MENSEN IN WORDING Theologische, ethische en pastorale ...

2.2 Nieuwe voortplantingstechnieken.Naar schatting 10% van de paren is onvrijwillig kinderloos. Tot voor kort bood adoptie of hetopnemen van een pleegkind soms de enige uitkomst. Toch heeft het hebben van "eigen"kinderen voor de meeste paren de voorkeur boven het opnemen van adoptie- ofpleegkinderen. Door medische technieken is het de laatste jaren mogelijk geworden om kinderloosheidin een aantal gevallen op te heffen. De meest toegepaste techniek is KunstmatigeInseminatie of KI, waarbij mannelijke zaadcellen op kunstmatige wijze in het lichaam van devrouw worden ingebracht. Is dit zaad afkomstig van de eigen partner, dan spreken we vanKIE (Echtgenoot), in andere gevallen van KID (Donor). 1 KI vond waarschijnlijk voor heteerst in 1785 plaats, toen John Hunter deze techniek toepaste bij een vrouw met het zaad vanhaar man. Het gebruik van donorzaad kwam tot het begin van de 20e eeuw slechts incidenteelvoor. Sindsdien is deze techniek op allerlei plaatsen, aanvankelijk meest clandestien, metsucces toegepast. KID is in Nederland sinds 1970 wettelijk toegestaan. 2Is bevruchting om welke reden dan ook niet mogelijk in het lichaam van de vrouw,dan spreken wij van Reageerbuisbevruchting of In Vitro Fertilisatie, afgekort IVF. Na eenperiode van experimenteren met gameten (of geslachtscellen, d.w.z. zaadcellen en eicellenvoor de samensmelting) en pre-embryo's door Edwards, werd in 1978 in Engeland LouiseBrown, de eerste "reageerbuisbaby" geboren. In Nederland kwam in 1983 de eerste IVF-babyter wereld.Van GIFT spreken wij, als zaadcellen en eicellen die op kunstmatige wijze zijngeoogst beide in de eileider van de vrouw worden ingebracht om tot bevruchting te komen.Bij IVF en GIFT is het mogelijk om gebruik te maken van geslachtscellen van de partners,maar ook van donoren. Wij spreken dan van sperma- resp. eiceldonatie.In de laatste jaren is het voorts mogelijk geworden dat de zwangerschap door eenandere vrouw wordt volbracht dan degene, die de (sociale) moeder van het kind zal gaanworden. Er zijn hiervoor twee termen. Bij draagmoederschap laat een vrouw een eigen eicelin of buiten haar lichaam bevruchten, om het kind na de geboorte af te staan aan een anderevrouw, die dan de sociale moeder wordt. Bij leenmoederschap is de eicel bovendienafkomstig van de sociale moeder, die om welke reden dan ook het kind niet zelf kan of wilbaren. 3In de toekomst is een verdere verruiming te voorzien van de tijd die het ongeborenleven vóór implantatie buiten de baarmoeder kan doorbrengen. Zelfs wordt gedacht aan deontwikkeling van kunstbaarmoeders voor de opvang van de vrucht.De bijzondere wijzen van voortplanting roepen een groot aantal morele vragen op.Wij signaleren hier, vooruitlopend op hoofdstuk 3, de belangrijkste vraag, namelijk die naarde status van het menselijk embryo. Onderzoek tot verbetering van de technieken maakt(nadat het dierexperimentele stadium is gepasseerd) experimenten met menselijke embryo'sdringend gewenst. En de vraag is: laat de status van het embryo dergelijk onderzoek toe? Indit verband is er ook het probleem van de zogeheten restembryo's. Gezien de nog geringeslagingskansen bij IVF is het in de meeste ziekenhuizen gebruikelijk om een aanzienlijkaantal (tussen de 4 en 20) eicellen te bevruchten. De embryo's die voor een eerste poging totzwangerschap niet nodig zijn, worden ingevroren bewaard (cryopreservatie), en t.b.v. eenvolgende poging ontdooid. 4 Slaagt men er evenwel in om in korte tijd een zwangerschap totstand te brengen, dan is de vraag wat er met de ingevroren embryo's dient te gebeuren:1Andere termen die hiervoor worden gebruikt zijn homologe resp. heterologe inseminatie.2Art. 201 lid 1 van het Burgerlijk Wetboek.3Voor meer feitelijke informatie zij verwezen naar bijlage 1.4Cryopreservatie van pre-embryo's wordt toegepast omdat onbevruchte eicellen (nog) niet kunnen wordeningevroren. Hier wordt wel onderzoek naar verricht.