MENSEN IN WORDING Theologische, ethische en pastorale ...

kunnen verliezen. Nu kan dit bezwaar worden ingebracht tegen de gehele medischewetenschap, maar het omgekeerde is even goed mogelijk: door ons inzicht in biologischeprocessen hebben we des te meer reden tot ontzag en respect. Door dit bezwaar wordtbovendien gesuggereerd dat wij in staat zouden zijn, het "mysterie" van het ontstaan vanmenselijk leven op te lossen. Een dergelijke verwachting lijkt niet gerechtvaardigd: hetontstaan van leven en het leven zelf blijven hoe dan ook een mysterie, en de mens zal naarexperts aannemen nooit in staat zijn om enigerlei vorm van leven zelf te creëren.Voorts wordt, met name vanuit de vrouwenbeweging, een vierde bezwaar genoemd:de vertechnisering van de voortplanting betekent vanzelf het naar de marge verdringen van deinbreng van vrouwen bij de menselijke voortplanting. 20 Het lijkt ons dat hiermee een zeerbelangrijk argument tegen het gebruik van IVF wordt genoemd. Immers door een fixatie optechnische medische oplossingen kan de vrouw - bij wie immers de meeste handelingen moetenworden uitgevoerd - zich in haar eigen inbreng in de relatie bedreigd voelen. Bovendienkan, wanneer voortdurend onderzoeken zijn uitgevoerd en genoeg pogingen tot een zwangerschapzijn ondernomen, een verarming optreden van de relatie tussen de partners, doordat dekinderwens ontaardt in een obsessie. Dit zijn redenen genoeg voor een grondige bezinningvoorafgaande aan een beslissing om tot IVF over te gaan, zeker in die gevallen waarbij dekansen op een succesvolle behandeling toch al miniem zijn. Toch wil hiermee niet gezegdzijn dat het gebruik van IVF moreel onverantwoord zou zijn. Wat er wel mee gezegd is, is dathet gebruik van deze techniek, net als bij elke techniek, moet worden getoetst aan bepaaldemorele randvoorwaarden. Te noemen zouden zijn (1) voorlichting aangaande alle voor- ennadelen van de verschillende technieken, (2) volledige instemming van beide partners, (3) hetrecht van allebei de partners om zich te allen tijde uit de procedure terug te trekken, (4) een-- al of niet professioneel ondersteund - pogen om de kinderwens niet tot een obsessie te latenworden en (5) de voorwaarde dat de pogingen om tot zwangerschap te komen niet vallenbinnen de categorie "zinloze medische handelingen".Er valt een vijfde bezwaar te noemen tegen kunstmatige voortplantingsmethoden,namelijk in die gevallen dat meer eicellen worden bevrucht dan er uiteindelijk tot ontwikkelingzullen komen. Ethische vragen in samenhang met de aldus verkregen "restembryo's"(zoals de vraag naar de status van het embryo en het risico van genetische manipulatiemet embryo's) zijn in de vorige paragraaf uitgebreid aan de orde gekomen.We noemen tenslotte een zesde bezwaar: het ontwikkelen en toepassen van kunstmatigevoortplantingstechnieken kost een hoop geld. 21 Dat zou misschien beter gebruiktkunnen worden voor andere, meer urgente doeleinden in en buiten de medische wetenschap.Vanuit de vrouwenbeweging wordt onder meer gehoord dat een ombuiging van debestedingen zou dienen plaats te hebben in de richting van het onderzoek naar onder meer depsycho-sociale oorzaken van onvruchtbaarheid. Het is belangrijk om op te merken dat ditbezwaar geen betrekking heeft op de principiële kant van de technieken, maar op de matewaarin zij worden toegepast en daarmee een deel opgebruiken van beschikbare gelden enaandacht. Wij achten het zinnig dat er op macro- en mesoniveau keuzen gemaakt gaanworden m.b.t. de toegankelijkheid van voorzieningen als IVF. Dit is een zaak, waarover m.n.de overheid en de ziektekostenverzekeraars een afweging moeten maken. De commissieonderkent dat ook daarbij ethische problemen rijzen, doch acht het hier niet de plaats om daar20Overigens dient hier vermeld te worden, dat de vrouwenbeweging over IVF in het algemeen nietafwijzend is: onder strikte voorwaarden acht men kunstmatige voortplantingsmethoden juist een versterking vanhet zelfbeschikkingsrecht van vrouwen, d.w.z. van het recht om zelf (eventueel zonder partner) te besluiten toteen zwangerschap: de keuzemogelijkheden nemen in principe immers toe. Zie Van Epenhuysen 1990: 3-4.Tegenover dit standpunt staat dat van het Feminist International Network Against Genetic Engeneering(FINRAGE), dat IVF beschouwt als een instrument van het paternalisme.21Zij worden geschat op fl. 30.000 - 150.000 per voldragen zwangerschap.