Duindoorn: - Weleda

Duindoorn:stekelige pionierWeleda, puur natuur. Net als jij.

Waarom dit boekje? Om u kennis te laten maken met de duurzameachtergrond van een van onze basisplanten. Deze keer stellen we duindoornaan u voor.Duindoorn...wie ben je? 4hoe groei je? 12waar haalt Weleda je vandaan? 18welke invloed heb je op mij? 22waarin zit je bij Weleda? 28Weleda, vroeger en nu 30waar staat Weleda voor? 32

Duindoorn...wie ben je?Aan de wijze waarop een plant groeit enbloeit en aan de omgeving waarin ze gedijtkun je veel aflezen over het gewas. Zo voelt deduindoornplant (Hippophaë rhamnoïdes)zich het beste thuis op compleet onvruchtbarezandgrond, zonder enige voedzame humus.Veelal in de buurt van de zee, in de duinen,aan de oever van een meer, een rivier of langsde spoorlijn. Duindoorn groeit daar op eenondergrond waarop de meeste cultuur- en voedingsgewassenhet niet lang zouden kunnenuithouden.Samengebalde levenskrachtDat duindoorn zulke arme grond verkiest bovenalles, zegt iets over haar vitaliteit en levenskracht.Bijna alles van deze plant bevat dan ook

sterke kiemkracht. Dat merk je als je eenstruik wilt planten. Dit kun je door middelvan het zaad doen, maar ook door eenstek uit een struik te halen of zelfs doorstukjes van een duindoornwortel te planten.Daarnaast vind je haar levenskrachtsamengebald terug in het sap en de oliedie wordt geperst uit de duindoornbessen.Deze bevatten een zeer hoog gehalteaan vitaminen en anti-oxidanten.De levenskracht die in de duindoornschuilgaat, zie je er aan de buitenkantniet direct aan af. Duindoornplanten zijndoornig en grijs en vormen vaak in eenstruweel van aaneengesloten struiken eenhouterige en ondoordringbare haag. Pasin het najaar komt er kleur tussen de doornenen het grijs. Dan toont de duindoornhaar vitaliteit en groeit er een overdaadaan warm gekleurde oranje bessen dichtop haar stugge takken. De besjes geven destruiken tot ver in de winter een feestelijken koninklijk aanzien. Zelfs als anderebessen, zoals die van de sleedoornstruiken,allang zijn verdroogd en afgevallen,zie je vogels zich nog uitgebreid te goeddoen aan de duindoornbes.Een giftig besje - Oorspronkelijk komt de duindoorn uit Tibet, zezou zeventienduizend jaar geleden tijdens de IJstijd richting Europazijn gekomen. Ze komt in Azië nog steeds veel voor, maar voelt zichin Europa ook prima thuis, mits in volle zon en op arme grond.In Tibet is het gebruik van de duindoorn als geneesmiddel al meerdan 1200 jaar bekend en ook in Rusland geniet haar olie hoogaanzien. In Europa stond ze lange tijd als giftig bekend. Mogelijkwas dit omdat de duinen tot begin vorige eeuw als een woest enweerbarstig landschap werd gezien, dat braak lag of voor een habbekratste koop werd aangeboden. De duinen waren het domein vande arme lui. Zij zijn volgens bronnen uit de zestiende en zeventiendeeeuw dan ook de enigen die de voedingskracht van de duindoornop waarde wisten te schatten. Slechts een enkeling uit de hogeresociale kringen achtte haar hoog. Zoals de Franse schrijver en filosoofJean-Jacques Rousseau (1712-1778) die tijdens een wandeling eenhandvol bessen in zijn mond stak, wat hem een waarschuwing vanzijn geschokte vrienden opleverde. Rousseau beschreef echter dat hijde volgende dag fris en vol energie ontwaakte.Jean-Jacques Rousseau

