MENSEN IN WORDING Theologische, ethische en pastorale ...

"individualiteit", "menselijk geluk" en "kwaliteit van leven" zouden bedreigen. Dit betekentnatuurlijk niet dat het hebben van afwijkingen wenselijk is, en dat afwijkingen geen lijdenzouden kunnen veroorzaken. Waar mogelijk dienen wij daarom leed door handicaps te voorkomen.Wat wij hier evenwel willen stellen, is dat lang niet alle afwijkingen een positieveontwikkeling van een menselijk persoon en de mogelijkheid om gelukkig te worden in deweg hoeven te staan. Dat met name in het verleden de term "een ongelukkig kindje"synoniem was voor een kind met een handicap lijkt ons van een te eenzijdige visie getuigen.Een tweede overweging, die wij met grote terughoudendheid naar voren brengen, isdeze: de aanwezigheid van mensen die ziek of ernstig gehandicapt zijn hoeft voor desamenleving niet zo'n ondoenlijke opgave te zijn als wel wordt gevreesd. Een samenleving ofgeloofsgemeenschap kan verrijkt worden, wanneer men zich rekenschap geeft van de specialeverantwoordelijkheid t.o.v. mensen met een handicap of aandoening. Het is zeker niet alleeneen kwestie van een eenzijdig "geven". Uit het nieuwtestamentisch getuigenis komt naarvoren dat juist zwakken een bepaald zicht op God en de medemens bezitten en geven. In diezin kunnen zij aan de gemeenschap een eigen, onmisbare bijdrage geven.cZonde en andere vormen van kwaadHier is een onderscheid op zijn plaats tussen wat wij hier willen noemen zonde (of moreelkwaad) en andere vormen van kwaad (niet-moreel kwaad). Zonde is het gevolg van doormensen gemaakte keuzen; zij betreft in de regel verhoudingen tussen mensen (d.w.z. desociale ethiek), maar ook in de omgang met onszelf en met God worden er verkeerde keuzengemaakt. Concreet kunnen we daarbij denken aan discriminatie, vijandschap, onrechtvaardigeverdeling van maatschappelijke lasten of het doden van onschuldige mensen. Noemen we ietszonde, dan bedoelen we ook dat het anders moet: haat dient plaats te maken voor liefde,vijandschap voor solidariteit, onrecht voor recht.Onderscheiden van zonde spreken we van andere vormen van kwaad: ongelukken,ziekte, lijden, handicaps. Deze kunnen voortkomen uit menselijke keuzen, maar hoeven datniet te zijn: een handicap heeft vrijwel nooit iemand gewild. Ook van deze vormen van kwaadgeldt dat het anders moet: wij zien het als onze plicht om ze te voorkomen of te verzachten.Deze plicht tot solidariteit vormt het motief achter gezondheidszorg en diaconaat, en is vangrondleggende betekenis voor de christelijke ethiek.Toch is een bijzondere eigenschap van veel ziekten en handicaps dat de mate, waarinwij ze als kwaad of lijden ervaren, mede te maken heeft met de manier waarop mensen ermeeomgaan. Ziekte wordt verergerd, wanneer degene wie het treft eenzaam is. Een autoongelukwordt nog schrijnender, wanneer degene die het veroorzaakt heeft, doorrijdt. En een handicapwordt een extra lijdensweg, wanneer de samenleving niet bereid is, rekening met de gehandicaptete houden.Met name bij handicaps blijkt een belangrijk deel van het lijden, dat ermee is verbonden,te maken te hebben met onze omgang ermee. Als een samenleving geen geldbeschikbaar heeft voor zorg voor mensen met een handicap staat hun met zekerheid eenongelukkiger leven te wachten dan wanneer wij wel bereid zijn tot die investeringen. Alsouders zich schamen voor de geboorte van een gehandicapt kind zal dit zijn weerslag hebbenop zijn zelfrespect. Hoe "erger" wij handicaps vinden, des te geïsoleerder zal de gehandicapteworden, en des te meer redenen zullen wij hebben om te spreken van "ondraaglijk lijden".Er is hier onzes inziens een belangrijk verschil met "zonde" (of moreel kwaad). Ditlaatste dient in alle gevallen plaats te maken voor het tegendeel, want zijn werking op hetmenselijk geluk is per definitie vernietigend. Maar bij niet-moreel kwaad, dat geen gevolg isvan een moedwillige keuze, moet nog worden bezien of juist het uit de weg ruimen ervan nietschade doet aan het menselijk geluk. Sterker gezegd: het voorkomen of anderszins uit de weg