MENSEN IN WORDING Theologische, ethische en pastorale ...

vernietigen? Ter beschikking stellen voor onderzoeksdoeleinden? Bewaren voor donatie aanandere toekomstige ouders?Op juridisch gebied blijkt er m.b.t deze technieken nog maar weinig geregeld te zijn:er is nogal eens wat te doen over de vraag, wie mag beslissen wat er met ingevroren embryo'sdient te gebeuren wanneer één der (of beide) partners komt (komen) te overlijden. Voortsblijken de rechten en plichten van kinderen en ouders in het geval van KI en IVF moeilijkjuridisch vast te leggen, hetgeen leidt tot rechtsonzekerheid. De problematiek wordt nogingewikkelder indien men daarbij de veranderde maatschappelijke opvattingen betrekt overhet ongehuwd ouderschap, het bewust gekozen alleenstaand ouderschap en het verlangen naareen kind bij homofiele en lesbische paren.2.3 De humane geneticaAlle bovenstaande technieken beogen het verhelpen van ongewenste kinderloosheid, waarbijhet er, eenvoudig gezegd, om gaat dat er een kind ontstaat. Voor veel mensen is echterevenzeer van belang, welk kind er ontstaat, bijvoorbeeld omdat men vreest dat het kind eenhandicap zal hebben. Zo is een vergroot risico op (al of niet overgeërfde) afwijkingen bij hetkind door de eeuwen heen een reden geweest voor een stringente huwelijkswetgeving, en erzijn aanduidingen dat ook de hygiënische regels in bijvoorbeeld het Oude Testament medezijn ingegeven vanuit de wens, afwijkingen te voorkomen. Voor wat betreft de mens bleef hetdaar overigens bij: voor zover er door het combineren van bepaalde partners pogingen tot rassenveredeling(de positieve eugenetica 5 ) bij de mens zijn ondernomen waren deze vrijwelaltijd zeer omstreden en waren zij een kort leven beschoren. Bij het kweken en fokken vanplant en dier heeft men evenwel beginselen van erfelijkheid gericht toegepast: het is al sindseeuwen gemeengoed om plante- en diersoorten trachten te kweken, die voldoen aan door demens gestelde doelen. Zo komt rassenveredeling d.m.v. het laten paren van bepaalde dieren alvoor in de Bijbel.Onderzoek naar de erfelijke eigenschappen bij plant, dier en mens heeft recentelijkeen hoge vlucht genomen door het ontwikkelen van sterk verfijnde technieken. Doorbiologisch, microscopisch en chemisch onderzoek werd het mogelijk zicht te krijgen op de erfelijkeeigenschappen die in de celkernen van (menselijke) organismen zijn opgeslagen. Menontdekte dat de stof DNA in de celkern van iedere lichaamscel drager is van erfelijke kenmerken,inclusief eventuele afwijkingen. Onderzoek werd mogelijk van zowel de vorm van deerfelijkheidsdragers (chromosoomonderzoek) als van de afzonderlijke erfelijke eigenschappen(DNA-onderzoek). Tevens kon men op grond van onderkenning van (combinaties van)geestelijke en lichamelijke afwijkingen de erfelijkheid van veel ziekten aantonen. Toepassingvan de hier verkregen kennis bleek mogelijk op twee manieren: als diagnosemethode en voorhet veranderen van erfelijke eigenschappen.Genetisch diagnostisch onderzoek kan gebeuren bij volwassen mensen (uit de onderzoeksresultatenkan duidelijk worden of een vrucht een verhoogd risico heeft op sommigeziekten), bij foetussen en bij pre-embryo's (prenatale resp. pre-implantatiediagnostiek). Dezediagnostische toepassingen van de humane genetica hebben ons, eventueel in combinatie metandere diagnostische methoden, een instrument in handen gegeven dat ons op tot dusverre ongekende(zij het nog relatief beperkte) wijze in staat stelt om via gerichte abortus te bepalenwie er wel, en wie er niet geboren gaan worden. We zullen hierop in § feitelijk en in §inhoudelijk terugkomen.5Onder positieve eugenetica verstaan wij het verbeteren van een soort door het verbeteren oftoevoegen van nieuwe eigenschappen; bij negatieve eugenetica is slechts sprake van het uitfilteren van bepaaldeafwijkingen.