Zonlicht door het bladJe vindt duindoornstruiken altijdop een open plek, vol in het zonlicht.Dat is essentieel. Er is geenplant zo hongerig naar licht alsdeze. Alles moet licht zijn om haarheen, tot aan de grond waar ze opgroeit toe: lichte, witte zandgrond.Zelfs haar bouw is op het lichtgericht. Met haar smalle bladeren,die in het voorjaar aan de takkengroeien, laat de duindoorn hetzonlicht volop door. Daarbij vertaktze zich sterk, meestal zo’nvier tot vijf keer per tak en spreidtzich zo als geheel uit naar het zonlicht.Naast licht is lucht een belangrijkebron voor haar levensenergie,doordat duindoorn in haarwortelknolletjes in symbiose leeftmet bacteriën, die stikstof uit delucht binden. Zo neemt duindoornmet name het koolzuurgasuit de lucht op, dat de basis is voorhaar stofwisseling (de fotosynthese).Haar bladeren zijn eropGezond voor paardenogenDe bijzondere relatie die duindoorn heeftmet het licht, drukt zich volgens sommigenook in haar naam Hippophaë rhamnoïdesuit. Hippophaë zou dan een samenstellingzijn van het Griekse woorden voor‘paard’, ‘hippos’ en ‘phaino’, afkomstigvan het woord ‘phôs’, dat ‘licht’ betekent.Men geloofde namelijk dat paarden die vanduindoorn graasden, stralende ogen kregenen zelfs van blindheid werden genezen.gebouwd zoveel mogelijk lucht in de struik te laten komen.Waar de meeste landplanten alleen aan de onderzijde openingen(huidmondjes) in het blad hebben, heeft de duindoorn dieaan beide zijden.Met deze open structuur dreigt wel het gevaar van uitdroging.De plant lost dit probleem subtiel op dankzij stervormige harendie op de bovenzijde van haar blad zitten en schubjes aan deonderkant van het blad. Beide structuren creëren om het duindoornbladeen luchtlaagje dat te veel verdamping van watertegengaat. De bladeren blijven lang fris zonder te verwelken.Hierin lijken ze op de bladeren van de olijfboom. Duindoornbehoort dan ook tot de familie van de olijfwilgachtigen (Elaeagnaceae)en wordt ook wel ‘de olijfboom van het noorden’genoemd. In het Italiaans heet ze zelfs ‘olivello’.

PionierswerkIn Nederland koos men niet zozeer eennaam op grond van haar uiterlijk, maar opgrond van haar pionierswerk in de duinen bijde zee. Net als in Duitsland (‘Sanddorn’) enEngeland (‘Sea buckthorn’ of ‘Seaberry’). Deduindoorn maakt als een volleerde pionieronvruchtbare zandgrond, zoals het duingebied,klaar voor andere gewassen.Voor haar werk heeft de duindoorn in deduinen overigens wel hulp nodig van anderepioniersplanten, zoals het biestarwegras enhelmgras. Want daar waar wind en zout watervrij spel hebben, kan zelfs de duindoorn nietgroeien. Biestarwegras en helmgras houdenmet hun lange wortelstokken het zeezandvast dat anders zou verstuiven en vormen zokleine duintjes. Dan komt de duindoorn inzicht. In de strook zand achter de eerste duinenrij,waar de weersomstandigheden ooknog flink ruig kunnen zijn, wortelt ze zich envormt haar taaie doornige takken. Daar staatze: een stekelige pionier.10 11

Duindoorn...hoe groei je?De duindoornstruik staat stevig als eenhuis, stram en strak in wind, zon enregen. Haar wortels, die tot meer dan eenmeter diepte kunnen reiken, geven de planthaar stevigheid. De lange geelbruine wortelsbreiden zich onder de grond uit en houden hetstuifzand bijeen waar de duindoorn op groeit.De wortels lopen ondergronds soms over eenafstand van wel twintig meter uit. De duindoornwil ook flink de hoogte in, soms groeitde winterharde struik tot bijna boomachtigeproporties van drie à vier meter.De wind waait pollen in de luchtDe wind helpt bij de natuurlijke bevruchting. Deduindoorn is tweehuizig en heeft afzonderlijkemannelijke en vrouwelijke planten. In maartvormt een duindoornstruik kleine bloempjes,12 13

