijg<strong>en</strong> van borstkanker verhog<strong>en</strong>. Ted<strong>en</strong>k<strong>en</strong> valt aan hormonale invloed<strong>en</strong>(vroege m<strong>en</strong>struatie, late m<strong>en</strong>opauze),milieu, lev<strong>en</strong>sstijl, dieet maar ook aanerfelijkheid. De gekoz<strong>en</strong> behandeling vanborstkanker hangt sterk sam<strong>en</strong> met hetstadium waarin de ziekte zich bevindt.5
Er zijn verschill<strong>en</strong>de manier<strong>en</strong> om borstkankerte behandel<strong>en</strong>; e<strong>en</strong> chirurg<strong>is</strong>cheingreep om de kankercell<strong>en</strong> weg tehal<strong>en</strong>; bestraling om kankercell<strong>en</strong> ope<strong>en</strong> bepaalde plaats te vernietig<strong>en</strong>;hormoontherapie, chemotherapie of e<strong>en</strong>combinatie van beide.Wanneer e<strong>en</strong> tumor gevoelig <strong>is</strong> voor hetvrouwelijk hormoon oestroge<strong>en</strong> zal de artskiez<strong>en</strong> voor e<strong>en</strong> hormonale therapie, veelalals aanvulling op e<strong>en</strong> andere behandeling.De hormoontherapie heeft dan tot doel dewerking of de productie van lichaamseig<strong>en</strong>hormon<strong>en</strong> af te remm<strong>en</strong>. Hierdoor wordtdan de groei van de tumor teg<strong>en</strong>gegaan.Hoe werkt<strong>AROMASIN</strong>?<strong>AROMASIN</strong> <strong>is</strong> e<strong>en</strong> hormonale therapiedie de aanmaak van het vrouwelijk geslachtshormoonoestroge<strong>en</strong> remt. Deeierstokk<strong>en</strong> zijn voor de overgang debelangrijkste produc<strong>en</strong>t van oestroge<strong>en</strong>.Na de overgang producer<strong>en</strong> de eierstokk<strong>en</strong>ge<strong>en</strong> vrouwelijke geslachtshormon<strong>en</strong>meer. Er word<strong>en</strong> echter nog wel geringehoeveelhed<strong>en</strong> oestroge<strong>en</strong> gemaakt viade bijnier<strong>en</strong> <strong>en</strong> het vet- <strong>en</strong> spierweefsel,echter in veel kleinere hoeveelhed<strong>en</strong>. Inhet vetweefsel word<strong>en</strong> bepaalde hormon<strong>en</strong>(androg<strong>en</strong><strong>en</strong>) omgezet in oestrog<strong>en</strong><strong>en</strong>.Het eiwit “aromatase” <strong>is</strong> verantwoordelijkvoor deze omzetting. <strong>AROMASIN</strong> <strong>is</strong> e<strong>en</strong>g<strong>en</strong>eesmiddel dat het eiwit “aromatase”remt <strong>en</strong> verhindert daardoor de aanmaakvan oestroge<strong>en</strong>. De aanwezige tumorcell<strong>en</strong>krijg<strong>en</strong> hierdoor ge<strong>en</strong> stimulatie meerwaardoor de groei van de tumor wordtgeremd. De tumor kan daardoor zelfskleiner word<strong>en</strong> <strong>en</strong> totaal verdwijn<strong>en</strong>.7E<strong>en</strong> hormoonbehandeling met <strong>AROMASIN</strong><strong>is</strong> ge<strong>en</strong> plaatselijke behandeling maar heeftbetrekking op het hele lichaam. Hierdoorword<strong>en</strong> ook ev<strong>en</strong>tuele hormoongevoeligeuitzaaiing<strong>en</strong> in het lichaam vernietigd, netals bij chemotherapie.
