MENSEN IN WORDING Theologische, ethische en pastorale ...

gehoor geven en onze eigen, vaak kortzichtige belangen laten prevaleren.De tweeslachtigheid van de cultuur komt sterk uit in de technologie en economie.Wij hebben veel aan het menselijk vernuft te danken; veel uiterst belangrijke dingen zijn doormensen bedacht en toegepast. Muziekinstrumenten, communicatiemiddelen, huishoudelijkeapparaten: het zijn maar enkele voorbeelden van vindingen die het leven veraangenamen, saaiwerk makkelijker maken en soms levens redden. Maar al wat er is, wordt misbruikt, ook demedia, de energie vretende huishoudelijke apparaten en zelfs de telefoon. Alles wat wijuitvinden is principieel ambivalent; we kunnen het ten goede en ten kwade gebruiken. Veelvindingen blijken nutteloos te zijn of de wereld als geheel meer kwaad dan goed te brengen.Ook het medisch kunnen heeft twee kanten. Het behoeft geen betoog hoeveel levensdoor medisch ingrijpen zijn gered. Operaties en medicijnen houden mensen op de been, dieanders ernstig gehandicapt zouden zijn in hun maatschappelijk leven. Dat is de positieve kant;ieder mens kent die van nabij. Anderzijds brengt de nieuwe medische technologie ookrisico's met zich mee, zoals de geboorte van zogenaamde "DES-dochters" en softenonkinderen.Ook het kunstmatig in leven houden van onomkeerbaar comateuze patintenwordt door veel mensen gezien als een ongewenst gevolg van teveel medisch kunnen.Die dubbelzinnigheid van de cultuurarbeid onderstreept de menselijke verantwoordelijkheid.Met de uitspraak "Alles is geoorloofd, maar niet alles is nuttig" (I Cor. 10:23)benadrukt Paulus de vrijheid van de mens. Hij voegt daar echter een belangrijke richtlijn aantoe: "Niemand zoeke het zijne, maar wat van de anderen is". Elders vinden wij deze normverwoord in de oproep de naaste lief te hebben als onszelf. Een belangrijk criterium bij deinvulling van onze vrijheid is dus de vraag of wij door ons doen en laten het geluk van deander bevorderen of juist bedreigen.Als het gaat om de menselijke verantwoordelijkheid in de schepping en zeker als devraag in het geding is of de mens in wetenschap en techniek niet bezig is "voor God tespelen", ligt het voor de hand te wijzen op de al eerder genoemde bijbelse visie dat de mens,man en vrouw, geschapen is "naar Gods beeld". In zekere zin, zo zou men kunnen zeggen, ishet dus zelfs de bedoeling dat de mens "voor God speelt". Dat is zijn hoge roeping. Maar diemoet niet verkeerd begrepen worden! Evenmin als de natuur is de mens God. In tegendeel, hijmoet zich niets verbeelden want hij hoort bij de schepping, blijft schepsel te midden van deschepping. Maar juist zo wordt hij te midden van alle dubbelzinnigheid geroepen te handelenzoals God handelt, te beheren zoals God beheert: creatief, behoedzaam, heilzaam, zelfs in hetbestrijden van het kwaad...cWat maakt de mens tot mens?In de westerse cultuurgeschiedenis en ook in het christendom is vaak nagedacht over hetbijzondere van de mens vergeleken met de rest van de schepping. Dat bijzondere werd vaakuitgedrukt met termen als ziel en geest. De ziel, zo werd gesteld, was anders van aard enhoger in waarde dan het lichaam. Het lichaam is te vergelijken met een ingewikkelde machineen de ziel met de bestuurder ervan. Zo onstond een dualistisch mensbeeld, volgens welke demens is samengesteld uit twee componenten, een stoffelijk deel (het lichaam) en eengeestelijk, hoger deel (de ziel).In onze tijd heeft dit dualistische mensbeeld terecht aan betekenis en geloofwaardigheidingeboet, al blijft het in sommige opzichten hardnekkig stand houden. Het is doorfilosofen en theologen onder vuur genomen, waarbij deze zich niet zelden baseerden opresultaten uit o.a. de psychologie, de biologie en de geneeskunde: men kán een mens niet uitelkaar halen. Men realiseerde zich bovendien dat het dualisme op gespannen voet staat meteen bijbelse visie op de mens. Ook in de bijbel worden wel woorden gebruikt die vertaaldworden met lichaam, geest en ziel. Deze termen bedoelen evenwel geen scheiding in de mens