die groenig, zonder kroon en daardoor bijna onzichtbaar aan detwijgen zitten. De bloemetjes gaan ongeveer tegelijk open met hetontluikende blad, vaak tijdens winderig en droog weer. Dan krijgtde wind vat op het stuifmeel van de meeldraden en voert de pollenvan de mannelijke planten richting de vrouwelijke. Die vormtvruchten ter grootte van een erwt, die dicht opeen aan de vaak totdorens vergroeide takjes zitten. De uiteindelijk oranje bessen zijn‘schijnbessen’. Het zijn vlezig-sappig geworden bloembodems omeen kleine noot heen, die zich binnen in de bes bevindt. Die noot isin botanische zin de eigenlijke vrucht. De ‘schijnbessen’ zijn tegenseptember rijp en klaar voor de oogst.Het is nog niet zo eenvoudig vast te stellen wat het juiste momentvoor de duindoornoogst is. Totver in de winter zie je de oranjekleurigebessentrossen namelijkfris aan de struiken hangen. Desmaak verandert ondertussenechter sterk en het gehalte aanvitamine C neemt af hoe langerje wacht met plukken. Als er eennacht vorst over de bessen gaat,kan hierdoor het aanwezige zetmeelin de bessen worden omgezetin suiker. Dan kan het gebeurendat er in de bessen alcoholwordt gevormd en je dronkenvogels in de duindoornstruik ziet.Van bes tot sapTot ver in de vorige eeuw werd het oogsten van duindoornbessennog door wildpluk gedaan. Mede door de onherbergzameplekken waar de duindoorn groeit, vroeg het oogsten van deduindoornbessen heel wat doorzettingsvermogen. Zo haaldeWeleda de bessen voor haar duindoornsap uit de Zwitserseen Zuid-Franse Alpen. Dit betekende voor verzamelaars langetochten met een mand op de rug.En het plukken zelf is niet eenvoudig: de duindoorn geeft haarrijkdom niet gemakkelijk prijs. Pluk je met je hand een bes vande takken – let op de vlijmscherpe doorns – dan barst deze vaakopen en kleurt je hand oranje en geel van het sap. Het zaad blijftondertussen aan zijn twijgje bungelen.Weleda heeft het inmiddels anders aangepakt en haalt de duindoornbessenvoor haar verzorgingsproducten en Elixer vanduindoornplantages. Daar staan de struiken netjes in rijennaast elkaar, wat het oogsten gemakkelijker maakt. De werknemerssnijden, soms machinaal, circa acht centimeter langetakken uit de struiken, met de bessen eraan. Daarna worden de14 15

takken tot minus veertig graden bevroren,waarna de bessen met een speciale dorsmachinegemakkelijker van de takken kunnenworden geschud. Hierna volgt het persen.Twee rijke oliënHet duindoornsap bevat na het persennog resten van vruchtvlees, schilletjes enpitjes. De duindoorn heeft (als een van deweinige planten) in zowel haar pitten alshaar vruchtvlees olie. Alleen bij de olijf ende avocado is dit ook zo. Om de olie uit hetvruchtvlees van de duindoornbessen te winnen,centrifugeert men het sap waardoor devaste delen van het vruchtvlees naar benedenzakken, het sap in het midden blijftstaan en de olie uit de schilletjes naar bovendrijft. Hierna kan de olie eenvoudig uit hetsap worden gefilterd.De pitjes worden van het vruchtvleesgescheiden en licht geschramd, waarnade olie er via koude persing beter uit kankomen. Voor haar lichaamsverzorgingsproductengebruikt Weleda de beide duindoornoliëngemengd, wat een krachtigeolie oplevert, vol voedende en vitaliserendeeigenschappen.16 17

Duindoorn...waar haaltWeleda je vandaan?De bessen die Weleda gebruikt voor hetmaken van haar zonnige duindoornproductenzijn voornamelijk uit de zuidelijkeAlpenstreken en het Italiaanse Toscane afkomstig.De bessen die hier vandaan komen, bevattenruim twee keer zoveel vitamine C als bessenuit streken met minder zon, zoals Nederland.Toen Weleda in 1943 als eerste een duindoornproductop de markt bracht – een siroop onderde naam Hippophan, naar de botanischenaam van duindoorn – werden de bessen nogmet de hand in het wild geplukt. In de bergdorpenwerkte vaak de hele familie mee om debessen van de stugge takken te rissen, waarnaze met de hand werden geperst. Dit leverdetweeduizend liter sap in tien dagen tijd op,dat elke nacht in houten vaten per trein naar18 19

