MENSEN IN WORDING Theologische, ethische en pastorale ...

Kenmerkend voor vrijheden is echter ook dat ze grenzen kunnen hebben. Zo betekentonze vrijheid om voor voedsel te zorgen niet zomaar dat we daartoe mogen stelen, ofmensen van het leven mogen beroven. Ongelimiteerde vrijheid in die zin, dat alle middelenzijn geoorloofd om het beoogde doel te bereiken, botst al heel snel met andere vrijheden ofmorele waarden.Evenals bij het verkrijgen van voedsel doen wij wat in ons vermogen ligt, om onzewens naar kinderen te vervullen. De vraag is dus: overschrijdt de mens door het toepassenvan kunstmatige voortplantingsmethoden een door God aangegeven speelruimte? Botst hetgebruik van bijvoorbeeld IVF op andere morele waarden? Het antwoord op die vraag luidt:bij verantwoordelijk gebruik kan het, maar het hoeft niet. De belijdenis van God als Scheppersluit een creatieve, van technieken gebruikmakende werkzaamheid van mensen niet uit. Hetleed van mensen, die onvrijwillig kinderloos zijn, kan door deze technieken mogelijk wordenweggenomen, en dat is een groot goed. Dat neemt niet weg dat er bij nieuwevoortplantingstechnieken gevaren bestaan en vraagtekens zijn te plaatsen.3 Bezwaren tegen IVFIn Vitro Fertilisatie (IVF) heeft als één van de kenmerkende eigenschappen dat de samensmeltingvan eicel en zaadcel buiten het lichaam van de vrouw gebeurt, en zonder datdaar geslachtsgemeenschap bij plaatsvindt. Evenals bij het gebruik van voorbehoedmiddelenvindt dan op bijna sluitende wijze een ontkoppeling van geslachtsgemeenschap en eeneventueel daaruit voortvloeiende voortplanting plaats. In de Rooms-katholieke Kerk, waarmen grote nadruk legt op het belang van de natuurlijke samenhang van coïtus envoortplanting, worden kunstmatige voortplantingstechnieken (evenals de meeste vormen vananti-conceptie) van de hand gewezen. 18 In de joodse traditie bestaat een sterke tendens omkunstmatige voortplantingstechnieken te accepteren, mits het gebruik ervan de grenzen vanhet monogame huwelijk eerbiedigt. Dit behelst onder meer dat het gebruik van gedoneerderfelijk materiaal wordt afgewezen. 19Wezenlijker dan het aanhouden van de strikte verbinding tussen coïtus en voortplantingis het om de voortplanting te zien als onlosmakelijk onderdeel of bevestiging van deliefdesrelatie tussen twee mensen. Wij hebben reeds eerder (in § ) gewezen op derelationaliteit als kenmerkend voor de oorsprong en het wezen van de mens. Het ingebed zijnin een liefdevolle relatie vormt de basis voor een evenwichtig opgroeien van het kind. Hettoepassen van kunstmatige voortplantingsmethoden hoeft hiermee niet strijdig te zijn, maarkan veeleer een bevestiging zijn van de liefde van twee mensen voor elkaar, zich uitend in dewens om samen kinderen te hebben en op te voeden.Een tweede bezwaar tegen IVF zou kunnen zijn dat voor het ontwikkelen van dezetechniek onderzoek op menselijke embryo's heeft plaatsgevonden (zie § 2.2.1). Dit gegevenwordt op uiteenlopende manieren in de discussie gebruikt: sommigen achten om deze redenIVF ongeoorloofd, anderen achten het juist een reden om verder wetenschappelijk onderzoekop embryo's te kunnen uitvoeren. Een middenweg lijkt ons in deze verantwoord. Wij wijzeneen techniek niet af om de wijze, waarop deze tot stand is gekomen: het zou kunnen blijkendat we dan in het geheel geen menselijke techniek meer zouden mogen gebruiken. Vanuit ditoogpunt lijkt ons het gebruik van IVF verdedigbaar, onder de voorwaarde dat steeds grotezorgvuldigheid wordt betracht.Een mogelijk derde bezwaar is van meer emotionele aard: de menselijke voortplantingzou door de vertechnisering het aspect van het "mysterie", van het ondoorgrondelijke18Om dezelfde reden (de loskoppeling van coïtus en voortplanting) wordt ook Kunstmatige Inseminatie(KI) afgekeurd. Zie daarvoor Donum Vitae 1987:16-26.19Zie o.m. Jacobovits 1988.