Bevers in het Zuidlaardermeergebied Het landschap als ...

Op padWinsumGroot Wetsinge4765Klein Wetsinge3ReitdiepWetsingerzijlHekkumHoogpadstartpuntOude KerkstraatValgeweg2N361Weem en kosterij Groot Wetsinge1. OnstaborgOoit lag hier een groot kastelencomplex,genaamd Onstaborg, dat in 1765 is gesloopt.Deze borg beheerste eeuwenlanghet dorpsbeeld van Sauwerd. De borgdateert van vóór de 13e eeuw. In de 14 eeeuw werd de borg versterkt met eendubbele gracht en vijf verdedigingstorens.De muren waren meer dan drieënhalvemeter dik. Het grondbezit van deOnsta’s was zeer uitgebreid. Deze familiemaakte in Sauwerd en omstrekende dienst uit. In die tijd was de landadelverdeeld in twee partijen: de Schieringersen de Vetkopers, waartoe de Onsta’sbehoorden. Snode plannen die deOnsta’s smeedden met hertog Albrechtzetten kwaad bloed bij de Schieringersen de stad Groningen. In 1400Hekkumerweg, Hekkumtrokken de Groningers naar Sauwerd enbelegerden de borg. Een langdurig belegvolgde en de borg werd verwoest. Deborgheren zaten zeven jaar gevangenin de Boteringepoort in Groningen. Destrijd tussen de Schieringers en de Vetkoperslaaide daarna voortdurend weerop. Van de borg is weinig meer over. Hetenige dat nog te zien is, zijn de voormaligegrachten die als laagten in het landliggen. In het midden stond de kerk metvrijstaande toren.2. ValgenHet pad naar het noorden richtingWetsinge heet de Valgeweg. Een valgeis een onbewoond deel van een wierdedat voor akkerbouw werd gebruikt. Opdeze plek bevonden zich vanouds de akkertjesvan Sauwerd en Wetsinge, waarveelal gerst en vlas werden verbouwd.De lagere delen richting de rivier warennatter en dienden als hooiland (meeden).Net als vroeger liggen er tegenwoordigvolkstuinen op de valgen.3. Klein WetsingeDe naam Klein Wetsinge is enigszinsverwarrend. Het is namelijk groter danGroot Wetsinge, dat even verder op deroute ligt. Groot duidt op de hoogte,vanwege de hoge wierde waar het dorpGroot Wetsinge op ligt. Klein Wetsingeligt niet op een wierde. De beide dorpensamen worden ook wel Wetsingegenoemd. Het Wetsingersluisje en deWetsingerzijl, die we later deze wandelingtegenkomen, zijn genoemd naarWetsinge. Dit duidt erop dat Wetsingevroeger een belangrijk dorp moet zijngeweest.De kerk van Klein Wetsinge4. Groot WetsingeDoor een haag van fluitekruid wandelenwe naar Groot Wetsinge. Bovenop dewierde treffen we de oude kosterij. In ditfraai gerestaureerde huis – dat gedeeltelijkdateert uit de 16 e eeuw – gaf vroegerde koster (en later de schoolmeester)les aan de kinderen van Wetsinge. Hettweede gebouw in Wetsinge dat onzeaandacht trekt is de oude pastorieboerderij,in het Gronings: de Weem). Depas gerestaureerde pastorie dateert uitde 13e eeuw en is vermoedelijk één vande oudste gebouwen van Groningen.De wierde is niet meer compleet. Veelwierden, zo ook een deel van GrootWetsinge, zijn afgegraven. In het dorp isde steilwand van de afgraving nog goedte zien. De grond werd afgevoerd naarde Veenkoloniën ter verbetering van degrond aldaar.Graf bij verdwenen kerk Sauwerd5. Hoog van WinsumWe steken de Wetsingermaar over. Evenstroomafwaarts in het noorden – daarwaar het water de weg van Sauwerd naarWinsum kruist – vonden archeologeneen paar jaar geleden door mensenbewerkt vuursteen en potscherven. Hetzijn herinneringen aan mensen die hiertussen 3400 tot 2900 voor Christuskwamen. Het was de tijd van de hunebedbouwers,toen de mensen hunvoeten droog hielden op de Hondsrug.Een uitloper van de Hondsrug, het zogeheten‘Hoog van Winsum’, reikte totiets ten noorden van Winsum. Het stakdestijds als een keileemeiland boven dezee uit. Nu ligt het keileem op circa 1,6meter diepte.6. Oude DiepjeNa het bruggetje over de Wetsingermaarzien we de meanders van het Oude Diepduidelijk liggen. Dit diepje bleef overtoen in 1640 hier de oude Hunzebeddingwerd afgesneden. De beddingen lopennu als grote sierlijke bogen door hetlandschap. Door inrichting en beheerbevordert Het Groninger Landschaphier de weidevogelstand. Aan de horizonzien we de molen van Garnwerd liggen.7. Klein GarnwerdTen noorden van het pad ligt aan de oevervan het Oude Diepje een boerderij.Deze boerderij, Klein Garnwerd geheten,is in bezit van Het Groninger Landschap.De buurtschap heet ook KleinGarnwerd. Door het rechttrekken vanhet Reitdiep in 1638 is de buurtschapvan het dorp Garnwerd gescheiden geraakt.8. WeidevogelsLangs de oude dijk van het Reitdiepkomen we in het gehucht Hekkum. Dekronkel die het Reitdiep hier maakte,werd in 1661 afgesneden toen het Reitdiepter plaatse werd rechtgetrokken.Bij Hekkum houdt Het Groninger Landschapal enige jaren het water langervast met stuwen en dammen. Dezemaatregelen werpen hun vruchten af.Met name in het lagere en nattere deelneemt het aantal broedende grutto’slangzaam toe, net als de tureluurs en dekieviten.81GroningenBloeiende slootranden aan het Hoogpad bij SauwerdSauwerd12 Golden Raand Lente 2009 Het Groninger Landschap 13