Weleda in het Zwitserse Arlesheimwerd gebracht. Tegenwoordig heeftWeleda een zo grote hoeveelheidnodig, dat wildpluk geen optie meeris. Bovendien zijn de gebieden inde Alpen inmiddels gecultiveerd ofbebouwd en werd er in 1994 in deNoord-Italiaanse provincie Friauleen verbod op wildpluk uitgevaardigd.Zoeken naar de juiste soortDe oplossing kwam van Kurt Künzi, een pionier in het verbouwenvan duindoorn op biologisch-dynamische wijze. Op hetlandgoed San Mario in Toscane verbouwt Kurt Künzi, op eenleeftijd waarop anderen aan hun pensioen gaan denken, sindstwaalf jaar duindoornplanten. Inmiddels is zijn land meer dan150 hectare groot.Een ontmoeting met een Roemeense arts, die de gezondeinvloed van de duindoorn prees, bracht Künzi op het idee datdeze levenskrachtige bes de moeite waard was om te verbouwen.Het kostte enige tijd voor hij het juiste type duindoornstruikgevonden had tussen de vele soorten die er bestaan. De bergsoorten,met grote bladeren en een hoog vitaminegehalte enhoogwaardige voedingskwaliteit, bleken voor Toscane de juiste.Duindoorn vraagt zorg en toewijding. Zo blijkt ze uiterst gevoeligte reageren op te weinig licht, wat betekent dat de plantenOp de filmWil je zien hoe duindoorn inToscane voor Weleda wordtverbouwd en geoogst?Kijk op www.weleda.nl ofwww.weleda.be naar het filmpjeover de zonnige duindoorn.Kurt Künzievenwichtig over de grondoppervlakte verdeeld moeten worden.Daarnaast snoeit Künzi zijn planten als ze twee jaar oudzijn op vijftig centimeter hoogte om de groei te bevorderen.Na twee jaar kunnen de bessen van de struiken worden geoogst.Dit gebeurt jaarlijks van midden juli tot eind augustus. Hiernawordt het sap bij Weleda verder verwerkt en in de bekendegroene flessen gegoten.Door de manier waarop Künzi en zijn medewerkers de duindoornteeltaanpakken, heeft het bedrijf zowel in Zwitserland alsin Italië het Demeter-keurmerk gekregen. Biologisch-dynamischeteelt: duurzamer kan het niet.20 21

Duindoorn...welke invloed hebje op mij?Heeft u een beetje een futloos gevoel enkunt u wel wat energie gebruiken? Hetdrinken van een glas duindoornsap is als eenteug nieuwe levenskracht. In de Sibu Yidian,een klassiek Tibetaans medisch boek uit deachtste eeuw, worden maar liefst dertig hoofdstukkengewijd aan de gezonde werking en devoedingswaarden van duindoorn.Een slok lichtDuindoornsap geeft nieuwe energie en levenskrachtbij vermoeidheidsverschijnselen engevoelens van zwakte. Het versterkt het immuunsysteem,wat de kans op infectieziektes als griepen verkoudheid vermindert. Deze gezondeinvloed dankt het sap aan de rijke samenstellingvan vitamines B1, B2, E, het voorstadium22 23

