MENSEN IN WORDING Theologische, ethische en pastorale ...

Voor hen is het gebruik van pre-embryo's voor onderzoeksdoelen niet aanvaardbaar, daar diteen zuiver instrumenteel gebruik van beginnend menselijk leven zou betekenen. Ditstandpunt kan als een "nee" standpunt gekenschetst worden. 14De commissieleden willen benadrukken dat in alle gevallen sprake dient te zijn vaneen zeer behoedzaam omgaan met beginnend menselijk leven. Uitgaande van de beschermwaardigestatus van het menselijk embryo vanaf de conceptie zijn wij van meningdatonderzoek op het gebied van de kunstmatige voortplantingsmethoden en de humane geneticazoveel mogelijk dient plaats te vinden zonder dat hierbij opzettelijk situaties tot stand wordengebracht die het levenseinde betekenen voor een pre-embryo of embryo.Onderzoek waarbij menselijke embryo's worden gebruikt vereist een zeer zorgvuldigeen bovendien publieke besluitvorming, analoog aan die rond medische experimenten metmensen. Zonder volledig te kunnen zijn, willen wij hier enkele belangrijke randvoorwaardennoemen: (1) Een vanzelfsprekende voorwaarde is de uitdrukkelijke toestemming van donorenvan eicellen en zaadcellen specifiek voor dit gebruik. (2) Voorwaarde is voorts dat sprakemoet zijn van zwaarwegende belangen. Te noemen zijn het aantoonbaar verbeteren van IVFtechniekenen het verbeteren van prenataal-diagnostische onderzoeksmethoden. (3) Hetonderzoek moet niet op andere wijzen plaats kunnen hebben. Zo dient het stadium van dierexperimenteelonderzoek reeds te zijn gepasseerd. Bekeken zou dienen te worden in hoeverrede gewenste onderzoeksresulaten, weliswaar in een langer tijdsbestek, kunnen worden verkregenzonder het uitvoeren van experimenten. (4) Als doel voor zulk niet-therapeutischonderzoek is zogenaamde "positieve eugenetica" 15 op geen enkele manier te rechtvaardigen.(5) Tenslotte is een zeer belangrijke voorwaarde het hanteren van een maximum tijdgrens, nawelke het gebruik van menselijke embryo's in het geheel uitgesloten moet zijn. Wij denkenhier aan een grens van twee weken; deze grens markeert niet alleen het eind van hetinnestelingsproces van het embryo, maar ligt ook nog ruim vóór het begin van de aanleg vanhet zenuwstelsel. Dat dit een zinvolle grens is blijkt ook uit het feit dat deze internationaaltoenemend erkend wordt.Mogelijk betekenen deze en dergelijke overwegingen dat de medische wetenschapminder snel tot resultaten kan komen dan wanneer deze of verwante criteria niet in achtworden genomen. Een dergelijke zelfbeperking lijkt ons eerder een kenmerk van dan een remop menselijke beschaving. Het lijkt ons bovendien dat dit een onvermijdelijk gevolg is vaninvloeden uit de culturele traditie, waarin ongeacht nuanceverschillen steeds een groot respectvoor beginnend menselijk leven aan de dag is gelegd.14Een dergelijke variatie in opvattingen waar het de praktijk van ons omgaan met pre-embryo's betreftvinden we terug in het rapport Personal Origins (1985:48) van de Anglicaanse kerk. Zoals gezegd zijn de (west-)duitse EKD (EKD 1985:48) en de Rooms-katholieke kerk van mening dat experimenten met pre-embryo'smoreel niet kunnen worden gerechtvaardigd. De Wereldraad van Kerken adviseert een verbod op alleexperimenten met embryo's. Acht een regering deze wel toelaatbaar, dan stelt de Wereldraad een aantal zorgvuldigheidscriteriavoor. Zie WCC 1989:20. Het Europees Parlement schrijft, dat "ingrepen in levende menselijkeembryo's slechts gerechtvaardigd zijn indien zij een rechtstreeks, niet op een andere wijze te realiseren nut voorhet welzijn van het kind of de moeder opleveren". Aangezien de meeste experimenten met (pre-)embryo's hetkarakter hebben van groepsgeïndiceerd therapeutisch onderzoek, zonder directe positieve gevolgen voor moederof vrucht, lijken met dit criterium de meeste soorten experimenten met menselijke embryo's te zijn uitgesloten.Zie Europees Parlement 1989: 169.Ook in de wetgeving op dit punt vinden we grote verdeeldheid. Zo is het in het Verenigd Koninkrijkwettelijk toegestaan om onder bepaalde voorwaarden onderzoek te verrichten met pre-embryo's voor de 14e dag.Het duitse parlement heeft onlangs juist een wet aangenomen, die elk onderzoek met embryo's verbiedt. InNederland was op dit punt eind 1991 nog geen wetgeving.15Wij bedoelen hier het verbeteren van een soort door het verbeteren van bestaande of het toevoegenvan nieuwe eigenschappen.