MENSEN IN WORDING Theologische, ethische en pastorale ...

De andere toepassingsvorm behelst dat getracht wordt m.b.v. de verworven kenniswijzigingen aan te brengen in de genetische structuur van ontstaand of reeds uitgegroeidmenselijk leven. We spreken hierbij van genetische manipulatie of modificatie (gentechnologie),en van gentherapie. Deze ingrepen kunnen vervolgens weer worden onderscheiden iningrepen in de kiembaan, waarbij het hele ontstaande organisme a.h.w. gewijzigd wordt, endie met lichaamscellen (somatische gentherapie), waarbij slechts de genetische structuur vanbepaalde groepen cellen in een overigens gelijkblijvend organisme worden gewijzigd.Ingrijpen op het niveau van de erfelijke eigenschappen betekent dus niet alleenkiezen voor of tegen totstandkoming van individueel menselijk leven, maar zelfs kiezen voorof tegen totstandkoming van een bepaald leven, een bepaald individu. Hoewel het hier lijkt tegaan om de kleinste details van het levende organisme, zijn de effecten navenant groter. Immers,de veranderingen die we in de kiembaan aanbrengen op DNA-niveau (om het even ofdat via rechtstreekse genetische manipulatie gaat of via selectie en bevolkingspolitiekeingrepen), zullen van invloed zijn op de identiteit van concrete mensen en van hun nakomelingen.Hoewel voor veel mensen ingrijpen in het erfelijk materiaal van de mens niet echtverschilt van het toepassen van nieuwe voortplantingstechnieken (bij beide is immers sprakevan ingrijpen in "natuurlijke" processen), bestaan er toch belangrijke morele verschillen. Inhet nuvolgende zullen wij genetisch ingrijpen bij de mens, met uitzondering van genetischdiagnostischemethoden, buiten beschouwing laten. Een korte toelichting is hier op zijnplaats. Bij het ingrijpen in de erfelijke structuur van mensen is om een aantal redenen sprakevan een nieuwe ontwikkeling met een geheel eigen problematiek. In de eerste plaats is er eendimensieverschil: konden we vroeger door middel van huwelijkswetgeving heel globaal hetrisico op afwijkingen bij kinderen verminderen (zoals door een verbod op incest), de humanegenetica gaat ons nu een veel specifieker middel in handen geven om te bepalen hoe onsnageslacht eruit ziet. In de tweede plaats grijpen we bij de humane genetica niet zozeer in deomstandigheden in, waaronder de conceptie plaatsvindt (dat kan, maar het hoeft niet), maarjuist wel in de "identiteit" van het leven dat op die manier tot stand komt. Bij het gebruik vanmoderne voortplantingstechnieken is de vorming van een genetische structuur van het ontstaandeleven, nadat de omstandigheden door ons zijn geënsceneerd, een autonoom proces.D.m.v. genetische technieken zijn we nu in staat om ook in dat proces in te grijpen. Ditvereist een afzonderlijke, principiële bezinning.2.4 Preimplantatiediagnostiek, prenatale diagnostiek en prenatale therapie.Prenatale diagnostiek betekent: het toepassen van methoden van diagnosestelling bijongeboren vruchten. De meest gebruikte methoden van prenatale diagnostiek zijn devruchtwaterpunctie, vlokkentest en echoscopie (zie bijlage 2).Prenatale diagnostiek kan zoals gezegd in principe al plaatsvinden bij pre-embryo's.Wij spreken bij dit onderzoek, dat zich voorlopig nog in de experimentele fase bevindt, vanpre-implantatiediagnostiek. Nu zijn voor de nog grove onderzoeksmethoden doorgaans nog100-200 cellen nodig, maar in een aantal onderzoekscentra is het inmiddels mogelijkgebleken, met een veel geringer aantal cellen te werken. Van pre-embryo's die zijn verkregenbij IVF of door het uitspoelen van de baarmoeder (lavage) worden daartoe, nadat de eersteceldelingen hebben plaatsgevonden, één of meer cellen afgenomen en verder gekweekt. Dit ismogelijk omdat de cellen op dat moment nog totipotent zijn, d.w.z. zich tot alle mogelijkeceltypen kunnen ontwikkelen. Zij worden vervolgens onderzocht op sexe of de aanwezigheidvan erfelijke ziekten. Besloten kan daarop worden om het pre-embryo zelf na dit onderzoek aldan niet in de baarmoeder (terug) te plaatsen.