van vitamine A in de duindoornbessen en het feit dat ze meervitamine C bevatten dan enige andere vrucht. Maar liefst twintigkeer zoveel als bijvoorbeeld sinaasappelsap.Per duindoornbes verschilt overigens het gehalte vitamine C,omdat dit wordt beïnvloed door de hoeveelheid zon die de bessenin een jaar opvangen. Hieruit blijkt weer de sterke relatievan duindoorn met het licht. Je zou kunnen zeggen dat je metiedere slok duindoornsap een beetje ‘licht’ opdrinkt en zo jelichaam nieuwe kracht schenkt.Ook in de olieUitwendig op de huid aangebrachtheeft de duindoornolieeenzelfde gezonde, vitaliserendeinvloed als het sap.In Rusland gebruikt men deolie al sinds oudsher bij verbrandingenen bevriezingenen huidziekten.Wetenschappelijke onderzoeken bevestigen de gezonde invloedvan duindoornolie op deze huidcondities. Zo werden bijvoorbeeldbij een onderzoek in het Chinese Shenzhenziekenhuis, ten noorden van Hong Kong, de brandwondenvan 151 patiënten verzorgd met een verbandmet duindoornolie (2006). Bij deze patiënten was ereen belangrijk statistisch verschil in de snelheid vande genezing en verlichting van de pijn in vergelijkingtot de controlegroep.Huideigen stoffenDeze gezonde invloed op de huid dankt duindoornolieaan een hoog gehalte aan gezonde vetzuren.Tussen de vetzuren in de olie die uit het vruchtvleesvan de duindoornbessen wordt geperst en die uit depitten in de bessen is overigens enig onderscheid temaken. Zo bevat de olie uit het duindoornvruchtvleesbètacaroteen, wat de olie oranje van kleur24 25

maakt. Bètacaroteen kan je lichaam omzetten in vitamine A.Daarnaast bevat de vruchtvleesolie palmitoleïnezuur. Dit is eenvetzuur dat ook in ons lichaam voorkomt en op de huid aangebrachtde huidcellen beschermt tegen invloeden van buitenaf.Mogelijk is dat zo, doordat we palmitoleïnezuur ook in onze eigenhuid hebben. Daar speelt het een belangrijke rol bij de vormingvan celweefsel en bij het herstellen van gekwetste huid.De olie, afkomstig uit de pitten van de duindoornbessen, verschiltvan de olie uit het vruchtvlees. Hij is lichter van kleur enbevat andere vetzuren. Zo is in deze olie een zeer hoog percentageonverzadigde vetzuren zoals linol- en linolenzuur tevinden, die overigens net als het vetzuur in de vruchtvleesoliein onze lichaamscellen terug te vinden zijn. In duindoornolieondersteunen deze vetzuren de celvernieuwing en bevorderenzo de verbetering van het reliëf van de bovenste huidlaag, deopbouw van de natuurlijke lipidemantel en het vochtgehaltevan de hoornlaag.Goed tegen stralingIn Tsernobyl, na de kernramp in 1986, ontdekte men nog eenzeer opmerkelijke eigenschap van duindoorn. Artsen gebruiktenduindoornolie voor behandeling van beschadigingen aande huid en slijmhuid van slachtoffers van de kernramp omdatzij de huid bescherming bleek te bieden tegen straling. En dezebescherming geeft de olie niet alleen aan de huid, maar ook aande plant. Na de kernramp bleek duindoorn een van de weinigeplanten in de omgeving te zijn die niet vervuild was met radioactiviteit(Beyond Medicine, vaktijdschrift CAM geneeswijzen,nr. 4, 2006).Het stofje bètacaroteen in de olie in het duindoorn vruchtvleesgeeft de bescherming tegen straling. Bètacaroteen, een krachtigeantioxidant, kan namelijk UV B-straling absorberen.26 27

Duindoorn...waarin zit jebij Weleda?Het levenskrachtige duindoornsap van Weleda is al vijfenzestigjaar verkrijgbaar, tegenwoordig onder de naamDuindoorn Elixer. Het sap helpt de weerstand verhogen. Eenkuurtje met Duindoorn Elixer vormt elk najaar een extra bronvan energie.Ook enkele lichaamsverzorgingsproducten van Weleda dragenduindoorn in de naam: Duindoorn Vitaliseringsdouche,Duindoorn Handcrème, Duindoorn Bodylotion en VitaliserendeDuindoornolie.Deze producten hebben allemaal de voedende enbeschermende duindoornolie als hun basis, die devernieuwing van huidcellen bevordert, de spankrachten elasticiteit van de huid stimuleert en het vet- envochtgehalte reguleert. De duindoornolie heeft daarbijeen zuiverende en helende invloed op een rode,geprikkelde of een droge, belaste huid en helpt haar tebeschermen tegen vrije radicalen dankzij de pro-vitamineA en vitamine E.8