Hoe moet<strong>AROMASIN</strong>word<strong>en</strong> ing<strong>en</strong>om<strong>en</strong>?<strong>Wat</strong> te do<strong>en</strong> bijmogelijke bijwerking<strong>en</strong>?De dosering (25 mg per tablet) van<strong>AROMASIN</strong> <strong>is</strong> e<strong>en</strong>voudig. Eén tablet perdag na e<strong>en</strong> maaltijd.Het <strong>is</strong> belangrijk dat u <strong>AROMASIN</strong> elkedag na dezelfde maaltijd neemt omdat opdie manier de hoeveelheid <strong>AROMASIN</strong> inhet lichaam zo constant mogelijk blijft.Daarnaast wordt hierdoor het innem<strong>en</strong> van<strong>AROMASIN</strong> meer routine, zodat de kansdat u <strong>AROMASIN</strong> vergeet zo klein mogelijkwordt.<strong>AROMASIN</strong> wordt meestal goed verdrag<strong>en</strong>.Maar zoals bij de meeste behandeling<strong>en</strong>heeft ook <strong>AROMASIN</strong> bijwerking<strong>en</strong>.Gelukkig zijn deze, volg<strong>en</strong>s vrouw<strong>en</strong> diebehandeld word<strong>en</strong> met <strong>AROMASIN</strong> relatiefmild.De meest voorkom<strong>en</strong>de bijwerking<strong>en</strong>zijn opvliegers, m<strong>is</strong>selijkheid, moeheid,transpiratie <strong>en</strong> duizeligheid. Dezebijwerking<strong>en</strong> zijn meestal e<strong>en</strong> gevolgvan het effect dat <strong>AROMASIN</strong> heeftop de hormoonhu<strong>is</strong>houding. Gezondegevarieerde voeding, lichaamsbeweging,rust <strong>en</strong> ontspanning kunn<strong>en</strong> ev<strong>en</strong>tuelebijwerking<strong>en</strong> tot e<strong>en</strong> minimum beperk<strong>en</strong>.9
Uw arts ofverpleegkundige <strong>is</strong> altijdbereid om met u te prat<strong>en</strong> overbijwerking<strong>en</strong> van g<strong>en</strong>eesmiddel<strong>en</strong> ofandere verschijnsel<strong>en</strong> waarover u zichzorg<strong>en</strong> maakt. Gebruik de onderstaanderuimte voor het noter<strong>en</strong> van ev<strong>en</strong>tuelebijwerking<strong>en</strong> <strong>en</strong> de mom<strong>en</strong>t<strong>en</strong> waaropu die heeft. U kunt het lijstje bij e<strong>en</strong>volg<strong>en</strong>d consult me<strong>en</strong>em<strong>en</strong> alsgeheug<strong>en</strong>steun.11
Belangrijke informatie overde veiligheidAntwoord<strong>en</strong> op uwvrag<strong>en</strong><strong>AROMASIN</strong> <strong>is</strong> niet geschikt voor vrouw<strong>en</strong>die nog niet in de overgang zijn, zwangerzijn of borstvoeding gev<strong>en</strong>. Daarnaast <strong>is</strong>het belangrijk dat u altijd meldt welkeandere medicijn<strong>en</strong> u gebruikt. Verderwordt <strong>AROMASIN</strong> afgerad<strong>en</strong> wanneer uovergevoelig b<strong>en</strong>t voor de stof exemestaanof één van de hulpstoff<strong>en</strong> (zie bijsluiter).Werkt <strong>AROMASIN</strong> altijd?Uit onderzoek blijkt dat <strong>AROMASIN</strong>bij post-m<strong>en</strong>opauzale vrouw<strong>en</strong> over hetalgeme<strong>en</strong> goede resultat<strong>en</strong> geeft.<strong>Wat</strong> moet ik do<strong>en</strong> als ik <strong>AROMASIN</strong> e<strong>en</strong> dagverget<strong>en</strong> b<strong>en</strong>?Wanneer u <strong>AROMASIN</strong> e<strong>en</strong> dag vergeetmoet u niet de dag erna twee maalde dosering nem<strong>en</strong>. U moet gewoondoorgaan met één tablet per dag nadezelfde maaltijd. Vertel het uw dokterindi<strong>en</strong> u vaker e<strong>en</strong> dag heeft overgeslag<strong>en</strong>of wanneer u problem<strong>en</strong> heeft om demedicatie elke dag in te nem<strong>en</strong>.Zijn er ding<strong>en</strong> die ik beter niet kan et<strong>en</strong>wanneer ik <strong>AROMASIN</strong> inneem?Nee, u kunt <strong>AROMASIN</strong> innem<strong>en</strong> na elkesoort maaltijd. Er geld<strong>en</strong> ge<strong>en</strong> specialedieet voorschrift<strong>en</strong>.Hoe moet <strong>AROMASIN</strong> bewaard word<strong>en</strong>?Het <strong>is</strong> belangrijk <strong>AROMASIN</strong> buit<strong>en</strong> het bereik<strong>en</strong> zicht van kinder<strong>en</strong> te bewar<strong>en</strong>. Het liefst inde originele verpakking, op kamertemperatuur<strong>en</strong> in e<strong>en</strong> niet vochtige ruimte omdat vocht dekwaliteit van <strong>AROMASIN</strong> kan verminder<strong>en</strong>.<strong>AROMASIN</strong> niet meer gebruik<strong>en</strong> na de datumop de verpakking achter: “Niet gebruik<strong>en</strong> na:”of “Exp.:”13
Kan ik <strong>AROMASIN</strong> combiner<strong>en</strong> met mijnandere medicijn<strong>en</strong>?<strong>AROMASIN</strong> kan met veel medicijn<strong>en</strong> word<strong>en</strong>gecombineerd zonder dat dit effect heeft opde werking van <strong>AROMASIN</strong> of de anderemedicijn<strong>en</strong>.<strong>AROMASIN</strong> mag echter niet tegelijk metoestroge<strong>en</strong>bevatt<strong>en</strong>de middel<strong>en</strong> word<strong>en</strong> gebruikt,aangezi<strong>en</strong> deze de werking van ARO-MASIN teg<strong>en</strong>gaan. Daarnaast moet u metuw arts overlegg<strong>en</strong> indi<strong>en</strong> u medicijn<strong>en</strong> sliktals rifampicine, middel<strong>en</strong> teg<strong>en</strong> epilepsie (bvcarbamazepine <strong>en</strong> f<strong>en</strong>ytoïne) <strong>en</strong> kruid<strong>en</strong>extract<strong>en</strong>die St. Janskruid (hypericum perforatum)bevatt<strong>en</strong>. Ook deze middel<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong>de werking van <strong>AROMASIN</strong> verminder<strong>en</strong>.Waarom krijg ik <strong>AROMASIN</strong> nadat de tumor alchirurg<strong>is</strong>ch <strong>is</strong> verwijderd?Uit onderzoek<strong>en</strong> blijkt dat e<strong>en</strong> aanvull<strong>en</strong>debehandeling met <strong>AROMASIN</strong> na chirurgie(e<strong>en</strong> zog<strong>en</strong>aamde adjuvante behandeling)de terugkeer van de tumor voorkomt <strong>en</strong> e<strong>en</strong>verbetering van de overleving geeft. Het<strong>is</strong> altijd mogelijk dat er na de chirurg<strong>is</strong>cheverwijdering van de tumor nog “onzichtbare”tumorcell<strong>en</strong> in het lichaam aanwezig zijn.Deze cell<strong>en</strong> word<strong>en</strong> dan door de aanvull<strong>en</strong>debehandeling met <strong>AROMASIN</strong> vernietigd.Nuttige adress<strong>en</strong>BorstkankerVer<strong>en</strong>iging NederlandPostbus 80653503 RB UtrechtTelefoonnummer: 030-291 72 22Faxnummer: 030-291 72 23Lotg<strong>en</strong>ot<strong>en</strong>contact: 030-291 72 20(op werkdag<strong>en</strong> tuss<strong>en</strong> 10.00-13.00 uur)E-mail: info@borstkankerver<strong>en</strong>iging.nlWebsite: www.borstkanker.nlKWF KankerbestrijdingPostbus 755081070 AM AmsterdamTelefoonnummer: 020-570 05 00Faxnummer: 020-675 03 02KWF Kanker Infolijn: 0800-022 66 22(grat<strong>is</strong>; ma-vrij 10.00-12.30/13.30-16.00 uur)E-mail: info@kwfkankerbestrijding.nlWebsite: www.kankerbestrijding.nl15Begripp<strong>en</strong>lijstTumor:E<strong>en</strong> gezwel ontstaat door woekering vancell<strong>en</strong>. Er wordt onderscheid gemaakttuss<strong>en</strong> goedaardige (b<strong>en</strong>igne) <strong>en</strong> kwaadaardige(maligne) tumor<strong>en</strong>.• Maligne tumor<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ingroei<strong>en</strong> ingezonde weefsels <strong>en</strong> zo schade aanricht<strong>en</strong>.Bov<strong>en</strong>di<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> ze metastaser<strong>en</strong>(uitzaai<strong>en</strong>).Maligne tumor<strong>en</strong> vorm<strong>en</strong> daarom e<strong>en</strong>bedreiging voor de gezondheid.• B<strong>en</strong>igne tumor<strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> wel<strong>is</strong>waar grootword<strong>en</strong>, maar groei<strong>en</strong> niet door gezondweefsel he<strong>en</strong> <strong>en</strong> kunn<strong>en</strong> niet metastaser<strong>en</strong>.Ze zijn daarom meestal niet bedreig<strong>en</strong>dvoor de gezondheid; t<strong>en</strong>zij ze drukk<strong>en</strong> opbelangrijke organ<strong>en</strong> of weefsel.Hormoontherapie/hormonale therapie:Sommige soort<strong>en</strong> kanker zijn voor hungroei (deels) afhankelijk van hormon<strong>en</strong>.Het lichaam maakt deze hormon<strong>en</strong>zelf aan. E<strong>en</strong> hormoonbehandeling(hormoontherapie) beperkt de productievan eig<strong>en</strong> hormon<strong>en</strong> of vermindert huninvloed. Daardoor neemt de groei vande tumor af of wordt de tumor kleiner.In het gunstigste geval verdwijn<strong>en</strong> dekankercell<strong>en</strong>.
Change language