Weleda...vroegeren nuAdvertentie uit 18Hoewel Weleda toen nog geen Weleda heette, zou je kunnenzeggen dat het bedrijf in 1921 ontstond, in een klein laboratoriumin Arlesheim bij Bazel (Zwitserland). Daar onderzocht deNederlandse arts Ita Wegman de mogelijkheid geneesmiddelen teontwikkelen op basis van antroposofische gezichtspunten. Hiervoorwerkte zij samen met verschillende artsen, farmaceuten ennatuurwetenschappers. De geneeskrachtige planten uit de grotetuin in de buurt van het laboratorium, die volgens biologischdynamischeinzichten werden geteeld,leverden de belangrijkste ingrediënten.Toen in de jaren daarna de vraag naar dezegeneesmiddelen toenam, werden meerbedrijven met laboratoria opgericht, opverschillende plaatsen in Europa, maarook in de Verenigde Staten. Omdat mende oorspronkelijke naam (InternationaleLaboratorien AG) nogal kleurloos vond, veranderde Rudolf Steiner,grondlegger van de antroposofie, de naam in Weleda AG. Weleda isde naam van een Keltisch-Germaanse priesteres met genezendegaven, die werd vereerd als profeet. Zij bezat veel kennis over deverbinding van de mens met de hem omringende natuur.Uiteindelijk besloot Weleda om, gebaseerd op dezelfde gezichtspuntendie als basis dienden van de antroposofische geneesmiddelen,ook lichaamsverzorgingsproducten te ontwikkelen.Anno 2008 heeft Weleda wereldwijd in 56 landen vestigingen.In Schwäbisch Gmünd, waar Weleda Duitsland is gevestigd,is in 2006 de internationaal opererende onderneming WeledaNaturals geopend. Weleda Naturals regelt alle activiteiten metbetrekking tot het telen van medicinale planten en de productievan plantenextracten. Het bedrijf levert grondstoffen voor productieaan diverse Weleda-vestigingen.01

Weleda: goed voor jou,goed voor de wereldn Natuurlijk gebruiken we 100% natuurlijke ingrediënten voor onze producten, zoals:biologische sesam- en jojobaolie, biologisch-dynamische Calendula, Arnica uit ecologisch gecertificeerdenatuurgebieden. En voor de rijke geur uitsluitend natuurzuivere etherische oliën.n Gezond is voor ons uitgaan van de zelfgenezende kracht van ons lichaam. Maar ook van demenselijke behoefte naar zelfrealisatie. Daarom willen we gezondheid bevorderen, ziekte opnatuurlijke wijze helpen genezen en het vertrouwen in je eigen natuurlijke kracht stimuleren.n Veilig betekent dat we onze producten dermatologisch laten testen, waaruit blijkt dat zelfseen zeer gevoelige huid ze goed verdraagt. Vanzelfsprekend gebruiken we geen mineraleoliën, synthetische musken, ftalaten, parabenen of genetisch gemodificeerde ingrediënten.n Eerlijk gezegd letten we daarbij ook op hoe we met onze leveranciers en handelspartnersomgaan. Dus fair trade en met een transparante intentie en verantwoording.Bij voorkeur in duurzame partnerschappen.n Menselijk is het motto voor de relatie met iedereen die bij ons bedrijf betrokken is:van leverancier tot klant, van verloskundige tot obligatiehouder. Opdat mensen tot hunrecht komen. Oftewel, door echte mensen, met echte mensen, voor echte mensen.n Milieuvriendelijk is voor ons al ruim 80 jaar de gewoonste zaak van de wereld.Zo zijn onze producten uiteraard dierproefvrij en biologisch afbreekbaar en werken wewereldwijd hard samen met partners om de natuur te beschermen.n Maatschappelijk betrokken kun je Weleda zeker noemen. Niet alleen werken weaan producten die bijdragen aan een gezonde wereld, ook kijken we wat we daarbij kunnendoen voor mensen of instellingen die een extra kans verdienen.Kijk voor meer informatie opwww.weleda.nl of www.weleda.be32In harmonie met mens en natuur